Inisitituti
Lesona 16: Ua Faapotopoto le Au Paia i Misuri i Matu


“Lesona 16: Ua Faapotopoto le Au Paia i Misuri i Matu,” Talafaasolopito o le Au Paia o Aso e Gata Ai: 1815–1846 Anomea a le Faiaoga (2018)

“Lesona 16,” Talafaasolopito o le Au Paia o Aso e Gata Ai: 1815–1846 Anomea a le Faiaoga

Lesona 16

Ua Faapotopoto le Au Paia i Misuri i Matu

Faatomuaga ma le Faasologa o Taimi

I le aso 12 Ianuari, 1838, sa faatonuina ai e le Alii le Perofeta o Iosefa Samita ma Sini Rikitone e tuua Katelani, Ohaio, ae siitia atu i Fa Uesi, Misuri. Ina ua taunuu atu le Perofeta i Fa Uesi, sa ia faamaoniaina se faaiuga a le fonotaga e le’i leva atu e sui le au peresitene o le siteki i Misuri, lea sa i ai Tavita Uitimera, Ioane Uitimera, ma William W. Phelps. O nei alii e toatolu sa tapeina o latou igoa i se taimi mulimuli ane ona o le le usiusitai ma le fouvale faasaga i le autaitai o le Ekalesia. O Oliva Kaotui, o le sa auauna i le taimi lena o se Fesoasoani i le Peresitene o le Ekalesia, sa tapeina foi lona igoa mulimuli ane ona o lona le usiusitai ma le fouvale. I le tautotogo ma le taumafanafana o le 1838, sa maua ai e Iosefa Samita ni faaaliga taua e uiga i le igoa o le Ekalesia ma nofoaga o potopotoga mo le Au Paia, e aofia ai Atamu-onai-Amani (tagai MFF 115–16).

12 Ianuari, 1838Sa sosola ese Iosefa Samita ma Sini Rikitone mai Katelani, Ohaio, ae siitia atu i Fa Uesi, Misuri.

14 Mati, 1838Sa taunuu ai Iosefa Samita i Fa Uesi, Misuri.

12 Aperila, 1838Sa tape ai le igoa o Oliva Kaotui mai le ekalesia ona o le le usiusitai ma le fouvale.

19 Me, 1838Sa filifilia ai e Iosefa Samita se tulaga mo se nuu o le Au Paia o Aso e Gata Ai lea sa sosoo ma le faaalia mai o Atamu-onai-Amani lea (tagai MFF 116).

Faitauga a Tagata Aoga

Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia i Aso e Gata Ai, Voluma 1, O Le Tagavai o le Upumoni, 1815–1846 (2018), mataupu 26–28

Fautuaga mo le Aoaoina Atu

Ua Sola Iosefa Samita mai Katelani, Ohaio, mo Fa Uesi, Misuri

Ata
Malumalu o Katelani

Faaali atu le ata o loo i ai i le lesona o le Malumalu o Katelani. Faamalamalama atu e faapea, i se faaaliga na tuuina mai i le Perofeta o Iosefa Samita ia Setema 1831, na fetalai mai ai le Alii, o le a Ia [faia] “ia i ai pea se taofiga malosi i le laueleele o Katelani, mo le vaitaimi o le lima tausaga” (MFF 64:21). Mai ia Ianuari e oo ia Aperila 1836, e tusa o le fa ma le afa tausaga talu ona mavae lena faaaliga na tuuina mai, sa maua ai e le Au Paia i Katelani ni aafiaga faaleagaga ofoofogia, e aofia ai le faapaiaga o le Malumalu o Katelani ia Mati 1836.

  • O le a se mea na suia mo le Au Paia i Katelani i le afa mulimuli o le tausaga 1836 ma le 1837 atoa? (Sa fetaia’i le Au Paia i Katelani ma le faateteleina o le tetee mai tagata i le lotoifale, o e sa le o ni tagata o le Ekalesia ma mai le au fouvale i totonu o le Ekakesia.)

