Institute
23 Matag Lit-ag


“Matag Lit-ag,” kapitulo 23 sa Mga Santos: Ang Istorya sa Simbahan ni Jesukristo sa Ulahing mga Adlaw, Volume 1, Ang Sumbanan sa Kamatuoran, 1815–1846 (2018)

Kapitulo 23: “Matag Lit-ag”

Kapitulo 23

Imahe
Kwartang Papel

Matag Lit-ag

Gitrabaho ni Jonathan Crosby ang iyang bag-ong balay sa Kirtland sa tibuok tinglarag sa 1836. Pagka-Nobyembre nahuman na niya ang mga bongbong ug ang atup, apan wala pa mahuman ang salog sa balay ug wala pay mga bintana o mga pultahan. Tungod kay hapit na manganak, nagsige og apura niya si Caroline nga humanon ang balay sa pinakadali nga mahimo. Maayo ra ang ilang relasyon sa ilang landlady, si Sister Granger, apan gusto nang mobiya ni Caroline sa gamay nga pinuy-anan ug mobalhin ngadto sa iyang kaugalingong balay.1

Samtang naningkamot og maayo si Jonathan aron mahimo nang kapuy-an ang ilang balay sa dili pa moabut ang bata, ang mga lider sa simbahan mipahibalo sa ilang mga plano nga sugdan ang Kirtland Safety Society, usa ka banko sa barangay nga gituyo aron mapalambo ang naglisud nga ekonomiya sa Kirtland ug makatigum og kwarta alang sa simbahan. Sama sa ubang gagmay nga mga banko sa Estados Unidos, magpa-loan kini sa mga tighulam aron makapalit sila og kabtangan ug mga pagkaon, nga makatabang sa paglambo sa lokal nga ekonomiya. Samtang ang mga tighulam mobayad niini nga mga loan uban sa interest, makaginansya ang banko.2

Ang mga loan i-isyu pinaagi sa mga kwartang papel nga gigarantiyahan sa limitadong reserba nga pilak ug bulawang salapi sa Safety Society. Aron mapadaghan kining reserba sa pilak ug bulawang salapi, ang banko mobaligya og mga share sa stock ngadto sa mga investor, kinsa mipasalig nga moanam-anam og bayad sa ilang mga share.3

Sa sayong bahin sa Nobyembre, ang Kirtland Safety Society adunay sobra sa traynta ka mga stockholder, lakip ni Joseph ug Sidney, kinsa gipamuhunan ang dakong bahin sa ilang kaugalingong kwarta diha sa banko.4 Ang mga stockholder mipili ni Sidney isip presidente sa institusyon ug ni Joseph isip cashier, nga mihimo niyang responsable sa mga bank account.5

Tungod kay andam na ang mga plano sa banko, miadto si Oliver sa silangan aron mopalit og mga materyal nga gamiton sa pag-imprinta og mga kwarta sa banko, ug si Orson Hyde miadto sa lehislatura sa estado sa pag-apply og charter [sinulat nga pagtugot] aron legal nilang mapadagan ang banko. Sa kasamtangan, si Joseph miawhag sa tanang mga Santos nga mamuhunan sa Safety Society, nagkutlo sa mga kasulatan sa Daang Tugon nga mihangyo sa karaang mga Israelite sa pagdala sa ilang mga bulawan ug pilak ngadto sa Ginoo.6

Gibati ni Joseph nga miaprubar ang Dios sa ilang mga paningkamot, ug misaad siya nga mamaayo ra ang tanan kon ang mga Santos mosunod sa mga sugo sa Ginoo.7 Misalig sa pulong sa propeta, dugang nga mga Santos ang namuhunan sa Safety Society, bisan og ang uban nagpanagana sa pagpalit og stock sa wala pa masulayi nga institusyon. Naghunahuna ang mga Crosby nga mopalit og mga share, apan ang dakong nagasto sa pagtukod sa ilang balay nakahurot sa ilang kwarta.8

Sa pagsugod sa Disyembre, sa katapusan nataud na ni Jonathan ang mga bintana ug mga pultahan sa balay, ug namalhin na sila ni Caroline. Wala pa mahuman ang sulod, apan aduna silay maayong lung-aganan nga makapainit ug makapakaon nila. Mikalot usab og atabay sa duol si Jonathan diin sayon ra silang makahakot og tubig.

