2010
Hanga ʻe he Ngaahi Fakahinohino Foʻou ʻa e Fineʻofá ʻo Tāpuekina ʻa e Kau Mēmipá
ʻEpeleli 2010


Hanga ʻe he Ngaahi Fakahinohino Foʻou ʻa e Fineʻofá ʻo Tāpuekina ʻa e Kau Mēmipá

Naʻe fanongonongo ʻe Suli B. Peki, ko e palesiteni lahi ʻo e Fineʻofá, ʻa e ngaahi fakahinohino foʻou maʻá e ngaahi fakataha Fineʻofá ʻi he māhina ʻe ono kuohilí ʻi he fakataha lahi ʻa e Fineʻofá, pea ʻoku hanga ʻe he ngaahi olá ʻo tāpuekina ʻa e moʻui ʻa e kau fafiné ʻi māmani kotoa pē.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Peki, kuo tali lelei ʻa e ngaahi fakahinohino foʻoú, naʻá ne pehē ʻe lava ʻe he kau mēmipá ʻi māmani lahi ʻo fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi fakatahá ʻo fakatatau ki heʻenau ngaahi fie maʻu fakafoʻituituí, ʻo lava ke fai ha feliliuaki ke feʻunga mo e tuʻunga ʻoku nau ʻi aí ʻi ha siasi ʻoku ʻikai fakangatangata ki ha anga fakafonua pe feituʻu pē ʻe taha.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Peki, “Ko ha fakalakalaka moʻoni ʻeni ki ha kautaha ʻoku fakamāmani lahi. ʻOku mau ʻofa ʻi he kau fafiné, ʻoku mau falala ki he kau fafiné, pea ʻoku mau ʻiloʻi kapau te nau ngaohi ʻeni ko ha meʻa ʻo e tuí mo e talangofuá, he ʻikai hoko ʻeni ko ha palopalema.”

ʻOku totonu ke hoko ʻa e pōpoaki ʻa Sisitā Pekí, ko e “Fineʻofá: Ko ha Ngāue Toputapu” (Liahona, Nōvema 2009, 110) ko ha tuʻutuʻuni fakasiasi fekauʻaki mo e ngaahi fakatahá, pea ʻoku totonu ke fealeaʻaki ʻa e kau taki ʻo e Fineʻofá mo honau kau taki lakanga fakataulaʻeikí ʻi ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e ngaahi tuʻutuʻuní.

Ngaahi Liliu Fakalūkufuá

Naʻe fakapapauʻi ʻa e totonu ke muimui ʻa e ongo tokoni ʻi he Fineʻofá ʻi he sīpinga ʻa e lakanga fakataulaʻeikí ʻo ui ko e tokoni ʻuluaki pe ua. Ko e uiuiʻi naʻe ʻiloa ko e taki fakatupulaki ʻo e ʻapí, fāmilí mo e fakafoʻituituí ʻoku totonu ke ui ko e tokotaha kouʻotineita fakataha ʻa e Fineʻofá. Ko e fefine ʻi he fatongia ko ʻení, ʻoku totonu ke hokohoko atu ʻene fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi fakataha Fineʻofa ʻoku fakahoko lolotonga e uiké ʻi he malumalu ʻo e fakahinohino ʻa e kau palesitenisií.

Ngaahi Fakahinohino ki he Fakataha Fineʻofá

ʻI heʻene leá, naʻe pehē ai ʻe Sisitā Peki ʻa hono liliu ʻo e ngaahi fakataha naʻe ʻiloa ko e “fakatupulaki ʻo e ʻapí, fāmilí mo e fakafoʻituituí” ke ui pē ko e ngaahi fakataha Fineʻofa.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sisitā Peki ʻa e fie maʻu ke tokangaʻi ʻa e ngaahi fakataha Fineʻofa kotoa pē pea mo fealēleaʻaki mo e pīsopé pe palesiteni fakakoló, ʻa ia ʻokú ne fakangofua ʻa e ngaahi palani fakataha kotoa pē.

ʻOku totonu ke tokangaʻi ʻe he palesiteni Fineʻofá ʻa e ngaahi fakatahá, ka te ne lava ʻo kole ki he tokoni ʻuluakí pe uá—pe fakaongoongoleleiʻi ha fefine ʻi he uōtí pe koló ke uiuiʻi—ke ne hoko ko e tokotaha kouʻotineita ʻo e ngaahi fakatahá. ʻOku totonu ke ʻi ai ha tokotaha ʻo e kau palesitenisií ʻi he fakataha kotoa pē.

Ko e angamahení ʻoku totonu ke fakahoko fakamāhina ʻa e ngaahi fakatahá, kae ʻoua naʻa siʻi hifo ʻi he fakakuatá, ʻi ha taimi makehe mei he ʻaho Sāpaté pe efiafi Mōnité. ʻOku fakapapauʻi ʻe he pīsopé pe palesiteni fakakoló mo e palesiteni Fineʻofá ʻa e tuʻolahi ʻo hono fai ʻo e ngaahi fakatahá, pea ʻoku ʻikai totonu ke ongoʻi ʻe he kau fafiné kuo pau ke nau maʻu kotoa ʻa e ngaahi fakataha ko ʻení.

ʻI he taimi ʻoku palani ai ʻa e ngaahi fakatahá, ʻoku totonu ke fakakaukauʻi ʻe he kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ʻa e ngaahi meʻa hangē ko e taimí, fakamolé, malú mo e mamaʻó.

ʻOku totonu ke aʻusia ʻe he ngaahi fakatahá ʻa e “ngaahi fatongia ʻo e tokoni ʻofa faka-Kalaisí mo hono fakahokó” ʻo e Fineʻofá, ʻo fakalahi ʻa e tuí mo e faitotonu fakafoʻituituí pea vakai ki he ngaahi fie maʻu fakalaumālie mo fakatuʻasino ʻa e fakafoʻituituí mo e ngaahi fāmilí.

ʻI he ngaahi fakataha palaní ʻoku totonu ke fakamuʻomuʻa ʻe he kau palesitenisī ʻo e Fineʻofá ʻa e ngaahi kaveinga ʻoku nau fakakakato ʻa e ngaahi taumuʻa ʻa e Fineʻofá; ʻe lava ke nofotaha ʻa e ngaahi fakatahá ʻi ha kaveinga ʻe taha pe vahevahe ki ha ngaahi kalasi pe ʻekitivitī. Ko e angamahení, ʻoku totonu ko e kau faiakó ko e mēmipa ʻo e uōtí pe siteikí.

Naʻe pehē ʻe Sisitā Peki, “ ʻI hono fakahoko totonu ʻa e ngaahi fakataha Fineʻofá ʻe fakalahi ʻa e malava ʻe he Fineʻofá ke ngāue ʻi he ngaahi founga mālohi fakataha mo e kau taki lakanga fakataulaʻeiki ʻi he uooti kotoa pē.”