Sa Vakaevei na Kedra Lagilagi na iTokani Yalodina, Dodonu, ka Tudei

“Na veitokani sa dua vei ira na ivakavuvuli bibi taumada ka makawa ni vakabauta vaka-Momani.’ … e umana vata na matavuvale ena kena veivakauqeti mamarau.”

Na Bula nei Josefa Simici

Ena Okosita ni 1842, era segata kina vakavica na vakailesilesi vakamatanitu me ra vesuki Josefa Simici. Ena nona leqataka de ra na vakamatei koya ka kauta ki Missouri ena gauna era vesuka kina, sa mani vuni voli na parofita. Ena ika 11 ni Okosita, a vakauta kina e dua na itukutuku vei ira e vica na lewe ni nona matavuvale kei na itokani yalodina me ra sotavi koya ena dua na yanuyanu ena loma ni Uciwai na Mississippi, ka sega soti ni yawa mai Nauvoo. Ena bogi o ya, eratou soqoni vata yani voleka ki na bati ni uciwai ko iratou ko Ema Simici, Hyrum Smith, Newel K. Whitney, kei na so tale ka ra qai soko yani ena dua na waqa lailai ki na vanua sa nakiti me ra sota kina. Ena marau, a mokoti ira yadudua e ligana na Parofita, ka vakavinavinakataka na veivuke kei na vakacegu ni veitokani dina. E muri a qai volavola vakabalavu ena nona ivolaniveisiga me baleta na nona vakavinavinaka vei ira na lewe ni nona matavuvale kei na nona itokani. Eso na itukutuku oqori mai na nona ivolaniveisiga era okati ena iwase oqo. Ena vica vata na macawa e muri a qai tinia e dua na nona ivola vei ira na Yalododonu ena nona nanumi ira ena malanivosa oqo na Parofita: “Koi au, na nomudou tamata vakarorogo ka wekamudou dina, ko Josefa Simici” (V&V 128:25).

Era sauma lesu na Yalododonu na nona vakanananu na Parofita, era raici koya sega walega ni nodra Parofita, ia na nodra itokani talega. E dua na itokani voleka ka vunivola vakaitaukei nei Josefa Simici, ko Benjamin F. Johnson, e nanuma lesu vaqo: “ ‘O Josefa na Parofita’—ni itokani e dau yalodina, vosota vakadede, vakaturaga ka tudei. … Ni itokani, vakaveimaliwai, e cecere na kena isolisoli e tu vua—e dau yalovinaka, lomasoli, dau taleitaka na veidredrevaki kei na mamarau. … Ni vakalasalasa ena so na gauna e dau veibo kei na dua na itokani, se me vakavuqa ni dau vakasa kaukauwa kei ira na so ena nona dabe ena vuloa, veikabiti na yavana ka qai veikovetaka e dua na kau. E sega ni dua me veisaqa vata kaya. Na italanoa lasa, na kilakila mada [vakayagataki na iyaloyalo me vakaraitaka na vosa], vakasotara vata na itini ni rua a iyatuvosa me vaka na serekali, kei na so tale, e sega ni ka vou. Ia e dau wasoma na kena lagati na nona sere taleitaki. … Ia, e dina ni dau veimaliwai vinaka ka mamarau ena so na gauna, e sega ni dau vakatara me vakadonui koya se vosa doudou.”¹

O Josefa Simici e dua na yalomalua ka dau veimaliwai vinaka, me vaka e nanuma e dua na cauravou: “Au a tiko ena vale nei Josefa; a tiko kina ko koya, era dabe tiko ena bai eso na tamata. A lako mai ko Josefa ka vosa vei keimami kece. Sega ni dede sa lako mai e dua na tamata ka kaya ni a kama yavu vakadua na nona vale e dua na taci keimami dravudravua ka vakaitikotiko ena sauka ni tauni ena bogi. E voleka ni ra kaya kece na tamata ni ra sa lomana dina na turaga o ya. A tatara ki na nona taga ko Josefa, taura mai e lima na dola ka kaya, Au sa lomana dina na tamata oqo, ka lima na dola na noqu loloma; e vica beka na levu ni nomuni loloma?’ ”²

E kena irairai na cecere ni nona loloma o Josefa Simici vei ira na nona itokani sa dredre kina me ciqomi na nodra cakitaki koya eso na nona itokani ko ya. Mai Nauvoo o ira sara ga na itokani sa solia tu vei ira na Parofita na nona veivakabauti era qai vuki ka saqati koya tale. Ia, eso na itokani era sauma lesu na nona yalodina na Parofita, ena nodra toka ga e yasana me yacova na ivakataotioti.

