Institute
46 Gitugahan sa Gahum


“Gitugahan sa Gahum,” kapitulo 46 sa Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw, Volume 1, Ang Sumbanan sa Kamatuoran, 1815–1846 (2018)

Kapitulo 46: “Gitugahan sa Gahum”

Kapitulo 46

Imahe
Ang Templo diha sa Bungtod

Gitugahan sa Gahum

Niadtong tinglarag sa 1844, ang Korum sa Napulog Duha mipadala og sulat ngadto sa tanang mga Santos sa bisan asang dapit. “Ang templo,” ilang gipahibalo, “nagkinahanglan sa atong labing taas nga pagtagad.” Giawhag nila ang mga Santos sa pagpadala og kwarta, kasangkapan, ug mga trabahante sa pagpadali sa buhat. Ang pagtuga sa gahum nagahulat kanila. Ang tanan nilang gikinahanglan mao ang usa ka dapit sa pagdawat niini.1

Gipaambit sa mga Santos ang pagkadinalian sa mga apostoles niini. Sa ulahing bahin sa Septyembre, si Peter Maughan misulat ni Willard Richards mahitungod sa mga bag-ong minahan sa carbon sa mga Santos nga anaa sa usa ka gatos ka milya ibabaw sa Suba sa Mississippi. Si Peter ug Mary bag-uhay lang nakabaligya sa ilang panimalay sa Nauvoo, migamit sa kwarta sa pagpalit sa minahan alang sa simbahan, ug gibalhin ang ilang pamilya sa usa ka gamayng balay duol sa trabahoan. Apan si Peter nagtinguha na nga mobalik sa Nauvoo sa pagtabas sa mga bato para sa balay sa Ginoo.

“Ang bugtong butang nga akong gihunahuna,” misulti siya ni Willard, “mao nga ang templo kasamtangang gitukod ug wala na koy kahigayunan sa pagtabang.”2

Sa nagkataas nga bongbong sa templo, determinado si Brigham sa pagpadayon sa buhat nga nasugdan ni Joseph. Nagsunod sa ehemplo sa propeta, nag-ampo siya kanunay uban sa mga natugahan nga mga Santos ug mihangyo sa Ginoo sa pagpatunhay ug sa paghiusa sa simbahan. Ang mga bunyag alang sa mga patay, nga nahunong human sa kamatayon ni Joseph, gisugdan pag-usab diha sa silong sa templo. Ang mga Elder ug ang mga seventy mibalik ngadto sa natad sa misyon nga mas midaghan pa.3

Apan anaa gayud kanunay ang mga hagit. Niadtong Septyembre, nahibaloan ni Brigham ug sa Napulog Duha nga si Sidney Rigdon nakigkonsabo batok kanila ug mitawag ni Joseph isip usa ka napukan nga propeta. Sila mipahamtang kaniya og apostasiya, ug si Bishop Whitney ug ang halangdong konseho mi-excommunicate kaniya. Mibiya si Sidney sa Nauvoo sa wala madugay pagkahuman, mitagna nga dili mahuman sa mga Santos ang templo.4

Nabalaka gihapon mahitungod sa kaayohan sa iyang pamilya, si Emma Smith midumili usab sa paghatag og hingpit nga pagtabang sa mga apostoles. Nakigtambayayong siya sa trustees-in-trust nga ilang gipili sa paghan-ay sa kabilin ni Joseph, apan ang panaglalis bahin sa mga papeles ni Joseph ug sa ubang mga katigayunan nakapasamot sa iyang kalagot. Nahasol usab siya nga ang mga apostoles mipadayon sa pagtudlo ug nagbuhat og dinaghan nga kaminyoon sa pribado.5

Ang kababayen-an nga na-seal ngadto ni Joseph isip dinaghan nga mga asawa wala moangkon sa iyang kabilin. Human sa iyang kamatayon, pipila nila mibalik ngadto sa ilang mga pamilya. Ang uban nangaminyo sa mga sakop sa Napulog Duha, kinsa mihimog pakigsaad nga moamuma ug mosangkap alang kanila puli ni Joseph. Sa hilom nga paagi, ang mga apostoles mipadayon sa pagpaila sa dinaghan nga kaminyoon ngadto sa mas daghang mga Santos, nagminyo og bag-ong mga asawa, ug misugod og mga pamilya uban nila.6

Sa pagsugod sa 1845, ang labing dakong mga hagit sa mga Santos miabut gikan sa gawas sa simbahan. Si Thomas Sharp ug walo ka laing mga kalalakin-an gipasanginlan sa pagpatay nilang Joseph ug Hyrum, apan walay usa sa mga Santos nga naglaum nga sila makonbikto. Ang mga magbabalaod sa estado, sa kasamtangan, nagtinguha sa pagpahinay sa politikanhong gahum sa mga miyembro sa simbahan pinaagi sa pagkansela sa kasabutan sa siyudad sa Nauvoo. Si Gobernador Ford misuporta sa ilang mga paningkamot, ug sa hinapos sa Enero 1845, ang legislatura mitangtang sa katungod sa mga Santos sa pagpamuyo sa Nauvoo aron mahimo ug mapatuman ang mga balaod ug mibungkag sa Nauvoo Legion ingon man ang pwersa sa lokal nga kapulisan.7

