Fakaʻuhinga ʻo e Ngaahi Foʻi Leá

Fakafahaʻitaʻu (seasonality)Ko ha sīpinga maheni mo mahino ʻoku fetōʻaki ai e pisinisí ʻo fakatatau mo e fahaʻitaʻu pe taimi ʻo e taʻú.

fakafuofua ki he fehuʻaki fakapaʻangáKo e fakafuofua ki he lahi ʻo ha paʻanga ʻe maʻu pe totongi ʻi ha vahaʻa taimi pau.

fakamatala paʻanga hū maiKo ha fakamatala paʻanga ʻokú ne fakamatalaʻi e paʻanga hū mai pe ngaahi fakamole ki ha vahaʻa taimi pau pea mo fakamahino pe naʻe tupu e pisinisí pe mole. ʻOku toe ui foki ko ha fakamatala ʻo e tupú pe molé (T&M).

Fakamatala ʻo e fehūʻaki fakapaʻangáKo ha fakamatala fakapaʻanga ʻokú ne fakamatalaʻi nounou e fetāfeaki ʻa e paʻangá mo e hū ki tuʻa ʻa e paʻangá ʻo fakatatau mo e fakalele ʻo e ngāue, fakatupu koloa, pe fakapaʻanga ʻo ha pisinisi.

Fakamatala ʻo e tupú mo e molé (T&M)Ko ha fakamatala fakapaʻanga ʻoku fakamatalaʻi nounou ai e paʻanga hū mai mo e ngaahi fakamole ʻi ha vahaʻa taimi pau ʻoku fakahaaʻi ai pe naʻe tupu ʻa e pisinisí pe mole. ʻOku toe ui pē ko e fakamatala paʻanga hū mai.

fakamoléKo e paʻanga ʻoku fakamole ʻe ha pisinisi ke maʻu ha ngāue pe koloa.

fakamole pauKo ha fakamole ʻoku fai ʻe ha pisinisi tatau ai pē pe ko e hā e lahi ʻokú ne ngaohi pe fakatau atú. ʻE ala kau ʻi he sīpinga ʻo e fakamole paú ʻa e totongi falé, totongi maluʻí, mo e vahe ʻa e kau pulé.

fakamole ʻi he totongi tupúKo e fakamole ʻoku fai ʻi ha paʻanga naʻe nooʻi.

fakapaʻanga fakatokolahi (crowdfunding)Ko ha founga fakapaʻanga ʻoku tokoniʻi ai ʻe ha kakai tokolahi ha pisinisi ʻaki haʻanau foaki fakatāutaha ha kiʻi paʻanga ʻo fakafou he ʻinitanetí.

fakatau atu (distributor)Ko ha pisinisi ʻokú ne tukuatu ha ngaahi koloa ki ha ngaahi pisinisi kehe.

fakatau fakamoveteveteKo ha pisinisi ʻoku fakatau fakahangatonu ki he kakaí.

faʻunga ʻo e pisinisíKo ha kautaha fakalao ne fili ʻe ha pisinisi, hangē ko ha proprietorship, hoa ngāue, pe kautaha.

fehūʻaki fakapaʻangáKo e lahi ʻo ha faʻahinga paʻanga ʻa ha pisinisi ʻoku fehūʻaki ki loto mo tuʻa he lolotonga ʻo ha vahaʻa taimi pau.

fekumi ʻi he mīsini optimization (SEO)Ko e founga hono fakaleleiʻi ha tuʻunga ʻo ha uepisaiti ʻi ha ola ʻo ha kumi fakaʻinitaneti ke lava ʻo tohoakiʻi mai ai ha kau kasitomā lahi ange ki he uepisaiti ko iá.

fiemaʻuKo e lahi ʻo ha faʻahinga ngāue pe koloa ʻoku fie fakatau mo loto ki ai ha kau kasitomā ʻi ha mahuʻinga pau.

founga fakataú (sales channel)Ko e founga ʻoku fakatau atu ai ʻe ha pisinisi ʻene ngaahi ngāué pe koloá ki he kakaí.

founga ngāue lelei taháKo e founga hono fai ha meʻa ʻoku lau ko e founga lelei taha ki ha faʻahinga pisinisi pe ngāueʻanga.

hoa ngāueKo ha mēmipa ʻo ha kulupu ʻokú ne tokoniʻi mo muimuiʻi ha mēmipa ʻe taha ʻo e kulupú ʻi hono tauhi ʻene ngaahi tukupā fakauiké.