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le saunoaga lea a Peresitene Polka Iaga (1801--77) ma le faamatalaga o loo tusia i le talafaasolopito a Iosefa Samita:

Ata
Polika Iaga

“I le taeao o le aso 22 o Tesema [1837], sa ou tuua ai Katelani ona o ni taunuuga o le ita o tagata leaga ma uiga sa i ai i le au liliuese, lea sa taufaamatau mai latou te faaumatia a’u ona sa ou folafola atu, faalauaitele ma patino foi, e faapea sa ou iloa, e ala i le mana o le Agaga Paia, o Iosefa Samita o se Perofeta a le Atua Silisili Ese, ma e le i agasala ma pau e pei ona folafolaina e le au liliuese” (Brigham Young, “History of Brigham Young,” Millennial Star, Aok. 1863, 518).

“Sa gafoa a’e se tausaga fou i luga o le ekalesia i Katelani i le agaga o le feita uma o le au liliuese sa ta’ita’ia e vaega faatupu faalavelave; lea sa faaauau le sasao ma sa atili ai le vevela ma le aasa seia oo ina faamalosia i ma’ua ma Elder [Sini] Rikitone e sosola mai ona aafiaga e faaono tupu ai le oti” (Manuscript History of the Church, vol. B-1, p. 780, josephsmithpapers.org).

  • E faapefea ona fesoasoani nei faamatalaga ia tatou malamalama ai i le tele o suiga o tulaga sa oo i Katelani mai le 1836 e oo atu i le faaiuga o le 1837?

Faamatala atu e faapea, o le tonu a Iosefa Samita ma Sini Rikitone e sosola ese ma Katelani sa uunaia e se faaaliga na tuuina mai e le Alii i le aso 12 Ianuari, 1838. (O lenei faaaliga e le o faamaumauina i le Mataupu Faavae ma Feagaiga.) Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le vaega lenei o lena faaaliga:

“Ua fetalai mai le Alii, Ia tuu atu i le au peresitene o la’u Ekalesia e ave o latou auaiga i se vave e mafai ai ma matala atu se faitotoa mo i latou, ma o atu i sisifo i le vave e pei ona faamanino atu le ala i o latou luma, ma ia faamafanafanaina o latou loto, aua o le a ou i ai faatasi ma i latou[.] …

“Ia tuu atu foi i a outou uo faamaoni e tutulai faatasi ma o latou auaiga ma o ese ma lenei nofoaga ma faapotopoto faatasi i latou lava i Siona” (i le “Journal, Mati–Setema 1838,” 53, josephsmithpapers.org; ia faalaugatasia le sipelaga ma faailoga).

  • E fua i le mea na ta’u mai e le Alii i le Perofeta o Iosefa Samita, o le a se mataupu faavae e mafai ona tatou aoaoina e uiga i le faalogo ma usitai i le fautuaga a le Alii? (A uma ona tali mai tagata aoga, tusi le mataupu faavae lenei i luga o le laupapa: A’o tatou faalogo ma usitai i le fautuaga a le Alii, o le a i ai faatasi o ia ma i tatou.)

Faaali atu le faafanua o loo i ai i le lesona, “O Nisi o Nofoaga Taua i le Popofou o le Talafaasolopito o le Ekalesia” ma faamatala atu e faapea, sa usitai Iosefa Samita ma Sini Rikitone i le poloaiga a le Alii ma tuua ai Katelani i le po lava lea sa la mauaina ai lenei faaaliga. Ina ua mavae le po atoa o tietie i a laua solofanua, sa malolo loa Iosefa ma Sini ma faatalitali seia mafai ona faatasi ai o laua auaiga ia i laua. Ona toe faaauau ai lea o le latou malaga i Fa Uesi, Misuri.