Kon wala kining mga proteksyon, nabalaka si Brigham, nga ang mga Santos mabantang sa pagpang-atake gikan sa ilang mga kaaway. Apan ang templo dugay pang mahuman, ug kon ang mga Santos mohawa sa siyudad, lisud na silang makadawat sa ilang endowment. Nagkinahanglan sila og panahon sa pagkompleto sa buhat sa Ginoo nga gihatag ngadto kanila. Apan ang magpabilin sa Nauvoo, bisan ngadto sa laing tuig nalang, magbutang sa kinabuhi sa tanan diha sa risgo.

Miluhod si Brigham ug nag-ampo aron masayud unsa gayud ang buhaton sa mga Santos. Ang Ginoo mitubag sa yano nga tubag: pabilin ug humana ang templo.8


Pagkabuntag sa Marso 1, ang trayntay otso anyos nga si Lewis Dana nahimong unang American Indian nga miapil sa Konseho sa Kalim-an. Human sa kamatayon ni Joseph, ang mga miting sa konseho nahunong, apan sa dihang ang kasabutan sa Nauvoo gikuha ug nakaamgo ang mga Santos nga ang ilang mga adlaw sa Nauvoo maihap na, ang Napulog Duha mipatawag sa konseho aron matabangan sa pagdumala sa siyudad ug sa plano niining pagpamakwit.

Usa ka sakop sa Oneida nation [usa ka tribo sa Native Americans], si Lewis nabunyagan uban sa iyang pamilya niadtong 1840. Nakaserbisyo siya og pipila ka mga misyon, lakip sa usa ngadto sa teritoryo sa Indian nga kasadpan sa Estados Unidos, ug nanimpalad sa layo sama sa Rocky Mountains. Nasayud nga si Lewis adunay mga higala ug mga kaparyentihan sa mga nasud sa Indian ngadto sa kasadpan, gidapit siya ni Brigham sa pag-apil sa konseho ug mopaambit unsa ang iyang nahibaloan mahitungod sa mga tawo ug kayutaan didto.

“Sa ngalan sa Ginoo,” misulti si Lewis sa konseho, “Andam kong mobuhat sa tanan nakong mahimo.”9

Paglabay sa katuigan, ang mga Santos nagmasuk-anon kaayo sa mga lider sa ilang nasud tungod sa pagbalibad sa pagtabang kanila. Ang mga lider sa Simbahan nakahukom na karon sa pagbiya sa nasud ug ipatuman ang plano ni Joseph sa pag-establisar og usa ka bag-ong dapit nga kapundokan diin makahimo sila nga mopataas og usa ka bandila ngadto sa layo nga mga kanasuran, sumala sa gipanagna ni propeta Isaias, ug magpakabuhi sa mga balaod sa Dios diha sa kalinaw. Sama ni Joseph, si Brigham gusto nga ang bag-ong dapit nga kapundokan adto sa Kasadpan, taliwala sa mga Indian, kinsa siya milaom nga mapundok isip usa ka sanga sa nakatag nga Israel.

Namulong sa konseho, misugyot si Brigham sa pagpadala ni Lewis ug pipila sa ubang sakop sa konseho ngadto sa kasadpan diha sa usa ka ekspedisyon sa pagpakighimamat sa mga Indian gikan sa pipila ka mga nasud ug ipasabut ang katuyoan sa mga Santos sa pagbalhin ngadto sa kasadpan. Ila usab nga itumbok ang posible nga mga dapit alang sa panagpundok.10

Miuyon si Heber Kimball sa plano. “Samtang kining mga kalalakin-an nangita niining lokasyon,” miingon siya, “ang templo mahuman na ug ang mga Santos makakuha na sa ilang endowment.”11

Ang konseho miaprobar sa ekspedisyon, ug si Lewis miuyon nga mangulo niini. Sa tibuok Marso ug Abril, mitambong siya og miting sa konseho ug mitambag sa isig ka sakop sa konseho kon unsaon nga mahimong labing andam sa ekspedisyon ug makab-ot ang tumong niini.12 Sa katapusan sa Abril, ang konseho mipili og upat ka tawo sa pag-apil kang Lewis sa biyahe, lakip sa igsoong lalaki ni Brigham nga si Phineas ug usa ka bag-ong kinabig nga ginganlan og Solomon Tindall, usa ka Mohegan Indian kinsa gisagop sa Delaware.13

Ang ekspedisyon sa wala madugay migikan sa Nauvoo, nagbiyahe agi sa Missouri padung sa habagatang kasadpan sa teritoryo ug lapas pa.14


Diha sa isla sa Tubuai sa Habagatang Pasipiko, gikalkulo ni Addison Pratt nga hapit na moduha ka tuig sukad sa iyang pagbiya sa iyang asawa ug mga anak didto sa Nauvoo. Bisan og walay pagduda nga si Louisa misulat niya, sama sa iyang pagsulat ngadto sa panimalay sa matag oportunidad, wala siya nakadawat og sulat gikan sa iyang pamilya.

