Inisitituti
Lesona 20: Navu le Lalelei


“Lesona 20: Navu le Lalelei,” Talafaasolopito o le Au Paia o Aso e Gata Ai: 1815–1846 Anomea a le Faiaoga (2018)

“Lesona 20,” Talafaasolopito o le Au Paia o Aso e Gata Ai: 1815–1846 Anomea a le Faiaoga

Lesona 20

Navu le Lalelei

Faatomuaga ma le Faasologa o Taimi

Ina ua uma ona faataga le Perofeta o Iosefa Samita ma ona uso a pagota e sosola mai le taofiga i Misuri ia Aperila 1839, sa latou sopoia le Vaitafe o Misisipi ma toe faatasia ai ma le Au Paia i Quincy, Ilinoi. E le’i leva lava ona taunuu, ae malaga loa Iosefa i matu e asi ma faatulaga le faatauina mai o le fanua i luga o auvai o le Vaitafe o Misisipi i le Teritori o Ilinoi ma Aioua. A o faapotopoto atu le Au Paia iina, sa latou suia fanua faataufusi i le itu o Ilinoi i se aai matagofie na latou faaigoaina o Navu. I le taimi lea, sa sailia ai e Iosefa Samita se taui mai le faigamalo a setete tuufaatasi mo mafatiaga a le Au Paia i Misuri. A o atinaeina a’e Navu, na maua e le Au Paia le faatagaga mai le setete o Ilinoi mo se pemita o le aai lea na maua mai ai ni saolotoga i mea faaupufai ma tapuaiga lea sa tele mamao atu nai lo o le saolotoga na latou maua i i Misuri. O le vaitaimi lava foi lea, na aoao atu ai e le Perofeta o Iosefa Samita mo le taimi muamua le aoaoga faavae o le papatisoga mo e ua maliliu.

22 Aperila, 1839Na taunuu ai le Perofeta i Quincy, Ilinoi, ina ua sosola mai [lo latou] faapagotaina.

30 Aperila, 1839Na faatau mai ai e sui o le Ekalesia se fanua i Commerce, Ilinoi.

22 Iulai, 1839Sa faamaloloina ai e Iosefa Samita ma isi le toatele o tagata na mafatia i le faama’i o le malaria.

29 Novema, 1839Sa fono ai le Perofeta ma le peresitene o le Iunaite Setete o Martin Van Buren e talosaga i ai mo ni taui.

15 Aokuso, 1840O le taimi muamua lea na aoao atu ai e Iosefa Samita le aoaoga faavae o le papatisoga mo e ua maliliu.

Faitauga a Tagata Aoga

Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso o le Au Paia i Aso e Gata Ai, Voluma 1, O Le Tagavai o le Upumoni,, 1815–1846 (2018), mataupu e 34–35

Fautuaga mo le Aoaoina Atu

Ua faamautu le Au Paia i Ilinoi ma Aioua

Tusi le fasifuaitau lea i le laupapa: O se nofoaga matagofie ma o se nofoaga e mapu i ai.

  • O a nisi o nofoaga e mafai ona e faamatalaina e matagofie po o se nofoaga e mapu i ai?

Ata
faafanua o eria o Misuri, Ilinoi, ma Aioua

Faaali atu le faafanua o loo i le lesona ,“O Eria o Misuri, Ilinoi, ma Aioua o le Iunaite Setete,” ma valaaulia tagata aoga e su’e ia Quincy, Ilinoi. Faamalamalama atu e faapea, ia Aperila 1839, a o le’i leva ona sola mai le Perofeta o Iosefa Samita mai le faapagotaina, ma auai faatasi ma le Au Paia i Quincy, Ilinoi, sa latou o malaga loa ma isi tagata o le Ekalesia mo le 50 maila i matu i Commerce, Ilinoi. E faavae i feutagaiga na amatalia a’o i ai pea Iosefa Samita i le falepuipui na amata ai ona latou faatauina ni fanua i totonu ma faataamilo o Commerce i lona itu i sasae o le Vaitafe o Misisipi ma i le itu i sisifo o le Teritori o Aioua. E oo ane ia Aokuso, ua latou faatauina mai se vaega tele o le fanua mo le faapotopotoina o le Au Paia. Ia Aperila 1840, na sui ai e le Perofeta o Iosefa Samita le igoa o le aai o Commerce ia Navu.

