2018
Te u lava fēfē ʻo kole ki hoku ngaahi kaungāmeʻá ke ʻoua te nau talanoa taʻeʻofa pe taʻetaau fekauʻaki mo e niʻihi kehé?
February 2018


Ngaahi Fehuʻí mo eTalí

Te u lava fēfē ʻo kole ki hoku ngaahi kaungāmeʻá ke ʻoua te nau talanoa taʻeʻofa pe taʻetaau fekauʻaki mo e niʻihi kehé?

Mahalo kuo mou ʻosi fanongo kotoa pē he ngaahi meʻá ni—ʻa e lauʻikoviʻí, ngaahi lea taʻe-ʻofá, kapekapé, ʻi hoʻomou lue he ngaahi holo ʻo e ʻapiakó. ʻI he taimi ʻe niʻihi ko homou ngaahi kaungāmeʻá ʻoku nau fakahoko iá, pea ʻe lava ke ke ongoʻi taʻe-fiemālie mo taʻepauʻia pe te ke tali fēfē, ka te ke lava ʻo fai ha lelei ʻaki hoʻo hoko ko ha faʻifaʻitakiʻangá.

Neongo ʻoku ʻikai fakafiefia ke fakatonutonuʻi e niʻihi kehé, “manatuʻi ʻoku fakatupu houhau ki he ʻEikí mo e niʻihi kehé ʻa e ngaahi lea kapekapé, pe ngaahi lea pe tōʻonga koví, kae pehē ki he ngaahi hua taʻe-tāú”1 Naʻa mo e tukuhuá, ʻoku kei fakamamahi pē e ngaahi lea taʻeʻofá.

Kapau ʻoku fai ho ngaahi kaungāmeʻá ha ngaahi lea taʻe-taau pe taʻeʻofa fekauʻaki mo e niʻihi kehé, “poupouʻi kinautolu ʻi he loto lelei ke nau fakaʻaongaʻi ha ngaahi lea kehe. Kapau te nau kei hokohoko atu pē, mavahe mei ai pe te ke fetongi e kaveingá ʻi he loto fakaʻapaʻapa.”2 Fakamatalaʻi ange ʻokú ke tui ko e tokotaha kotoa pē ko e fānau ia ʻa e ʻOtuá pea ʻoku totonu ke fakaʻapaʻapaʻi kinautolu. Fili ke ke hoko ko ha kaungāmeʻa fie tokoni ki he tokotaha kotoa pē kae ʻikai ko ha fakafepaki ʻokú ne fakaangaʻi mo tukuhifoʻi e niʻihi kehé. ʻE hoko hoʻo sīpinga leleí ko ha tokoni ki ho ngaahi kaungāmeʻá.

ʻOku akoʻi ʻe he Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú “ko e lea maʻa mo fakapotopotó, ko ha fakamoʻoni ia ʻo ha ʻatamai ʻoku maama mo lelei.”3 Tuku ke hoʻata mai hoʻomou tuí mei hoʻomou ngaahi leá, pea ʻe nofoʻia koe ʻe he Laumālié ke tataki koe ʻi he ngaahi tūkunga faingataʻa ko ʻení.

Peá ke tuʻu ʻi he fakapapau—ʻe fakaʻapaʻapaʻi koe ʻe he ngaahi kaungāmeʻa moʻoní ʻi hoʻo fili ke fakaʻaongaʻi e ngaahi lea maʻa mo langaki moʻui ʻokú ne fakaʻilongaʻi e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻa e niʻihi kehé.

Mou Fetokoniʻaki ke Nofo ʻi he Leleí

Ne u maʻu mo hoku ngaahi kaungāmeʻá ha ngaahi vesa, pea ko e taimi kotoa pē ʻe lea kovi ai ha taha ki ha tokotaha kehe, te mau fisiʻi e vesa ʻo e tokotaha naʻe leá. Ko ha fakamanatu lelei maʻu pē ʻeni ke mau fakakaukau mo lea lelei maʻu pē.

Caroline J., taʻu 18, Utah, USA

Kolea e Tokoni ʻa e ʻOtuá

ʻE tokoni e lotú ke ke maʻu ha mālohi mei he ʻOtuá ke ʻilo e founga ke lea ai ki he niʻihi kehé. ʻUluakí, kole ki he ʻEikí ke ke ʻilo e meʻa ke lea ʻaki ki ho ngaahi kaungāmeʻá. Kole ange foki kiate Ia ke tokoni ke mahino ki ho ngaahi kaungāmeʻá e mahuʻinga ʻo hono lau e tokotaha kotoa ko e fānau ʻofeina ʻa e Tamai Hēvaní. Fakatōmamafa e mahuʻinga ʻo hono fakatokangaʻi e lelei tahaá ʻi he kakaí kae ʻikai lea kovi kiate kinautolu.