Mapasalamaton gihapon siya, sa mga tawo sa Tubuai, kinsa mihimo niyang mobati og kakomportable. Ang gamay nga isla dunay mga duha ka gatos lang ka mga lumulupyo, ug si Addison mitrabaho og maayo, nagkat-on sa ilang pinulongan, ug nakahimo og daghang higala. Human sa usa ka tuig diha sa isla, nakabunyag siya og saysenta ka tawo, lakip ni Repa, ang kinamagulangan nga anak sa lokal nga hari. Nabunyagan usab niya ang magtiayon nga ginganlan og Nabota ug Telii, kinsa mipaambit kaniya sa tanan nga anaa nila ug mitratar kaniya sama sa pamilya. Para ni Addison, usa kadto ka espirituhanon nga pagpiyesta nga makadungog nilang Nabota ug Telii nga nag-ampo alang sa mga Santos sa Nauvoo ug nagpasalamat sa Ginoo sa pagpadala kang Addison sa usa ka misyon.15

Bisan og ang paghunahuna bahin ni Louisa ug sa iyang anak nga mga babaye nakapahimo ni Addison nga nangandoy nga makauli, nakahatag usab kini niya og higayon sa pagpamalandong sa rason alang sa ilang pagsakripisyo. Anaa siya sa Tubuai tungod sa iyang gugma ni Jesukristo ug sa iyang tinguha alang sa kaluwasan sa mga anak sa Dios. Sa iyang pagtabok-tabok sa isla sa pabisita sa mga Santos nga taga Tubuai, kanunayng mabati ni Addison ang kamainiton ug gugma nga hinungdan nga siya ug kadtong anaa sa iyang palibut nakapanghilak.

“Aduna koy mga higala dinhi nga anaa ang kalig-on nga namugna sa walay katapusang ebanghelyo misulat siya sa iyang journal.16

Tulo ka bulan ang milabay, niadtong Hulyo 1845, nahibaloan ni Addison ang kamatayon ni Joseph ug ni Hyrum diha sa usa ka sulat gikan ni Noah Rogers, ang iyang kauban nga misyonaryo, kinsa nagserbisyo og mas layo didto sa Tahiti. Samtang nagbasa si Addison mahitungod sa mga pagpatay, ang mga dugo sa iyang kaugatan ingon og namugnaw.17

Mga usa ka semana ang milabay misulat na usab si Noah ngadto ni Addison. Ang mga paghago sa misyonaryo didto sa Tahiti ug sa nagpalibut nga mga isla dili kaayo malampuson kay ni Addison sa Tubuai, ug ang mga balita gikan sa Nauvoo nakapahimo ni Noah nga dili mahimutang. Aduna siyay asawa ug siyam ka mga anak didto sa panimalay ug nabalaka alang sa ilang seguridad. Daghan ang ilang giantus atol sa kasamok didto sa Missouri, ug dili siya gusto nga sila mag-antus pa ug dugang pagsulay nga wala siya. Nagplano siya nga mosakay sa sunod nga barko pauli.18

Si Addison adunay tanang rason para mosunod ni Noah. Kay wala na si Joseph, nahadlok usab siya alang sa iyang pamilya ug sa simbahan. “Unsa kahay mga sangputanan,” misulat siya sa iyang journal, “ang Ginoo ray nasayud.”19

Si Noah milawig pipila ka adlaw ang milabay, apan si Addison mipili nga mopabilin uban sa mga Santos nga taga Tubuai. Sa pagkasunod Dominggo, nagsangyaw siya og tulo ka wali diha sa lokal nga sinultihan ug usa sa Inenglis.20


Sa Illinois, si Louisa Pratt mibisita sa iyang mga higala nga sila si Erastus ug Ruhamah Derby didto sa Bear Creek, usa ka gamay nga pamuyo sa habagatan sa Nauvoo.21 Samtang anaa siya didto, ang manggugubot nga panon misunog sa mga pinuy-anan sa mga Santos nga naa sa duol. Mibiya dayon si Erastus aron sa pagpanalipod sa pinuy-anan, gibilin ang duha ka mga babaye sa pagbantay sa balay kon ugaling ang mga manggugubot nga panon moatake usab sa Bear Creek.

