2020
Vakai ʻAki ha Mata Foʻou . . . Fanongo ʻAki ha Telinga Foʻou . . . Lea ʻAki ha ʻElelo Foʻou . . .
Māʻasi 2020


Pōpoaki mei he Kau Taki Fakaʻēliá

Vakai ʻAki ha Mata Foʻou . . . Fanongo ʻAki ha Telinga Foʻou . . . Lea ʻAki ha ʻElelo Foʻou . . .

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Marvin J. Ashton ʻo e Kōlomu ʻo e kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu mā Uá, “Ko e fakaʻilonga lelei taha mo mahino ʻo ʻetau fakalakalaká mo e haʻu kia Kalaisí ko e founga ʻo ʻetau fakafeangai mo e niʻihi kehé.”

Ko e taimi ʻoku tau maʻu ai e ‘īmisi ʻo Kalaisí ʻi hotau fōtungá pea vakai ki he niʻihi kehé ʻaki e fofonga ʻo Kalaisí, ʻe lahi ange ai ʻetau malava ʻo vakai ki he ʻīmisi ʻo Kalaisí ʻi he fōtunga ʻo e niʻihi kehé. Te Ne fakalahi ʻetau holi ke fakafeangai lelei ange mo e niʻihi kehé.

ʻOku fie ma’u ke tau moʻui ʻo lahi ange ʻi he meʻa ʻoku tau lava ʻo mamata ki aí—moʻui ʻo lahi ange ʻi he ngaahi meʻa ʻoku tau fakakaukau mo ʻamanaki ki aí kae lava ke tau vakai ki he niʻihi kehé ʻi ha maama foʻou.

ʻI heʻetau ʻilo mo fakakaukau ki ha founga foʻou ke fakafeangai mo e kakaí, mahalo ʻe fie ma’u ke tau ʻeke kiate kitautolu: ʻoku tau pehē nai ʻoku faingataʻa ke ikuna’i hotau ngaahi Kolaiaté; pe ʻoku tau hangē ko Tevitá—ʻo vakai ʻaki e fofonga ʻo e ‘Otuá—naʻe fuʻu lahi pē ʻa Kolaiate ʻo faingofua ke tau ai e foʻi maká?

ʻI he fakaafe ko ʻeni ke tau ‘femoʻuekina’ ʻi hono fakaleleiʻi ʻetau founga fakafeangai mo e niʻihi kehé, ʻoku ou fakaʻamu he ʻikai ke tau fuʻu femoʻuekina ʻi hono fakaleleiʻi ʻa e ngaahi meʻa ʻoku totonu ke fakaleleiʻi ʻi heʻetau ngaahi moʻuí. Kātaki manatuʻi, ‘i heʻetau hoko ʻo lelei angé, ko e lahi ange ia e lelei te tau malava ʻo vakai ki ai ʻi he niʻihi kehé.

  1. ʻOku tatau tofu pē ʻetau founga lea mo fakafeangai ki he niʻihi kehé mo e founga ʻoku tau lea ʻaki mo fakafeangai’aki kia Kalaisí. ʻOku ʻikai ke toe kehekehe.

    ʻOku kehekehe pē ʻetau founga fetuʻutakí mo e anga ʻo ʻetau talí kae tuku muʻa ke tau ‘vakai’ ki ha ngaahi founga kehe ʻe lelei ange ai ʻetau fetuʻutaki mo kinautolú.

    ʻOua na’á ke ʻita. Kapau ʻoku tau tonuhia, ʻoku ʻikai fie ma’u ia ke tau ʻita, pea kapau ʻoku tau halaia, ʻoku ʻikai totonu ke tau ʻita.

    Naʻe pehē ʻe ʻEletā Lynn G. Robbins ʻo e Kau Fitungofulú, “Ko e ʻitá ko ha fili pē ia. ʻOku fekauʻaki ia mo e filí. ʻO hangē pē ia ko ha fili kehe ʻoku tau fai. ʻOku fie ma’u ke tau fakalaulauloto ki he ola ʻo e fili ke ʻoua ʻe ʻitá. Ko e tehina ‘o ʻitá ko e puputuʻú, ko e tokoua [half-brother] ʻo ʻitá ko ʻita fakalongolongo pe fakamāhu’í pea ko e taʻokete ʻo ʻitá ko fakapoʻuli.