hoa ngāuéKo ha faʻunga pe ko ha taha ʻoku ngāue mo ha pisinisi ke tokoniʻi ʻene ngaahi ngāue fakapisinisí.

holo e mahuʻinga ʻo e koloá (depreciation)Ko ha founga fakatauhi tohi ʻoku ngāue ʻaki ke holoki e mahuʻinga ʻo ha koloa kuo motuʻa ange ʻi hono taimí. Ko e holokí ʻoku meimei ke fekauʻaki mo e hōloa ʻa e koloá mei he tuʻunga naʻe ʻamanaki ki aí koeʻuhí ko ʻene taʻeʻaongá pe fakaʻau ke motuʻá.

kasitomāKo ha tokotaha pe kautaha ʻoku nau fakatau ha ngaahi ngāue pe koloa mei ha pisinisi.

kau (encage)Ke kau moʻoni pe poupouʻi ke kau ʻe ha fakafoʻituitui pe kulupu.

kautaha tokoni (accelerator)Ko ha kautaha ʻokú ne tukuatu ha paʻanga, feituʻu ki ha ʻōfisi, tokoni, pe ha toe faʻahinga poupou ki ha pisinisi foʻou lolotonga ha vahaʻa taimi pau. Ko hono fetongí, ʻoku maʻu ʻe he kautaha tokoní ha kiʻi pēseti ʻo e pisinisi foʻoú.

kautaha ʻoku nau ʻomi e koloáKo ha pisinisi ʻokú ne fakatau atu ha ngāue pe koloa ki ha pisinisi kehe.

koloaKo ha meʻa, ʻoku fai ha mamata ki ai pe ʻikai, ʻoku maʻu pe puleʻi ʻe ha pisinisi te ne ʻomi ha tupu ʻi he kahaʻú. Ko e mahuʻinga ʻo e koloa fakakātoa ʻa ha pisinisi ʻoku fakamatalaʻi fakanounou ia ʻi ha laʻi pepa fakapalanisi.

koloá fakakātoa (capital)Ngaahi koloa ʻa e pisinisí, hangē ko e paʻangá, meʻangāué, pe kelekele, ʻoku fakaʻaongaʻi ke lava ha ngaahi ngāue pe maʻu ha koloa.

laiseniNgofua fakaʻofisiale pe fakalao ke fakahoko pe ngāue ʻaki ha faʻahinga meʻa.

laʻi pepa fakapalanisíKo ha fakamatala fakapaʻanga ʻokú ne fakamatalaʻi ʻa e ngaahi koloa mo e moʻua ʻa ha pisinisi, pea pehē ki he ʻikuitī ʻa e taha ʻoku ʻaʻaná, ʻi he lolotonga ʻo ha vahaʻa taimi pau. ʻI he laʻi pepa fakapalanisi ʻo e palanisí, ʻe tatau ʻa e ngaahi koloa ʻo e pisinisí mo e fakakātoa ʻo e ngaahi moʻuá pea mo e ʻikuitī ʻa e taha ʻoku ʻaʻana e pisinisí.

lelei ʻo e feʻauʻauhíKo ha tuʻunga pe tūkunga ʻe lava ai ha pisinisi ke lele lelei ange, ʻomi ha tuʻunga māʻolunga ange, pe maʻu ha tupu lahi ange ʻi he ngaahi pisinisi kehé. ʻOku ʻai ʻe he lelei ʻo e feʻauʻauhí ha pisinisi ke tupu pe pukepuke ha kau kasitomā tokolahi ange.

lele ʻa e ngāuéKo e fakahokohoko ʻo ha ngaahi sitepu ʻoku toutou fai pe ngaahi ngāue ʻoku fakahoko maʻu pē ke aʻusia ha ola ʻoku fie maʻu. ʻOku toe ui pē ko e founga fakapisinisi.

lipootiKo ha fakamatala mahuʻinga ʻoku tukuatu ke aʻusia ha fakakaukau mo poupouʻi ha fakalakalaka.

mahuʻingáKo e lahi ʻo ha paʻanga ʻoku fakamoleki ʻe ha pisinisi ke ngaohi ha faʻahinga meʻa pe fakahoko ha faʻahinga ngāue.

makamaileKo ha meʻa ʻoku hoko ʻokú ne fakaʻilongaʻi mo fuatautau e fakalakalaka ʻa ha pisinisi.

