Tudei Tu ena Ravuravu ni Cava ni Bula

“Mo ni tudei tikoga, oi kemuni na Yalododonu ni Kalou, ni tautauri matua tikoga, ena takali yani na cava ni bula, ko ni na qai saumi mai vua na Kalou ni sai kemuni na Nona italai.”

Na Bula nei Josefa Simici

Ena bogi ni ika 24 ni Maji, 1832, e a yadra tiko kina o Josefa Simici me qaravi Josefa kina, na luvena gonetagane lailai yabaki 11, ka tauvi koya tiko na misila. Ena gauna oqo eratou a vakaitikotiko na matavuvale na Simici ena vale nei John Johnson mai Hiram e Ohio. E a mani moce sara na Parofita ena dua na loga vakaqiqi ena gauna vata o ya era sa curu botea yani kina na loma ni rumu e dua na ilawalawa tamata era a gunu wisiki tiko. E muri e a qai tukuna vakaoqo na Parofita na ka a yaco ena bogi voravora o ya:

“Era a basuka yani na katuba na ilawalawa oqo ka wavokita sara vakatotolo na loga, ka … imatai ga ni ka au kila niu sa comolaki yani ki tautuba mai vei iratou na ilawalawa vakarerevaki oqo. Au a veimoqeyaki, niu sa dreti yani ki tautuba, meu sereki au, ia a galala tani ga mai e dua na yavaqu, kau a vagolea vua e dua vei iratou, ka a qai lutu sobu ena ikabakaba. E a totolo tale na noqu vakamalumalumutaki; ka ratou sa vakadeitaka … ni ratou na vakamatei au kevaka au sega ni tiko vakamalua, kau a tiko malua kina. …

“Eratou a qai kidomoki au me yacova sara niu sa ciba. Niu sa vakilai au mai, ka ratou sa biuti au, ka volekata ni vica na jeni mai na vale o ya, au sa raici Elder Rigdon ni sa davo tu e ra, ni ratou a dreta mai na yavana. Kau nanuma ni sa mate. Au sa tekivu vakamasuti iratou, ena noqu kaya, ‘Mo dou lomani au ka vakabulai au, au sa nuitaka.’ Ka ratou sauma mai, ‘… Kaciva na nomu Kalou me vukei iko, keitou na sega ni lomani iko.’ ”

Ni oti na nodratou veivosaki, “eratou sa duavata na ilawalawa me ratou kakua ni vakamatei au,” a tukuna na Parofita, “ia me ratou mokuti au ka warolaki au vakavinaka, dresudresulaka na noqu isulu, ka meu luvawale tu. … Era a cici lesu ka laki kauta mai na vokete kulu ta, ka dua a qai kacivaka mai, vata kei na ruru ca, ‘Tou dregata na gusuna;’ era a qai saga me ra sosomaka ki gusuqu na ivakawiri ni kulu ta; au a qai vagolea na uluqu, meu levei iratou; ka ratou kailavaka mai, ‘… Laveta cake na ulumu me keitou solia vei iko na kulu ta.’ Era a qai saga me ra sosomaka ki gusuqu e dua na paipo lase, ka mani kavoro e batiqu. E a dresulaki taucoko na noqu isulu vakavo ga na noqu kola ni sote; e dua a qai vavaci au yani ka kadrukadrulaka na yagoqu taucoko ena qaqalo ni ligana me vaka e dua na pusi cudrucudru. …

“Eratou qai biuti au tu, kau sa saga meu tucake, ia au davo sobu tale; au a qai dreta laivi na kulu ta mai na gusuqu, me rawa kina niu cegu vakavinaka, ni oti vakalailai au sa qai vinaka mai, kau sa qai tucake rawa, kau raica sara e rua na cina. Au lakova yani e dua vei rau na cina oqo, kau raica sara ni vale nei Father Johnson. Niu yaco yani ki katuba … e sa vaka au borolaki tu ena dra mai na kulu ta, kei na gauna sa raici au kina o watiqu sa nanuma o koya niu sa seiseilaki tu, ka mani cibati koya. …

“Ena bogi o ya era a karia ka cecega laivi kina na kulu ta oqo o ira na noqu itokani, ka savata ka vakasavasavataka na yagoqu; me qai yaco mai na mataka meu sa vakaisulu tale.”