Valaaulia se tagata aoga e faitau le faamatalaga lenei a Iosefa Samita ma ona fesoasoani:

“O le igoa o le tatou aai o (Navu,) o Eperu lona tupuaga, ma e faaalia ai se tulaga, po o se nofoaga matagofie, ma tauaveina ai foi ma le manatu e mapu ai” (Iosefa Samita, Sini Rikitone, ma Ailama Samita, “A Proclamation, to the Saints Scattered Abroad,” Times and Seasons, Jan. 15, 1841, 273–74, josephsmithpapers.org).

  • A mafaufau atu i mea na onosaia e Iosefa Samita ma le Au Paia i Misuri, mata e faapefea ona avea le uiga o le igoa Navu o se faailoaga o le faamoemoe mo le lumanai?

Faamalamalama atu e faapea, a o amata ona faapotopoto mai le Au Paia i lenei eria i le taumafanafana o le 1839, sa latou galulue ma le maelega e faamama le fanua i luga o le auvai o le vaitafe o Misisipi. Ae peitai e faitau selau le Au Paia na ai e namu ma oo ai ina mama’i tigaina i le malaria.

Fai atu i tagata aoga e su’e le mataupu e 34 o le Au Paia: Voluma 1. Valaaulia nai tagata aoga e auauai e faitau leotele mai le itulau e 402, e amata atu i le parakalafa o loo amata i le, “I le taeao o le Aso Gafua, 22 o Iulai …” ae faaiu i le parakalafa i le itulau e 403 o loo amata i le “O se taimi mulimuli ane i lena afiafi …’” Fai atu i le vasega e mulimuli ai, ma vaavaai mo le fesoasoani na maua e le Au Paia mai i le Alii.

  • O le a se mea o tulaga ese mai ia te oe i lenei tala?

Valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le saunoaga lea a Peresitene Uilifoti Uitilafi (1807--98) o lē sa faamatalaina se isi mea na tupu i lena aso.

Ata
Uilifoti Uitilafi

“Sa sau se tamaloa [e le o se tagata o le Au Paia o Aso e Gata Ai], ia [Iosefa Samita] ina ua iloa ia vavega sa faatinoina, ma fesili atu ia te ia pe le mafai ona alu e faamalolo lana fanau masaga e toalua, pe tusa ua tai lima masina le matutua, o e sa taufai taooto ua mama’i a tali oti.

“Na pe a ma le lua maila lo latou mamao mai Montrose [o se taulaga e i le isi ituvai mai Navu].

“Na saunoa atu le Perofeta e le mafai ona alu; ae peitai, ina ua mavae sina taimi, sa ia fai atu o le a ia auina atu se tasi e faamalolo i la’ua; ma sa ia faliu mai ia te au ma fai mai: ‘Alu e o ma le tamaloa e faamalolo lana fanau.’

“Sa tago [Iosefa] i se solosolo silika lanumumu ma aumai mai lana taga ma tuu mai ia te au, ma fai mai e soloi ai o la mata i le solosolo pe a ou faamanuiaina i la’ua, ona la malolo ai lea. …

“Sa ma o ma le tamaloa, ma faia e pei ona poloaiina ai au e le Perofeta, ma sa faamaloloina lana fanau” (Uilifoti Uitilafi, Leaves from My Journal [1882], 65).

  • O le a le mataupu faavae e mafai ona tatou faailoa mai i le Au Paia:Voluma 1 ma le faamatalaga mai ia Peresitene Uitilafi? (E mafai ona faailoa mai e tagata aoga ni mataupu faavae, e aofia ai ma lenei: A o faaali atu o tatou faatuatua i le Alii, e mafai ona faamaloloina i tatou e ala i le mana o le perisitua. Tusi le mataupu faavae lenei i luga o le laupapa.)