Ata
faafanua o nofoaga taua i le talafaasolopito o le Ekalesia

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le faamatalaga lenei ua tusia i le talafaasolopito o Iosefa Samita, lea o loo faamatala ai le mea na tupu a o malaga atu le Perofeta ma lona aiga i Fa Uesi:

“Sa matuai malulu lava le tau, ma sa faamalosia i matou e lalafi i nisi o taimi i totonu o a matou taavale solofanua ia aua ai ne’i maua i matou e tagata na tulia mai i matou, o e sa faaauau pea le latou taufetuliga mo le silia ma le 200 maila mai Katelani, ma sa faaauupegaina i tamaifana, … e fasioti i matou. Sa latou ui soo mai i le matou ala, e faalua ona latou o i totonu o fale ia sa ma’ua afea. E tasi se taimi sa ma’ua malolo ai i le po atoa ma i latou i le fale e tasi, sa na o se pupuni sa va a’i i ma’ua ma i latou, ma faalogoina a latou tautoga, ma fetuu, ma taufaamata’uga e faatatau ia i ma’ua pe afai latou te mauaina i ma’ua, ma i le leva o le po sa latou o mai ai i totonu o le ma potu ma suesue i maua, ae na filifili e le o ma’ua ia alii. O isi taimi sa matou pasia ai i latou i le Auala, ma sioa atu ia i latou ma sioa mai foi i latou ia i matou, ae latou te le’i iloaina i matou” (Manuscript History of the Church, vol. B-1, p. 780, josephsmithpapers.org; ua faalaugatasia le sipelaga ma faailoga).

  • E faapefea ona faaalia i lenei tala le folafolaga a le Alii e faapea, o le a i ai o Ia faatasi ma le Au Peresitene Sili ma o latou auaiga a o latou malaga?

  • O le a se taimi ua e lagonaina ai sa i ai le Alii faatasi ma oe a o e usitaia Ana poloaiga?

Ua taunuu atu Iosefa Samita i Fa Uesi, Misuri, ma faatulaga tatau le Ekalesia

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le faamatalaga lenei a le Perofeta o Iosefa Samita o le mea na tupu ina ua latalata atu le Perofeta ma lona aiga i Fa Uesi, ia Mati 1838:

Ata
Iosefa Samita

“Ina ua matou i totonu o le valu maila o le aai o Fa Uesi, sa faafetauia i matou e se faafeao o le usoga mai le aai … o e na taliaina i matou ma le agalelei ma le loto fiafia ma talia i matou i le latou faalapotopotoga. I le matou taunuu atu i le aai, [sa] faafeiloaia i matou i luma uma lava e le Au Paia o e sa taliaina i matou … i le laueleele o lo latou tofi” (“Letter to the Presidency in Kirtland, 29 March 1838,” i le “Journal, March–September 1838,” 23–24, josephsmithpapers.org; ua faalaugatasia le sipelaga, faamataitusi lapopoaina, ma faasaoga).

  • Pe ana e i ai i le tulaga o Iosefa Samita, mata o a ni ou mafaufauga ma ni ou lagona e ono i ai i le tuua ai o le vevesi a Katelani ma le taunuu atu i Fa Uesi?

Faamalamalama atu e faapea, e ui lava ina sa lelei le faiga o Iosefa Samita e tagata o le Ekalesia i Fa Uesi, ae sa i ai lava nisi o faafitauli matuia i totonu o le Ekalesia lea sa manaomia ona ia taulimaina.

  • E faavae i lau faitauga o le mataupu 26 o le Au Paia: Voluma 1, o a ni faaiuga sa faia e Oliva Kaotui, Ioane Uitimera, ma William W. Phelps sa aafia ai o latou tulaga i le Ekalesia? (O nei alii taitoatasi, o e sa auauna atu o ni taitai i le Ekalesia, na filifili e faatau atu fanua i Misuri mo le manuia o le tagata lava ia, ina ua uma ona latou faapaiaina na fanua i le Alii. Sa latou saili masei foi i taitai i le taitaiga o le Ekalesia ma faaalia ai se agaga o le fouvale.)