E dina ni sa mai yaco na veivakararawataki oqo, e a tudei tu ga na Parofita ena nona vakayacora na nona ilesilesi vua na Turaga. E a tarava sara na Siga ni Vakacecegu. “Era a yaco mai na tamata me ra mai soqoni ena kena gauna donu ga ni sokalou” a vola vakaoqo na Parofita, “ka sa maliwai ira tu mai o iratou na ilawalawa ca oqo. … Sa sokunu na yagoqu taucoko ka tuvaki duatani, au a vunau vei ira na ivavakoso ena kena ivakarau ga, kei na yakavi ni siga tikoga o ya e ratou a papitaiso kina e lewe tolu na tamata.”¹ E a qai mate o Josefa na luvedrau tagane o Josefa kei Ema, ni oti e lima na siga na nodra vakacaca na ilawalawa ca ka ni a curumi batabata vakasivia sara ni bogi ni a tauvi misila tiko.

Na ikava ni Peresitedi ni Lotu o Wilford Woodruff, a kaya vakaoqo: “E a tukuna na Turaga vei Josefa ni na vakatovolei koya, kevaka e sa dina tiko ena Nona veiyalayalati se sega, ka me yacova na mate. E a vakatovolei koya dina; e dina ga ni sa na valuti vuravura taucoko o [Josefa] ka sega ni yavalati mai na nodra veilawakitaki na itokani veidabui, e dina ga ni nona bula taucoko e sa buturara ga ni leqa kei na rarawa kei na veikauwaitaki, ia, ena nona vakararawataki taucoko, nona bala ki valeniveivesu, na vakamavoataki kei na vakalolomataki e a sotava, e a dina tu ga vua na nona Kalou.”²

iVakavuvuli nei Josefa Simici

O ira era muri Jisu Karisito era na vakatovolei ka me ra na vakadinadinataka ni ra sa yalodina tiko vua na Kalou.

“E sega ni tiko e dua na idrodro, na liga i Jiova duadua ga. E sega ni tiko tale e dua me vakayacora na ka oqo, ia ena sega ni vakayacora rawa o koya vakavo ga ke da vakadinadinataki keda ni da sa yalodina tiko vua ena gauna voravora duadua. O ira oqo era sa sotava mai na veivakatovolei levu ka sa savai na nodra isulu ena dra ni Lami [raica Ai Vakatakila 7:13–14], ia na veivakararawataki sa levu cake sara.”³

“Na nodra icavacava na tamata kece sara sa tu ga ena liga ni Kalou sa dodonu sara, ka sa sega ni lewa vakatani vua e dua na tamata; ka sa dina na ka oqo, ni o ira era na bula voli vakalou vei Jisu Karisito, era na sotava na veivakacacani [raica 2 Timoci 3:12]; ni bera ni qai mai vakasavasavataki na nodra isulu ena dra ni Lami, me sa na namaki tiko, me vaka e tukuna o Joni na Dauvakatakila, era na bula curuma yani na veivakatovolei lelevu [raica Ai Vakatakila 7:13–14],”⁴

“Sa dodonu me ra na sotava na rarawa na tamata me rawa kina ni ra cabeta yani na Ulunivanua o Saioni ka bula vakalou e cecere vakalomalagi.”⁵

Ena nona a sotava tiko na veivakararawataki levu ena gauna a tiko kina vakavesu ena Valeniveivesu na Liberty ena gauna ni vula ililiwa ni 1838–39, a vola kina vakaoqo o Parofita Josefa Simici vei ira na lewe ni Lotu: “Kemuni na taciqu lomani, keitou kaya vei kemuni, ni veika kece sara sa tukuna na Kalou me baleta ni sa vinakata o koya na tamata era sa vakatovolei, ni ra na vakasavasavataki me vaka na koula [raica Malakai 3:3], ia oqo eda sa vakabauta ni sai koya oqo na gauna sa digitaka o Koya na Nona era sa vakarubeci, o koya gona eda sa vakatovolei; ka da sa vakabauta kina ni kevaka eda na vakabulai rawa mai ena dua na kena ivakatagedegede lailai, ka maroroya tikoga na noda vakabauta, ka me sa ivakatakila ki na itabatamata ena gauna oqo, ka sa na yaga sara me kakua kina na nodra iulubale; ka da sa vakabauta vakakina, ni sa vakatovolei kina na noda vakabauta me tautauvata kei na kena a yaco vei Eparaama, ka a yaco vei ira na bula mai liu me ra kakua ni dokadoka cake kina vei keda ena siga ni lewa, ni da sa kacivi me da bula curuma yani na veivakararawataki e levu cake; ka me da taukena e dua talega na ivakarau sa tautauvata kei ira.”⁶