Ata
O le solosolo silika lanumumu a Iosefa Samita

Faaali atu le ata o loo i le lesona o le solosolo silika lanumumu sa tuuina atu e Iosefa Samita ia Uilifoti Uitilafi, ma faamatala atu e faapea, sa “teuina e [Peresitene Uitilafi] lenei solosolo o se faamanatu o lenei aafiaga maoae ma le agaalofa o Iosefa i e mama’i, e aofia ai i latou o e sa le auai i lana tapuaiga” (Heidi Bennett, “A Day of God’s Power,” Museum Treasures series, Sept. 18, 2015, history.ChurchofJesusChrist.org). Sa faamatalaina e Uilifoti lena aso o le faamalologa “o se aso o le mana o le Atua” (Wilford Woodruff, Leaves from My Journal [1882], 62).

Faamalamalama atu e faapea, e ui e toatele tagata na faamaloloina mai le malaria i lena aso, sa faaauau lava ona tigaina isi mai le malaria ma isi faama’i i le isi tausaga na sosoo ai, ae maliliu isi. Mo se faataitaiga, sa maliu Epikopo Edward Partridge mai se gasegase ia Me 1840, na faapena foi Iosefa Samita le Matua ia Setema 1840.

  • Aisea e te manatu na faamaloloina ai isi i lena taimi ae fano isi?

Ina ia fesoasoani i tagata aoga ia malamalama atili i le mataupu faavae o loo i le laupapa, valaaulia se tagata aoga e faitau leotele le saunoaga lea a Peresitene Dallin H. Oaks o le Au Peresitene Sili:

Ata
Dallin H. Oaks

“A o tatou faaaogaina le mana e le masalomia o le perisitua a le Atua, ma a o tatou teufatuina Ana folafolaga o le a faafofoga ma tali mai o Ia i tatalo faatuatua, e ao ona tatou manatua i taimi uma, o le faatuatua ma le mana faamalolo o le perisitua, e le mafai ona aumaia ai se taunuuga e ese mai ma le finagalo o Le, ana le perisitua. …

“I le avea ai ma fanau a le Atua, o le iloa o Lona alofa tele ma Lona silafia uma o le mea e sili ona lelei mo lo tatou manuia e faavavau, tatou te faatuatua ai ia te Ia. O le uluai mataupu faavae o le talalelei o le faatuatua i le Alii o Iesu Keriso, ma o le faatuatua o lona uiga o le talitonuina. … Tatou te faia mea uma tatou te mafaia mo le faamaloloina o sē pele, ona tatou faalagolago lea i le Alii mo le taunuuga” (Dallin H. Oaks, “Faamaloloina o e Mama’i,” Ensign po o le Liahona, Me 2010, 50).

  • Aisea e te manatu e taua ai le faaali o le faatuatua ia Iesu Keriso, e ui lava atonu tatou te le maua le taunuuga tatou te mananao i ai?

Faasoa atu lau molimau e faapea, a tatou faaali atu le faatuatua ia Iesu Keriso, o le a mafai ona faamaloloina i tatou e ala i le mana o le perisitua e tusa ai ma le finagalo o le Alii.

Ua atiina a’e e le Au Paia le aai o Navu ma sailia se taui mai le malo o le Iunaite Setete

Faamatala atu e faapea, i le aluga o taimi, sa suia ai e le Au Paia le fanua i totonu ma faataamilo o Navu i se “tulaga [na faapea] ona matuai matagofie lava” (Mary Fielding Smith, in Edward W. Tullidge, The Women of Mormondom [1877], 256). A o faaauau ona faia e le Au Paia se nofoaga fou i Ilinoi ma Aioua, sa malaga atu le Perofeta o Iosefa Samita i Uosigitone, D.C., le laumua o le Iunaite Setete.