Nalipay si Caroline nga duna na siyay kaugalingong balay, ug pagka-Disyembre 19, nanganak siya og himsog nga batang lalaki samtang grabe nga nag-snow sa gawas.9


Ang tingtugnaw milukop sa Kirtland, ug pagka-Enero 1837, ang Kirtland Safety Society misugod na sa pagnegosyo.10 Sa unang adlaw niini, mi-isyu si Joseph og mga tuskig nga kwarta sa banko, lab-as pa gikan sa printing press, nga sa atubangan niini anaa ang ngalan sa institusyon ug ang iyang pirma.11 Samtang daghang mga Santos ang nang-loan, kasagaran gihimong collateral ang ilang yuta, ang mga kwarta misugod na sa pagkatag sa Kirtland ug bisan asa.12

Si Phebe Carter, kinsa bag-o lang nga mibalhin sa Kirtland gikan sa amihanang silangang Estados Unidos, wala mamuhunan sa Safety Society o mo-loan. Apan makabenepisyo siya sa kauswagan nga saad niini. Hapit na siya mag-treynta anyos ug dalaga pa, ug wala siyay pamilya sa Kirtland nga masaligan alang sa suporta. Sama sa ubang mga babaye nga pareha niya og sitwasyon, diyutay ra siya og kapilian nga trabaho, apan mahimo siyang mokita og kwarta sa pagpanahi ug pagtudlo sa eskwelahan, sama sa iyang gibuhat sa wala pa mobalhin sa Ohio.13 Kon molambo ang ekonomiya sa Kirtland, daghang tawo ang makaangkon og kwarta nga ikagasto sa bag-ong mga sinina ug edukasyon.

Hinoon, alang ni Phebe, ang desisyon nga moadto sa Kirtland gibase sa espiritwal, dili ekonomikanhon. Supak ang iyang mga ginikanan sa iyang bunyag, ug human siya mipahibalo sa iyang mga plano nga makigpundok sa mga Santos, mireklamo ang iyang inahan. “Phebe,” miingon siya, “pwede bang mobalik ka nako kon imong masayran nga sayop ang Mormonismo?”

“Oo, Mama, ako nang buhaton,” misaad si Phebe.14

Apan nasayud siya nga nakaplagan na niya ang gipahiuli nga ebanghelyo ni Jesukristo. Pipila ka bulan human moabut sa Kirtland, nakadawat siya og patriyarkal nga panalangin gikan ni Joseph Smith Sr. nga misiguro kaniya og dagkong mga ganti dinhi sa yuta ug didto sa langit. “Pagmahupayon, kay nahuman na ang imong mga kasamok,” misulti ang Ginoo kaniya. “Makaangkon ka og taas nga kinabuhi ug maayong kaugmaon.”15

Ang panalangin mimatuod sa mga pagbati ni Phebe sa dihang mibiya siya sa ilang panimalay. Guol ra kaayo aron personal nga manamilit, mihimo siya og sulat ug gibilin kini diha sa lamesa sa pamilya. “Ayaw kabalak-i ang inyong anak,” kini ang mabasa diha niini. “Nagtuo ko nga ang Ginoo moatiman nako ug mohatag nako nianang alang sa labing maayo.”16

Si Phebe adunay pagtuo diha sa mga saad sa iyang patriyarkal nga panalangin. Nag-ingon kini nga mahimo siyang inahan sa daghang mga anak ug maminyo sa usa ka tawo nga dunay kaalam, kahibalo, ug panabut.17 Apan hangtud nianang puntoha wala pay posibilidad nga maminyo si Phebe, ug nasayud siya nga mas magulang siya kay sa kadaghanan sa mga babaye nga naminyo ug nagsugod na sa pagpanganak.

Usa ka gabii sa Enero 1837, mibisita si Phebe sa mga higala dihang nakahimamat siya og itumon og buhok nga lalaki nga dunay medyo asul nga mga mata. Magulang ang lalaki og pipila lang ka adlaw kaniya ug bag-o lang mibalik sa Kirtland human mimartsa uban sa Kampo sa Israel ug dayon miserbisyo og misyon sa habagatang bahin sa Estados Unidos.

Ang iyang ngalan, nasayran niya, mao si Wilford Woodruff.18


Sa tibuok tingtugnaw, ang mga Santos sa Kirtland padayon nga mihulam og dagkong kantidad sa kwarta aron ipalit og mga kabtangan ug mga butang. Ang mga agalon usahay mobayad sa mga trabahante gamit ang mga kwarta sa banko, nga mahimong gamiton isip salapi o pailisan og pilak o bulawang salapi sa Kirtland Safety Society.19

Wala madugay human sa pagsugod og negosyo sa Safety Society, usa ka tawo nga ginganlan og Grandison Newell misugod sa pagtago sa mga kwarta sa banko. Dugay nang nanimuyo sa usa ka duol nga lungsod, si Grandison naglagot ni Joseph ug sa mga Santos. Inila siya diha sa distrito hangtud sa pag-abut sa mga Santos, ug karon kanunay siyang nangita og mga paagi, pinasubay man sa balaod o dili, sa paghasul kanila.20

