Maʻunimā
Sitepu 9: Kole fakamolemole fakahangatonu ki he kakai kotoa pē kuo tau fakalaveaʻí, ʻi he taimi ʻe lava aí


“Sitepu 9: Kole fakamolemole fakahangatonu ki he kakai kotoa pē kuo tau fakalaveaʻí, ʻi he taimi ʻe lava aí,” Fakamoʻui fakafou ʻi he Fakamoʻuí: Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá (2023)

“Sitepu 9,” Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá

tangata ʻoku lea ki he kakai ʻi ha siakale

Sitepu 9: Kole fakamolemole fakahangatonu ki he kakai kotoa pē kuo tau fakalaveaʻí, ʻi he taimi ʻe lava aí.

6:1

Tefitoʻi Moʻoni Mahuʻingá: Fai ha Fakalelei

ʻI heʻemau hoko atu ki he sitepu 9, naʻa mau mateuteu ke kole fakamolemole. Hangē ko e ngaahi foha fakatomala ʻo Mōsaia ne nau ʻalu holo ʻo “feinga fakakukafi ke fakatonutonu ʻa e ngaahi maumau kotoa pē kuo nau faí” (Mōsaia 27:35), naʻa mau loto ke fai ha fakalelei. Ka ʻi heʻemau aʻu mai ki he sitepu 9, naʻa mau ʻiloʻi he ʻikai ke mau lava ʻo fakaaʻu homau lotó kae ʻoua kuo tāpuekina kimautolu ʻe he ʻOtuá ʻaki Hono Laumālié. Naʻa mau fiemaʻu ʻa e loto-lahi, fakakaukau lelei, tokaʻi, fakapotopoto, mo e taimi totonu. Ko e tokolahi taha ʻo kimautolu naʻe ʻikai ke mau maʻu e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení he taimi ko iá. Naʻa mau fakatokangaʻi ʻe hanga ʻe he sitepu 9 ʻo toe siviʻi ʻemau loto-fiemālie ke fakavaivaiʻi kimautolu pea kolea e tokoni mo e ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí.

Koeʻuhí ko ʻemau ngaahi aʻusia ʻi he founga faingataʻá ni, ʻoku mau fokotuʻu atu ai ha ngaahi meʻa siʻi. ʻOku matuʻaki mahuʻinga ke ʻoua naʻa mau taʻefakakaukau pe taʻetokanga ʻi heʻemau feinga ke fai ha fakaleleí. ʻOku mahuʻinga tatau pē ke ʻoua naʻa mau fakatoloi. Kuo tokolahi ha kakai ʻi he fakaakeaké kuo nau toe foki ʻi he taimi ʻoku nau fakaʻatā ai e tailiilí ke ne taʻofi kinautolu mei hono fai ha fakaleleí. ʻOku fiemaʻu ke mau lotua e fakahinohino ʻa e ʻEikí fekauʻaki mo e taimi pea mo e founga ke fai ai e fakaleleí. ʻIkai ngata aí, ʻoku tokoni ke mau talanoa ki heʻemau kau faifakahinohinó, kau taki ʻo e Siasí, pe niʻihi kehe ʻoku mau falala ki aí.

