Wase 1: Na iMatai ni Raivotu: Erau Rairai vei Josefa Simici na Tamana kei na Luvena

Wase 1

Na iMatai ni Raivotu: Erau Rairai vei Josefa Simici na Tamana kei na Luvena

“Au sa qai raica e rua na Tamata; ia na kedrau iserau kei na iukuuku sa sega ni vakamacalataki rawa; raica erau sa tu ena maliwa lala donuya na mataqu. A kacivi au e dua vei rau, dusi koya na kena ikarua ka kaya—Oqo na Noqu Gone ni Toka. Mo rogoci Koya!”

Na Bula nei Josefa Simici

Ni tarava mai na mate kei na tucaketale nei Jisu Karisito, a yaco me tete yani na vukitani. Era a besetaki ka vakamatei na nona iApositolo na iVakabula, a vakacacani na Nona ivakavuvuli, ka mani kau tani kina mai vuravura na matabete ni Kalou. E sa tukuna tu mai o Emosi, na parofita ni gauna makawa ni na mai yaco na gauna ni vukitani kei na gauna ni butobuto vakayalo: Raica sa kaya na Turaga ko Jiova, ena yaco na gauna, kau na vakayacora kina na dausiga ki na vanua, ena sega ni dausiga ni viakana, se na viagunu wai, ia ni ra na mate ga ena via rogoca na vosa i Jiova: ka ra na veiseyaki mai na wasawasa e dua ki na wasawasa tani, ia mai na yasayasa vakatokalau ki natuicake, era na veiciciyaki me ra vakasaqara na vosa i Jiova, a ra na sega ni kunea” (Emosi 8:11–12).

E dua vei ira na vakasaqara na vosa ni Turaga ka sa yali mai e vuravura o Josefa Simici, e dua na gonetagane ka vakaitikotiko ena koro vakavalagi ko Palmyra, e Niu Ioka, ena 1820. E gonetagane kaukauwa ka daucakacaka ko Josefa ka rarama na kuli ni yagona, e via damu na drau ni uluna, ka yaloka ni mata karakarawa, e ikalima o koya vei iratou na lewe tinikadua na gone na luvei Josefa Simici Levu kei Lucy Mack Simici. E dau cakacaka vakasivia e veisiga me vukei tamana kei iratou na tuakana ena ta kau ka teivaki na itei ena nodratou duanadrau na eka na qele ni teitei. Ena itukutuku nei tinana, e tukuna ni gonetagane yalovinaka ka dau itovo vinaka,¹ e taleitaka me dau tiko taudua ka vakasama vakatitobu.² E a cakacaka na cauravou o Josefa me vukea na nodratou matavuvale, ka sega soti sara ni vuli vinaka; ia e a vuli ga me kila na wilivola, volavola, kei na vika.

Ena gauna vata oqori, e teteva tiko kina na vanua o Niu Ioka, na vanua ka ratou tiko kina na matavuvale na Simici, na yalo ni veivakalotutaki. Eratou dau lakova na matavuvale na Simici, na soqoni ni veivakalotutaki e dau vakayacori e kea, me vakataki ira e vuqa tale. Eso na lewe ni nodratou matavuvale eratou a laki lewena e dua na matalotu o ya, ia a sega ni oka kina o Josefa. A qai vola e muri na ka e yaco ena gauna o ya:

“E tara vakalevu sara na noqu vakasama ni’u vakananuma na veika bibi me baleta na noqu bula vakayalo, ka vakavuna me’u wilika na ivolanikalou, ka’u vakabauta, me vaka na ka au vakavulici kina ni sa vosa ni Kalou. Au sa vakaogai au sara kina ka toso tikoga na noqu veimaliwai kei ira na lewe ni veimatalotu eso, ka vakavuna me’u kidroa sara vakalevu, ni’u raica rawa ni ra sega ni bula ka ivalavala dodonu me vaka na nodra vakabauta me salavata kei na veika au wilika ena ivolanikalou. Au sa rarawataka dina na ka oqo. …