Kon dunay mga miyembro sa simbahan nga moduol kaniya aron mangita og trabaho, balibaran niya sila. Kon ang mga misyonaryo magsangyaw duol sa iyang balay, moorganisar siya og grupo sa mga tawo nga molabay og mga itlog kanila. Sa dihang si Doctor Philastus Hurlbut misugod sa pagkolekta og bakak nga mga pamahayag batok ni Joseph, mitabang si Grandison sa galastuhan sa iyang buhat.21

Apan bisan pa sa iyang mga paningkamot, ang mga Santos nagpadayon sa pagpundok sa dapit.22

Ang pag-abli sa Kirtland Safety Society mihatag kang Grandison og bag-ong oportunidad sa pag-ataki. Nabalaka sa nagkadaghan nga mga banko sa Ohio, ang lehislatura sa senado mibalibad sa paghatag og charter kang Orson Hyde. Kon wala kini nga pagtugot, ang Safety Society dili mahimong tawagon nga banko, apan makadawat gihapon og mga deposito ug maka-isyu og mga loan. Ang kalampusan niini nagsalig sa pagpamayad sa mga stockholders sa ilang mga share aron mamintinar sa institusyon ang mga reserba niini. Hinoon, pipila lang ka mga stockholder ang dunay igong pilak ug bulawang salapi aron makahimo niana ug nagduda si Grandison nga gamay ra kaayo ang reserba sa Safety Society aron molungtad og dugay.23

Naglaum nga mabangkaruta ang negosyo kon ang igong gidaghanon sa mga tawo magpailis og bulawan o pilak nga salapi sa ilang mga kwartang papel, mibiyahe si Grandison sa tibuok kalungsuran aron mamalit sa mga kwartang papel sa Safety Society.24 Gidala dayon niya ang iyang tumpi sa mga kwartang papel ngadto sa buhatan sa Safety Society ug misukna nga pailisan kini og bulawan o pilak nga salapi. Kon ang mga opisyales dili moilis niini, nanghulga siya nga iya kining ikiha.25

Napugos, si Joseph ug ang mga opisyal sa Safety Society walay nahimo gawas sa pag-ilis sa mga kwartang papel ug nanghinaut og dugang nga mga mamuhunan.


Bisan og gamay ra siyag kwarta, mipalit si Wilford Woodruff og baynte ka mga share sa stock sa Kirtland Safety Society.26 Ang iyang maayong higala nga si Warren Parrish mao ang sekretarya sa Safety Society. Mibiyahe si Wilford ngadto sa kasadpan uban ni Warren ug sa iyang asawa, si Betsy, isip kabahin sa Kampo sa Israel. Human mamatay si Betsy tungod sa pagkuyanap sa kolera, dungan nga miserbisyo og misyon si Warren ug Wilford sa wala pa mobalik si Warren sa Kirtland ug nahimong tigsulat ug sinaligan nga higala ni Joseph.27

Sukad sa iyang misyon, nagbalhin-balhin og lugar si Wilford, kasagarang natubag ang iyang mga panginahanglan pinaagi sa kaayo sa mga higala nga sama ni Warren. Apan human mahimamat si Phebe Carter, naghunahuna na siya mahitungod sa kaminyoon, ug ang pagpamuhunan diha sa Safety Society usa ka paagi nga maestablisar ang iyang panalapi sa dili pa magsugod og pamilya.

Hinoon, sa katapusan sa Enero, ang Safety Society nag-atubang og krisis. Samtang nagtinguha si Grandison Newell nga mahurot ang reserba niini, ang mga pamantalaan sa dapit misugod sa pagmantala og mga artikulo nga nagpadayag og mga pagduda sa pagkalehitimo niini. Sama sa ubang mga tawo libut sa nasud, ang ubang mga Santos namasin og negosyo sa kayutaan ug kabtangan, nanghinaut nga madatu sa gamayng paghago. Ang uban wala makahimo sa gikinahanglang pagbayad sa ilang mga stock. Wala madugay, daghang trabahante ug mga negosyo diha ug libut sa Kirtland wala na modawat sa mga kwartang papel sa Safety Society.28

Nahadlok nga mabangkaruta, temporaryong gisirad-an ni Joseph ug Sidney ang Safety Society ug mibiyahe ngadto sa laing siyudad aron makigkumbuya sa establisado na nga banko didto.29 Apan ang dili maayo nga pagsugod sa Safety Society nakapahuyang sa pagtuo sa daghang mga Santos, nga miresulta sa ilang pagduhaduha sa espiritwal nga pagpangulo sa propeta nga maoy nakadasig sa ilang pagpamuhunan.30

Sa nangagi, ang Ginoo mipadayag og kasulatan pinaagi ni Joseph, nga nakahimong sayon alang nila sa pagtuo nga usa siya ka propeta sa Dios. Apan sa dihang ang mga gipanulti ni Joseph mahitungod sa Safety Society daw wala matuman, ug nag-anam kahanaw ang ilang mga puhunan, daghang mga Santos ang wala nahimutang ug nanghinaway ni Joseph.