“Na veivakatovolei ena kauta mai vei keda na veivakavukui e gadrevi me da na kila vakavinaka kina na ivakarau ni nodra vakasama era a bula mai liu. Ia vei au, au a rairai sega beka ni vakila e liu me vaka oqo, kevaka beka meu a sega ni vakararawataki ena cala au a sotava. Ni sa veivuke na ka kecega me ra vinaka kina o ira era sa lomana na Kalou [raica Roma 8:28].”⁷

Na ikatolu ni Peresitedi ni Lotu o John Taylor, a kaya vakaoqo: “Ena dua na gauna au a rogoca kina na Parofita ni a vosa vei iratou na Le Tinikarua: ‘O ni na sotava na veimataqali veivakatovolei mo ni na takoso rawa kina. Sa qai ka dodonu sara mo ni vakatovolei me vakataki Eparaama kei ira tale eso na tamata ni Kalou, a qai (kaya o koya) ena tiko e lomamu na Kalou, ka na tauri iko o Koya ka na veimoiyaka na veiwa ni utomu, ni kevaka o na sega ni taqeya rawa ko sa sega kina ni kaukauwa mo taukena na Matanitu Vakasilesitieli ni Kalou.’ … E a sega mada ga ni bau vica na vula me kune vakacegu kina o Josefa Simici ni oti na nona a ciqoma kina na dina, ka laki yacova sara na nona laki vakamatei ena valeniveivesu e Carthage.”⁸

Na Kalou ena tokona ka vakalougatataki ira era nuitaki Koya ena gauna ni nodra vakatovolei.

“Ena vukei keda na kaukauwa ni Kosipeli me da tudei tikoga ka vosota rawa na noda vakatovolei levu ka sa dau lutuki keda mai ena veiyasana kecega. … Na kaukauwa cake ga ni veivakacacani na kena cecere cake na isolisoli mai vua na Kalou ki na nona Lotu. Io, ena veivuke mai na veika kecega me ra vinaka kina o ira era sa vakadeitaka me ra solia na nodra bula ena vuku i Karisito.”⁹

“Sa noqu inuinui ga kei na nuidei ki vua na Kalou ka a buli au, ka sa tu ga vua na kaukauwa kecega, sai koya sa tu oqo e mataqu, ka sa sega ni vunitaki rawa na yaloqu mai na matana. Sai koya sa dau vakacegui au, ka sa sega ni biuti au rawa.”¹⁰

“Au sa kilai koya kau sa nuitaka tiko; au sa tu ena kena vatu; sa sega ni rawata na ualuvu, sa sega ni rawa dina, me na kuitaki au.”¹¹

Ni sa sereki oti na Parofita mai na nona vesu tu ena Valeniveivesu na Liberty, a kaya kina vakaoqo ena veika a yaco vua: “Vinaka turaga na Kalou, keitou sa sereki. E dina ga ni sa roro tiko mai na gauna vei ira na veitacini me ra dregata na nodra ivakadinadina ena nodra dra, ka mate ena vuku ni ka dina—

“E bibi na nodra rarawa ka lekaleka walega,

Sa tawamudu na nodra marau.

“Me da kakua ni tagiyaso me vakataki ira ‘sa sega na nodra inuinui’ [raica 1 Cesalonaika 4:13]; sa roro sara tiko mai vakatotolo na gauna me da na raici ira tale ka marau vata kei ira, ni da sa sega ni rerevaki ira na tamata ivalavala butobuto. Io, o ira sa mate ka nei Karisito, ena kauti ira mai o Koya, ena gauna me mai vakalagilagi kina vei ira na Nona Yalododonu, ka vakacaucautaki vei ira era sa vakabauta, ia me mai valuti ira na Nona meca kei ira kecega era sega ni vakamuria na Kosipeli.