“E vuqa na ka au a vakasamataka sara vakabibi me baleta na ituvaki ni kawatamata ena vuravura—na duidui ni vakasama kei na tatawasewase, na caka ca kei na ivalavala vakasisila, kei na butobuto sa solega tu na vakasama ni kawatamata. Au sa lomaleqa sara vakalevu, baleta niu sa kila na noqu cala, kau sa kunea rawa mai na ivolanikalou ni ra sa sega ni lako yani vua na Turaga, ia era sa vukitani sara mai na vakabauta dina, ka sega ni dua na isoqosoqo se matalotu me tara cake ena kosipeli i Jisu Karisito me vaka e volai tu ena Veiyalayalati Vou, ka luvuci au na rarawa ena vuku ni noqu ivalavala ca ka vakakina ena ivalavala ni vuravura.”³

Ena nona vakasaqara na dina na cauravou lailai oqo o Josefa Simici, a mani vakavuna me gole kina ki na loma ni veikau me laki kerea kina na vuku e gadreva tiko vua na Kalou. Me isau ni nona masu, erau a rairai kina vua, na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito, ka tadolavi ki na sala me vakalesui tale mai kina na kosipeli ena iotioti ni gauna oqo. Na veika lagilagi a yaco oqo e volai tu vakamatata sara ena vosa nei Josefa Simici.

iVakavuvuli nei Josefa Simici

Nona vakasaqara o Josefa Simici na dina e vakatavuvulitaka ni vulici ni kosipeli kei na masumasu vagumatua e na vakavurea mai na ivakatakila.

Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:5, 7–13: Ena loma ni ikarua ni yabaki ni keitou sa tiko mai Manchester, sa tubu cake sara ena vanua keitou tiko kina na veiletitaki ni lotu. A tekivu mai vei ira na Lotu Wesele; sega ni dede sa yaco ena veimatalotu kecega ena vanua ko ya. A sa tara na vanua taucoko; era sa toso vata na ilala ni veimatalotu ka vakauqeti ira vakalevu na tamata me ra curu ki na nodra lotu; a ra sa kaya: Dou curu mai ki ke. Eso era boletaka na lotu Wesele; eso tale era boletaka na lotu Presbyterian; ka so era boletaka na lotu Papitaiso. …

“Au sa yabaki tinikalima tiko ena gauna oqo. Era daukaulotu tiko mai vei keitou na lotu Presbyterian, ka lewe va vei keitou sa curu kina; oqori ko Lucy na tinaqu; koi rau na tuakaqu ko Hyrum kei Samuel Harrison; kei Sophronia na ganequ.

“Ni sa yaco tiko na veiqati levu oqo, sa druma sara na lomaqu, e dina ni sa dei na yaloqu ka titobu sara na noqu vakasama, au sega ga ni curu ki na dua vei ira na matalotu; ia au dau lakova ga na nodra soqoni ena veigauna kece au galala kina. Ia ni sa toso tiko na gauna sa malele tiko na yaloqu ki na lotu Wesele, kau sa via curu kina. Ia sa veilecayaki na noqu vakasama ena nodra veileti ka veisaqasaqa na veimatalotu; a sa dredre sara vua e dua na tamata gone vakataki au kau sega soti ni kilai ira vinaka na tamata kei na veika e vuqa e yaco tiko meu kila se ko cei e dodonu kei cei e sega ni dodonu.

“Sa vusolo vakalevu na yaloqu ka veidre na noqu vakasama. Sa gumatua sara na lotu Presbyterian ena nona saqata na lotu Papitaiso kei na lotu Wesele; sa tovolea tiko ena nona igu taucoko kei na ivakavuvuli kecega me vakadinadinataka ni rau cala, se me ra vakabauta na tamata ni cala na nodrau ivakavuvuli. Erau saqata talega mai vakaukauwa na ka oqori na lotu Papitaiso kei na lotu Wesele; io erau dui sakitaka ga na nodrau ivakavuvuli ka vakacala na ivakavuvuli ni dua tale na matalotu.

“Ia ni sa veisaqasaqa tu vakaoqo na vunau, na vakasama ni tamata kei na nodra cikecike na veimatalotu, au sa kaya e lomaqu: A cava meu cakava? Na matalotu cava vei iratou oqo e dina? Eratou lasu taucoko li? Ke dua vei iratou e dodonu tiko, ia ko cei? Au na kila beka vakacava?

