‘Inisititiuti
Vahe 47: 4 Nīfai


Vahe 47

4 Nīfai

Talateú

Kuo fekumi ʻa e kakaí ki he fiefiá, melinó, mo e tuʻumālié ʻi hono kotoa ʻo e hisitōliá. ʻOku fakamatala ʻa e folofolá ki ha sosaieti ʻe ua naʻa nau aʻusia ʻa e tuʻunga ko ʻení: ko e kakai ʻi he kolo ko Saione ʻo ʻĪnoké (vakai, Mōsese 7) mo e kakai ʻi he Tohi ʻa Molomoná naʻe ʻaʻahi ki ai mo akonekina ʻe he Fakamoʻui kuo toetuʻú (vakai, 4 Nīfai 1). ʻOku tau lau ʻi he 4 Nīfaí ʻo kau ki ha kakai ne ʻosi ha meimei taʻu ʻe 200 mei he ʻaʻahi kiate kinautolu ʻa e Fakamoʻuí, mo ʻenau fuʻu anga māʻoniʻoni ʻo “ ʻikai lava ke ʻi ai ha kakai ʻoku lahi hake ʻenau fiefiá ʻi he kakai kotoa pē kuo fakatupu ʻe he toʻukupu ʻo e ʻOtuá” (4 Nīfai 1:16). Kae meʻapango ne faifai pē ʻo hē ʻa e sosaieti ko iá mei he moʻoní. ʻE ʻaonga ki he kau akó haʻanau fakafehoanaki ʻa e ngaahi fili naʻe tupu mei ai ʻa e taʻu ʻe 200 ʻo e nofo fiefiá mo e ngaahi fili naʻe tupu mei ai ʻa e mamahí.

Ngaahi Tokāteline mo ha Ngaahi Tefitoʻi Moʻoni

  • ʻI he taimi ʻoku ului moʻoni ai ʻa e kakaí ki he ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻoku nau ngāue fakataha ʻi he uouangataha mo e melino (vakai, 4 Nīfai 1:1–19).

  • ʻOku fakatupu ʻe he loto hīkisiá ʻa e mavahevahé, fekeʻikeʻí, mo e hē mei he moʻoní (vakai, 4 Nīfai 1:20–49).

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

4 Nīfai 1:1–19. ʻI he Taimi ʻOku Ului Moʻoni ai e Kakaí ki he Ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí, ʻOku Nau Ngāue Fakataha ʻi he Uouangataha mo e Melino

Tohiʻi he palakipoé “Naʻe fakaului ʻa e kakai kotoa pē” (4 Nīfai 1:2).

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e uluí?

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá (ʻoku toe maʻu foki ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení A):

“ ʻOku tau feʻunga ke maʻu ʻa e moʻui taʻengatá ʻi he founga ʻo euluí. Hangē ko hono fakaʻaongaʻi hení, ko e foʻi lea ʻeni ia ʻoku lahi hono ngaahi ʻuhingá, pea ʻokú ne fakahā mai ha fetongi, pea ʻikai ko ia pē, ka ko ha liliu fakaʻāufuli ʻo e natula ʻo e moʻuí. … Naʻe hā mei he tukupā naʻe fai ʻe Sīsū [ke fakauluí] ko e ului ko ia naʻá Ne fie maʻu maʻanautolu te nau hū ki he puleʻanga ʻo e langí naʻe lahi hake ia ʻi he ului pē ke fakamoʻoni ki hono moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Ko e fakamoʻoní ko hono ʻiloʻi pea fakahā. ʻOku fakatukupaaʻi kitautolu ʻe he ongoongoleleí ke tau ‘ului,’ ʻa ia ʻoku fie maʻu ai ke tau fai ia pea hokoʻo anga tatau mo ia” (ʻi he Conference Report, Oct. 2000, 41–42; pe Liahona, Nōv. 2000, 40–41; ʻoku fakamamafaʻi ʻi he tatau totonú).

Lau mo e kau akó ʻa e 4 Nīfai 1:1–2.

  • Ko e hā e ngaahi fakamoʻoni ʻi he ongo veesi ko ʻení ʻoku nau talamai naʻe ului moʻoni e kakaí? (ʻE kau he ngaahi talí ʻa e: fakatomalá, papitaisó, maʻu ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻikai ha fakakikihí, mo e fefaitotonuʻakí.)

