2018
Kau ʻAmipasitoa ʻo e ʻAmanaki Leleí: Ngāue Fakataha ke Taʻofi ʻa e Taonakitá
Sepitema 2018


Kau ʻAmipasitoa ʻo e ʻAmanaki Leleí: Ko e Ngāue Fakataha ke Taʻofi e Taonakitá

Te ke lava ʻo fakamālohia ho ngaahi kaungāmeʻá ʻaki haʻo fakamafola e maama mo e ʻamanaki lelei kia Sīsū Kalaisí.

ʻĪmisi
youth holding hands in a circle

Ngaahi taá naʻe fai ʻe Mason Coberly pea ʻi he angalelei ʻa Cydney LeMone

ʻOku fakafofongaʻi ʻe he kau ʻamipasitoá, ʻi he māmani fakatipilomētiká, ʻa honau fonuá ki ha falukunga kakai kehe. Ka te ke lava ʻo hoko ko ha ʻamipasitoa ʻo ʻikai toe fie maʻu ha paasipooti. Te ke lava ʻi ha māmani ʻoku hangē ʻoku mātuʻaki fakapoʻuli lōlō ʻi he taimi ʻe niʻihí, ʻo hoko ko ha ʻamipasitoa ʻo e ʻamanaki leleí mo e māmá. Fehuʻi pē kia Sekisoni L.(toʻohemá, talausese lanu melomeló), mei ʻIutā, USA, ko ha mēmipa ʻo e Kulupu ʻAMANAKI LELEI ʻo hono ʻapiakó—ko ha polokalama fakatoʻu ki he taʻofi ʻo e taʻonakitá. Kuó ne ako ʻi ha kautaha ʻoku ui ko e Hope4Utah ke ne fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga fakatokangá, hoko ko ha kaumeʻa, pea mo ʻomi ha ʻamanaki lelei ki hono ʻapiakó.

ʻOku Mau Fie Maʻu KIMOUTOLU.

ʻOku pehē ʻe Sekisoni, “Kuo fakaʻaaki moʻoni hoku matá ʻi heʻeku kau ʻi he Kulupu ʻAMANAKI LELEÍ.” “ʻOku ʻi ai ha ngaahi kaungā-ako, ngaahi kaungāmeʻa, mo ha kau mēmipa ʻo e fāmilí ʻoku nau faingataʻaʻia.”

ʻĪmisi
HOPE squad

Kuo ʻilo ʻe Sekisoni neongo ʻoku ʻikai ko hono fatongia e ngaahi fili ʻoku fai ʻe hono ngaahi kaungāmeʻá, ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa te ne lava ʻo fai ke tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau palopalemá. ʻOku fakahaaʻi ʻe he ngaahi fakatotoló ko e toko fitu ʻi he toʻu tupu ʻe toko 10 kotoa pē ʻoku nau loto mamahi mo fakakaukau ke taonakita, te nau ʻuluaki tala ki hanau kaungāmeʻa pea nau toki tala ki ha taha lahi.1 ʻOku ʻuhinga ia, ʻokú ke ʻi ha tuʻunga lelei lahi ke tokoni ki ho ngaahi kaungāmeʻá.

Hangē ko e fakamatala ʻe Sisitā Kalo F. Makongikī, ko e Tokoni ʻUluaki mālōlō ʻi he Kau Palesitenisī Lahi ʻo e Kau Finemuí: “ʻOku ʻi ai hotau fatongia fuakava ke fetokangaʻiʻaki, ke fetākinima mo fononga fakataha ʻi he hala ko ʻení. Ko hono fakalea ʻe tahá, tuku hifo ʻa e telefoní ka ke vakai mo sio pe ko hai ʻokú ne fie maʻu hoʻo tokoní.”2

ʻOku ʻikai fie maʻu ia ke tau hoko ko ha konga ʻo ha faʻunga maau ke fai ha lelei ʻi he akoʻangá pe mo ho ngaahi kaungāmeʻá. Ko ha fanga kiʻi tokoni ʻeni ʻe lava ʻo ʻaonga ʻi ha faʻahinga taimi pē, ʻi ha feituʻu pē.

Meʻa ke Faí

ʻĪmisi
reaching out hands

Feinga ke ke fakatokangaʻi, ala atu ʻo tokoni, mo lipooti, ka ke hoko ko ha ʻamipasitoa ʻo e ʻamanaki lelei.

  1. Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi fakaʻilonga fakatokanga ʻoku fie maʻu tokoni ha tahá.3 Fakatokangaʻi kinautolu ʻoku:

  • Ongoʻi loto mamahi pe mole e ʻamanakí.

  • ʻOku tōʻonga taʻefakakaukaú.