māketíKo ha kakai pe ngaahi kautaha te nau lava ke fakatau e ngaahi ngāué pe koloá.

maʻuʻanga tokoniKo ha faʻahinga meʻa pē ʻoku fakaʻaongaʻi ke fakalele ʻaki ha pisinisi.

mītia fakasōsialeKo ha meʻangāue fakaʻinitaneti ʻoku ngāueʻaki ke fakahoko, fakakau, mo fanongo ki he kau kasitomā.

moleKo ha holo fakapaʻanga ʻa ia ka hili hono toʻo e ngaahi fakamolé mei he paʻanga hū maí ʻoku mole.

moʻuaKo e aleapau ʻi ha taha nō mo ha taha kole nō ʻoku lava ai ʻa e taha kolé ke ne fakatau ha ngaahi ngāue pe koloa he taimí ni pea toki totongi fakafoki ki he taha noó ʻi ha ʻaho he kahaʻú.

moʻuaKo ha paʻanga ʻoku nooʻi pe moʻua ai ki ha taha pe kautaha kehe.

moʻuaKo ha moʻua pe fatongia ʻa ha pisinisi. Ko e mahuʻinga ʻo e ngaahi moʻua fakakātoa ʻa ha pisinisi ʻoku ʻasi ia ʻi ha laʻi tohi palanisi.

moʻua taʻetotongiKo ha moʻua ʻoku hoko ʻi ha pisinisi ʻi he taimi ʻoku ʻikai lava ai ke totongi ʻe ha kasitomā naʻe fakamoʻua he pisinisí, ʻa e paʻanga ʻoku moʻua ʻakí. ʻOku tāmateʻi leva ʻe he pisinisí ʻa e toenga moʻuá ʻoku ʻikai toe lava ke tānaki pe moʻua taʻetotongi.

moʻui fakafalala pē kiate kitaKo e malava, tukupā, pe ngāue ke maʻu ʻa e ngaahi fiemaʻu fakalaumālie mo fakatuʻasino ʻo e moʻuí maʻata mo e fāmilí.

netiuekaKo ha kulupu ʻo ha kakai ʻoku fengāueʻaki pe ngaahi kautaha.

ngaahi fakamole kehekeheKo ha fakamole kehekehe fakapisinisi ʻo makatuʻunga ʻi he lahi e meʻa ʻoku fakatau atu pe ngaohi ʻe ha pisinisi. Ko e fakamole kehekehé, ʻe lava pē, ko e lahi ʻo e paʻanga ʻoku fakamole ki ha ngaahi nāunau pe ngāue ki ha koloa.

ngaahi fakamole ʻi ha taha ʻoku ʻikai ko ha vaheNgaahi fakamole ʻoku totongi ʻe he kautahá fekauʻaki mo ha taha ngāue, hangē ko e tukuhaú, totongi maluʻi, mo ha ngaahi monūʻia ʻoku ʻikai ko ha vahe.

ngaahi fakamoʻuáKo ha felotoi nō ʻoku ngofua ai ha pisinisi ke nō ha paʻanga ʻoku fiemaʻu ʻo aʻu ki ha faʻahinga lahi pau, ʻo meimei ʻi ha taumuʻa ʻe taimi nounou pē.

ngaahi tuʻunga ʻo e totongíKo e ngaahi tuʻunga ʻoku felotoi ki ai ha kau kasitomā mo kinautolu ʻoku nau fakatau atú, ke fakakakato ha fakatau.

ngaahi ʻakauni receivable (A/R)Paʻanga ʻoku tonu ke maʻu ʻe ha kau kasitomā ʻi ha ngaahi ngāue pe koloa ne fakamoʻua ʻe he kau kasitomaá.

ngaahi ʻakauni totongí (A/P)Ko ha paʻanga ʻoku moʻua ʻaki ʻe ha pisinisi ki ha ngaahi kautaha tokoni ʻi he ngaahi ngāue pe koloa kuo fakamoʻua ʻe he pisinisi ko iá.

ngāue tokotaha (bootstrapping)Ko e founga hono langa ʻe ha taha ha pisinisi ʻaki haʻane fai pē ʻe ia ʻa e ngāué.

nō fakapaʻanga iiki (micro finance)Ko ha kihiʻi paʻanga ʻoku tuku atu ʻe ha kautaha ki ha pisinisi ʻoku ʻikai ke lava ʻo kau ʻi he ngaahi ngāue fakapangikē angamahení.