    ʻIo, ʻoku tau tōnounou kotoa pē, ka ʻoku tau fetauhiʻaki fēfē ʻi heʻetau ngaahi tōnounoú? ʻOku lelei ke tau kofukofuʻi e ngaahi tōnounou hotau kaungāʻapí ʻaki e pulupulu ʻo e ʻofa faka-Kalaisí he mahalo ʻe fie ma’u ha fuʻu tēniti sēkasi (circus) ke ʻufiʻufi ʻaki ʻetau tōnounoú.

    ʻOku pehē ʻi he Mātiu 25:40: “Ko e meʻa ʻi ho’omou fai ia ki ha taha ʻoku kihiʻi siʻi hifo ʻi hoku kāingá ni, ko ho’omou fai ia kiate aú.”

    Ko ia, kapau ʻoku tau ʻita pe hiki hotau leʻó pe ongo fefeka e tō ʻetau leá, pe tau taʻeʻofa, ʻoku ʻikai ngata pē ʻetau ʻulungaanga pehē ki he niʻihi kehé, ka ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí foki. ʻOku lava ke tau pehē ʻoku tatau ʻetau ʻofa kia Kalaisí mo e ʻofa ʻoku tau maʻu ki he taha ʻoku tau ʻofa siʻisiʻi taha ki aí.

  2. Naʻe kehe fēfē ʻa e fakafeangai ʻa Saimone ko e Fālesí kia Sīsū Kalaisi ʻo kehe mei he fefine ʻi he talanoa fakatātā naʻe lekooti ʻi he vahe fitu ʻo e tohi Luke?

    Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Sēmisi E. Talamesi: “Ko e meʻa angamaheni ia ʻo e taimi ko iá ʻa hono talitali ʻo e fakaafe fakalangilangí ʻaki ha tokanga makehe; ke tali ia ʻaki ha ʻuma fakafeʻiloaki, ke ʻomi ha vai ke fufulu e efú mei hono ongo vaʻé, mo ha lolo ke pani e louʻulu hono ʻulú mo e kavá.

    Ko Saimoné ko ha Fālesi; ko ha mēmipa ʻo e kulupu fakalotu naʻe fai pau ki hono tauhi e ngaahi fono ʻa Mōsesé. Ko e tangata moʻua naʻe totonu ke ne totongi e tenali ʻe 50 ʻi he talanoa fakatātaá ko Saimone (Luke 7:41–47).

    Naʻe ʻikai ke ʻomi ʻe Saimone ha vai ke fufulu e to’ukupu kelekele ʻo Sīsuú, naʻe ʻikai ke ne ʻuma kiate Ia, naʻe ʻikai te ne pani Ia ʻaki ha lolo. Naʻe siʻisiʻi e ʻofa ʻa Saimone kiate Iá. Kaikehe, tuku ke tau manatuʻi naʻe fie ma’u foki ʻe Saimone ha fakamolemole, ʻo hangē pē ko ia ʻoku tau fie ma’u kotoá.

    Ko e fefine naʻe angahalá, ko e tokotaha ia naʻe moʻua tenali ʻe 500 ʻi he talanoa fakatātaá. Naʻá ne fufulu e ongo to’ukupu kelekele ʻo e Fakamoʻuí ʻaki hono loʻimatá pea holoholoʻi ia ʻaki e louʻulu hono ʻulú; naʻá ne toutou ʻuma ki Hono ongo to’ukupu kelekelé pea pani ʻaki ia ha lolo. Naʻá ne ʻofa lahi kiate Ia.