Nianang gabhiuna, si Ruhamah nahadlok kaayong matulog ug miinsister nga magbantay samtang natulog si Louisa. Sa iyang pagmata pagkabuntag, nakita ni Louisa ang iyang higala nga gikapoy apan alerto lang gihapon. Usa ka makakulba nga adlaw milabay nga walay panghitabo, ug sa dihang miabut na usab ang kagabhion, misulay si Louisa sa pagkumbinser ni Ruhamah nga siya ang magbantay nianang gabhiuna. Sa sinugdanan, ingon og nahadlok kaayo si Ruhamah nga mosalig kaniya, apan sa katapusan naagni ra siya ni Louisa sa pagkatulog.

Sa dihang si Erastus mibalik pipila ka adlaw ang milabay, ang duha ka babaye nangaluya na apan wala maunsa. Gisultihan sila ni Erastus nga ang mga Santos sa kasikbit nga pamuyo anaa ra nagpuyo sa tolda ug mga karwahe, nabantang sa ulan ug sa hangin sa kagabhion.22 Sa dihang nakaabut ang balita didto ni Brigham, mipatawag siya sa mga Santos nga nagpuyo sa gawas sa Nauvoo sa pagpundok ngadto sa luwas nga dapit sa siyudad. Sa panghinaut nga maminusan ang kaagresibo sa mga manggugubot nga panon ug makabaton og dugang panahon sa pagtuman sa sugo sa Ginoo sa paghuman sa templo, misaad siya ni Gobernador Ford nga ang mga Santos mobiya na sa pag-abut sa tingpamulak.23

Sa dihang nakahibalo si Louisa niini, wala siya masayud unsay buhaton. Si Addison tua sa pikas bahin sa kalibutan, gibati niya nga siya walay abilidad o kapanguhaan sa pagbalhin sa iyang pamilya nga siya lang. Samtang nagkadako ang iyang paghunahuna sa pagbiya sa Nauvoo, mas nisamot ang iyang pagpangulba.24


Human sa usa ka semana nga pag-ulan, ang kalangitan sa Nauvoo hayag na naatol alang sa Oktubre 1845 nga komperensya sa simbahan. Ang adlaw sa dili kasarangan ang kainit samtang ang mga Santos gikan sa matag dapit sa siyudad mitungas sa bungtod ngadto sa templo ug nanglingkod sa bag-o niining unang andana nga hawanan. Samtang ang tibuok sulod niini dako pa gihapon kaayo ang wala pa nahuman, ang bongbong sa gawas sa gambalay ug ang atop nakompleto na ug ang tore sa kampana nga lingin og atop nagbarug nga miamag sa hayag sa adlaw.25

Samtang nagtan-aw si Brigham sa mga Santos nga nanulod ngadto sa hawanan, gibati siya og kaguol. Dili niya gustong biyaan ang templo o ang Nauvoo, apan ang bag-ong mga pag-atake sa manggugubot nga panon pasiuna pa lang sa unsay mahitabo kon ang mga Santos mopabilin pa diha sa siyudad og mas dugay.26 Nianang tingpamulak, ang kalalakin-an nga gikasuhan sa pagpatay nilang Joseph ug Hyrum nahukman usab nga walay sala, nakahatag og pruweba sa mga Santos nga ang ilang mga katungod ug kagawasan dili mahatagan og bili didto sa Illinois.27

Ang mga report gikan ni Lewis Dana sa ekspedisyon ngadto sa mga Indian maayo, ug sa milabay nga mga semana, gidebatihan sa mga apostoles ug sa Konseho sa Kalim-an ang posible nga mga luna para sa bag-ong pundukanan nga dapit. Ang mga lider sa simbahan interesado sa walog sa Great Salt Lake, sa layong bahin sa Rocky Mountains. Ang mga deskripsyon sa Walog sa Salt Lake maanindot, ug si Brigham mituo nga ang mga Santos makapamuyo duol didto, sa katapusan magkatag-katag ug manimuyo subay sa Pacific Coast.28

Apan ang walog adunay duha ka libo ug duha ka gatos ka kilometro tabok sa halapad, dili pamilyar nga kamingawan nga dunay gamay ra nga kadalanan ug hapit walay mga tindahan nga ilang kapalitan og mga pagkaon ug mga kasangkapan. Ang mga Santos nasayud na nga kinahanglan na silang mobiya sa Nauvoo, apan makahimo ba kaha sila sa ingon ka taas ug posible nga makuyaw nga panaw?

Inubanan sa tabang sa Ginoo, masaligon si Brigham nga makahimo sila, ug nagplano siya sa paggamit sa komperensya sa pagdasig ug subling pagpasalig sa mga miyembro sa simbahan. Si Parley Pratt ang unang namulong nianang sesyon sa hapon, gihisgutan ang mga plano sa simbahan sa pagbalhin sa kasadpan. “Ang Ginoo nagplano sa paggiya kanato ngadto sa mas halapad nga natad sa paglihok, diin didto adunay mas daghang luna aron ang mga Santos molambo ug mousbaw,” pamahayag niya, “ug diin atong matagamtam ang lunsay nga mga baruganan sa kagawasan ug patas nga mga katungod.”