nō mei he kaungāmeʻáKo ha founga nō ʻoku foaki ai ha niʻihi fakafoʻituitui ki ha taha pisinisi ʻo fakafou he laine ʻinitanetí.

palani pisinisi fakafoʻituituiKo ha fokotuʻutuʻu ʻoku fakaʻaongaʻi ke fakamāʻopoʻopo ʻaki maʻu pē ʻa e ngaahi fakaikiikí mo vakaiʻi ʻa e meʻa ʻoku lava ʻo fai ʻi ha faingamālie fakapisinisi.

palanisi ʻo e paʻangáLahi ʻo e paʻanga ʻoku lolotonga ʻi ha ʻakauni.

paʻanga hū maiKo e paʻanga ʻoku maʻu ʻe ha pisinisi ʻi heʻene fakatau atu ha ngaahi ngāue pe koloa.

paʻanga hū mai (ki ha fakafoʻituitui pe fāmili)Ko e paʻanga ʻoku maʻu pe ngāueʻi ʻe ha fakafoʻituitui pe fāmili.

paʻanga hū mai (ki ha pisinisi)Ko e paʻanga ʻoku kei toe hili hono toʻo ʻo e ngaahi fakamolé mei he paʻanga hū maí. ʻOku toe ui foki e paʻanga hū maí ko e tupu totonú pe aofangatuku.

paʻanga hū mai ko e tupuPaʻanga ʻoku maʻu ʻi hano nō atu ha paʻanga ʻi ha vahaʻa taimi pau.

Paʻanga ki he feingá (venture capital)Ko ha paʻanga lahi ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe ha kautaha paʻanga ʻi ha pisinisi mo ʻamanaki ki ha tupulaki fakapisinisi lahi ʻo aʻu ki ha fakatau fakapisinisi tupu lahi.

paʻanga tokoni (grant)Paʻanga ʻoku foaki ki ha taumuʻa pau ʻoku ʻikai faʻa fie maʻu ia ke totongi fakafoki.

peiteni (patent)Ko ha totonu ʻoku lesisita ʻe ha pisinisi mo e puleʻangá ʻokú ne taʻofi ha ngaahi toe kautaha mei hano fakahoko, fakaʻaongaʻi, pe fakatau ha ʻilo fakapisinisi.

taha fakataukeiKo ha taha faifaleʻi falalaʻanga ʻokú ne fakahinohino pe fakalotolahiʻi ha taha ʻoku ʻikai fuʻu taukei.

taha fakatau koloa lahi ki tuʻa (wholesaler)Ko ha pisinisi ʻokú ne fakatau ha ngaahi koloa lahi ki ha kau fakatau fakamovetevete.

taha ʻoku ʻinivesiKo ha taha ʻinivesi maʻumeʻa ʻokú ne foaki ha paʻanga pe fakahinohino ki ha pisinisi foʻou ka ne maʻu ha kiʻi konga ʻo e pisinisí.

tali-totongiko ha fakamatala fakapepa ʻoku fakahā ai ne maʻu ʻe ha pisinisi ha paʻanga ko e totongi ha ngaahi ngāue pe koloa.

tefitoʻi pisinisíKo ha tefitoʻi ngāue naʻe fokotuʻu ha pisinisi ke ne fakahoko. ʻOku totonu ke ngāue maʻu pē ha pisinisi ki hono fakalakalaka mo aʻusia e tuʻunga lelei taha ʻi he ngāue ko ʻení.

tohi fakahinohino ʻo e ngāuéKo ha fakamatala ʻoku ʻi ai e ngaahi fakahinohino fakaikiiki ʻokú ne fakamatalaʻi e founga ki hono fakahoko e ngaahi ngāue pau ʻa e pisinisí.

tohi ʻo e paʻanga hū maí mo e fakamoléKo ha foomu fakapaʻanga ʻoku lekooti ai e paʻanga hū maí mo e ngaahi fehūʻaki ʻo e fakamolé.

totonu fakalao (intellectual property)Ngaahi fakakaukau pe ʻilo foʻou ʻoku maluʻi fakalao ai e taha ʻoku ʻaʻaná.

totonu fakapisinisi (franchise)Ko ha totonu ʻoku fakangofua ai ha pisinisi ke lele pe fakatau ha faʻahinga ngāue pe koloa ʻi ha feituʻu pau.