    Ko e taimi ʻoku tau fakahaaʻi ai ʻetau ʻofá mo ʻetau līʻoá ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí, ʻe lava ke tau maʻu ʻEne fakamolemolé. ʻI heʻetau maʻu ʻa e fakamolemole ʻa e ʻEikí, ʻe fakafonu kitautolu ʻaki ha holi ke toe ʻofa mo ngāue tokoni lahi ange kiate Ia. Naʻe fakamolemoleʻi kakato ʻe Kalaisi e fefiné pea na’á Ne ʻofa kakato kiate ia. Naʻe fakamolemoleʻi ʻene ngaahi angahalá, ʻa ia naʻe lahi faú (veesi 48).

    ʻI heʻetau hoko ko ha kakaí, kapau te tau kiʻi fakamolemoleʻi siʻisiʻi pē, tā ʻoku tau ʻofa siʻisiʻi pē.

  3. Kapau he ʻikai lava ke tau fakamolemoleʻi e niʻihi kehé he ʻikai lava ke fakamolemoleʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá (Maʻake 11:24–26).

    ʻOku faingataʻa, fakatuʻutāmaki mo fakafiefia e fakamolemolé.

    Faingataʻa koeʻuhí ko hotau natula fakaetangatá,

    Fakatuʻutāmaki koeʻuhí ‘okú ne fakamālohi’i kitautolu ke tau fatongia ‘aki e fakalakalaka ‘i he kahaʻú, pea

    Fakafiefia koeʻuhí ʻokú ne fakatauʻatāinaʻi kitautolu ke aʻusia hotau tuʻunga lelei tahá.

    Kuo pehē: ʻoku hangē ʻa e taʻefakamolemolé ko haʻate huhu pē kita ʻaki ha meʻa kona pea tali ke mate e taha kehé.

    Ko ia—ko e hā te tau fai ʻi he taimi ʻoku faihala ai ha taha?

    ʻOku ʻomi ʻe he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 121:43–44 ha ngaahi founga ke muimui ki ai he taimi ʻoku tau tokangaʻi ai mo e faiangahala e taha kehé?

  4. Talanoa ki he meʻa ʻoku hokó [angahalá] he vave tahá pea ʻi he founga mahino. ʻOku mahuʻinga ke tuʻu maʻu pea potupotutatau.

  5. Tali ʻaki e mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní; kae ʻikai ʻi hoʻo ʻitá.

  6. Fakahaaʻi ha ʻofa lahi angé.

  7. ʻOku ʻikai taumuʻa ke tau ō atu ʻo tautau e niʻihi kehé, tā pe fakalaveaʻi kinautolu. Ka, ʻoku fie ma’u ke tau faivelenga ki he ʻOtuá; mateakiʻi mo maluʻi e taha kuó ne fakahoko e fehālaakí.

ʻOku ʻikai ko e fakamolemolé ko hono fakamolemoleʻi pē ha taha kuó ne faiangahala pe fakalaveaʻi kitautolu, ka ko hono fakamolemoleʻi e niʻihi foki ʻoku ʻikai ke nau fakahoko pe fai e meʻa ʻoku tau ongoʻi ʻoku totonu ke nau faí.

ʻE ʻi ai pē taimi ʻe siva ʻetau ‘amanakí mo ʻikai fakahoko ʻe he kakaí, kaungāmeʻá mo e fāmilí e meʻa ʻoku tau fakaʻamuá, ka ko ʻetau ongo kiate kinautolú, mo e founga ʻetau fakafeangai kiate kinautolú, ʻe tatau pē ia mo ʻetau ongo mo e fakafeangai kia Sīsū Kalaisí. ʻE hoko foki ia ko hano siviʻi moʻoni pe ko hai kitautolu.

ʻE kāinga, ʻoku ʻikai teu maʻu e koulá mo e silivá ka ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí ʻoku ou fakaafeʻi kitautolu ke tau tuʻu hake pea vakai ki he fānau ʻa e ‘Otuá ʻaki ha mata ʻoku foʻou . . . fakafanongo ʻaki ha telinga ʻoku foʻou . . . pea lea ʻaki ha ʻelelo ʻoku fo’ou, koeʻuhí ke fakahaaʻi ʻoku tau ului moʻoni kia Kalaisi ʻi he founga ʻo ʻetau leá mo e fakafeangai ki he niʻihi kehé.