  • E faavae i lau faitauga o le mataupu 34 o le Au Paia: Voluma 1, aisea na malaga atu ai Iosefa Samita i Uosigitone, D.C., ia Oketopa 1839? (Sa fono Iosefa Samita ma taitai i le faigamalo a le Iunaite Setete, na aofia ai Peresitene Martin Van Buren, i le sailiga o se taui mo le Au Paia na maliliu i Misuri.)

  • Na faapefea ona tali atu Peresitene Van Buren i le talosaga a Iosefa Samita? (Sa ia fai atu ia Iosefa, “E leai se mea e mafai ona ou faia mo oe” [The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 7: September 1839–January 1841, ed. Matthew C. Godfrey and others (2018), 260].)

  • Pe ana e i ai faatasi ma le Perofeta o Iosefa, o a ni ou mafaufauga po o lagona e ono i ai ina ua e faalogo atu i lenei tali mai i le peresitene o le Iunaite Setete? Aisea?

Faamatala atu, sa taumafai foi Iosefa Samita ma se tagata o le Ekalesia o Elias Higbee e talosaga atu i sui o le Konekeresi o le Iunaite Setete. E ui ina toatele sa tigaalofa i lo latou faamoemoe, ae sa leai ma se fesoasoani na maua e le Au Paia.

Ata
Viliamu W. Phelps

Faaali atu le ata o loo i le lesona o Viliamu W. Phelps. Faamatala atu, pe tusa ma le fa masina talu ona foi mai le Perofeta mai Uosigitone, D.C., ae ona maua se tusi mai ia Viliamu W. Phelps. Vaevae tagata aoga i ni vaega taitoalua pe taitoatolu, ma tuu atu i vaega taitasi se kopi o le pepa e tufa atu lenei, “Viliamu W. Phelps: ‘Ua Pei A’u Nei o le Atalii Faamaumau Oa.’” Valaaulia ia vaega e faitau faatasi le pepa na tufa atu ma tali fesili o loo i ai.

Viliamu W. Phelps: “Ua Pei A’u Nei o le Atalii Faamaumau Oa”

“I le faaiuga o le 1838, o Viliamu W. Phelps, o lē sa avea ma se tagata faatuatuaina o le Ekalesia, sa i ai faatasi ma i latou o e na tuuina atu ni molimau pepelo e faasaga i le Perofeta ma isi taitai o le Ekalesia, lea na oo ai ina faafalepuipuiina i latou i Misuri. Ia Iuni 1840, sa tusi mai ai Uso Phelps ia Iosesfa Samita, ma aioi mai mo se faamagaloga” (Aoaoga a Peresitene o le Ekalesia: Iosefa Samita [2007], 396).

Faitau le faamatalaga lenei mai ia Viliamu W. Phelps mai lana tusi i le Perofeta:

Ata
Viliamu W. Phelps

“Uso Iosefa[,]

“… Ua pei a’u nei o le Atalii faamaumau oa … : Ua matuai o’u [lagonaina] le faatauvaa ma le faamaualalo. …

“O loo o’u iloa lo’u tulaga, o loo e silafiaina, ma o loo silafia foi e le Atua, ma ou te manao ia faaolaina a’u pe afai o le a fesoasoani a’u uo ia te a’u. … Sa ou faia le mea sese ma ou te Faamalie atu ai. O loo i lo’u lava mata le utupoto.

“… I le suafa o Iesu Keriso ma le au paia uma, ou te talosaga atu ai mo se faamagaloga, ona … ou te manao i lau faaaumeaga” (i le The Joseph Smith Papers, Documents, Volume 7: September 1839–January 1841, ed. Matthew C. Godfrey ma isi [2018], 304-5).

  • O le iloaina o le molimau pepelo a Viliamu na mafua ai le tele o mafatiaga mo le Au Paia, o le a sou manatu, o le a sau tali atu i le talosaga a Viliamu mo se faamagaloga ma le faaaumeaga?