E dua vei ira na itokani oqori o Willard Richards, e dua na lewe ni Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua, ka a vesu vata kei Josefa vata kei Hyrum Smith kei John Taylor e Carthage, Illinois. Ni curu tu e valeniveivesu, a vakatarai me ratou toki mai na dua na sela ena itabavale e ra ki na dua na rumu ni moce logaloga vinaka ena ikarua ni itabavale ni valeniveivesu. Ni se bera vakalailai na nodrau qai vakamatei, a qai vakatura na ivakatawa ni valeniveivesu ni ratou na taqomaki vakavinaka cake ena dua na sela vakakatuba kaukamea ka tarava toka na rumu ni moce. A tarogi Elder Richards ko Josefa, e dau vakatokai tu me “vuniwai” mai vei ira na nona itokani baleta ni a dau veiqaravi tu vakavuniwai: “ ‘Kevaka keitou na lako ki na sela o ya o na lako vata kei keitou?’ A sauma na vuniwai, ‘Baraca Josefa, o a sega ni kerei au meu kosova vata kei iko na uciwai—o a sega ni kerei au meu lako mai ki Carthage—o a sega ni kerei au meu lako vata mai kei iko ki valeniveivesu—o nanuma beka niu na biuti iko ena gauna oqo? Ia au na tukuna vei iko na ka au na cakava; Kevaka sa lewai mo kuna ena via vuaviri, au na kuna ena vukumu, ka mo galala o iko.’ E qai kaya vakaoqo ko Josefa, ‘O sega ni rawata.’ E qai sauma na vuniwai ka kaya, ‘Au na cakava.’ ”³

iVakavuvuli nei Josefa Simici

Na itokani dina e dau vakamamadataka na rarawa ka yalodina tikoga ena gauna sara mada ga ni rarawa.

A vola na o Josefa Simici na veika oqo me baleti ira na lewe ni matavuvale kei ira na itokani era a laki sikovi koya ena ika 11 ni Okosita, 1842, ni a vuni voli: “Sa daumaka dina ka lagilagi na kena irairai vei au, meu kunea na itokani savasava ka vakalou, era yalodina, dodonu, ka dina, ka sa sega ni guce na yalodra; sa dei na durudra ka sega ni malumalumu, ni ra sa waraka na Turaga, ena nodra qarava na noqu gagadre, ena siga ni sa sovaraki vei au na nodra cudru waqawaqa na noqu meca… .

“Sa dua na ka na lagilagi ni lomaqu ena noqu sotavi ira na ilawalawa yalodina ka itokani vinaka o ya, ena bogi ni ikatinikadua, ena Lotulevu, ena yanuyanu ena gusu ni veidabibi, ena kedrau maliwa ko Nauvoo kei Saraemala: ena marau sega ni tukuni rawa, kei na reki vakaitamera e ragita na lomaqu, ena noqu taura e ligaqu, ena bogi ko ya, ko Ema na noqu daulomani—o koya na watiqu, io na watiqu ena gauna ni gone, na digidigi ni utoqu. E vuqa na kena vakanananu ena noqu vakasama niu vakasamataka na veika eso keirau sa lesi me keirau sota kaya, na oca kei na buno, na yaluma kei na rarawa, na reki kei na vakacegu, ena veigauna eso, ka dau sotavi wasoma ena neirau ilakolako ka vakalougatataka na neirau bula. Isa, sa dua na ka na vusolo ni lomaqu ena gauna ko ya, sa tu tale oqo, … sega ni bau yalolailai, tudei, ka sega ni yavalati—sega ni veisau, ko Ema dau taleitaki!