ʻE lava ke ʻahiʻahiʻi kimautolu he taimi ʻe niʻihi ke mau fakaʻehiʻehi mei he fetaulaki mo ha taha ʻi heʻemau lisí. Ka neongo ia, ʻoku mau fokotuʻu atu ke ke fakafepakiʻi e ʻahiʻahi ko ʻení, tukukehe kapau ʻoku ʻi ai ha fakangatangata fakalao ʻokú ne taʻofi koe mei he fetaulaki mo ha taha. ʻI heʻemau loto-fakatōkilalo mo faitotonu pea fakahoko ha ngaahi feinga ʻuhingamālie ke fetaulaki tonu aí, te mau lava ʻo fakaleleiʻi e ngaahi vā fetuʻutaki kuo maumauʻí. ʻOku mau fakahā ke ʻilo ʻe he kakaí ʻoku mau ō atu ke fakalelei mo kinautolu. ʻOku mau fakaʻapaʻapaʻi ʻenau ngaahi fakaʻamú kapau te nau fakahaaʻi ʻoku ʻikai ke nau fie talanoa ki ai. Kapau te nau ʻomi ha faingamālie ke kole fakamolemole ai, ʻoku mau fakanounou mo fakamatala pau ki he tūkungá. ʻOku mau tokanga ke ʻoua naʻa mau kumi ʻuhinga pe puleʻi e kakai ʻoku mau fakalea ki aí. Ko e taumuʻa hono fakahoko e fakaleleí ʻoku ʻikai ke fakatonuhiaʻi ʻemau tōʻongá pe fakaangaʻi e kakaí; ko e taumuʻá ke fakahaaʻi ʻemau fehalākí, kole fakamolemole, mo fai ha fakalelei ʻi he feituʻu ʻe malava aí. ʻOku ʻikai ke mau fakafekiki mo e kakaí, aʻu pē ki he taimi ʻoku ʻikai fakafiemālie pe talitali lelei ʻenau fakafeangaí. ʻOku mau fakalea loto-fakatōkilalo ki he tokotaha takitaha mo fai ha fakalelei, kae ʻikai ko e tuli tonuhia.

Mahalo ʻe matuʻaki faingataʻa ke kole fakamolemole koeʻuhí ko ha ngaahi angafai pau. Hangē ko ʻení, mahalo ʻe fiemaʻu ke tau fakaleleiʻi ha ngaahi meʻa ʻe lava ke ʻi ai ha ngaahi nunuʻa fakalao, hangē ko e kaihaʻá pe ngaohikoviá. Mahalo ʻe ʻahiʻahiʻi kitautolu ke tōtuʻa ʻetau fakafeangaí, kumi ʻuhinga, pe fakaʻehiʻehi mei he fakaleleí. ʻOku tau fekumi ʻi he faʻa lotu ki he faleʻi ha taki lotu pe palofesinale kimuʻa pea fakahoko ha ngāue ki he ngaahi tūkunga matuʻaki mamafa ko ʻení.

ʻI he ngaahi tūkunga kehé, mahalo he ʻikai ke tau lava ʻo fakalelei fakahangatonu. Mahalo kuo pekia ʻa e tokotahá, pe ʻikai ke tau ʻiloʻi e feituʻu ʻoku nofo aí. ʻI he ngaahi tūkunga peheé, te tau kei lava pē ʻo fakahoko e fakaleleí kae ʻikai fakahangatonu. Te tau lava ʻo faitohi ʻo fakahaaʻi ai ʻetau fakaʻiseʻisá mo ʻetau loto ke fakaleleí, ʻo aʻu pē ki he taimi ʻoku ʻikai lava ai ʻo ʻave ʻa e tohí. Te tau lava ʻo kumi ha taha ʻokú ne fakamanatu mai e tokotaha ko iá pea fakahoko ha meʻa ke tokoniʻi ai ia, pe te tau lava ʻo fakahoko fakapulipuli ha meʻa ke tokoniʻi ha mēmipa ʻo e fāmili ʻa e tokotahá.

ʻI he ngaahi tūkunga ʻe niʻihi, mahalo kuo tau fakahoko ha fakamamahi he ʻikai ke tau lava ʻo fakaleleiʻi. Naʻe akoʻi ʻe ʻEletā Niila L. ʻEnitasoni:

“ʻOku lahi ha ngaahi fehalaaki he ʻikai lava ʻo fakatonutonu ʻe he tokotaha kuo mamahi pe fakaʻitaʻí, pea ʻoku ʻi ai e mamahi mo e faingataʻaʻia he ʻikai lava ʻo fakaleleiʻi kakato. Kae ʻoua naʻá ke teitei pehē ʻoku ʻikai mahuʻinga e fakalelei angaʻofa te ke lava ʻo fakahokó, ʻa e mamahi te ke lava ʻo fakanongá, neongo mahalo he ʻikai lava ʻo toe fakafoki mai e ʻofá, haohaoá, angamaʻá, falalá, mo e fakaʻapaʻapá taʻe kau ai ʻa e ʻEikí. … Ki he ngaahi angahala ʻe niʻihi, ʻe lava ke toki hoko pē ʻa e founga ke fakaleleí ʻi hono tāpuekina e moʻui ʻa e niʻihi kehé pea hoko ko ha meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻa e ʻEikí ke ʻomi ʻene leleí mo e ʻaloʻofá ki he niʻihi kehé” (The Divine Gift of Forgiveness [2019], 218, 221).