Mipadayon si Wilford sa pagsalig nga molampus ang Safety Society. Human nakigkumbuya ang propeta sa laing banko, mibalik siya sa Kirtland ug gitubag ang mga reklamo sa iyang mga kritiko.31 Wala madugay, sa kinatibuk-ang komperensya sa simbahan, namulong si Joseph sa mga Santos kon nganong nanghulam og kwarta ang simbahan ug mi-establisar og mga institusyon sama sa Safety Society.

Mipahinumdom siya nila nga ang mga Santos misugod sa buhat sa ulahing mga adlaw nga kabus ug naglisud apan ang Ginoo misugo kanila sa pagsakripisyo sa ilang panahon ug mga talento aron sa pagpundok ngadto sa Zion ug pagtukod og templo. Kini nga mga paningkamot, bisan og dakog gasto, mahinungdanon sa kaluwasan sa mga anak sa Dios.32 Aron mapauswag ang buhat sa Ginoo, ang mga lider sa simbahan kinahanglang mangita og paagi sa pagbayad sa galastuhan niini.

Bisan pa, nagbasol si Joseph sa kadako sa ilang utang sa mga tigpautang. “Tinuod nga utangan kita kanila,” miangkon siya, “apan masulbad ra ni kon ang atong mga kaigsoonan sa layo moanhi nga dala ang ilang kwarta.” Nagtuo siya nga kon ang mga Santos magpundok sa Kirtland ug mopahinungod sa ilang kabtangan ngadto sa Ginoo, dako kinig mahimo sa pagwagtang sa utang sa simbahan.33

Samtang namulong si Joseph, gibati ni Wilford ang gahum sa iyang mga pulong. “O, nga masilsil unta kini sa among mga kasingkasing,” mihunahuna siya, “aron magpabilin sa kahangturan nga magamit namo kini sa among kinabuhi.” Natingala siya nga ang usa ka tawo makadungog sa propeta nga mamulong ug magduha-duha gihapon nga gitawag siya sa Dios.34

Apan nagpadayon ang mga pagduha-duha. Sa tunga-tunga sa Abril, misamot kabati ang ekonomiya sa Kirtland samtang ang usa ka krisis pinansyal milukop sa nasud. Ang mga katuigan sa sobrang pagpahulam nakapahuyang sa mga banko sa England ug Estados Unidos, nga miresulta sa malukpanong kahadlok nga mahugno ang ekonomiya. Gipaningil sa mga banko ang mga utang, ug ang uban hingpit na nga mihunong sa pagpahulam. Ang kahadlok daling mikatap sa mga lungsod samtang nanirado ang mga banko, nabangkaruta ang mga negosyo, ug midaghan ang mga walay trabaho.35

Niini nga kahimtang, ang naglisud nga institusyon sama sa Kirtland Safety Society wala gayuy purohan. Wala kaayoy mahimo si Joseph aron masulbad ang problema, apan mas sayon alang sa uban ang pagbasol kaniya kay sa nasudnong kahadlok sa ekonomiya.

Sa wala madugay ang mga tigpautang kanunay na nga mosamok kang Joseph ug Sidney. Ang usa ka tawo mikiha nila tungod sa usa ka wala mabayari nga utang, ug si Grandison Newell mipasaka og kriminal nga kaso batok ni Joseph, nangangkon nga ang propeta nakigkunsabo batok niya. Sa paglabay sa matag adlaw, nagkadako ang kabalaka sa propeta nga dakpon siya o patyon.36

Kaslunon na karon si Wilford ug Phebe, ug mihangyo sila kang Joseph nga maoy mokasal kanila. Apan sa adlaw sa ilang kasal, wala motunga si Joseph, ug si Frederick Williams na lang ang mipahigayon sa seremonya.37


Wala madugay human sa kalit nga pagkawala ni Joseph, nakadawat si Emma og usa ka sulat gikan niya, nagsiguro kaniya nga luwas ra si Joseph.38 Siya ug si Sidney milayas sa Kirtland, mipalayo gikan niadtong gustong mopasakit kanila. Sekreto ang ilang giadtoan, apan si Newel Whitney ug Hyrum nasayud unsaon sa pagkontak kanila ug maoy nagtambag kanila gikan sa layo.39

Nakasabut si Emma sa mga peligro nga giatubang ni Joseph. Sa dihang miabut ang iyang sulat, ang pipila ka mga tawo—tingali mga higala ni Grandison Newell—misusi sa postmark niini, naningkamot nga masayud kon asa siya. Ang uban naniid sa iyang naglisud nga tindahan.