  • Ko e hā ʻokú ke pehē ai ʻoku talamai ʻe he ngaahi ngāue ko ʻení kuo ului ha tahá?

Vahe e kau akó ke nau ngāue tautau toko ua pe fakakulupu. ʻOange ki he hoa pe kulupu takitaha ke nau lau ʻa e4 Nīfai 1:3–18 pea hiki mo ha toe ngaahi fakamoʻoni ʻoku nau talamai naʻe ului e kakaí. ʻE lava ke kau ʻi heʻenau lisí naʻe meʻa taha pē ʻa e kakaí, fakahoko ʻa e ngaahi mana ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, maʻu ʻa e ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻi honau lotó, ʻikai ke nau fai ha ngaahi angahala mamafa, pea naʻa nau uouangataha. Hili ha miniti ʻe tolu pe fā, hiki fakatahaʻi e ngaahi meʻa naʻe maʻu ʻe he kau akó he palakipoé.

  • ʻOkú ke pehē ko e hā e lelei naʻe fai ʻe he Kāingalotu naʻe ului moʻoní ki honau ngaahi fāmilí mo e ngaahi kaungāʻapí?

Poupouʻi e kau akó ke nau fakalaulauloto fakalongolongo pē ki he ongo fehuʻí ni:

  • Ko e hā e tafaʻaki ʻi hoʻo moʻuí ʻokú ke ongoʻi ke fakaleleiʻi ke ke ului lahi ange ai ki he ʻEikí?

  • Ko e hā hano ʻaonga ʻo e ngaahi liliu ko ʻení ki ho fāmilí mo e kaungāmeʻá?

Hanga ʻo fakamamafaʻi ange ʻoku ō fakataha ʻa e ului moʻoní mo e fakautuutu ʻo e ʻofa mo e tokanga ki he niʻihi kehé. ʻI he taimi kuo tau ului moʻoni aí, ʻoku toʻo atu ʻa e loto hīkisiá mo e fakakikihí mei heʻetau moʻuí pea ʻoku fetongi ʻaki ia ʻa e melinó mo e fiefia ʻoku toe lahi ange.

Fakaafeʻi ha toko taha ako ke ne lau ʻa e 4 Nīfai 1:17.

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e ʻikai “ke ʻi ai ha faʻahinga kehe ʻe tahá”?

Fakamatala ange ʻi he hili ko ia e ʻaʻahi ʻa e Fakamoʻuí, naʻe nofo ʻa e kakaí ʻi he uouangataha mo e melino, pea naʻe ʻikai toe ʻiate kinautolu ha faikehekehe he tui fakalotú pe ngaahi ʻulungāanga fakafonuá ʻo hangē ko ia ne ʻi ai ʻi muʻá. Naʻe ʻikai ke nau kei fakamavahevaheʻi kinautolu ʻaki e ngaahi hingoa hangē ko e “kau Nīfai” pe “kau Leimana.”

Lau ʻa e lea ʻa Palesiteni Sēmisi E. Fausi mo ʻEletā Lisiate G. Sikoti he peesi 395 ʻi he tohi lēsoni ʻa e tokotaha akó. ʻOku toe maʻu foki ʻa e ongo leá ni ʻi he DVD ʻoku ʻomai fakataha mo ʻení B C.

  • ʻE lava fēfē ke tau fāitaha mo ha kakai ʻoku kehe honau ngaahi ʻulungāanga fakafonuá? ʻE lava fēfē ke tau fāitaha mo ha kakai ʻoku kehe honau ngaahi manakó mo e ngaahi meʻa ʻoku nau malavá meiate kitautolu?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻoku faʻa lava ange ai ke uouangataha mo nofo melino ʻa e kakai kuo nau ului ki he ʻEikí?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe lava ke tākiekina ai ʻe he uouangatahá ha fāmili? ha uooti pe kolo?

  • Ko e hā ha meʻa kuó ke maʻu ʻe lava ke ne poupouʻi ʻa e uouangatahá ʻi he kau mēmipa ʻo e fāmilí mo e niʻihi kehe ʻoku tau ʻofa aí?