Sa tali atu le Perofeta o Iosefa Samita i se tusi ia Viliamu W. Phelps:

Ata
Iosefa Samita

“E moni ua matou mafatia tele ona o le taunuuga o au amioga—o le ipu oona ua tumu mo le tagata soifua e inumia, ua taumasuasua ina ua e faasagatau mai ia te i matou. …

“Ae ui i lea, ua uma ona inumia le ipu, ua faia le finagalo o lo tatou Tama, ma o loo matou ola pea. …

“I le talitonuina o lau faatoesega o se mea moni, ma le moni aiai o lou salamo, ou te fiafia ai e toe tuuina atu le limataumatau o le faauo, ma olioli i le toe foi mai o le atalii faamaumau oa.

“Sa faitau atu lau tusi i le Au Paia i le Aso Sa ua mavae, ma … sa autasi ai le faaiuga, e tatau ona taliaina W. W. Phelps i totonu o le faaaumeaga.

“‘Sau ia le uso pele, aua o lea ua uma le taua,

O uo sa i ai muamua, ua toe avea ma uo i le faaiuga’”

(Aoaoga a Peresitene o le Ekalesia: Iosefa Samita [2007], 398).

  • O le a se mea ua faaalia i le tali a Iosefa Samita e uiga i lona tagata?

  • O le a sou manatu, mata o le a se lagona o Viliamu i le iloaina na autasi le Au Paia i le toe taliaina o ia i le faaaumeaga atoatoa?

Ata
pepa e tufa atu, Viliamu W. Phelps: “Ua Pei A’u Nei o le Atalii Faamaumau Oa”

Nai lo o le tufaina atu o le pepa e tufa atu, e mafai ona e faaali atu le vitio “Required to Forgive” (7:52), lea o loo faaalia ai le matafaioi a Viliamu W. Phelps i le Ekalesia anamua ma lana augani i le Perofeta mo se faamagaloga. O loo maua lenei vitio i le ChurchofJesusChrist.org. A uma ona matamata e tagata aoga le vitio, fai atu fesili mai le pepa ua tufa atu:

A uma ona toe faamanatu e tagata aoga le pepa ua tufa atu, faamalamalama atu e faapea, sa tusia mulimuli ane e Viliamu W. Phelps ia upu o le viiga “Viia Lē na Fetaia’i ma Ieova” (Viiga, nu. 15).

  • O a ni mataupu faavae e mafai ona tatou aoao mai i le tali atu a le Perofeta o Iosefa Samita i le tusi a Viliamu W. Phelps? (E mafai ona faaailoa mai e tagata aoga nisi o mataupu faavae, e aofia ai ma lenei: E mafai ona tatou filifili e faamagalo atu i isi e tusa lava po o o latou amioga na matuai afaina ai i tatou po o isi tatou te alolofa i ai. A o tatou filifili e faamagalo atu i isi, ua tatou faasafua atu le alofa ma le alofa mutimutivale ia i latou. Tusi mataupu faavae nei i luga o le laupapa.)

  • O a ni auala ua faamanuiaina ai oe po o se tasi e te iloa ona o le filifili e faamagalo atu i se isi tagata?

Valaaulia tagata aoga e mafaufau i se tasi atonu e manaomia ona latou faamagaloina atu. Fautuaina i latou e mulimuli i le faataitaiga a Iosefa Samita i le filifili lea e faamagalo atu i lena tagata.