“Ena gauna oqo sa sosa na daliga ena ivakamacala au rogoca, ka druma na yaloqu ena ivakavuvuli era sakitaka mai na veimatalotu. Ia au a wilika tiko na ivola i Jemesa ena dua na siga, ko ya na wase dua tikina e lima, e kaya vakaoqo: Ia kevaka sa lailai na vuku vua e dua vei kemudou, me kerea vua na Kalou, o koya sa solia vakalevu vei ira kecega na tamata; a sa sega ni dau veivakadirideini; ia ena solia ga vua.

“E sa sega mada ni dua na tiki ni ivolatabu e lauti au vakalevu me vaka na kena oqo. Raica sa laubasikata sara na yaloqu kau liaci au kina. Au vakasamataka lesu vakavica na kena laulau, niu kila ni sa sega vei au na vuku, ka na rawa ni vukei au kina na Kalou. Ia au sega ga ni kila na sala meu muria. Era kila tale tu ga na tiki ni ivolatabu oqo ko ira na iliuliu ni veimatalotu; ia era vakaibalebaletaka ga vakatani me ra dui vakadonui kina, ka ra sega ni vakatakekere vakaidina me vaka ka tukuni ena iVolatabu.

“Sa qai votu mai vei au ni rua ga na ka au rawa ni kitaka: Meu tu ga ena veilecayaki kei na butobuto, se meu muria na ivakasala i Jemesa ka vakatakekere vua na Kalou. Au sa mani nakita meu sa vakatakekere vua na Kalou; io niu sa kila ni rawa ni solia na vuku vei ira era sa kerea vua; ena solia vakalevu ka na sega ni veivakadirideini.”⁴

A sereki mai ko Josefa Simici ena kaukauwa ni meca ni ivalavala dodonu kecega

Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:14–16: Ia niu sa vakadeitaka meu vakatakekere vua na Kalou, au sa mani lako ki veikau meu masu kina. Oqo ena mataka ni dua na siga vinaka sara ena itekivu ni vula itubutubu, ena yabaki e dua na udolu walu na drau ruasagavulu. Oqo na imatai ni gauna ena noqu bula taucoko meu qai tovolea kina meu masu votu.

“Au a yaco ki na vanua au sa nakita rawa tiko meu laki masu kina; au a veiraiyaki vaka ka vaka kau kila niu sa tiko duadua ga; au sa qai tekiduru sobu ka vakacabora na noqu masu vua na Kalou. Sega ni dede sa vaka e vesuki au e dua na kaukauwa ka vakamalumalumutaki au sara; io sa curumi au sara ka vesuka na wa ni yamequ, meu sega kina ni vosa rawa. Sa ubi au mai na butobuto loaloa, kau kila niu sa na rusa vakaidina.

“Au sa vosota sara ka vakaukauwataki au ena noqu igu taucoko, meu kerea vua na Kalou me sereki au mai vua na meca sa vakaleqai au tiko. Raica sa voleka sara meu rawai, ka meu waraka ga meu vakarusai; io me vakarusai au e dua na kaukauwa vuni mai na vuravura tani, kau sa sega mada ni bau kila e liu. Ia ena gauna sara ga oqori au sa raica kina e cake e dua na duru bukawaqa, donuya tiko na uluqu ni sa lako tiko mai ka serauni au; ia sa sivia sara na ramase ni matanisiga.”⁵

Erau rairai vei Josefa Simici na Tamada Vakalomalagi kei Jisu Karisito me isau ni nona masu vagumatua.

Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:17–20: Ena gauna ga sa rairai mai kina, au sa vakila sara ni sa tasere na qau ivesu. Ia ni sa mai toka e mataqu, au sa qai raica e rua na Tamata; ia na kedrau iserau kei na iukuuku sa sega ni vakamacalataki rawa; raica erau sa tucake tu ena maliwa lala donuya na mataqu. A sa kacivi au e dua vei rau, dusi koya na kena ikarua ka kaya: Oqo na noqu Gone ni Toko. Mo rogoci Koya!

“Au a laki taroga na Turaga se matalotu cava e dodonu; io meu kila ka curu kina. Ia ena gauna sa dei kina na yaloqu, ka sa rawa niu vosa, au sa tarogi rau sara na Tamata ka rau tu e mataqu se matalotu cava e dodonu, (ena gauna oqo e sega mada niu kila ni ra cala kece)—io meu curu kina.