4 Nīfai 1:20–49. ʻOku Fakatupu ʻe he Loto Hīkisiá ʻa e Mavahevahé, Fekeʻikeʻí, mo e Hē mei he Moʻoní

Fakamatala ange naʻe feʻunga mo e meimei taʻu nai ʻe 200 ʻa e fuoloa ʻo e nofo lelei ʻi he kakaí ni. Ka ʻi he taʻu ʻe 100 hoko maí, ne hoko e liliu māmālie pē ʻi he anga ʻo e nofó, he naʻe kamata ke fai ʻe he kakaí ha ngaahi fili ʻo tupu ai ʻa ʻenau fakaʻauʻau hifo ʻi he taʻetuí mo e fai anahalá, mei he taʻu ki he taʻu” (4 Nīfai 1:34). ʻAi ke lau ʻe he kau akó ʻa e 4 Nīfai 1:45–48 ke nau sio ki he ola ʻo e ngaahi fili ko ʻení; naʻe fai angahala ʻa e kakai kotoa pē tuku kehe pē ʻa e kau ākonga ʻa Sīsuú, naʻe fakangofua ʻe he kakaí e kau kaihaʻa ʻa Katianetoní ke nau mafola he funga fonuá, pea naʻe fūfuuʻi e ngaahi folofolá mei he kakaí. Hili iá pea tā e saati ko ʻení he palakipoé pe fakaʻaliʻali ʻi ha mīsini hulu fakaʻata lahi, kae ʻoua ʻe fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fakamatala ʻoku haʻi atú.

Fakamatala ange ʻoku hā he saati ko ʻení ʻa e founga ʻo e tō māmālie ʻa e kakaí, ʻo fakafou ʻeni ʻi ha ngaahi fili hokohoko taimi lōloa ke faiangahala. Lau mo e kau akó ʻa e ngaahi veesi ʻi he sitepu takitaha ʻo e sātí. Hili hono lau ʻo e seti veesi takitaha, kole ki he kau akó ke nau hiki (1) ʻa e ngaahi ngāue mo e ngaahi ʻulungāanga māʻoniʻoni ʻo e kakaí mo e (2) ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí naʻe siʻaki ʻe he kakaí (ʻoku haʻi atu ʻa e ngaahi sīpingá ʻi he saati ʻi ʻolungá). Kole ki ha tokotaha ako ke ne hiki e ngaahi fakakaukau ʻoku maʻu ʻe he kau akó.

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku felāveʻi ai ʻa e hīkisiá mo e ngaahi ngāue taki taha ʻoku hiki he sātí?

Kole ha toko taha ako ke ne lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 38:24–27.

  • Naʻe lava fēfē ke taʻofi ʻe he muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻa e hifo ko ʻeni ki laló?

Ko ha Kakai Kuo Tō

veesi 20

(Naʻe kamata ke angatuʻu ha konga tokosiʻi ʻo e kakaí, pe hē mei he Siasí. Ko ha ngaahi tefitoʻi Moʻoni ʻo e ongoongoleleí ne nau siʻaki: ʻa e uouangatahá, ʻa hono mateakiʻi ʻo e Siasi e ʻEikí.)

veesi 24–26

(Naʻe kofu ʻaki ʻe he kakai ʻe niʻihi ʻa e ngaahi kofu fakataungataʻa, ʻikai ke nau vahevahe ʻenau ngaahi meʻá mo ʻenau ngaahi koloá, nau mavahevahe fakafaʻahinga, pea fokotuʻu ha ngaahi siasi ke fakatupu ha koloa. Ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ne nau siʻaki: ʻa e loto fakatōkilaló, ʻofa faka-Kalaisí.)

veesi 27–29

(Naʻe fakaʻikaiʻi ʻe he kakai ʻe niʻihi e ngaahi konga mahuʻinga ʻo e ongoongoleleí, fakahoko e ngaahi ouau toputapú kiate kinautolu naʻe ʻikai moʻui tāú, fakatangaʻi e kāingalotu ʻo e Siasí, pea fakaʻikaiʻi ʻa Kalaisi. Ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ne nau siʻaki: ʻa e loto ʻapasiá, tuí, loto fakatōkilaló, angaʻofá.)

veesi 30–34

(Naʻe feinga ha kakai ke tāmateʻi e kau ākonga Nīfai ʻe toko tolú, fakafefeka honau lotó, muimui ʻi he kau taulaʻeiki mo e kau palōfita loí, pea fakamamahiʻi e kau muimui ʻo Sīsuú. Ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ne nau siʻaki: ʻa e fakaʻapaʻapaʻi ʻo e moʻuí, ʻofa faka-Kalaisí.)