“A tu talega ko Baraca Hyrum ka tauri au tarava mai e ligana—na tuakaqu dina vakadra. Au a vakasamataka sara, Baraca Hyrum, sa dua na yalodina e tu vei iko! Isa, me vakaisalataka na ulumu ena veivakalougatataki tawamudu ko Jiova Tawamudu, me iloloma ni nomu dau kauwaitaki au tu! Isa, e vica beka na veika rarawa daru sa wasea vata; ia e daru sa baci vesuki tale tu ena liga sega ni loloma ni veivakararawataki. I Hyrum, ena volai tu na yacamu ena iVola ni Lawa ni Turaga, me ra dau raica o ira era qai muri mai vei iko, me ra na vakamurimuria na nomu cakacaka.

“Au kaya vei au, Oqo o Baraca Newel K. Whitney talega. E vica beka na gauna rarawa sa kosova vata na nodaru sala; ia e daru baci sota tale vakadua me daru wasea vata. O iko e dua na itokani yalodina ka rawa me ra vakanuinui kina na luve ni tamata era kune rarawa tu, ka ra taqomaki vakavinaka sara kina. Me vakaisalataki talega na uluna ena veivakalougatataki ni Tawamudu. Sa dua na uto dauloloma! Sa dua na yalo dau kauwai! Me baleta na nona tiko vinaka e dua sa vakasevi tani, ka cati vei ira kecega na tamata. Baraca Whitney, ko na sega ni kila na kaukauwa ni ivesu ka vauca tu na yaloqu kei na utoqu vei iko… .

“Au sega ni vakasamataka meu cavuta na matailalai ni itukutuku ni bogi tabu ko ya, ka na dau nanumi tu me sega ni mudu vei au; ia na yacadra na yalodina sai koya au gadreva meu vola ena tikina oqo. O ira kau sa sotavi ira ena gauna ni sautu, ka ra a noqu itokani; kau sotavi ira oqo ena gauna ni dredre, ka ra se noqu itokani vinaka cake tikoga. Era lomana na Kalou au qarava; era lomana na dina au vakavuvulitaka; era lomana na veika savasava, kei na ivunau tabu o ya kau dau vakamareqeta e vu ni yaloqu ena vakanananu uasivi duadua ni yaloqu, kei na veivakauqeti ko ya ka na sega ni cakitaki rawa… .

“… Au nuitaka niu na raici ira tale na [noqu itokani], meu na cakacaka vakaukauwa ena vukudra, ka veiqaravi talega me ra vakacegui. Me ra na kakua ni vinakata e dua tale na itokani niu bula tiko; me na lomani ira na yaloqu, ka cakacaka vagumatua na ligaqu ena vukudra, era dau lomani au ka cakacaka vagumatua ena vukuqu, ka’u na kunei ni’u yalodina tikoga ka tawamudu vei ira na noqu itokani. Meu na sega beka ni vakavinavinaka? E segai vakaidina! E vakatabuya na Kalou!”⁴

Ena ika 23 ni Okosita, 1842, a tomana na Parofita: “Au raica . … ni sa vakabulabulataki tale na lomaqu ena vukudra na noqu itokani, niu vakasamataka na veika uasivi kei na veika vivinaka kei na nodra ivakarau ni bula na lewe vica na yalodina, kau sa vola tiko oqo ena nona iVola ni Lawa na Turaga,—me baleti ira era a tu e yasaqu ena veigauna kece ni rarawa, ena tinkalima na yabaki babalavu sa oti oqo,—kaya mada, o Joseph Knight, Levu, na tuakaqu qase ka daulomani, o koya e dua vei ira era a liu me ra qarava na noqu gagadre, niu se ogaoga tiko ena itekivu ni kena vakavotui mai na cakacaka ni Turaga, kei na conaki ni yavu ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. Ena tinikalima na yabaki a yalodina ka dei tu, ka ivakaraitaki sara mada ga, ka savasava ka yalovinaka, sega ni dau veivukiyaki ki na imatau se ki na imawi. Raica sa tamata buladodonu sara ko koya, me vakabalavutaka na nona bula na kena turaga oqo na Kalou Kaukauwa; ka me vakavoui na yagona sautaninini, vakararawataki, ka vakamavoataki, ka me gole tikoga vua na kaukauwa ni bula, ke vakakina na Nomuni lewa, Oi kemuni na Kalou; ka me na qai dau tukuni tu me baleti koya, mai vei ira na luvei Saioni, ni se vo tiko e dua vei ira, ni a tamata yalodina e Isireli; o koya ena sega kina ni guilecavi na yacana… .