Mei he momeniti ʻoku mau fili ai ke ohi e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki heʻemau tōʻonga moʻui foʻoú, ʻoku kamata ai ke mau fakahoko ha fakalelei ki he moʻuí. ʻOku mau fakaleleiʻi ʻemau tōʻonga moʻuí, pea ʻi heʻemau moʻui fakaakeaké, ʻoku tāpuekina ai e tokotaha kotoa ʻoku mau feohí.

Mahalo ʻe ʻi ai ha ngaahi tūkunga ʻi he fakalea ki ha taha kehe ke fai ha fakaleleí ʻe fakamamahi pe fakalavea ia ki he tokotaha ko iá. Kapau ʻokú ke pehē ko e tūkungá ia, aleaʻi e tūkungá mo ho taha faifakahinohinó pe faifaleʻi falalaʻangá. ʻOku ʻikai totonu ke teitei toe fakatupu ʻe he sitepu ko ʻeni ʻo e fakaakeaké ha mamahi pe faingataʻaʻia lahi ange ki he niʻihi kehé.

Hili hono fai ha fakalelei ki he lahi taha ʻo ʻetau ngaahi angafai he kuohilí, mahalo ʻe kei ʻi ai pē ha toko taha pe toko ua ʻoku tau ongoʻi he ʻikai ke tau lava ʻo fesiofaki mo ia. Naʻe fepaki homau tokolahi pea mo e foʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku mau fokotuʻu atu ke ke tafoki ki he ʻEikí ʻi he lotu fakamātoato. Kapau ʻokú ke kei ilifia pe ʻita ki ha taha, mahalo ʻoku totonu ke ke fakatoloi e fetaulaki mo iá. Te tau lava ʻo ikunaʻi e ngaahi ongo ʻoku ʻikai leleí ʻaki ʻetau lotua ha manavaʻofa ke vakai ki he tokotahá ʻo hangē ko e ʻafio mai ʻa e ʻEikí kiate iá. Te tau lava ʻo fekumi ki ha ngaahi ʻuhinga lelei ʻe tokoni ai e fakaleleí mo e fefakamolemoleʻakí. Kapau te tau fai ʻa e ngaahi meʻá ni pea faʻa kātaki, ʻe lava ʻe he ʻEikí—ʻi Heʻene founga mo e taimi pē ʻAʻaná—ʻo ʻomai e faingamālie fakaofo ke kole fakamolemole ai ki he tokotaha kotoa ʻi heʻetau lisí.

ʻI he ngaahi tūkunga ʻe niʻihi, he ʻikai pe ʻoku ʻikai lava ʻe he tokotahá ʻo fakamolemoleʻi kitautolu. Mahalo ʻe fakamolemoleʻi kitautolu ʻe he kakai kehé ka he ʻikai ke nau fie fakalelei pe toe ʻi ai haʻanau kākunga mai kiate kitautolu. Neongo ʻe fakatupu loto-foʻi pe fakamamahi ʻeni kiate kitautolu, ka ʻoku mahuʻinga ke fakaʻapaʻapaʻi ʻenau ngaahi ongó mo ʻenau tauʻatāina ke filí. Ko e sitepu 9 ʻoku fekauʻaki ia mo hono fakahoko hotau tafaʻakí ke fai ha fakaleleí. ʻOku ʻikai fiemaʻu ʻi he sitepu ko ʻení ke fakamolemoleʻi koe ʻe he tokotaha ʻe tahá pe fakalelei mo kitautolu. ʻI heʻetau fai hotau fatongia ʻi he feinga moʻoni ke fakaleleí, ʻoku tau ngāueʻi ai e sitepu 9 pea laka ki muʻa ʻi heʻetau fononga ki he fakaakeaké.