tupúKo ha tupu fakapisinisi ʻi he taimi ʻoku toʻo ai e ngaahi fakamolé mei he paʻanga hū maí ʻoku kei toe pē paʻangá.

tupu fakakātoá (gross profit)Ko e faikehekehe ia ʻi he fakamole kehekehé mo paʻanga ʻo e fakataú. ʻOku mahuʻinga ʻa e tupu fakakātoá koeʻuhí he ʻokú ne fakahoʻata mai e tefitoʻi tupu ʻo e pisinisí. ʻOku ʻasi e tupu fakakātoá ʻi he fakamatala paʻanga hū maí.

tupu hili e fakamoléKo e pēseti ʻo e paʻanga ʻoku kei maʻu ʻe ha pisinisi hili hono toʻo e fakamole kehekehé mo e ngaahi fakamole paú mei he paʻanga hū mai ʻi he fakataú. ʻOku mahuʻinga e lahi ʻo e tupú koeʻuhí he ʻokú ne ʻai ai ha pisini ke lava ʻo fakafehoanaki ia mo ha ngaahi pisinisi kehe tatau mo ia.

Tupu (interest)Ko ha paʻanga ʻoku totongi ʻi ha sinoʻi paʻanga naʻe nooʻi (pe maʻu ʻi ha paʻanga nō).

tupu ʻi he hili e toʻo e fakamolé (net profit)Ko e faikehekehe ʻi he paʻanga hū mai he fakatau atú mo e kotoa ʻo e ngaahi fakamolé (ngaahi fakamole kehekehe mo e ngaahi fakamole paú fakatouʻosi). ʻOku toe ui pē ko e paʻanga hū maí fakakātoa pe aofangatukú. ʻOku hā e paʻanga hū mai fakakātoá ʻi he fakamatala ʻo e paʻanga hū maí.

tuʻunga lelei (efficiency)Ko hono aʻusia ha tuʻunga lelei ʻo ʻikai to e fakamole ha taimi, ivi, koloa, pe paʻanga.

tuʻunga tupu fakakātoáKo e pēseti ʻo e paʻanga ʻoku toe ʻi ha pisinisi hili hono toʻo ʻo e ngaahi fakamole kehekehé mei he paʻanga hū maí (pea kimuʻa pea toki toʻo ʻa e ngaahi fakamole paú). ʻOku mahuʻinga ʻa e tupu fakakātoá he ʻoku lava ai ha pisinisi ke fakafehoanaki ia mo ha ngaahi pisinisi tatau kehe.

tuʻutuʻuniKo ha tuʻutuʻuni pe lao kuo fokotuʻu ʻe ha faʻunga fakapuleʻanga.

vaheKo ha totongi ʻoku fai maʻu pē ʻe ha pisinisi ki ha taha ngāue, ʻo meimei ke makatuʻunga ʻi he lahi ʻo e houa naʻe ngāueʻi.

vaí, ʻuhilá, mo e kasángaahi ngāue maʻa e kakaí hangē ko e ʻuhilá, kasá pe vaí.

vīsoneKo ha ʻata ʻo ha tuʻunga ʻoku fie maʻu ʻi he kahaʻú.

ʻikuitī (equity)Ko e mahuʻinga ʻo hono maʻú. ʻI ha ngaahi meʻa lahi, ko e mahuʻingá (equity) ko e mahuʻinga fakapaʻanga ʻo hono maʻú, ka hili hono toʻo ʻo e ngaahi moʻuá mei he koloa fakakātoa ʻoku ʻi aí.

ʻikuitī ʻa e taha ʻoku ʻaʻanáKo e toenga hili hono toʻo ʻo e ngaahi fakamole kotoa ʻa ha pisinisi mei heʻene koloá fakakātoa. ʻOku fakamatala fakanounouʻi e ʻikuitī ʻa e taha ʻoku ʻaʻana e pisinisí ʻi he laʻi pepa palanisí.

ʻinivenitoliKo ha fakamatala nounou ʻo e koloa pe nāunau kotoa ʻoku kei maʻu ʻe lava ke fakatau atu pe fakaʻaongaʻi ʻe ha pisinisi.

ʻinivoisiKo ha tohi-moʻua fakaʻāuliliki ʻa ha pisinisi ʻoku lisi ai e ngaahi ngāue pe koloa ʻoku tuku atu.