“… Niu nanumi ira na lewe vica na yalodina era se bula tiko oqo, au nanuma talega na nodra yalodina na noqu itokani era sa mate, ni ra sa lewe vuqa sara; ka vuqa na ivalavala ni yalovinaka—vakaitubutubu kei na loloma dina sara vakaveitacini—era a solia vei au; ia mai na gauna au sa vakasasataki voli kina mai vei ira na kai Missouri, au vakananuma lesu tale e vuqa na veika oqori… .

“E vuqa na yalo au sa lomana vakaukauwa cake mai na mate. Ki vei ira oi au e dua na tamata yalodina—vei ira au sa tu vakarau meu vakadinadinataka niu yalodina, me yacova ni sa kacivi au na Kalou meu solia yani na noqu icegu.”⁵

Na veitokani e vauca vata na matavuvale vakatamata, ka na seyavu kina na veicati kei na duidui.

“Au sega ni kauwaitaka se vakacava tu na ituvaki ni nona bula e dua na tamata; kevaka e noqu itokani—e itokani dina, au na itokani vua, ka vunautaka na Kosipeli ni veivakabulai vua, ka solia vua na ivakasala vivinaka, ka vukei koya mai na nona veika dredre.

“Na veitokani e dua na ivakavuvuli makawa ka taumada ni vakabauta ‘vaka-Momani’; [e caka me] veisautaka ka vakararamataka na vuravura, ka vakavuna me oti yani na veivaluvaluti kei na veilecalecavi ka yaco me ra veitokani ka veitacini na tamata… .

“… Na veitokani e tautauvata kei Baraca [Theodore] Turley ena nona volau ni caka kaukamea ni semata na kaukamea ki na kaukamea; e umana vata na matavuvale ni kawatamata ena kena veivakauqeti mamarau.”⁶

“Na veitokani era na ciqoma na ka bula yalomatua me dina, sa dodonu me na cadra mai na loloma, ia na loloma oqori e tubu mai na bula savasava, ni sa tiki dina ni lotu me vaka ga ni tiki i Jiova na rarama. Me vaka na ivosavosa e baleti Jisu, ‘Sa sega na nona loloma e dua na tamata me uasivi cake ena ka oqo, me solia na nona bula ena vukudra na wekana.’ [Joni 15:13.]”⁷

Ena Maji ni 1839, ni ratou tauri tiko vakavesu na Parofita ko Josefa Simici kei ira e vica na nona itokani ena valeniveivesu e Liberty, Missouri, a volavola vei ira na lewe ni Lotu na Parofita: “Keitou a ciqoma eso na ivola ena bogi—e dua mai vei Ema, dua mai vei Don C. Smith [na taci Josefa], kei na dua mai vei Bisopi [Edward] Partridge—ka ra kauta kece mai e dua na yalo ni veivakacegui. Keitou a vakavinavinaka vakalevu ena lewena. Sa balavu sara na gauna e sega tu ni bau dua na itukutuku e yaco mai vei keimami; ia ni keimami wilika na ivola oqori sa vaka na cagi malua ki na yaloi keimami e veivakabulabulataki, ia na neimami reki sa veisola kei na rarawa, ena vuku ni nodra kune rarawa na dravudravua kei ira na Yalododonu era vakamavoataki vakalevu. Ia keimami na sega ni tukuna vei kemuni ni a laveti cake na katuba ni yaloi keimami ka ivurevure ni wainimata na matai ‘mami, ia ko ira era se bera ni sogolati ena dua na lalaga ni valeniveivesu ka sega na nodra cala, era na kila vakalailai beka ga na kamikamica ni domona e dua na itokani; e dua na isolisoli ni veitokani mai na ivurevure cava ga ena vakayadrata ka yavalata me cakacaka na yalo kecega ni loloma; e cariba mai kina ena dua na sauriva na veika kece sa sivi yani; e toboka na gauna oqo ena totolo ni livaliva; ena kukuva vakaukauwa me vaka na taika na gauna sa bera mai; ena tosoya na vakasama ki muri vakakina ki liu, mai na dua na ka ki na dua tale, me yacova ni sa oti kece sa na yaco na veimecaki, na yaloca kei na veicati, kei na duidui sa oti yani, na duidui ni vakasama kei na vakatulewa cala era sa vakadrukai sobu ena yava inuinui.”⁸