Bisan kon nagpabiling malaumon si Emma, nabalaka siya kabahin sa mga bata. Ang ilang usa ka tuig nga anak, si Frederick, bata pa kaayo aron makasabut sa mga hitabo, apan ang sayis anyos nga si Julia ug ang kwatro anyos nga si Joseph nabalaka sa dihang ilang nasayran nga dili pa makauli ang ilang amahan.40

Nasayud si Emma nga kinahanglan siyang mosalig sa Ginoo, ilabi na karon nga daghang mga tawo sa Kirtland ang misugod na sa pagduha-duha. “Kon wala na koy pagsalig sa Dios sama sa uban nga akong mahinganlan, pwerti na gyud nakong luoya,” misulat si Emma kang Joseph sa hinapos sa Abril. “Apan nagtuo gihapon ko nga kon atong ipaubos ang atong kaugalingon ug magmatinud-anon kutob sa mahimo, luwason kita gikan sa matag lit-ag nga mahimong ipahimutang sa atong tiilan.”41

Bisan pa niana, nabalaka siya nga ang mga giutangan ni Joseph magpahimulos sa iyang pagkawala ug sakmiton ang bisan unsang kabtangan o kwarta nga ilang mahimo. “Imposible nako nga dunay mabuhat,” miingon siya, “kon ang tanan mas may katungod pa kay kanako sa tanan nga gitawag nga imoha.”

Gusto na ni Emma nga mouli si Joseph. Pipila na lang ka mga tawo ang iyang gisaligan, ug nagpanagana siya sa paghatag ngadto ni bisan kinsa sa bisan unsang butang nga dili makatabang sa pagbayad sa mga utang ni Joseph. Ug ang nakapasamot, nahadlok siya nga ang ilang mga anak matakbuyan sa tipdas.

“Maayo unta nga makauli ka kon masakit sila,” misulat siya. “Kinahanglang imo silang hinumduman, kay nahinumdom sila nimo.”42


Taliwala niini nga kasamok, miuli si Parley ug Thankful sa Kirtland alang sa pagkatawo sa ilang anak. Sama sa gipanagna ni Heber, nanganak si Thankful og batang lalaki, kinsa ginganlan nila og Parley. Apan hilabihan ang iyang pag-antus sa pagpanganak, ug namatay siya paglabay sa pipila ka oras. Dili makaamuma sa iyang bag-ong natawong anak nga siya lang, gibutang ni Parley ang iyang anak sa mga bukton sa usa ka babaye nga makamatuto sa bata ug mibalik siya sa Canada. Didto misugod siya sa pagplano og misyon ngadto sa England uban sa tabang sa mga Santos nga sama ni Joseph Fielding, kinsa nagsige og sulat mahitungod sa gipahiuli nga ebanghelyo ngadto sa mga higala ug mga paryente tabok sa dagat.43

Human sa iyang misyon sa Canada, mibalik si Parley sa Ohio ug nakigminyo sa usa ka batan-ong biyuda sa Kirtland nga ginganlan og Mary Ann Frost. Nakadawat usab siya og sulat gikan ni Thomas Marsh, ang presidente sa Korum sa Napulog Duha, nga nag-awhag kaniya nga langayon usa ang misyon ngadto sa England hangtud nga mag-abut ang mga apostoles isip usa ka korum nianang ting-init didto sa Kirtland.44

Samtang naghulat si Parley nga magkapundok ang ubang mga apostoles, mibalik si Joseph ug Sidney sa Kirtland ug naningkamot sa pagsulbad sa ilang mga utang ug mapagaan ang tensyon tali sa mga Santos.45

Paglabay sa pipila ka adlaw, mibisita si Sidney kang Parley ug misulti kaniya nga kolektahon na niya ang dugay na nga utang. Sa sayo pa niini, mipahulam si Joseph kang Parley og $2,000 aron ikapalit og pipila ka yuta diha sa Kirtland. Aron mapagaan ang kaugalingon niyang mga utang, gibaligya ni Joseph ang utang ni Parley ngadto sa Safety Society, ug gipaningil na karon ni Sidney ang kwarta.

Misulti si Parley kang Sidney nga wala siyay $2,000 apan mitanyag nga iuli ang yuta isip bayad. Gisultihan siya ni Sidney nga kinahanglan niyang ihatag ang iyang balay ingon man ang yuta aron maimpas ang utang.46

Nasuko og maayo si Parley. Sa dihang unang gibaligya ni Joseph ang yuta kaniya, miingon siya kang Parley nga dili siya maalkanse sa transaksyon. Ug unsa na man ang panalangin ni Heber Kimball nga nagsaad kaniya og dili maihap nga mga katigayunan ug kagawasan gikan sa utang? Karon gibati ni Parley nga daw gikuha ni Joseph ug Sidney ang tanan gikan niya. Kon mawad-an siya sa iyang yuta ug balay, unsa na man lang ang buhaton niya ug sa iyang pamilya?47

Pagkasunod adlaw, mipadala si Parley og masuk-anong sulat kang Joseph. “Sa kadugayan hingpit akong nakumbinser nga ang pagpamasin sa negosyo nga atong giapilan iya sa yawa,” misulat siya, “nga misangpot ngadto sa pagpamakak, pagpangilad, ug pagpamentaha sa silingan.” Gisultihan ni Parley si Joseph nga mituo gihapon siya sa Basahon ni Mormon ug sa Doktrina ug mga Pakigsaad, apan nabalaka siya sa mga binuhatan sa propeta.