Ua aoao atu e le Perofeta o Iosefa Samita le aoaoga faavae o le papatisoga mo e ua maliliu

Faamalamalama atu e faapea, a o siitia atu le Au Paia i le eria o Navu, sa latou galulue ma le malo o Ilinoi ina ia maua le puipuiga mo o latou tagata. Sa latou manuia i le 1840, ina ua pasia e le aufaitulafono a Ilinoi se tulafono na faaaofia ai ma le aai o Navu. O lenei tulafono na faatagaina ai le fatuina o se faigamalo o le aai ma faatuina ai ni tulaga patino na mamanuina e puipui ai tagatanuu. E faaopoopo atu i le fesoasoani e fausia ma faavaeina Navu, i le taimi lea na faaauau ai ona aoao e le Perofeta le Au Paia i upumoni e faatatau i le faaolataga. I le aso 15 o Aokuso, 1840, i le falelauasiga o se tagata o le Ekalesia o Seymour Brunson, na aoao faalauaitele atu ai e le Perofeta mo le taimi muamua le aoaoga faavae o le papatisoga mo e ua maliliu.

Valaaulia ni nai tagata aoga e auauai e faitau leotele ia tala nei. Fai i le vasega e faalogologo mo le mea na aoao mai e le Perofeta o Iosefa Samita e uiga i le aoaoga faavae o le papatisoga mo e ua maliliu ma le ala na tali atu ai le Au Paia. (O tala nei ua toe fetuunai mai ia Susan Easton Black, “A Voice of Gladness,” Ensign, Feb. 2004, 34–39.)

Tala 1.

“E tusa ai ma le faamatalaga a Simona Baker, o le sa auai [i le maliu o Seymour Brunson], sa amata ona molimau mai le Perofeta e faapea, o le ‘talalelei a Iesu Keriso ua aumaia tala fiafia o le olioli tele,’ Sa ia faitaua se vaega tele o le 1 Korinito 15 ma faamalamalama mai e faapea ‘sa tautala le Aposetolo i ni tagata sa malamalama i le papatisoga mo e ua maliliu, aua sa latou faia’ [Simon Baker, i le Journal History of The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints, Aug. 15, 1840]” (Aoaoga a Peresitene o le Ekalesia: Iosefa Samita [2007], 403).

“Sa ia ta’ua e faapea, o upu a Paulo o se faamaoniga lea e mafai e se tagata soifua ona papatisoina e fai ma sui o se tagata ua maliu, ua faalautele atu ai faamanuiaga o le papatisoga ia i latou o e na maliliu i le tino ae o loo ola pea o latou agaga.

“Fai mai Iosefa, o le fuafuaga a le Atua mo le faaolataga, sa mamanuina e laveai ai i latou uma o e naunau e usitai i le tulafono a le Atua, e aofia ai le anoano o tagata o e na maliliu ae le’i iloaina se mea e uiga ia Iesu Keriso po o Ana aoaoga” (Au Paia: Voluma 1, 421).

Tala 2. Na tusia e Uilifoti Uitilafi:

Ata
Uilifoti Uitilafi

“Sa alu Iosefa Samita lava ia … i totonu o le vaitafe o Misisipi i le po o se tasi o Aso Sa ina ua uma sauniga, ma papatisoina ai ni tagata e toa selau. Sa ou papatisoina le isi selau. O le isi alii sa i o’u talane, i na o ni nai aga mai ia te a’u, sa papatisoina le isi selau. Sa matou laina solo i luga ma lalo o le Misisipi, i le papatisoina o o matou tagata ua maliliu” (Wilford Woodruff, “Discourse,” Deseret Weekly, Apr. 25, 1891, 554).

“Aisea na matou faia ai? Ona o le lagona o le olioli na matou maua, i le mafaufau e faapea, e mafai ona tatou tutu i le tino ma faaola o tatou tagata ua maliliu” (“Discourse by President Wilford Woodruff,” Millennial Star, May 1894, 324).