Ngaahi Sitepu Ngāué

Ko ha polokalama ngāue ʻeni. ʻOku makatuʻunga ʻemau fakalakalaká ʻi hono fakaʻaongaʻi maʻu pē e ngaahi sitepú ʻi heʻemau moʻui fakaʻahó. ʻOku ʻiloa ʻeni ko hono “ngāueʻi ʻo e ngaahi sitepú.” ʻOku tokoni e ngaahi ngāue ko ʻení ke mau haʻu kia Kalaisi pea maʻu e fakahinohino mo e mālohi ʻoku fiemaʻú ke fakahoko e sitepu hono hoko ʻi heʻemau fakaakeaké.

Fetuʻutaki ki he niʻihi kehé

ʻI he sitepu 8, naʻa tau hiki ai ha ngaahi lisi mo fakakaukauʻi ʻi he faʻa lotu ʻa e taimi mo e founga ke fetuʻutaki ai ki he kakai ʻi heʻetau lisí. Naʻa tau aleaʻi ʻetau palaní mo ʻetau kau faifakahinohinó pe faifaleʻi falalaʻangá, pea tau mateuteu leva ki he sitepu 9—ke fetuʻutaki ki he kakai ʻi heʻetau lisí (ʻo kapau ʻe malava pea taau). ʻI heʻetau fetuʻutaki ki he kakaí ke fai ha fakaleleí, ʻoku ʻikai fiemaʻu ia ke tau fakamatala fakaikiiki ki he ngaahi meʻa ʻokú ne maʻunimā kitautolú. Ka ʻoku totonu ke tau vahevahe ha fakaikiiki feʻunga ke tokoni ke mahino lelei ange kiate kinautolu ʻa e ʻuhinga ʻoku fiemaʻu ai ke tau talanoa mo kinautolú.

ʻOku tau fakahaaʻi ʻetau fehalākí mo ʻeke ʻa e meʻa te tau lava ʻo fai ke fakaleleiʻi ai ʻa e ngaahi meʻá. Ko e meʻa pē ia ʻa nautolu pe te nau fakamolemoleʻi kitautolu pe ʻikai. Mahalo ʻoku ʻi ai ha ngaahi fehuʻi ʻa e kakai ʻoku tau fetuʻutaki ki aí ʻe taau ke tau tali. Manatuʻi ke tali ʻenau ngaahi fehuʻí ʻi ha founga he ʻikai ke ne toe uesia ai ʻa e vā fetuʻutakí. Kapau ʻoku ʻi ai haʻo veiveiua, talaange pē te ke loto ke fakakaukau lahi ange ki he meʻá ni pea te ke toki fetuʻutaki atu kiate kinautolu. Te ke lava leva ʻo aleaʻi mo ho taha faifakahinohinó pe faifaleʻi falalaʻangá ʻa e founga mo e taimi ke tali ai e ngaahi fehuʻi ko ʻení.

Mahalo te tau maʻu ha ngaahi ongo fakaeloto he taimi ʻe niʻihi lolotonga e ngāue ko ʻení. ʻOku tau lotu ʻo kole tokoni ki he ʻEikí ke tau nonga mo tokanga taha ki he taumuʻa ʻo ʻetau ʻaʻahí. Mahalo ʻe ʻahiʻahiʻi kitautolu ke tau fakatonuhiaʻi pe fakamatalaʻi ʻetau ngaahi angafaí ʻaki hono toe ʻohake pe nofotaha ʻi ha meʻa ne fakahoko ʻe ha taha kehe, ka ʻoku totonu ke tau fakafepakiʻi e ʻahiʻahi ko ʻení. ʻOku fiemaʻu ke tau tokanga taha ki hono fai ha fakalelei ki heʻetau ngaahi angafaí.

ʻOku tau aleaʻi e meʻa te tau lava ʻo fai ke fakalelei ai mo e tokotaha kuo tau faihala ki aí. Hangē ko ʻení, kapau ʻoku fiemaʻu ke tau fakalelei ʻi hono totongi fakafoki ha paʻanga, mahalo ʻe fakamolemoleʻi ʻe he tokotahá ʻa e moʻuá, ʻeke ʻa e sinoʻi sēnití, pe ʻeke ʻa e tupú. Mahalo he ʻikai fiemaʻu ke tau feau ʻenau fiemaʻú; ka ʻoku mahuʻinga ke mahino kiate kitautolu e ongo ʻoku maʻu ʻe he tokotahá ki he meʻa ʻoku fiemaʻu ke tau fai ke fakalelei aí, pea ʻoku totonu ke tau fakakaukauʻi ia ʻi he faʻa lotu.