Ata
Oliva Kaotui

Faaali atu le ata o loo i ai i le lesona o Oliva Kaotui. Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le Mataupu Faavae ma Feagaiga 23:1 . Fai atu i le vasega e mulimuli i le faitauga, ma vaavaai mo se lapataiga na tuuina mai e le Alii ia Oliva Kaotui i le 1830. A o le’i faitauina le fuaiupu, faamalamalama atu e faapea, o lenei lapataiga sa tuuina mai i le valu tausaga ao le’i toe iloiloina e taitai o le Ekalesia le tulaga o Oliva Kaotui i totonu o le Ekalesia. Fai atu i tagata aoga e lipoti mai mea ua latou mauaina.

  • O le a se mataupu faavae e mafai ona tatou aoao mai i le fuaiupu 1 e uiga i le mea e oo i ai le faamaualuga? (A uma ona tali mai tagata aoga, tusi le mataupu faavae lenei i luga o le laupapa: Afai tatou te gauai atu i le faamaualuga, o le a taitai atu ai i tatou i le faaosoosoga.)

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le saunoaga lenei a Peresitene Ezra Taft Benson (1899–1994). Fai atu i le vasega e faalogologo po o le a le mea na ia aoao mai e uiga i le faamaualuga.

Ata
Ezra Taft Benson

“E toatele i tatou e mafaufau i le faamaualuga o le manatu o le tagata ua na’o ia lava, faasausili, fiatagata, fiamatamuamua, po o le fiailoa. O nei mea uma o elemene ia o le agasala, ae o le fatu, po o le ‘auga, o loo misi lava.

“O le ‘auga autu o le faamaualuga o le ita—ita lea i le Atua ma le ita i o tatou uso a tagata. O leita o lona uiga o le ‘inoino agai, faatautee i le, po o se tulaga o le tetee.’ O le mana lea e manao Satani e pule ai ia i tatou.

“O le faamaualuga e matuai faatautava lona natura. Tatou te tuu o tatou loto ia faafeagai ma le finagalo o le Atua. A faatūtū agai atu lo tatou faamaualuga i le Atua, o le agaga lena o le ‘ia faia loʼu loto ae le o lou finagalo.’ …

“O le faatautava atu o o tatou loto i le finagalo o le Atua, o le a faatagaina ai le le puleaina lelei o naunauga, manaoga, ma tuinanau. (Tagai Alema 38:12; 3 Ni. 12:30.)

“E le mafai ona talia e le tagata faamaualuga le pule a le Atua e tuuina atu le taitaiga i o latou olaga. (Tagai Hel. 12:6.)” (Aoaoga a Peresitene o le Ekalesia: Ezra Taft Benson [2014], 232).

  • E faapefea ona fesoasoani lenei faamatalaga ia tatou malamalama lelei ai i le mataupu faavae na tatou faailoaina mai i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 23:1?

Tusi fesili nei i luga o le laupapa:

O a ni auala na foliga ai o le faamaualuga sa taitai atu ai Oliva Kaotui i le faaosoosoga?

O a nisi o auala e mafai e le faamaualuga ona taitai atu ai tagata i le faaosoosoga i o tatou aso?

Vaevae tagata aoga i ni vaega taitoalua pe taitoatolu, ma fai atu i ai e su’e le mataupu 26 o le Au Paia: Voluma 1. Valaaulia tagata aoga e auauai e faitau leotele i a latou vaega mai le itulau 305, amata i le parakalafa o loo amata i le “I le aso 12 Aperila, Edward Partridge …” ae faagata i le parakalafa o loo i le itulau 306 o loo amata i le “Sa faliu ese Oliva …” Uunaia tagata aoga e talanoaina a latou tali i fesili o loo i le laupapa ma tagata o a latou vaega.

A ua lava loa le taimi na talanoaina ai e tagata aoga a latou tali i fesili o loo i le laupapa, valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le faamatalaga lenei mai ia Peresitene Uilifoti Uitilafi (1807–98) ma le parakalafa o loo sosoo ai. Fai i le vasega e faalogologo mo le mea na tupu ia Oliva Kaotui ina ua ia tuua le Ekalesia.