George A. Smith sunod nga mibarug sa pulpito ug namulong bahin sa pagpanglutos nga gisagubang sa mga Santos didto sa Missouri. Gihulga sa usa ka mando sa pagpamatay, dungan nilang gibiyaan ang estado, mihimo og pakigsaad nga walay usa nga biyaan. Gusto ni George nga ang mga Santos mohimo sa ingon niana karon, sa paghatag sa ilang tanan sa pagtabang niadtong kinsa dili makahimo sa panaw sa ilang kaugalingon.

Sa dihang nahuman si George, si Brigham misugyot nga sila makigsaad sa usag usa ug uban sa Ginoo nga walay usa nga biyaan kinsa nagtinguha sa pag-adto sa kasadpan. Si Heber Kimball mitawag alang sa pagpaluyo nga boto, ug ang mga Santos miisa sa ilang mga kamot isip usa ka timaan sa ilang kaandam sa pagtuman sa ilang gipanumpaan.

“Kon kamo magmatinud-anon sa inyong mga pakigsaad,” misaad si Brigham, “Ako karon managna nga ang halangdon nga Dios mobubo og mga pamaagi sa iyang katawhan aron tukma nga matuman kon unsa ang gipabuhat.”29


Sa mga bulan nga misunod human sa komperensya, ang mga Santos migamit sa matag gabas, martilyo, salsalan nga puthaw, ug dagom nga panahi aron makatukod ug maandaman ang mga karwahe alang sa pagpanglakaw padulong sa kasadpan. Gidoble sa mga trabahante ang ilang mga paningkamot sa templo aron igo nilang makompleto kini aron ang mga Santos makadawat sa ilang mga ordinansa sa dili pa mobiya sa siyudad.30

Samtang giandam sa mga trabahante ang lawting sa templo alang sa endowment ug mga sealing, ang pagbunyag alang sa mga patay nagpadayon didto sa silong. Ubos sa direksyon sa Ginoo, misugo si Brigham sa kalalakin-an nga dili na magpabunyag alang sa mga babaye ingon man ang mga babaye magpabunyag alang sa mga lalaki.31

“Si Joseph sa buhi pa wala makadawat sa tanang butang nga konektado sa doktrina sa katubsanan,” si Brigham mitudlo sa mgaSantos sa sayong bahin nianang tuiga, “apan nagbilin siya sa yawe niadtong kinsa nakasabut kon unsaon sa pag-angkon ug pagtudlo ngadto niining talagsaong mga tawo ang tanan nga gikinahanglan alang sa ilang kaluwasan ug kahimayaan diha sa celestial nga gingharian sa atong Dios.”

Ang kausaban ngadto sa ordinansa mipakita kon giunsa sa pagpadayon sa Ginoo ang pagpadayag sa Iyang kabubut-on ngadto nga Iyang katawhan. “Ang Ginoo naggiya niining katawhan sa tanang higayon niining paagiha,” namahayag si Brigham, “pinaagi sa paghatag kanila dinhi madiyutay, didto madiyutay. Sa ingon Siya midugang sa ilang kaalam, ug siya nga nakadawat og gamay ug nagmapasalamaton niana makadawat pa og mas daghan ug mas daghan ug mas daghan.”32

Pagka Disyembre ang lawting sa templo nahuman, ug ang mga apostoles miandam niini alang sa endowment. Sa tabang sa ubang mga Santos, ilang gitaud ang baga nga mga kurtina aron mabahin ang dagko nga hawanan ngadto sa daghang lawak nga gidayan-dayanan sa mga tanom ug mga dibuho. Sa silangan nga bahin sa lawting, ilang gibahin ang dakong luna alang sa celestial nga lawak, ang labing sagrado nga dapit sa templo, ug giadornohan kini og mga samin, mga painting, mga mapa, ug usa ka maanindot kaayong orasan nga marmol.33

Ang mga apostoles midapit dayon sa mga Santos sa pagsulod sa templo aron madawat ang ilang mga panalangin. Ang kalalakin-an ug kababayen-an kinsa kanhi nang natugahan karon nagpuli-puli sa paghimo sa nagkadaiyang katungdanan sa seremonya. Naggiya sa mga Santos lahos sa mga lawak sa templo, ila silang gitudloan og dugang mahitungod sa plano sa Dios alang sa Iyang mga anak ug mipahimutang kanila ubos sa dugang nga pakigsaad sa pagsunod sa ebanghelyo ug migahin sa ilang kaugalingon sa pagtukod sa iyang gingharian.34