  • Fakamamaʻo mei he ngaahi kaungāmeʻá mo e ngaahi ʻekitivitií.

  • ʻOkú ne tufa e ngaahi koloa mahuʻingá.

  • Fekuki mo e ngaahi tūkunga fakamafasia hangē ko e mate ha taha, ngaahi liliu lahi ʻi he moʻuí, houtamakí, mo e ngaahi alā meʻa peheé.

  • ʻOku feliliuaki ʻene tōʻonga mohé, kaí, pe tuʻunga haisiní.

  • ʻOku talanoa pe fokotuʻu ha palani ke taonakita—lea ʻaki ha ngaahi meʻa hangē ko e, “Pehē ange mai ʻe au naʻe ʻikai teitei fanauʻi au” pe “ʻE lelei ange taha kotoa ka ne taʻe-ʻoua au.”

  1. Ala atu ʻo tokoni. Ko e ʻamipasitoá ʻoku fekauʻaki kotoa ia mo e fetuʻutakí. Kumi ha taimi te ke lava ai mo ho kaungāmeʻá ʻo talanoa tauʻatāina. Mahalo te ke manavasiʻi naʻá ke ʻohake ʻene kovi kiate kitá pe taonakitá pea toe kovi ange ai, ka ko e foʻi usu ia. Ko e taimi te ke maʻu ai e lotolahi ke leá, ʻokú ke foaki ai ki he taha ko iá ha haoʻanga peá ke ʻai ke nau ʻilo ʻokú ke tokanga kiate kinautolu.

    ʻOku pehē ʻe Toketā Keleki Hutinolo, ko ha mataotao ʻi he taonakitá naʻá ne fokotuʻu ʻa e Hope4Utah, “ʻOua te ke manavasiʻi ke ʻeke ki ha kaungāmeʻa pe ʻoku nau faingataʻaʻia.” “ʻAi hangatonu, kae ʻoua te ke tafuluʻi pe fakamāuʻi.” ʻOkú ne fokotuʻu mai ke tau ngāue ʻaki e founga “ʻoku oú pe [naʻá kú],” he ʻoku ongo ko ha taha ʻofa mo tokanga koe kae ʻikai ko hano tafuluʻi. Hangē ko ʻení: “Naʻá ku fakatokangaʻi ʻi he kalasí he ʻahó ni naʻá ke faingataʻaʻia. ʻOku ou fifili pe ʻokú ke sai pē. ʻOkú ke fakakaukau ke ke fai ha meʻa kiate koe?”

    Lotua ke ke maʻu e Laumālié ke tokoni atu ke ke ʻilo e meʻa ke ke lea ʻakí. Kapau ʻoku fekuki ho ngaahi kaungāmeʻá mo ha fakakaukau taonakita pe ngaahi palopalema kehe hangē ko e loto mamahí pe lotohohaʻá, ʻoua te ke talaange pē ke taʻofí! Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Lenilani ʻo e Kōlomu ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá, “Ko e founga ʻo ʻetau talanoa mo ha taha moʻui leleí pea mahalo ko haʻane foua pē ha kiʻi palopalema, ʻoku kehe ia mo haʻatau talanoa mo ha taha ʻoku puke fakaʻatamai.” ʻOkú ne fokotuʻu ke tau lea ʻaki ha faʻahinga meʻa hangē ko ʻení, “ʻOku ʻikai ke ke tokotaha pē. ʻOku mau ʻi heni fakataha mo koe. Te mau tokoni atu ʻi he meʻa ko ʻení.”

    Pea manatuʻi ke ke fakafanongo moʻoni kae ʻoua te ke palani ʻe koe ʻa e meʻa hoko ke ke lea ʻakí. Hangē ko hono fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Lenilaní, “Mahalo ʻoku mahuʻinga ange hono tuku ke lea mo fakamatalaʻi ʻe he kakaí ʻenau ongó, pea mo fakalotolahiʻi ke nau leá, ʻi haʻo fai ha faleʻi.”4