“Ena gauna oqori ena vakacegui kina na yalodra na yada kei ira na luveniyali, ka na qusi laivi kina na wai ni matadra yadua. Na veivakatovolei era sa dodonu me ra curuma mai era sa ka yaga sara me ra vinaka kina, ka vakarautaki ira yani ki na nodra isoqosoqo o ira era sa qaqa mai na veivakararawataki levu, era sa sava na nodra isulu ka vakavulavulataka e na dra ni Lami. [Raica Roma 8:28; Ai Vakatakila 7:13–14, 17.]”¹²

E a vola vakaoqo na Parofita ena dua na ivola vei ira na Yalododonu ena 1ni Sepiteba, 1842, e muri a qai volai ena Vunau kei na Veiyalayalati 127:2: “Raica au sa kila tu na veika dredre au na sota kaya, ia sa sega ga ni dua na ka vei au, raica au sa sota kaya tu mai na cudru kei na veivakararawataki e na veisiga kecega ni noqu bula. … Meu qalo voli ena wai titobu. Raica sa matau vei au na itovo ni bula oqori; io au sa vakataki Paula ni sa gadreva me reki ena vuku ni veika rarawa; raica a ka oqo sa vakabulai au tiko mai kina na nodra Kalou na noqu qase me yacova mai edaidai, ia ena vakabulai au talega ena gauna sa bera mai; raica au na qaqa vakaidina vei ira kecega na noqu meca, a ka oqo sa yalataka tu na Turaga na Kalou.”¹³

Era sega ni dau vosa kudrukudru na yalodina ni ra vakararawataki, ia era dau vakavinavinakataka ga na Nona vinaka na Kalou.

Ena ika 5 ni Tiseba, 1833, a vola kina na Parofita kivei ira na iliuliu ni Lotu era a vakatulewataki ira tiko na Yalododonu era a sotava tiko na veivakararawataki e Missouri: “Mo ni nanuma tiko mo ni kakua ni vosa kudrukudrutaka na cakacaka ni Kalou kei na veika sa bulia o Koya. E se bera sara mo ni sotava na veika ni veivakatovolei me vakataki ira na iApositolo kei na Parofita ena gauna makawa. Me vakataki Taniela, o iratou na gone ni Iperiu o [Setareki, Mesaki, kei Apetiniko], o Jeremaia, Paula, Sitiveni, kei na vuqa tale, e sega ni wiliki rawa ni sa rui levu, o ira era a vakaviriki, wasei tani, vakatovolei, vakamatei ena iselewau, kei [ira] era lako voli ka vakaisulu tu ena kuli ni sipi kei na me, era bula dravudravua sara, vakararawataki, vakaitotogitaki, ka sa sega kina ni dodonu kaya kina o vuravura. Era lakova voli na vanua liwa lala kei na veiulunivanua, ka ra laki tiko vuni ena ivunivuni kei na qara ena vuravura oqo; ia era sa rawata kece sara e dua na itukutuku vinaka mai na nodra vakabauta [raica Iperiu 11:37–39]; ia ena loma ni nodra vakararawataki kece oqori era sa marau kina ni ra sa kilikili kaya me ra ciqoma rawa na veivakacacani ena vuku i Karisito.

“Eda sega tu ni kila na veika eda na vakatokai kina me da lako sivita kaya ni bera ni kunei ka tauyavutaki ko Saioni; o koya gona, sa gadrevi sara vakaidina me da bula ravita tiko na Kalou, ka me da talairawarawa sara vakaidina ki na Nona vunau kecega, ka sa tiko kina vei keda e dua na kila ni da sa galala mai na ivalavala ca vua na Kalou kei ira na tamata. …

“… Sa noda inuinui ga na Kalou, ka da sa yalodina tiko kina, ni sa vukei keda tiko na Nona loloma vakalou, me vaqaqacotaka tiko na ilakolako oqo ka yalodina tiko yani ki na kena icavacava, me da na vakaisala kina ena isala vakatui ni ukuuku vakasilesitieli, ka laki vakatikori ki na vakacegu sa vakarautaki tu me nodra na luve ni Kalou.”¹⁴