Hili ʻa e fakaleleí, te tau fakakakato e ongo kōlomu fakaʻosi ʻi he saati naʻa tau faʻu ʻi he sitepu 4 (vakai ki he fakamatala fakalahí ki ha sīpinga ʻo ha saati). ʻOku tau fakhahū e ʻaho ʻo e fetuʻutaki takitaha, fakalelei naʻa tau fakahokó, pea mo e olá. ʻOku tau aleaʻi leva e ngaahi olá pea mo ʻetau kau faifakahinohinó. ʻOku tau ʻiloʻi ʻoku tau fāifeinga ke fakahoko e meʻa kotoa te tau lavá ke feohi melino ai mo e kakai ʻi heʻetau lisí. Kuo tau fai hotau lelei tahá ke fakaleleiʻi e ngaahi meʻá, pea te tau lava ʻo falala ki he ʻEikí ke Ne faitoʻo e meʻa ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo faitoʻó. ʻOku maʻu ʻa e melinó fakafou ʻi hotau vā fetuʻutaki mo e ʻEikí. ʻOku maʻu ʻe he kakai kehé ʻenau tauʻatāina ke fakafeangai ʻi he founga ʻoku nau loto ki aí.

Fakatokangaʻi ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e fakaakeaké

ʻI heʻemau maʻu e loto-lahi ke fai ha fakaleleí, naʻe fakalotolahi ke hiki e ngaahi tāpuaki naʻa mau maʻu mei hono ngāueʻi e ngaahi sitepú ʻo aʻu mai ki he tuʻunga ko ʻení. Naʻe kamata ke mau fakatokangaʻi naʻe ope atu e ngaahi tāpuaki ʻo e fakaakeaké ʻi he meʻa ne mau ʻamanaki ki aí. ʻOku mau fokotuʻu atu ke ke kamata ha lisi ʻo e ngaahi liliu ʻi hoʻo moʻuí. Ko ha niʻihi ʻeni ʻo e ngaahi liliu ne mau fakatokangaʻi ʻiate kimautolu ʻi heʻemau aʻu mai ki he tuʻunga ko ʻeni ʻo ʻemau fakaakeaké:

  • ʻOku mau ongoʻi e ʻofa haohaoa ʻa e ʻOtuá ʻiate kimautolú.

  • ʻOku mau ongoʻi ha nēkeneka, fiefia, mo e tauʻatāina foʻou ʻi heʻemau moʻuí.

  • ʻOku mahino kiate kimautolu e kakaí, ngaahi vā fetuʻutakí, mo e ngaahi tūkungá ʻi ha fakakaukau loloto ange pea kuo tupulaki ʻemau kaungā ongoʻi mo e niʻihi kehé.

  • ʻOku mau maʻu ha tataki mo e taumuʻa foʻou ki heʻemau moʻuí.

  • ʻOku loloto ange ʻemau tali mo ongoʻi ʻofa ʻiate kimautolu pea ʻi he niʻihi kehé.

  • ʻOku siʻi ange ʻemau fakakaukau kiate kimautolú pea tokanga lahi ange ki he tokoni ki he kakai ʻoku nau fiemaʻu ʻemau tokoní.

  • ʻOku mau ongoʻi lahi mo fakataautaha ange ʻa e Fakalelei taʻe-fakangatangata ʻa Sīsū Kalaisí.

  • ʻOku mau maʻu ha ʻamanaki lelei mo ha tui lahi ange ki homau kahaʻu taʻengatá.

  • ʻOku siʻisiʻi ange ʻemau manavasiʻi ki he moʻuí mo e ngaahi tūkunga fakapaʻangá.

  • ʻOku mau ongoʻi kuo fakamolemoleʻi kimautolu, pea te mau lava ʻo fakamolemoleʻi ange ʻa e niʻihi kehé.

  • ʻOku tau falala te mau lava ʻo fai e ngaahi meʻa he ʻikai ke mau lava ʻiate kimautolu peé ʻi he mālohi ʻo e ʻOtuá.