Ata
Uilifoti Uitilafi

“Ua ou vaai ia Oliva Kaotui a o foliga o loo ua pei ua gatete le laueleele i lalo o ona vae. Ou te lei faalogo lava o tuuina atu e se tagata se molimau sili atu ona malosi nai lo ia a o i ai le uunaiga a le Agaga. Ae o le taimi lava na alu ese ai mai le malo o le Atua, o le taimi foi lena na le toe i ai sona mana” (Aoaoga a Peresitene o le Ekalesia: Uilifoti Uitilafi [2004], 105).

I le aso 21 Oketopa, 1848, i le tuanai ai o le silia ma le sefulu tausaga o le vavaeeseina mai, sa toe auai Oliva Kaotui ma le Au Paia i Council Bluffs, Iowa. I se konafesi sa faia i lena aso, sa tuuina atu ai e Oliva se molimau faamaoni i le moni o le Tusi a Mamona ma le toefuataiga ma le pule o le perisitua. A o i ai i Council Bluffs, sa molimau atu ai foi Oliva ia Siaosi A. Samita ma Orson Hyde e faapea, “sa faataunuuina ma le faamaoni e Iosefa Samita lana misiona i luma o le Atua seia oo i le oti” (George A. Smith, “Letters to the Editor,” Millennial Star, Ian. 1849, 14). I le mavae ai o le talosagaina ma le faamaualalo o le au pulega pulefaamalumalu ina ia toe auai i le Ekalesia, sa toe papatisoina ai Oliva Kaotui i Council Bluffs, Iowa.

  • O a faamanuiaga na le maua e Oliva Kaotui ina ua ia teenaina lona avea ma tagata auai i le Ekalesia a le Alii?

  • O a ni auala na iu ina faaalia e Oliva Kaotui ua salamo o ia i lona faamaualuga?

Uunaia tagata aoga e iloilo o latou olaga ma salamo i soo se lagona o le faamaualuga o ono i ai ia i latou.

Ua faailoa mai e le Alii le tulaga o Atamu-onai-Amani, ma ua oo le Au Paia i isi feteenaiga ma isi tagatanuu o Misuri.

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le parakalafa lenei:

Ia Aperila 1838, na maua ai e le Perofeta le faaaliga o loo tusia i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 115. I lenei faaaliga, sa filifilia ai e le Alii le igoa aloaia o le Ekalesia, poloaiina le Au Paia e fausia se malumalu i Fa Uesi, ma faatonuina le Au Paia e faatulaga nisi siteki i eria taulalata ane. I le aso 18 Me, 1838, sa tuua ai e Iosefa Samita ma nai isi taitai o le Ekalesia ia Fa Uesi ae malaga atu i matu, e vaavaai mo nisi nofoaga e mafai ona faamautu ai le Au Paia i Misuri. O le aso na sosoo ai, sa latou taunuu ai i le maota o Lyman Wight, o le sa i ai sona fanua i se eria na ta’ua o Spring Hill. A o asiasi atu i lenei eria, na maua ai e le Perofeta le faaaliga ua faamaumauina i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 116.

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le Mataupu Faavae ma Feagaiga 116:1 . Fai i le vasega e faalogologo mo le mea na faaali mai e le Alii e uiga i lenei fanua.

Ata
Atamu-onai-Amani

Faaali atu le ata o loo i le lesona, ma faamatala atu, o se ata o Atamu-onai-Amani, “o le laueleele lea sa nofo ai Atamu” (MFF 117:8). A o le’i umi ae maliu o ia, sa faapotopoto atu ai e Atamu lana fanau amiotonu i lenei nofoaga ma tuu atu ia i latou se faamanuiaga. A o faapotopoto ai iina Atamu ma lana fanau, “sa afio mai le Alii ia te i latou” ma “sa valoia [e Atamu] soo se mea o le a oo mai i ana fanau e oo lava i le tupulaga mulimuli” (MFF 107:54, 56).