O ira na Yalododonu ni Kalou era itokani dina vei ira vakataki ira.

A vola na veika oqo na Parofita vua e dua na lewenilotu ena Okosita ni 1835: “Keimami nanuma na nomu matavuvale, vata kei ira na imatai ni matavuvale kece sara ena Lotu, o ira era ciqoma e liu na dina. Keimami nanuma na veika e yali vei kemuni kei na rarawa. Na imatai ni noda ivau e se sega ni cavuka; keimami vakaitavi vata kei kemuni ena veika ni veivakacacani ka vakakina ena veika vinaka, ena rarawa kei na reki. Na noda duavata, keimami nuitaka, ena kaukauwa cake mai na mate, ka na sega ni tagutuvi.⁹

A tukuna vakaoqo na Parofita me baleta e dua na kana magiti a tiko kina ena Janueri ni 1836 e Kirtland: “Au a tiko ena dua na kana magiti levu ena vale nei Bisopi Newel K. Whitney. Na kana magiti oqo e vaka na kena ivakarau vua na Luve ni Kalou—o ira na gera, na lokiloki, kei ira na mataboko era a sureti kina, me vaka na nona ivakaro na iVakabula [raica Luke 14:12–13]. … Keimami sa bau lewe levu dina, ia ni bera ni keimami kana a lagati mada eso na sere kei Saioni; sa vakamarautaki na yaloi keimami ena neimami sa tovolea taumada na reki oqori ka na sovaraki e uludra na Yalododonu ni ra sa soqoni vata ena Ulunivanua ko Saioni, me ra rekitaka vata ka tawamudu na nodra veitokani, io na veivakalougatataki kece mai lomalagi, ni sa na sega kina e dua me vakacacani se vakarerei keda.”¹⁰

A tovolea ko Sisita Presendia Huntington Buell me sikovi Josefa Simici ena gauna a kaivesu tiko kina ena Valeniveivesu na Liberty ena 1839, ia a qai sega ni vakadonuya na ivakatawa ni valeniveivesu. A qai volavola e muri vua na Parofita: “Isa, ke a kauta mai na marau levu vei keda me da raici ira na noda itokani! Ke a vakamarautaka sara na yaloqu na galala meu veitalanoa vata kei iko, ia sa wanonovi kedaru na liga ni lewa cala ka kaukauwa. … Au vinakata me kila [na watimu] vata kei iko ni ko drau noqu itokani dina. … E sega na yame me tukuna na marau sega ni vakamacalataki rawa ena soli vua e dua na tamata, ni sa sogolati tu ena lalaga ni valeniveivesu me lima na vula, me raica na matana e dua ka dau nona itokani tu. E vaka vei au ni sa na dau malumalumu vakalevu cake na yaloqu ena gauna oqo mai na veigauna kecega sa oti yani. Sa tagi tu ga na yaloqu niu vakananuma na leqa ni Lotu. Isa, ke rawa mada ga meu tiko vata kei ira! Au na sega sara ni soro ena cakacaka kei na veika dredre me rawa vei ira na logaloga vinaka kei na vakacegu. Au vinakata na veivakalougatataki vakadua tale meu laveta cake na domoqu ena kedra maliwa na Yalododonu. Au na sovaraka na yaloqu vua na Kalou me ra dusimaki kina.”¹¹