Giawhag niya si Joseph sa paghinulsol ug sa pagdawat sa yuta isip bayad sa utang. Kon dili, kinahanglan niyang mohimo og legal nga aksyon.

“Mapugos gyud ko sa pagpasaka og mga kaso batok nimo,” mipasidaan siya, “tungod sa extortion [pangwarta], kasina, ug pamentaha sa imong igsoon.”48


Pagka-Mayo 28, pipila ka adlaw human gipadala ni Parley ang iyang sulat ngadto ni Joseph, si Wilford Woodruff miadto sa templo alang sa usa ka miting sa Dominggo. Samtang nagkadaghan ang mga pagsupak sa Kirtland, nagpabilin si Wilford nga usa sa pinakamatinud-anong kasangga ni Joseph. Apan si Warren Parrish, kinsa nakigtambayayong ni Joseph sulod sa mga katuigan, misugod sa pagpanaway sa propeta tungod sa iyang parte diha sa pinansyal nga krisis ug dali nga nahimong lider sa mga masinupakon.

Nag-ampo si Wilford nga ang mabingkilon nga mga pagbati diha sa simbahan mawala.49 Apan dili na siya magdugay sa Kirtland aron makatabang. Bag-ohay lang, nadasig siya nga dad-on ang ebanghelyo ngadto sa Fox Islands, duol sa baybayon sa amihanang silangang estado sa Maine, duol sa panimalay sa mga ginikanan ni Phebe. Naghinaut siya nga sa pagpadulong didto, makabaton siya og kahigayunan sa pagtudlo sa iyang kaugalingong mga ginikanan ug manghud nga babaye mahitungod sa ebanghelyo. Mikuyog si Phebe aron mahimamat ang iyang pamilya ug magpaamihanan pa sila aron mahimamat ang pamilya ni Phebe.50

Bisan matinguhaon siyang makauban ang pamilya, nabalaka si Wilford mahitungod ni Joseph ug sa kahimtang sa simbahan sa Kirtland. Milingkod diha sa templo, iyang nakita si Joseph sa pulpito. Nag-atubang og daghan kaayong oposisyon, makita nga daw nasagmuyo ang propeta. Nawad-an siya og liboan ka dolyares tungod sa pagkabangkaruta sa Safety Society, labaw pa kay ni bisan kinsa.51 Ug, dili sama sa kadaghanan, wala niya biyai ang institusyon sa dihang padulong na kini sa pagkapakyas.

Nagtan-aw sa tibuok kongregasyon, gidepensahan ni Joseph ang iyang kaugalingon batok sa iyang mga kritiko, namulong diha sa ngalan sa Ginoo.

Samtang naminaw si Wilford, iyang nakita nga ang gahum ug Espiritu sa Dios anaa ni Joseph. Gibati usab niya nga anaa kini nilang Sidney ug sa uban samtang mibarug sila sa atubangan ug mipamatuod sa kaligdong ni Joseph.52 Apan sa wala pa matapos ang miting, mibarug si Warren ug gidaut si Joseph sa atubangan sa kongregasyon.

Nasagmuyo si Wilford samtang naminaw siya sa pagyawyaw. “Ah, Warren, Warren,” magul-anon niyang nasulti.53

Mubo nga mga Sulat

  1. Jonathan Crosby, Autobiography, 15; Caroline Barnes Crosby, Reminiscences, [53]–[54]; tan-awa usab sa Lyman and others, No Place to Call Home, 46.

  2. Historical Introduction to Constitution of the Kirtland Safety Society Bank, Nob. 2, 1836, sa JSP, D5:300; “Part 5: 5 October 1836–10 April 1837,” sa JSP, D5:285–90; Staker, Hearken, O Ye People, 463. Hilisgutan: Kirtland Safety Society

  3. Kirtland Safety Society Notes, Ene. 4–Mar. 9, 1837, sa JSP, D5:331–40; Staker, Hearken, O Ye People, 463–64; Historical Introduction to Constitution of the Kirtland Safety Society Bank, Nob. 2, 1836, sa JSP, D5:302.

  4. Mortgage to Peter French, Okt. 5, 1836, sa JSP, D5:293–99; Kirtland Safety Society, Stock Ledger, 1836–37; “Part 5: 5 October 1836–10 April 1837,” sa JSP, D5:285–86; Staker, Hearken, O Ye People, 464.