  • Ana faapea sa e i ai i le taimi na maua ai e le Perofeta o Iosefa Samita le faaaliga na faailoa mai ai le fanua o Atamu-onai-Amani, mata o a ni ou lagona atonu na i ai?

  • I le Mataupu Faavae ma Feagaiga 116:1, o le a le uiga o le [faaupuga] e faapea, “o le a sau i ai Atamu e asiasi mai i ona tagata” i Atamu-onai-Amani? (A o le’i oo i le Afio Mai Faalua o Iesu Keriso, o le a faapotopoto ai Atamu ma lana fanau amiotonu, o le Au Paia i tisipenisione uma, i Atamu-onai-Amani e fetaiai ai ma le Faaola [tagai Tanielu 7:9–10, 13–14; Mataio 26:29; MFF 27:5–18; 107:53–57].)

Faamalamalama atu e faapea, e ui ina sa maua e le Au Paia i Misuri i matu faamanuiaga, e pei o faaaliga na maua e le Perofeta ma le faatoateleina o afioaga sa latou faavaeina, sa latou oo foi i le faateteleina o feteenaiga ma isi tagatanuu o Misuri.

  • E faavae i lau faitauga o mataupu 27-28 o le Au Paia: Voluma 1, o a feteenaiga na tutupu i le va o tagata o le Ekalesia ma isi i le taimi o le taumafanafana ma le amataga o le tautoulu o le 1838? (Ia Iuni, sa tausalaina ai e Sini Rikitone i nofoaga faitele i latou o e sa faatuiese mai le Ekalesia. Ia Iulai, sa lapatai atu ai Sini e faapea, o le a puipuia e tagata o le Ekalesia i latou lava e faasaga i o latou fili. Ia Aokuso, sa tupu ai se fetauaiga a o osofaia tagata o le Ekalesia i Gallatin, Misuri, ina ua latou taumafai e palota. Ia Oketopa, sa faamalosia ai e le au faatupu vevesi le Au Paia na nonofo i DeWitt, Misuri, e lafoai o latou fale.)

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le parakalafa lenei:

“Sa talitonu Iosefa Samita e faapea, o le tetee mai o tagata faatuiese o le Ekalesia ma isi fili na faavaivaia ma iu ai ina faaumatia lo latou nuu i Katelani, Ohaio, lea sa na’o le lua tausaga na muamua atu na latou faamaeaina ai se malumalu i osigataulaga tetele. E oo ane i le taumafanafana o le 1838, ua vaaia e taitai o le Ekalesia le aliae o faamata’uga faapena i la latou sini o le fatuina o se nuu manaia i Misuri.

“I le nuu o le Au Paia o Aso e Gata Ai o Fa Uesi na faatulaga ai e nisi o taitai ma tagata o le ekalesia se vaega e pei o se autau na ta’ua o le Danites, o lona faamoemoega o le puipuia o le afioaga e faasaga i le Au Paia o Aso e Gata Ai na faatuiese ma tape igoa [mai le Ekalesia] faapea foi ma isi tagata Misuri. Sa tele ina ioe le au tusitalafaasolopito e faapea, sa faamaonia e Iosefa Samita le vaegaau o le Danites, ae atonu sa le’i logoina faalelei o ia e uiga i a latou fuafuaga uma ma atonu sa le’i faatagaina le vaega atoa o a latou gaoioiga” (“Peace and Violence among 19th-Century Latter-day Saints,” Gospel Topics, topics.ChurchofJesusChrist.org).

  • Na ono aafia faapefea i aafiaga a le Au Paia o le faate’aina mai le Itumalo o Siakisone, Misuri, ma Katelani, Ohaio, le ala na latou tali atu ai i le tetee na latou fetaiai i Misuri i matu?

Valaaulia tagata aoga e sauni mo le vasega e sosoo ai e ala i le faitauina o mataupu 29-31 o le Au Paia: Voluma 1. Uunaia i latou e vaavaai mo ni auala eseese na tali atu ai tagata o le Ekalesia i le faateteleina o le vevesi ma sauaga na latou feagai?