Ni vosa tiko e Nauvoo, Illinois, na vanua era sa tadu yani kina e lewe vuqa na lewe ni Lotu kei na vica ga na nodra iyau vakavuravura, e a vakatavulica kina vakaoqo na Parofita: Me da vakabulabulataka na yalo ni loloma me baleti ira vei keda era kune rarawa tu. Kevaka e dua na vanua e vuravura me vakabulabulataki kina na yalotabu ka sovaraki yani na waiwai kei na waini e lomaseredra na kune rarawa tu, sai koya sara ga ena vanua oqo; sa vakilai eke na yalo oqo; ia e dina ni na vulagi beka [e dua na tamata] ka kune rarawa ni qai yaco mai, ena kunea e dua na tacina ka itokani ni sa vakarau tu me qarava na nona gagadre.

“Au na wilika me dua na veivakalougatataki cecere duadua, kevaka meu na vakararawataki ena vuravura oqo, meu tu ena dua na vanua au na raici ira ga na taciqu kei na noqu itokani ni ra tu vakavolivoliti au.”¹²

O George A. Smith, na tavalena na Parofita, a nanuma lesu vakaoqo: “Ni cava na veivosaki, a mokoti au e ligana o Josefa, ka roqoti au sara ki lomaserena ka kaya, I ‘George A., au lomani iko me vaka ga na noqu lomana na noqu bula.’ A tarai au sara vakabibi, kau sega ni rawa ni vosa.”¹³

Vakatutu ni Vuli kei na Veituberi

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana e vii–xii, me ikuri ni veivuke.

Raica lesu na imatai ni parakaravu ena tabana e 531–33 ka raica na ivakarau ni bula e dau taleitaka o Josefa Simici vei Ema Simici, Hyrum Smith, Newel K. Whitney, kei Joseph Knight, Levu. Na cava o nanuma e dau veivakacegui kina vua na nodratou veitokani ena gauna ni dredre? Na sala cava beka o sa dau tokoni kina mai vei ira na itokani ena gauna o sotava kina na meca? Na cava e rawa ni da cakava me da tokoni ira kina na tani?
E vuqa na italanoa ena iwase oqo e baleta na yaga ni veitokani dina ena veigauna dredre. Ia ena parakaravu ena boto ni tabana e 529, e tukuna kina o Benjamin F. Johnson na nona ivakarau ni veitokani ko Josefa Simici ena gauna ni sautu. Na cava o rawa ni rawata mai na ivakamacala oqo? Ena yaga vakacava ki na noda veiwekani vakaveitokani kei na matavuvale ni da dau taura na gauna me da veidredrevaki ka qito vata?
Vulica na ika va ni parakaravu taucoko ena tabana e 533. Na cava na nomu nanuma e tukuna kina o Josefa Simici ni veitokani e “dua na ivakavuvuli makawa ka taumada ni vakabauta Vakamomani’ ”? Na sala cava beka ena vukei ira kina na tamata na kosipeli vakalesui mai me ra veitokani? Na sala cava beka era sa ivakaraitaki kina ni veitokani kei na tamata kecega ko ira na Peresitedi ni Lotu tale eso?
Raica lesu na ikalima ni parakaravu taucoko ena tabana e 534. Na sala cava e vakakina na semata na kaukamea ki na kaukamea na veitokani?
Wilika na parakaravu ka tekivu tiko ena boto ni tabana 535 kei na parakavu ka tarava. Raica na kena tukuni na “waiwai kei na waini,” mai na italanoa vakaibalebale ni kai Samaria dau loloma (Luke 10:34). Na cava eso na veika bibi e rawa ni da cakava me da muria kina na nona ivakasala na Parofita? Me da muria na nona ivakaraitaki na kai Samaria dau loloma?

iVolanikalou Veisemati: 1 Samuela 18:1; Vakaibalebale 17:17; 2 Nifai 1:30; Mosaia 18:8–10; Alama 17:2; V&V 84:77; 88:133