“A tukuni vei au meu kakua ni curu ki na dua vei iratou, ni ratou sa sega kece ni dina; a sa kaya na Tamata ka vosa tiko vei au, ni sa ka vakasisila e matana na nodra ivakarau; raica era sa tawadodonu kecega na nodra italatala; io nira sa toro voleka vei au ko ira na tamata oqo ena gusudra, ia na yalodra sa yawa tani vei au, era sa vakatavulica na ivunau ni tamata me vaka na ivakavuvuli va-Kalou; ia sa sega vei ira na kena kaukauwa.’

“A vakaroti tale meu kakua ni curu ki na dua vei iratou; a tukuna talega vei au e vuqa na ka, ia sa sega ni rawa meu vola eke. Ia niu sa kilai yaloqu tale, au sa davo vakatadraicake koto, ka dagava tu na lomalagi. Ia ni sa takali na rarama au a raica, sa malumalumu vakalevu sara na yagoqu; sa dede toka au sa qai daumaka cake ka lesu ki vale. Au a laki ravi tu ena yasa ni irara qai taroga mai ko tinaqu se cava e manati au mai. Au a sauma ka vaka, ‘E sega, e sega ni dua na ka e leqa— raica sa daumaka tu na veika kece.’ Ia au qai kaya tale vei tinaqu, ‘Au sa qai kila oqo ni sega ni dina na lotu Presbyterian.’ Sa kena irairai ni sa tekivu sara niu sa tamata gone, sa kila na vu ni ca ni keirau sa veisaqasaqa kau na vorati koya ena nona sasaga. A kena ivakadinadina ga ni sa vaka me via vesuki au na kaukauwa vuni ni butobuto. Raica era sa vorati au ka vosa vakacacani au niu sa gone ga?”⁶

Ni kaukauwa tu na noda ivakadinadina, ena sega ni rawati keda na veivakacacani me da vakalasuya kina na veika kece eda sa kila ni dina.

Josefa Simici—Ai Tukutuku 1:21–26: Sa oti e vica na siga mai na noqu a raica na raivotu ko ya, keirau qai sota ka veitalanoa kei na dua na italatala ni lotu Wesele. Sa iwewe toka ni gusuna na veiqati lotu e sa yaco tiko. Ia ni keirau sa veitalanoa tiko, au mani tukuna na raivotu au a raica. Ia au sa kurabui dina ena ka e sauma mai kina; e sega ni vakawalena walega; ia e cata sara ga ka cudru kina vakalevu. A kaya ni oqori na cakacaka ni tevoro; a kaya talega ni sa sega na raivotu ena gauna oqo: ia na ka kece oqori e sa mai cava ga vei iratou na iapositolo, ka sa sega tale ni yaco e muri.

“Au a qai kila e muri ni ra sevaki au sara vakalevu na iliuliu ni veimatalotu, ena itukutuku ni noqu raivotu; ia sa tubu cake tikoga ka yaco me ra sa cati au kina e lewe vuqa. Au sa gonetagane voli ga ena gauna ko ya, ka tiko na noqu yabaki ni bula ena tinikava ki na tinikalima na yabaki; e sega soti ni dau kauwaitaki e dua na ka e tukuna se kitaka e dua ena itabayabaki oqori. Ia vei au sa sega ni vakakina; era sa vakaitavi na vakailesilesi torocake kei ira na vakailesilesi lelevu me ra saqati au, sa vaka era duavata na veimatalotu —me ra vorati au.

“Au sa vakasamataka vakabibi sara ena gauna ko ya ka dau vakananuma lesu talega e muri na ka sa yaco oqo; io me dua na gonetagane yabaki tinikava vakacaca ka sa vakayacora tiko na cakacaka eso me rawata kina na nona bula me ra qai kauwaitaka ka vorati koya vakaukauwa sara na iliuliu ni veimatalotu. Sa vaka me vakauqeti ira me ra sa sevaki au ka vorati au ena nodra igu taucoko. Ia ko ni vakabauta se sega; oqori na ka dina taucoko! Raica au sa rarawa vakaidina kina.