  5. Historical Introduction to Constitution of the Kirtland Safety Society Bank, Nob. 2, 1836, sa JSP, D5:303; JSP, D5:304, note 91; “Minutes of a Meeting,” LDS Messenger and Advocate, Mar. 1837, 3:476–77; Staker, Hearken, O Ye People, 465.

  6. Historical Introduction to Kirtland Safety Society Notes, Ene. 4–Mar. 9, 1837, sa JSP, D5:331; Joseph Smith History, 1838–56, volume B-1, 750; Articles of Agreement for the Kirtland Safety Society Anti-Banking Company, Ene. 2, 1837, sa JSP, D5:324, 329–31; tan-awa usab sa Isaias 60:9, 17; 62:1.

  7. Woodruff, Journal, Ene. 6, 1837.

  8. Jonathan Crosby, Autobiography, 14–15.

  9. Caroline Barnes Crosby, Reminiscences, [39].

  10. “Part 5: 5 October 1836–10 April 1837,” sa JSP, D5:286; Kirtland Safety Society Notes, Ene. 4–Mar. 9, 1837, sa JSP, D5:331–35.

  11. Woodruff, Journal, Ene. 6, 1837; Kirtland Safety Society Notes, Ene. 4–Mar. 9, 1837, sa JSP, D5:331–40.

  12. Editorial, LDS Messenger and Advocate, Hulyo 1837, 3:536; Willard Richards to Hepzibah Richards, Ene. 20, 1837, Levi Richards Family Correspondence, Church History Library; Historical Introduction to Mortgage to Peter French, Okt. 5, 1836, sa JSP, D5:295; “Part 5: 5 October 1836–10 April 1837,” sa JSP, D5:286; Staker, Hearken, O Ye People, 481.

  13. Ulrich, “Leaving Home,” 451; tan-awa usab sa Kirtland Safety Society, Stock Ledger, 1836–37.

  14. Tullidge, Women of Mormondom, 412.

  15. Woodruff, Journal, Abr. 1837. Hilisgutan: Patriarchal Blessings [Mga Patriyarkal nga Panalangin]

  16. Phebe Carter to Family, circa 1836, sa Wilford Woodruff Collection, Church History Library.

  17. Woodruff, Journal, Abr. 1837.

  18. Woodruff, Journal, Abr. 10, 1837.

  19. Staker, Hearken, O Ye People, 481–84.

  20. Hall, Thomas Newell, 132–34; Adams, “Grandison Newell’s Obsession,” 160–63.

  21. “The Court of Common Pleas,” Chardon Spectator and Geauga Gazette, Okt. 30, 1835, 2; Eber D. Howe, Statement, Abr. 8, 1885; Maria S. Hurlbut, Statement, Abr. 15, 1885, sa Collection of Manuscripts about Mormons, 1832–54, Chicago History Museum; Adams, “Grandison Newell’s Obsession,” 168–73.

  22. Young, Account Book, Ene. 1837; “Our Village,” LDS Messenger and Advocate, Ene. 1837, 3:444; Staker, Hearken, O Ye People, 482; tan-awa usab sa Agreement with David Cartter, Ene. 14, 1837, sa JSP, D5:341–43; ug Agreement with Ovid Phinney and Stephen Phillips, Mar. 14, 1837, sa JSP, D5:344–48. Hilisgutan: Opposition to the Early Church [Oposisyon sa Unang Simbahan]

  23. An Act to Prohibit the Issuing and Circulating of Unauthorized Bank Paper [Ene. 27, 1816], Statutes of the State of Ohio, 136–39; “Part 5: 5 October 1836–10 April 1837,” sa JSP, D5:288–89.

  24. Staker, Hearken, O Ye People, 468–77.

  25. Staker, Hearken, O Ye People, 484; JSP, D5:287, note 19; 329, note 187.

  26. Kirtland Safety Society, Stock Ledger, 219; Staker, Hearken, O Ye People, 391.

  27. Woodruff, Journal, Hunyo 28, 1835; JSP, D4:72, note 334; “Parrish, Warren Farr,” Biographical Entry, Joseph Smith Papers website, josephsmithpapers.org; tan-awa usab sa Staker, Hearken, O Ye People, 465, 480.

  28. Kimball, “History,” 47–48; Staker, Hearken, O Ye People, 482–84; “A New Revelation—Mormon Money,” Cleveland Weekly Gazette, Ene. 18, 1837, [3]; “Mormon Currency,” Cleveland Daily Gazette, Ene. 20, 1837, 2; “Rags! Mere Rags!!,” Ohio Star, Ene. 19, 1837; Jonathan Crosby, Autobiography, 16; Woodruff, Journal, Ene. 24 ug Abr. 9, 1837; “Part 5: 5 October 1836–10 April 1837,” sa JSP, D5:287–90.