Victória Kércia M., taʻu 19, Piaui, Palāsila

Tali ʻa e Ngaahi Faikehekehé ʻi he ʻOfa

Kuopau ke ʻilo ʻe hoku ngaahi kaungāmeʻá koeʻuhí ʻoku mau maʻu ha ngaahi mālohinga kehekehe, te mau lava ʻo feʻaongaʻaki. Neongo e ngaahi vaivai ʻo e kakaí, kuo pau ke lahi ange ʻetau ʻofa kiate kinautolú, pea kuo pau ke tau tui foki ki he mālohi ke liliú ʻa ia ʻoku maʻu ʻi he feilaulau fakalelei ʻa e Fakamoʻuí.

Esther M., taʻu 19, Mbujimayi, Democratic Republic of the Congo

Lea Hangatonu

Te ke lava pē ʻo talaange fakalelei ki ho kaungāmeʻá, “ʻEi, tuku ia. ʻOku ʻikai ke u saiʻia ai,” pe “Kātaki ʻoua te ke talanoa peheé. ʻOku kovi ia.” Ko hono fakakātoá, ko e taha ʻo e ongo fekau lahí ko e “ʻofa ki ho kaungāʻapí ʻo hangē pē ko koé” (Mātiu 22:39).

Clayton P., taʻu 14, Arizona, USA

Liliu e Anga ʻo ʻEnau Fakakaukaú

Te ke lava ʻo talaange kiate kinautolu ʻoku ʻikai totonu e meʻa ʻoku nau faí pea ʻoku totonu ke nau feinga ke fakafiefiaʻi ha tokotaha kae ʻikai fakamamahiʻi. Te ke lava foki ʻo ʻeke ange pe te nau ongoʻi fēfē kapau ko kinautolu naʻe lea koviʻi ʻe he kakaí. Tokoni kiate kinautolu ke nau vakai ki he tūkunga ko iá mei ha tafaʻaki ʻe taha. ʻI hoʻo tokoni ki he kakai kehé ke nau lelei angé, ʻe lahi ange ai hoʻo ongoʻi e Laumālié, pea ʻe tāpuekina koe ʻe he ʻEikí ʻi hoʻo ngaahi tōʻonga māʻoniʻoní.

Darren O., taʻu 15, Utah, USA

Hoko ko ha Faʻifaʻitakiʻanga

Ko e founga lelei taha ʻo hono fai ʻení ko e hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga. Kamata ʻaki hono fakahaaʻi ha ngaahi meʻa lelei mo fakaʻofoʻofa fekauʻaki mo e tokotaha ʻoku talanoaʻí. Te ke ofo ʻi he vave e liliu ʻa e pōtalanoá.

ʻEletā Eads, taʻu 24, Misiona Soulu Kōlea Tongá

Maʻu ha Loto-toʻa

Hangē ko ʻĒseta, Siosefa Sāmita, Siosefa ʻo ʻIsipité, mo e niʻihi kehe ʻi he folofolá, ʻe lava ke ke loto-toʻa ke taʻofi ho ngaahi kaungāmeʻá mei he lea taʻe-feʻunga fekauʻaki mo e niʻihi kehé. Naʻá ku aʻusia ʻa e meʻa tatau, pea naʻá ku maʻu ha loto-toʻa ke talanoa ki hoku ngaahi kaungāmeʻá ʻi ha founga ʻofa mo mahino. ʻI hono fakaʻosingá, ne nau tali pea mahino kiate kinautolu hono mahuʻinga ke fakaʻaongaʻi ha ngaali lea ʻoku maʻa mo tāú! Makehe mei he lau folofolá mo e lotú, ʻoku tokoni lahi e ʻaukaí ʻi he ngaahi tūkunga peheé. Lotu pea kole ʻi he tui ʻe foaki atu ʻe heʻetau Tamai Hēvaní ʻa e loto-toʻa ke ke lea mo ueʻi e loto ʻo hoʻo ngaahi kaungāmeʻá.

Paola H., taʻu 17, San Salvador, El Salvador

Fakamatalaʻi Hono Ngaahi Nunuʻa Koví

Talaange ki ho ngaahi kaungāmeʻá e lahi ʻo e ngaahi aʻusia lelei mo e ngaahi vā fetuʻutaki mo e niʻihi kehé ʻoku mole meiate kinautolú. Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻikai lelei e ngaahi lea koví koeʻuhí ʻokú ne ʻai ke ke vā mamaʻo ai mei he kakai kehé peá ne uesia ho ʻatamaí. ʻIkai ngata aí, ʻe fakaʻehiʻehi e kakai leleí meiate koe kapau ʻokú ke ngaūe ʻaki ha ngaahi lea kovi.

Elisa Ferreira S., taʻu 16, Mīnasi Kelaisi, Palāsila

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí: Ko ha Huluhulu ki he Ongoongoleleí (2004), 105.

  2. Tuʻu Maʻu ʻi he Tuí, 106.

  3. Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú (tohi tufa, 2011), 14.