Sila si Vilate Kimball ug Ann Whitney nangalagad sa paghugas ug pagdihog nga mga ordinansa ngadto sa kababayen-an. Si Eliza Snow midawat dayon sa kababayen-an ngadto sa nahibilin sa mga ordinansa, giabagan sa uban nga kababayen-an nga kanhi na nga natugahan. Gitawag ni Brigham si Mercy Thompson nga mag-full-time sa templo aron moabag sa buhat didto.35

Human sa pagsugod sa bag-ong tuig, ang mga apostoles misugod sa pag-seal sa mga magtiayon alang sa karon ug sa kahangturan. Sa wala madugay, kapin sa usa ka libo ka mga magtiayon ang nakadawat sa bag-o ug walay katapusang pakigsaad sa kaminyoon. Nalakip nila silang Sally ug William Phelps, Lucy ug Isaac Morley, Ann ug Philo Dibble, Caroline ug Joanthan Crosby, Lydia ug Newel Knight, Drusilla ug James Hendricks, ug uban pang kababayen-an ug kalalakin-an kinsa misunod sa simbahan gikan sa usa ka dapit ngadto sa laing dapit, mipahingungod sa ilang mga kinabuhi ngadto sa Zion.

Ang mga apostoles mi-seal usab sa mga bata ngadto sa ilang mga ginikanan ug ang kalalakin-an ug kababayen-an ngadto sa mga kapikas kinsa nangamatay na. Si Joseph Knight Sr., kinsa naglipay nga kuyog ni Joseph nianang buntag nga iyang nadala sa balay ang bulawan nga palid, na-seal sa pagpuli nga paagi ngadto sa iyang asawa, nga si Polly, ang unang Santos nga gilubong sa Distrito sa Jackson, Missouri. Ang uban nga mga Santos miapil usab sa linain nga mga pag-seal sa mga sinagop nga miapil kanila ngadto sa mahangturon nga mga pamilya sa suod nga mga higala.36

Sa matag ordinansa, ang plano sa Ginoo sa usa ka gipalig-on nga kutay sa mga Santos ug sa ilang pamilya, nabugkos ngadto Kaniya ug sa usag-usa pinaagi sa priesthood, nahimong usa ka reyalidad.37


Nianang tingtugnaw, ang mga kaaway sa simbahan wala nahimutang, nagduda sa mga Santos nga motuman ba sa ilang gisaad sa pagbiya nianang tingpamulak. Si Brigham ug ang ubang mga apostoles gibutang-butangan og mga pasangil sa krimen, nga maoy nakatukmod kanila nga dili na magpakita ug usahay motago nalang gani sa templo.38 Ang mga huhungihong mikatap nga ang U.S. nga gobyerno sa mikwestyon sa kamaunungon sa mga Santos ug gustong mopadala og mga tropa aron dili sila makabiya sa nasud ug makig-alayon sa langyaw nga mga kagamhanan nga mokontrolar sa kayutaan sa kasadpang bahin.39

Gibati ang hilabihan kakusog sa pagduot nga mobiya, ang mga apostoles mihukom nga ang mga lider sa simbahan, ang ilang mga pamilya, ug ang uban kinsa nahimong puntariya sa pagpanglutos kinahanglan moadto na sa labing dali nga panahon. Mituo sila nga ang pagtabok sa Suba sa Mississippi ngadto sa Iowa lagmit makalangay og dugay-dugay sa ilang mga kaaway ug malikayan ang padayong kasamok.

Sa sayong bahin sa Enero 1846, gihuman sa mga apostoles ang ilang mga plano alang sa pagpanglakaw uban sa Konseho sa Kalim-am. Sa wala pa mobiya, mikuha sila og mga ahente aron magdumala sa mga kabtangan nga ilang biyaan ug mobaligya kon unsay anaa kanila aron matabangan ang mga kabus aron makahimo sa pagbiyahe. Gusto usab nilang adunay pipila ka mga kalalakin-an nga magpabilin aron mahuman ug mapahinungod ang templo.

Si Brigham ug ang Napulog duha karon determinado nga pundukon ang mga Santos ngadto sa walog sa Rocky Mountains. Human sa pagpuasa ug pag-ampo sa kada adlaw diha sa templo, si Brigham adunay panan-awon ni Joseph nga nagtudlo sa usa ka tumoy sa bukid nga dunay bandila nga nagkayab sa ibabaw isip usa ka timailhan. Misulti si Joseph niya sa pagtukod og usa ka siyudad sa ubos sa anino niana nga bukid.