“Ia e sega ni rawa ni vakalasui niu a raica dina ga e dua na raivotu. Au vakatauvatana kei na veika a yaco vei Paula; io ni a tusanaka e matai Akaripa na tui na itukutuku ni nona raivotu. A kaya ni a raica e dua na rarama ka rogoca talega na domo; ia e lewe vica walega era a vakabauta. Eso era kaya ni tamata lasulasu; eso tale era kaya ni sa lialia. A vosa beci sara ka vakalialiai. Ia a sega ni vakalasui rawa na nona raivotu ena veika kece oqori. A raica ko koya na raivotu, ka kila ni a yaco dina; raica a sega ni veisautaka na ka oqori na veivakacacani kecega a vakayacori vua e vuravura. Sa rawa ni ra vakararawataki koya tiko me yacova na mate; ia sa kila ko koya ni a raica dina ga e dua na raivotu; io ni a raica na rarama ka rogoca na domo a vosa vua. Sa dei tu e yalona na ka oqori, ka ra sega ni yavalata se veisautaka rawa na kai vuravura.

“E vakatalega kina kivei au. Au a raica dina e dua na rarama ka rau a sikavotu mai kina e rua na Tamata; io erau a vosa vakaidina vei au. E dina niu sa mai sevaki ka vosa vakacacani ena noqu tukuna na kena itukutuku, ena sega ga ni vakalasui kina na ka au a raica. Era a cudruvi au, vosa vakacacani au ka vakalialiai au ka vakaucacataki au vakailasu ena vuku ni ka oqori; ia au a yalo vakacegu ga ka kaya lo e lomaqu” A cava meu vosa vakacacani kina niu sa tukuna na ka dina? Au a raica dina e dua na raivotu. Au sa kila na ka oqori, kau a kila ni sa kila talega na Kalou. Sa dredre sara meu cakitaka; au sega mada ga ni doudou meu kitaka vakakina. Ia kevaka au sa kitaka na ka oqori, au sa kila ni na cudurvi au vakadina kina na Kalou.

“Ia sa dei na lomaqu ena ka meu kitaka vei ira na veimatalotu era veiqati tiko oqo— ko ya meu kakua ni curu ki na dua vei ira; io meu tikoga ka waraka na ka ena vakaroti vei au. Au sa kila ni na dina sara ka yaga na ivakasala i Jemesa—io kevaka e dua na tamata sa lailai vua na vuku me kerea vua na Kalou; io ena solia vakalevu vua ka sega ni veivakadirideini.”⁷

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase ni ivola oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Raica na tabana e vii–xii me ikuri ni veivuke.

Raica lesu na tabana e 29–34. Vakasamataka na sala e vakarautaka kina vei keda ko Josefa Simici e dua na ivakaraitaki me sauma kina na noda lomatarotaro. Ni ko vulica na nona itukutuku ena iMatai ni Raivotu, na cava o vulica rawa me baleta na wiliki ni ivolanikalou? na kena vakasamataki vakatitobu? me baleta na masu?
Raica lesu na tabana e 35. Vakasamataka na dina a vulica o Josefa Simici me baleta na Kalou na Tamada kei na Luvena ko Jisu Karisito ena gauna a ciqoma kina na iMatai ni Raivotu. Na cava na vuna e dodonu kina vei keda yadua me da vakadinadinataka na iMatai ni Raivotu?
Ena gauna a tukuna kina o Josefa vei ira eso na iMatai ni Raivotu, e vuqa era a vakalewai koya ka vakacacani koya (tabana e 36). Na cava e vakavuna oqo vei ira na tamata? Vakasamataka mada na nanuma nei Josefa me baleta na veivakacacani (tabana e 36–37. E rawa vakacava me da muria na nona ivakaraitaki ni da sotava na veivakacacani se veivakatovolei tale eso?
Ena imatai ni gauna o vulica kina na iMatai ni Raivotu, na mana cava o a vakila mai kina? Na mana cava e vakayacora vei iko me tekivu mai na gauna o ya? Na sala cava soti o vakaukauwataki tale kina ena nomu mai vulica tale oqo na itukutuku oqori ena wase ni ivola oqo?

iVolanikalou Veisemati: Aisea 29:13–14; Joel 2:28–29; Emosi 3:7; Momani 9:7–9