  2. Lipōtí. Ko e taimi te ke ʻilo ai ʻoku faingataʻaʻia ha kaungāmeʻá, mahalo naʻa ʻahiʻahiʻi koe ke ke pukepuke pē ngaahi meʻa fakahohaʻa ko ʻení kiate koe pē. ʻE ala kole atu ho kaungāmeʻá ke ʻoua naʻá ke tala ki ha taha. Ka ko e kau ʻamipasitoá ʻoku nau lea ʻo tala! Fokotuʻu ange ke ke ʻalu mo kinautolu ʻo talanoa ki ha taha lahi ʻoku falalaʻanga, hangē ko ha mātuʻa, taha faleʻi ʻi he akó, pe taki faka-siasi. Fokotuʻu kinautolu ki hoʻomou telefoni tokoni fakafonua ki he taonakitá pe laine text ʻi he palopalemá. Kapau ʻoku nau fakamanamana te nau fai ha meʻa kiate kinautolu pe ki ha niʻihi kehe, ʻave kinautolu ki he falemahakí pe telefoni ki he potungāue ki he meʻa fakatuʻupakeé, pea nofo mo kinautolu kae oua kuo nau maʻu ha tokoni fakapalofesinale. Kapau ʻoku ʻikai ke nau ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki, kumi ha ngaahi founga ʻoku fakahoko ke fakakau mo poupouʻi ai kinautolu. ʻOku pehē ʻe Toketā Hutinolo, “Fokotuʻutuʻu ha ngaahi faingamālie ke nau kau ai ʻi ha faʻahinga meʻa. Feinga ke fakaafeʻi kinautolu ke nau fai ha faʻahinga meʻa longomoʻui pea mo koe, hangē ko e lelé, heka pasikalá, pe kakaú.” ʻOku sai e ngaahi ʻekitivitī fakasinó koeʻuhí he ʻe lava ʻa e ueʻi ʻo e sinó ke tokoniʻi ʻenau fakakaukaú.

ʻĪmisi
consoling a friend

ʻOua te ke Taʻe-tokaʻi Ho Mālohí!

Kiʻi fakakaukau ʻi ha miniti ki he mei kehe ʻa e māmaní kapau ʻe maʻu ʻe he taha kotoa ha kaungāmeʻa faʻa tokoni. He ʻikai ke tau lava ʻo fakahaofi kotoa ʻa e māmaní, ka te tau lava ʻo hoko ko ha kaungāmeʻa kiate kinautolu ʻoku nau fie maʻu ha tahá.

Naʻe tapou mai ʻa Sisitā Makongikī ke tau “loto lelei ke fakatokolahi hotau ngaahi kaungāmeʻá” mo “tali ha niʻihi kehe, neongo te nau mei kehe meiate koe.” Naʻá ne fakamahinoʻi ʻe lava ʻe he fakakaungāmeʻa ki ha tahá ʻo fakahoko ʻa e kehekehe ʻi haʻanau fakalakalaka mo ha ʻamanakí pe fai ha faʻahinga meʻa fakatuʻutāmaki, hangē ko e taonakitá. Naʻá ne tapou, “ʻAi ke ke hoko ko e tokoni ko iá.” “ʻOkú ke maʻu ʻa e ivi feʻunga ko ia ki he leleí.”

ʻI hoʻo ala atu ʻo tokoní, ʻokú ke muimui ai ki he sīpinga ʻa e maʻuʻanga ʻamanaki taupotu tahá: ko Sīsū Kalaisi.

ʻOku pehē ʻe Sekisoni, “ʻOku talamai ʻe he taha faleʻi ʻo ʻemau “Kulupu ʻAMANAKI LELEÍ ko ha kau ʻamipasitoa kimautolu ʻo e ʻamanaki lelei.” “ʻOku ou saiʻia he meʻa ko iá, koeʻuhí he ʻoku ʻikai ko ha kau ʻamipasitoa ʻataʻatā pē kimautolu ʻo e ʻamanaki leleí ka ko ha toe kau ʻamipasitoa foki ʻo Sīsū Kalaisi. Ko hono aofangatukú, ko Ia hotau ʻutaʻangá.”

Ko e taimi ʻoku tau fakahaaʻi ai e ʻofa faka-Kalaisí ki he niʻihi kehé, te tau lava ai ʻo tokoni ke nau maʻu ha ʻamanaki mo ha fakamoʻui.

ʻOku pehē ʻe Sekisoni, “ʻOku ou ʻiloʻi kapau ne ʻi heni ʻi māmani ʻa Sīsū Kalaisi, te ne ala atu ʻo tokoni ki he niʻhi kehé ʻo hangē ko ia ʻoku tau fakahokó.” “ʻOkú ne ʻomi ha fakafiemālie kiate au ke u ʻiloʻi, ʻoku ou fai ʻa e meʻa naʻá Ne mei fakahokó.”

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, “What Are Hope Squads?” Hope4Utah, hope4utah.com/hope-squad.

  2. ʻInitaviu mo Sisitā Makongikī he ʻaho 19 ʻo Sānuali 2018.

  3. Vakai, “The Warning Signs of Suicide,” Befrienders Worldwide, befrienders.org/warning-signs, mo e “Suicide: What to Do When Someone Is Suicidal,” Mayo Clinic, mayoclinic.org/diseases-conditions/suicide/in-depth/suicide/art-20044707.

  4. ʻInitaviu mo ʻEletā Lenilani he ʻaho 23 ʻo Sānuali 2018.