Mituo si Brigham nga diyutay lang ang mga tawo nga makagusto sa rehiyon, nga dili kaayo tambok kay sa mga kapatagan sa silangan nga mga kabukiran. Nanghinaut usab siya nga ang mga kabukiran makapanalipod kanila batok sa ilang mga kaaway ug makahatag og igo-igo nga klima. Sa higayon nga makapahimutang na ang ilang mga kaugalingon diha sa walog, nanghinaut siya, nga makatukod sila og mga pantalan sa Pacific Coast aron modawat sa mga langyaw gikan sa England ug sa silangang bahin sa Estados Unidos.40

Ang konseho nagkapundok paglabay sa duha ka adlaw, ug si Brigham namalandong na usab sa tinguha ni Joseph sa pagpatuman sa gipanagna ni Isaias ug ipataas ang bandila ngadto sa mga nasud. “Ang panultihon sa mga propeta dili makumpirmar,” misulti si Brigham sa konseho, “hangtud ang balay sa Ginoo matukod diha sa tumoy sa kabukiran ug ang mapagarbuhon nga bandila sa kagawasan mokayab ibabaw sa mga walog nga anaa sulod sa kabukiran.”

“Nakahibalo ako kon asa ang dapit,” pamahayag niya, “ug nakahibalo ako kon unsaon paghimo sa bandila.”41


Niadtong Pebrero 2, human nadawat ang liboan ka mga Santos sa mga ordinansa sa templo, ang mga apostoles mipahibalo nga sila mohunong sa pagtrabaho diha sa templo ug hinoon miandam sa mga bangka aron kargahan sa mga karwahe tabok sa bugnaw kaayo nga Suba sa Mississippi. Mipadala si Brigham og mga mensahero ngadto sa mga kapitan sa mga pundok sa karwahe, nagsugo kanila sa pagpangandam sa pagbiya sulod sa upat ka oras. Mipadayon dayon sila sa pagpangalagad sa endowment ngadto sa mga Santos hangtud sa lawom nang gabii, gipabilin ang mga tigrekord sa templo hangtud ang matag ordinansa tukma nga marekord.42

Sa dihang mibangon si Brigham pagkasunod adlaw, usa ka dakong pundok sa mga Santos ang mitagbo niya sa gawas sa templo, matinguhaon alang sa ilang endowment. Gisultihan sila ni Brigham nga dili maayo nga malangay sila sa ilang pagbiya. Kon magpabilin sila aron buhaton ang dugang pang endowment, ang ilang paggawas sa siyudad mahimong mababagan o mapornada. Misaad siya nga magtukod sila og dugang pang mga templo ug maangkon ang mas daghang oportunidad sa pagdawat sa ilang mga panalangin ngadto sa kasadpan.

Dayon milakaw na si Brigham, milaum nga ang mga Santos manglakaw na, apan hinoon misaka sila sa mga ang-ang sa templo ug mipuno sa hawanan niini. Mibalik, misunod si Brigham nila sa sulod. Nakita niya ang mga mabalak-on nga mga panagway, ug nausab ang iyang hunahuna. Nasayud sila nga nagkinahanglan sila sa pagtuga sa gahum aron makalahutay sa mga kalisud sa unahan, makabuntog sa kahapdos sa kamatayon ug mobalik sa presensya sa Dios.

Sa tibuok adlaw, ang mga tigpangalagad sa templo nangalagad sa mga ordinansa ngadto sa gatusan ka mga Santos.43 Sa sunod nga adlaw, Pebrero 4, 1846, dugang lima pa ka gatus ka mga Santos ang nakadawat sa ilang endowment samtang ang unang mga karwahe nga migawas na sa Nauvoo.

Sa katapusan, pagka Pebrero 8, si Brigham ug ang mga apostoles nagpundok sa taas sa templo. Miluhod sila libut sa altar ug nag-ampo, naghangyo sa panalangin sa Dios diha sa mga tawo nga nagpadulong sa kasadpan ug niadtong nagpabilin sa Nuvoo aron sa paghuman sa templo ug mopahinungod niini ngadto Kaniya.44


Sa milabay nga mga adlaw ug mga semana, gikargahan sa mga Santos ang ilang mga karwahe ug ang mga baka gisakay sa balsa ug gitabok sa suba, miapil sa uban nga nakatabok na. Sa ilang pagtungas sa taas nga pangpang pipila ka milya sa kasadpang suba, daghang mga Santos ang mitan-aw og balik sa Nauvoo para sa emosyonal nga panamilit ngadto sa templo.45

Kada adlaw, si Louisa Pratt nagtan-aw sa iyang mga higala ug mga silingan nga namiya sa siyudad. Iya gihapon nga gikaguol ang paghunahuna sa pag-adto sa kasadpan nga wala ang tabang ug pag-uban ni Addison. Ang tanan milaum nga ang panaw puno sa wala pa mahibaloi nga kakuyaw, apan sa pagkakaron wala pay usa nga nangutana niya kon andam na ba siya nga himoon kini. Ug walay usa sa mga tawo nga mitawag ni Addison sa misyon ang mitanyag niya og tabang nga makabalhin.

“Sister Pratt,” usa ka adlaw miingon ang higala human siya misulti sa iyang gibati, “milaum sila nimo nga magmaalamon nga makaadto ka mismo nga dili mistil tabangan, ug gani motabang sa uban.”