Ni oti e lima na siga, a vola vakaoqo na Parofita vei ira na iliuliu ni Lotu kei ira na Yalododonu e Missouri: “Me da sa vakavinavinaka ga ni sa vinaka tu na veika e baleti keda ena gauna oqo, ka da se bula tiko ka nuitaka tiko, ni sa tuvanaka tu vei keda na Kalou na veika vivinaka cecere ena itabatamata oqo, ka na rawa me na vakadeitaka vei keda me da na qai vakalagilagia na Yacana. Sa marau na yaloqu ni sa sega tale ni tiko na kena cakitaki na vakabauta; au sa masuta na Kalou ena yaca i Jisu ni ra sa na taqomaki taucoko sara ena vakabauta me yacova na ivakataotioti.”¹⁵

Ena nona ivolaniveisiga na Parofita ena 1 ni Janueri, 1836 a volai koto kina vakaoqo: “Oqo na itekivu ni dua na yabaki vou, sa vakasinaiti na yaloqu ena vakavinavinaka vua na Kalou ni sa vakabulai au tiko mai, kei na nodratou bula na noqu matavuvale, ka sa takali yani oqo e dua tale na yabaki. Eda sa tokoni ka vakaukauwataki cake ena gauna ni dua na itabatamata butobuto ka dau vukitani, ka dina ga ni da na kune rarawa, vakatovolei, kei na mosi e dau yaco vagauna ki na bula ni tamata; ena vuku ni ka oqo sa lomaqu kina meu sa vakayalomalumalumutaki au niu sa kuvu ni soso ka dravusa, ni sa vakakina, e mata ni Turaga.”¹⁶

Me baleta na nona a bula mai ena dua na tauvimate ena June 1837, a kaya kina vakaoqo na Parofita: “Oqo sa dua vei ira na vuqa na gauna au dewa vakatotolo mai na dua na ituvaki ni bula, ki na bati ni ibulubulu sara, ka vakabulai lesu vakatotolo, ka sa vakavinavinaka sara kina vakalevu na yaloqu vua na Tamaqu Vakalomalagi, ka sa vakavoutaki kina na yaloqu meu sa solia na noqu bula kei na noqu kaukauwa taucoko ki na Nona cakacaka.”¹⁷

Ena vukei keda na noda nuidei tiko ena kaukauwa, vuku, kei na loloma ni Kalou me da kakua ni rawai ena gauna ni veivakatovolei.

“Na veika dedre kece sara ka na rawa ni takosova na noda ilakolako me sa na valutidruka. E dina ga ni na vakatovolei na yaloda, sa kavoro na utoda, sa malumu na ligada, me da kakua sara ni kalawa ki muri; sa dodonu me dua kina na vakatulewa ni lomada.”¹⁸

“Ena nodra nuidei tiko ki na kaukauwa, veivakavukui, kei na loloma ni Kalou, era sa muataki yani kina ki liu na Yalododonu ena loma ni veiroka ni veika dredre sara, ka sa dau vakavuqa, kei na gauna era sa dau raica kina vakatamata, ni sa sega tale ni dua na ka ia sa vakaraitaki koya ga mai ko mate, kei na veivakarusai sa [vaka] me sa sega ni levei rawa, sa qai dau yaco kina na kaukauwa ni Kalou, vakaraitaki mai na Nona lagilagi, ka yaco kina na mana ni veivakabulai; sa yaco kina o ira na Yalododonu, me vakataki ira na luve i Isireli, ka ra a lako tani mai na vanua o Ijipita, takosova na Wasa Damudamu, ka ra lagata e dua na sere ni qaqa ni vakalagilagia na yacana tabu.”¹⁹

“Au sa kila ni na kacabote ko lomalagi, ka sa na vakavurumemeataki na matanitu nei Setani, vata kei na nona ivakatakila buto kece sara; ka ra na tucake mai na Yalododonu me vaka na koula sa vakasavasavataki vakavitu ena bukawaqa, ka ra sa dodonu sara mai na nodra a vakararawataki kei na veivakatovolei, ka sa yaco me vakavuqataki na veivakalougatataki ni lomalagi kei vuravura ki na buradeladra; ka sa rawa me solia na Kalou ena vuku i Karisito.”²⁰