  29. “Bank of Monroe,” Painesville Republican, Peb. 9, 1837, [2]; “Monroe Bank,” Painesville Telegraph, Peb. 24, 1837, [3]; “Kirtland,—Mormonism,” LDS Messenger and Advocate, Abr. 1837, 3:490–91; “Part 5: 5 October 1836–10 April 1837,” sa JSP, D5:291; Staker, Hearken, O Ye People, 492–501.

  30. Woodruff, Journal, Ene. 10 ug 17, 1837; Peb. 19, 1837; Charges against Joseph Smith Preferred to Bishop’s Council, Mayo 29, 1837, sa JSP, D5:393–97.

  31. Woodruff, Journal, Peb. 19, 1837.

  32. Woodruff, Journal, Abr. 6, 1837.

  33. Joseph Smith, Discourse, Abr. 6, 1837, sa JSP, D5:352–57.

  34. Woodruff, Journal, Abr. 6, 1837.

  35. “For the Republican,” Painesville Republican, Peb. 16, 1837, [2]–[3]; Staker, Hearken, O Ye People, 498; “Joseph Smith Documents from October 1835 through January 1838,” sa JSP, D5:xxx.

  36. Transcript of Proceedings, June 5, 1837, State of Ohio on Complaint of Newell v. Smith, Geauga County, Ohio, Court of Common Pleas Record Book T, 52–53, Geauga County Archives and Records Center, Chardon, Ohio; Woodruff, Journal, Mayo 30, 1837; Hall, Thomas Newell, 135; Historical Introduction to Letter from Newel K. Whitney, Abr. 20, 1837, sa JSP, D5:367–69.

  37. Woodruff, Journal, Abr. 13, 1837; tan-awa usab sa “The Humbug Ended,” Painesville Republican, Hunyo 15, 1837, [2].

  38. Historical Introduction to Letter from Emma Smith, Abr. 25, 1837, sa JSP, D5:371.

  39. Newel K. Whitney to Joseph Smith and Sidney Rigdon, Abr. 20, 1837, sa JSP, D5:370.

  40. Emma Smith ngadto ni Joseph Smith, Abr. 25, 1837, sa JSP, D5:372; Emma Smith ngadto ni Joseph Smith, Mayo 3, 1837, sa JSP, D5:376. Hilisgutan: Joseph and Emma Hale Smith Family [Ang Pamilya ni Joseph ug Emma Hale Smith]

  41. Emma Smith ngadto ni Joseph Smith, Abr. 25, 1837, sa JSP, D5:372.

  42. Emma Smith ngadto ni Joseph Smith, Mayo 3, 1837, sa JSP, D5:375–76. Hilisgutan: Emma Hale Smith

  43. Woodruff, Journal, Mar. 26, 1837; Pratt, Autobiography, 181–83; Givens and Grow, Parley P. Pratt, 92.

  44. Pratt, Autobiography, 181–83, 188; Geauga County, Ohio, Probate Court, Marriage Records, 1806–1920, volume C, 220, Mayo 14, 1837, microfilm 873,464, U.S. and Canada Record Collection, Family History Library; Givens and Grow, Parley P. Pratt, 93–95; Thomas B. Marsh and David W. Patten to Parley P. Pratt, Mayo 10, 1837, sa Joseph Smith Letterbook 2, 62–63.

  45. Pratt, Autobiography, 183; Historical Introduction to Notes Receivable from Chester Store, Mayo 22, 1837, sa JSP, D5:383–84; Historical Introduction to Letter from Parley P. Pratt, Mayo 23, 1837, sa JSP, D5:386–87.

  46. Historical Introduction to Letter from Parley P. Pratt, Mayo 23, 1837, sa JSP, D5:386–87.

  47. Tan-awa sa Givens and Grow, Parley P. Pratt, 97–98.

  48. Parley P. Pratt to Joseph Smith, Mayo 23, 1837, sa JSP, D5:389–91. Ang sulat ni Parley unang gimantala pagkasunod tuig sa usa ka masupakon nga pamantalaan. Alang sa dugang nga pag-analisar, tan-awa sa Historical Introduction to Letter from Parley P. Pratt, Mayo 23, 1837, sa JSP, D5:386–89; ug Pratt, Autobiography, 183–84.

  49. Woodruff, Journal, Mayo 28, 1831. Hilisgutan: Dissent in the Church [Mga Pagsupak diha sa Simbahan]

  50. Woodruff, Journal, Mayo 31 ug Hulyo 16, 1837; Woodruff, Leaves from My Journal, 26; tan-awa usab sa Ulrich, House Full of Females, 17–18. Hilisgutan: Early Missionaries [Unang mga Misyonaryo]

  51. “Joseph Smith Documents from October 1835 through January 1838,” sa JSP, D5:xxxii.

  52. Woodruff, Journal, Mayo 28, 1837; West, Few Interesting Facts, 14.

  53. Woodruff, Journal, Mayo 28, 1837.