Tala 3. Ina ua uma ona faalogo atu i le saunoaga a le Perofeta i le Au Paia ia Oketopa 1840, sa tusi atu loa Vilate Kimball i lana tane o Hipa, o lē sa auauna atu i se misiona i Egelani:

Ata
Vilate Kimball

“Ua folasia mai e Peresitene Samita se mataupu fou ma matagofie talu ai nei, ua faapea ona afua ai se fiafia faafouina i totonu o le ekalesia. … Fai mai o ia o se faamanuiaga lea mo lenei Ekalesia le papatisoina mo tagata o o latou aiga o e na maliliu a o lei oo mai lenei talalelei. … I le faia o lea mea ua avea ai tatou ma o latou sui, ma tuu atu ia i latou le avanoa e o mai ai i le uluai toetutu. Fai mai o ia o le a talaiina atu le talalelei ia i latou i le falepuipui. … Talu lava ona talaia mai lenei avea’i iinei, ua faaauau ai lava ona gaepuina le vai. I le taimi o le konafesi, sa i ai i nisi o taimi le toavalu i le toasefulu toeaiina i totonu o le vai i le taimi e tasi i le faia o papatisoga” (Vilate Kimball, i le Janiece Johnson and Jennifer Reeder, The Witness of Women [2016], 181).

Tala 4. Ina ua uma ona faalogo i le aoaoga faavae o le papatisoga mo e ua maliliu e toatele le Au Paia na auina atu ni tusi i aiga e saili mai ai igoa o tagata o aiga ua maliliu. Mo se faataitaiga, o le tusi lenei a Iona Polo i se tasi [o lona] aiga:

“Ou te manao e te auina mai ia te a’u se lisi o tauaiga o tama o ona matua & Toeaiina [o aiga] & o latou suafa faapea foi ma Tina. … Ua ou naunau lava e fai mea uma ou te mafaia e faaola ai i latou ua faatagaina a’u e fai” (tusi a Jonah R. Ball ia Harvey Howard, Shutesbury, Massachusetts, 1842–43, Church History Library, Salt Lake City).

Sa tusia e Sally Randall:

“Tusi mai ia te a’u igoa valaau o o tatou tauaiga o e ua maliliu i le mamao i tua e tau atu i tamamatutua ma tinamatutua, o le mea sili ia i ai [ni igoa]. Ua ou faamoemoe e fai mea e mafai ona ou faia e laveai ai a’u uo” (Sally Randall letters, 1843–1852, Church History Library, Salt Lake City).

  • O a ni mea e mafai ona tatou aoao mai i nei tala? (A o tali mai tagata aoga, tusi upumoni ua latou aoaoina i luga o le laupapa: Pe a manaomia, fesoasoani ia latou faailoa mai se upumoni e talitutusa ma lenei: E mafai ona tatou fesoasoani e laveai o tatou tuaa o e ua maliliu e aunoa ma le talalelei e ala i le faia o papatisoga mo e ua maliliu.)

  • Aisea na taua tele ai lenei aoaoga faavae i le Au Paia o Aso e Gata Ai i lena taimi?

  • O a ni auala ua faamanuiaina ai oe, a o e fesoasoani i ou tuaa ua maliliu ina ia papatisoina ma maua isi sauniga faaola?

Toe faamanatu upumoni o loo tusia i le laupapa i le lesona atoa, ma faasoa atu lau molimau e uiga i ai. Valaaulia tagata aoga e mafaufau pe ono faapefea ona latou faaaogaina atoatoa atili nei upumoni i o latou olaga.

Valaaulia tagata aoga e saunia mo le vasega o le a sosoo ai i le faitauina o le mataupu e 36 o le Au Paia: Voluma 1.

Tala ma Faamatalaga o Talaaga

Ua talai atu le Perofeta o Iosefa Samita i Philadelphia, Pennsylvania

A o i ai Iosefa Samita i le Iunaite Setete i sasae e saili se taui mai taitai o le malo, sa ia talai atu ai foi le talalelei. Sa molimauina e Elder Pale P. Palate se lauga na tuuina atu e le Perofeta o Iosefa Samita i Philadelphia:

Ata
Pale P. Palate

“A o [matou] asiasi atu ma uso Iosefa i Philadelphia, sa tatalaina se falelotu tele lava mo ia e talai atu ai, ma e tusa ma le tolu afe tagata na faapotopoto atu e faalogologo ia te ia. Sa saunoa muamua Uso Rikitone, ma sa saunoa e uiga i le Talalelei, ma faamalamalama atu lana aoaoga faavae e ala i le Tusi Paia. Ina ua uma o ia, sa tulai Iosefa e pei o se leona o le a tagi; ma i le faatumulia ai i le Agaga Paia, sa saunoa ai ma le mana tele, ma molimau atu e uiga i faaaliga na ia vaaia, o le auaunaga a agelu lea sa ia olioli ai; ma le ala na ia maua ai papatusi o le Tusi a Mamona, ma faaliliuina i latou e ala i le meaalofa ma le mana o le Atua. Sa ia amataina i le faapea atu: ‘Afai e leai se isi tagata na lototele e molimau atu i ni savali mamana mai le Lagi, ma e uiga i le mauaina o se faamaumauga matuai matagofie, sa ia manatu e faia le mea tonu mo tagata, ae tuu le pe na faapefea ona tupu i le Atua.’

“Sa matuai taufaiofo le faapotopotoga atoa; i se itu sa musuiaina, ma lofituina i le agaga o le upumoni ma le mana lea sa saunoa ai o ia, ma mea ofoofogia na faapea ona ia faamatalaina. Sa faia se uunaiga tumau; ma e toatele agaga na faapotopto mai i le lafu. Ma ou te molimau atu, o ia, i lana molimau faamaoni ma le mamana, na faamamaina ona laei mai o latou toto. E toatele tagata na papatisoina i Philadelphia ma pitonuu taulalata ane; ae o le taimi lava foi lea, na faatutuina ai ni paranesi i Pennsylvania, i Jersey, ma i itu eseese” (Autobiography of Pale P. Palate, ed. Pale P. Palate Jr. [1938], 298–99).

Faamagalo atu i isi

O le tatou faamagaloina o isi e le toomaga ai i latou i taunuuga o a latou amioga (tagai MFF 64:12–14). Na aoao mai Elder David E. Sorensen (1933–2014) o le Au Peresitene o le Au Fitugafulu:

Ata
Elder David E. Sorensen

“Ou te fia faamanino atu, o le faamagaloga o agasala, e le tatau ona fenumiai ma le faapalepale i le leaga. O le mea moni, i le faaliliuga a Iosefa Samita, na fetalai mai le Alii, ‘Faamasino i faamasinoga amiotonu’ [Faaliliuga a Iosefa Samita, Mataio 7:2 (i le Mataio 7:1, vaefaamatalaga a)]. Ua poloaiina i tatou e le Faaola ina ia lafoai ma tetee atu i mea leaga uma, ma e ui lava e tatau ona tatou faamagalo atu i se tuaoi e faatiga mai ia te i tatou, ae e tatau lava ona tatou galulue i se auala lelei e puipuia mai ai lena tiga po o le manua mai le toe tupu mai. O se tamaitai e sauaina pe faia faatautala, e le tatau ona saili e taui ma sui atu i ai, ma e le tatau foi ona manatu faapea e le mafai ona ia faia se laasaga e puipuia mai ai mai le toe sauaina. O se tagata fai pisinisi foi sa tulai mai ai se faaletonu i taualumaga faapisinisi, e le tatau ona inoino i le tagata sa le faamaoni, ae e tatau ona ia uia laasaga e tatau ai ina ia foia ai le sese. O le faamagalo atu e le manaomia ai lo tatou taliaina po o le faapalepale i le leaga. E le manaomia ai ona tatou le amanaia le mea sese tatou te vaai i ai i le lalolagi o siomia i tatou po o i o tatou lava olaga. Peitai, a o tatou tetee atu i agasala, e le tatau ona tatou faatagaina le inoino po o le ita e puleaina o tatou mafaufauga po o taga” (David E. Sorensen, “O Le Loto Faamagalo E Suia ai le Oona Matuitui i le Alofa,,” Ensign po o Liahona, Me 2003, 12).

Ata
pepa e tufa atu William W. Phelps: “Ua Pei A’u Nei o le Atalii Faamaumau Oa”