“Ni tudei tiko, oi kemuni na Yalododonu ni Kalou, ni ququmi matua tikoga, sa na takali yani na cava ni bula, ko ni na qai saumi mai vua na Kalou ni ko ni sa Nona italai tiko, sai koya sa dau vakavinavinakataka na nomuni cakacaka kaukauwa kei na vakararawataki ena vuku i Karisito kei na Kosipeli. Ena dau rogo tiko na yacamuni kivei ira na nomuni kawa ni ko ni sa Yalododonu ni Kalou.”²¹

E dua na daunivakasala vei Peresitedi Brigham Young, o George A. Smith a ciqoma na ivakasala oqo mai vei Parofita Josefa Simici ena dua na gauna ni leqa bibi: “A tukuna vei au o koya meu kakua ni yalolailai, se cava ga na veika dredre ena vakavolivoliti au. Keu sa na lutudromu beka ki na qara titobu sara kei Nova Scotia ka ra buluti au mai na ulunivanua taucoko na Rocky, meu kakua sara ni yalolailai ia meu ququmi matua tikoga, vakabauta tikoga, ka yaloqaqa tiko kau na lamata vakaidina mai na veika sa ubi au.”²²

Ni vo toka e vica na siga me vakamatei na Parofita, ena gauna e sa kila tiko kina o koya kei ira na Yalododonu ni sa na vakaleqai na nona bula, e a taura o Josefa na liga i Abraham C. Hodge ka kaya vua: “Mai, Baraca Hodge, ni laiva ga me yaco, ni gole mai; kakua ni cakitaka na vakabauta, ena vinaka na veika kecega.”²³

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana e vii–xii, me ikuri ni veivuke.

Raica lesu na itukutuku ena tabana e 262. Na cava o nanuma ni a vosota rawa kina o Parofita Josefa Simici na veivakatovolei a sotava? Na cava beka na nomu nanuma se vakasama ni ko raitayaloyalotaki koya “ni sa laurai e yagona taucoko na rere ka ituvaki duatani,” ni vakavulica tiko e dua na ivavakoso?
Wilika na ikatolu ni parakaravu ena tabana e 262. Na cava na nomu nanuma ni sa dau vukei keda na veika dredre me da vakavakarau ki na bula vakalou? (Me kena ivakaraitaki, raica na tabana e 262–63.) Na cava o sa vulica rawa mai na nomu vakatovolei?
E vakadeitaka vakatolu vei keda ena wase oqo, o Josefa Simici ni “veika ni veivakatovolei [eda] na lako curuma yani era na cakacaka vata [me da] na vinaka kina” (tabana e 264; raica talega na tabana e 263). O sa raica vakacava na dina ni itukutuku oqo?
Wilika taucoko na ikatolu kei na ikava ni parakaravu ena tabana e 263. Na veika cava ko rawa ni wasea ena gauna a vakacegui iko kina na Turaga ena gauna dredre ni veivakatovolei? A cava beka na kena ibalebale vei iko mo“tudei tiko ena vatu”?
E a vakasalataki ira na Yalododonu o Josefa Simici me ra kakua ni didivaka se vosa kudrukudru, me baleta na veika sa cakava vei keda na Kalou (tabana e 264–65). Ena sala cava beka ena rawa ni vakaleqai keda kina na vosa kudrukudru? Na cava eso na sala me da valuta rawa kina na veika ni veivakatovolei? (Eso na kena ivakaraitaki, raica na tabana e 265–68.)
Na cava e kena ibalebale me tiko kina na “vakatulewa ena ivakarau” ni sotavi na dredre? (tabana 267).
Wilika na ivakasala ni Parofita vei George A. Smith (tabana e 268). Ena vukei iko vakacava na ivakasala oqo ni ko sotava na veivakatovolei?

iVolanikalou Veisemati: Same 55:22; Joni 16:33; Alama 36:3; Ilamani 5:12; V&V 58:2–4; 90:24; 122:5–9