veesi 35–39

(Naʻe kamata ha mavahevahe ʻi he kakaí. Naʻe ʻikai ke tali ʻe he kakai fai angahala tahá ʻa e ongoongoleleí pea nau akoʻi ʻenau fānaú ke ʻoua naʻa nau tali ʻa Sīsū Kalaisi pea ke nau fehiʻa ki he kakai tuí. Ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ne nau siʻaki: ʻa e uouangatahá, ʻofa faka-Kalaisí, tuí.)

veesi 40–43

(Ne tokolahi ange ʻa e kakai faiangahalá ʻi he kakai māʻoniʻoní, kei hokohoko atu pē ʻa e fekumi ki he ngaahi meʻa fakamāmaní, pea kamata ha ngaahi fuakava fakapulipuli mo ha ngaahi kautaha fufū. Ko ha ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ne nau siʻaki: ʻa e loto fakatōkilaló, ʻofa faka-Kalaisí, faitotonú.)

4 Nīfai 1:48–49. ʻOku Tupu mei he Faiangahalá ʻa e Mole ʻo e Ngaahi Tāpuaki Mahuʻingá

Lau mo e kau akó ʻa e 4 Nīfai 1:48–49. ʻAi ke nau kumi pe ko e hā e meʻa ne mole pe ʻave mei he kakaí.

  • Ko e hā ka hoko ai hono ʻave ʻo e ngaahi tohi toputapú ko ha meʻa fakamamahí?

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻe ala “fufuuʻi” ai e ngaahi folofolá meiate kitautolu? (ʻE lava ke ke fakaafeʻi e kau akó ke nau lau pea fakafekauʻaki ʻa e ʻAlamā 12:10–11 mo e 4 Nīfai 1:48–49 pea aleaʻi e founga ʻe lava ke mole ai e ngaahi tāpuaki toputapú mei he kakaí.)

  • Ko e hā e ngaahi founga ʻoku fakatupulaki ai ʻe hono maʻu ʻo e ngaahi moʻoni toputapu hangē ko e folofolá mo e ngaahi fakahā kehé ʻa ʻetau malava ko ia ke fakalakalaka fakalaumālié?

Vahevahe ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Sipenisā W. Kimipoló (1895–1985), ko e Palesiteni hono 12 ʻo e Siasí:

“ʻI he taimi ʻoku ou fāinoa ai ʻi heʻeku fetuʻutaki mo e ʻOtuá pea ʻi he taimi ʻe hangē ʻoku ʻikai fanongo mai ai ʻa e ʻOtuá pe folofola mai ha leʻo fakalangí, ʻoku ou ʻilo ʻeku fuʻu mamaʻo ʻaupitó. Kapau te u tuku hoku taimí mo e tokangá ki he folofolá, ʻoku toe vāofi ange pea foki mai ʻa e anga fakalaumālié. ʻOku ou toe ʻofa lahi ange ai kiate kinautolu kuo pau ke u ʻofa aí ʻaki hoku lotó mo e ʻatamaí mo e iví kotoa, pea ʻi he lahi ange ʻeku ʻofa kiate kinautolú, ʻoku faingofua ange ai ke u fai ki heʻenau faleʻí” (What I Hope You Will Teach My Grandchildren [lea ki he kau faiako semineli mo e ʻinisititiutí, 11 ʻo Siulai 1966], 4).

  • ʻOku takiekina fēfē koe ʻe hoʻo tokanga fakatāutaha ki hono ako ʻo e folofolá ke ke ofi ai ki he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi?

Fakafehoanaki ʻa e kakai ʻoku ʻi ha tuʻunga ʻo e fakauluí, ʻo hangē ko ʻene hā ʻi he kamataʻanga ʻo e 4 Nīfaí, mo e kakai ʻoku ʻi ha tuʻunga ʻo e faiangahalá,ʻo hangē ko ʻene hā ʻi he fakaʻosinga ʻo e 4 Nīfaí. Vahevahe hoʻo fakamoʻoní ki he ngaahi nunuʻa ʻo e kikivi ki he talangataʻá mo e ngaahi ola ʻo e ului hokohokó.