Gihunahuna kadto ni Louisa sa makadiyot. “Nan,” miingon siya, “ako silang pakit-on unsay akong mahimo.”46


Tungod sa snow nga nagliyok kaniya, si Emily Partridge nangurog samtang naglingkod sa natumba nga kahoy sa kasadpang tampi sa Mississippi. Ang iyang mama ug igsoong babaye nakatabok sa suba unom na ka adlaw ang milabay ug nagkampo sa duol, apan si Emily wala makahibalo kon asa. Sama sa daghang mga Santos kinsa mibiya sa Nauvoo, gikapoy siya, gigutom, ug mabalak-on mahitungod sa panaw sa unahan. Ikaupat na kini nga higayon nga siya napugos sa pagbiya gikan sa iyang panimalay tungod sa iyang pagtuo.47

Kay hapit kutob sa iyang mahinumduman, usa siya ka Santos sa Ulahing adlaw. Sa bata pa, nagtan-aw siya sa iyang amahan ug inahan nga nag-antus sa pagpanglutos ug kawad-on sa pagserbisyo ni Jesukristo ug sa pagtukod sa Zion. Pagka-dise-sais, sa dihang ang mga manggugubot nga panon mipugos sa iyang pamilya pagpagawas sa Missouri, dako kaayo ang nagahin ni Emily sa iyang kinabuhi sa pagpangita og dapit nga kapasilungan ug kalinaw.

Hapit na mag-baynte-dos karon, nagsugod na usab siya og laing panaw. Human sa kamatayon ni Joseph, naminyo siya ni Brigham Young isip usa sa dinaghan nga asawa. Sa milabayng Oktubre, aduna silay anak nga lalaki, si Edward Partridge Young, gipangalan sa iyang amahan. Paglabay sa duha ka bulan, misulod si Emily sa templo ug midawat sa iyang endowment.

Kon ang iyang anak makalahutay sa panaw, magdako siya sa kabukiran, luwas gikan sa mga manggugubot nga panon gikan sa batan-on pa ang iyang inahan. Apan dili gayud siya makahibalo, sama sa nahibaloan ni Emily, kon unsay sama ang magpakabuhi didto sa Distrito sa Jackson o sa Nauvoo. Dili gayud niya mahimamat si Joseph Smith o makadungog niya nga nagsangyaw ngadto sa mga Santos sa Dominggo sa hapon.

Sa wala pa motabok sa suba, mihapit si Emily sa Nauvoo Mansion aron makita ang anak nga lalaki ni Joseph ug Emma, si David Hyrum, natawo lima ka bulan human sa kamatayon sa propeta. Ang mga kayugot nga pagbati nga anaa tali nilang Emma ug Emily nawala na, ug si Emma midapit niya nga mosulod sa iyang panimalay ug mabinationg mitratar niya.

Sila si Emma ug ang mga bata dili moadto sa kasadpan. Ang iyang panglimbasug sa pagdawat sa dinaghan nga kaminyoon, ingon man ang nagpadayon nga panaglalis sa kabtangan, mipadayon sa pagkomplikar sa iyang relasyon sa simbahan ug sa Napulog Duha. Nagtuo gihapon siya sa Basahon ni Mormon ug adunay lig-on nga pagpamatuod sa propetikanhong tawag sa iyang bana. Apan imbis mosunod sa mga apostoles, mipili siya nga magpabilin sa Nauvoo kuyog sa ubang miyembro sa pamilyang Smith.48

Naglingkod daplin sa Mississippi, nag-anam na katugnaw ang gibati ni Emily samtang dagkong tipaka sa snow namilit sa iyang sinina. Si Brigham anaa pa gihapon sa Nauvoo, nagdumala sa pagpanglakaw, mao nga mibarug siya ug gidala ang iyang anak gikan sa usa ka campfire ngadto sa lain, nangita og mainiton ug pamilyar nga panagway. Wala magdugay, nahiusa siya sa iyang igsoon nga si Eliza ug miapil kaniya sa kampo sa mga Santos sa usa ka dapit nga gitawag og Sugar Creek. Didto iyang nakita ang mga pamilya nga nagpunsisok sa tolda ug sa mga karwahe, nagginunitay aron mainitan ug mahupay batok sa katugnaw ug sa wala pay klaro nga umaabut.49

Walay usa diha sa kampo nga nakahibalo kon unsay mahitabo inig ka buntag. Apan wala sila moambak nga buta ngadto sa kangitngit. Mihimo sila og mga pakigsaad sa Dios diha sa templo, nagpalig-on sa ilang mga pagtuo diha sa Iyang gahum sa paggiya ug pagsustiner kanila sa ilang panaw. Ang matag usa misalig nga adunay dapit sa kasadpan, tabok sa kinatumyan sa kabungturan sa Rocky Mountains, ilang makaplagan ang usa ka dapit nga kapundukan, magtukod og laing templo, ug moestablisar sa gingharian sa Dios ibabaw sa yuta.50