Ako mo Mahino

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi lea ko ʻeni mei he kau taki ʻo e Siasí ʻi heʻetau fakaakeaké. Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ke fakakaukauloto ki ai, ako, mo hiki e tohinoá. Kuo pau ke tau manatuʻi ke faitotonu pea fakamatala pau ʻi heʻetau tohí ke maʻu e meʻa ʻaonga taha mei aí.

Tākiekina e niʻihi kehé ki he leleí

“ʻOku folofola ʻe he Laumālie ʻo e ʻEikí kiate au: Fekau ki hoʻo fānaú ke failelei telia naʻa nau fakaheeʻi ʻa e loto ʻo e kakai tokolahi ki he ʻauhá; ko ia ʻoku ou fekau kiate koe, ʻe hoku foha, ko e meʻa ʻi he manavahē ki he ʻOtuá, ke ke tuku hoʻo ngaahi fai hiá;

“Ke ke tafoki ki he ʻEikí ʻaki ho ʻatamaí, iví, mo e mālohí kotoa; koeʻuhi ke ʻoua naʻá ke toe fakaheeʻi ʻa e loto ʻo ha niʻihi ke fai angahala; kae kehe ke ke foki atu kiate kinautolu, ʻo fakamoʻoniʻi ʻa hoʻo ngaahi angahalá mo e meʻa hala ʻa ia kuó ke faí” (ʻAlamā 39:12–13).

Ko e taha ʻo e ngaahi nunuʻa fakatuʻutāmaki taha ʻo ʻemau tōʻonga maʻunimaá ko e malava ko ia ke mau tākiekina e niʻihi kehe ke fakatupulaki ha maʻunimā ʻiate kinautolú.

  • Ko hai ʻi heʻeku moʻuí kuó u tākiekina pehení?

  • Fakatatau ki he ngaahi akonaki ʻa ʻAlamā ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, te u maʻu nai mei fē ʻa e loto-lahi ke fakalelei mo e kakaí ni?

Fakalotoa, kae ʻikai fakamālohiʻi

“ʻIlonga ia ʻe haʻú tuku ke ne haʻu ʻo inu taʻetotongi ʻi he ngaahi vai ʻo e moʻuí; pea ʻilonga ia ʻoku ʻikai haʻú ʻoku ʻikai fakamālohiʻi ia ke haʻu; ka ʻi he ʻaho fakaʻosí ʻe fakafoki kiate ia ʻo fakatatau ki heʻene ngaahi ngāué” (ʻAlamā 42:27).

ʻOku lahi ha ngaahi ʻuhinga mālohi ke ngāueʻi ai e sitepu 9, ka kuo pau ke ʻoua naʻa tau teitei moʻunofoa ʻi he kumi ʻuhinga pe loi ko ia ʻoku ʻikai ke ʻi ai haʻatau filí. Ko e Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá ko ha polokalama fakalotoa ia kae ʻikai fakamālohiʻi.

  • ʻOku ou ongoʻi nai ʻoku fakalotoʻi pe fakamālohiʻi au ke fai ha fakalelei?

  • Fakatatau ki he veesi ko ʻení, ko e hā ha ngaahi ʻuhinga ʻe ala fakalotoa ai au?

Teuteu ke feʻiloaki mo e ʻOtuá

“ ʻOku ou fakaʻamu ke mou haʻu ʻo ʻikai toe fakafefeka homou lotó; he vakai, ko ʻeni ʻa e taimi mo e ʻaho ʻo homou fakamoʻuí; pea ko ia, kapau te mou fakatomala ʻo ʻikai fakafefeka homou lotó, ʻe fakaʻaonga leva ʻa e palani lahi ʻo e huhuʻí kiate kimoutolu.

“He vakai, ko e moʻuí ni ko e taimi ia ki he tangatá ke teuteu ai ke feʻiloaki mo e ʻOtuá; ʻio, vakai ko e ʻaho ʻo e moʻui ní ko e ʻaho ia ke fai ai ʻe he kakaí ʻa ʻenau ngaahi ngāué” (ʻAlamā 34:31–32).

  • Ko e hā e meʻa ʻoku ou ikunaʻí ʻi heʻeku fakamolū hoku lotó mo fai ha fakaleleí?

  • ʻOku tupulaki fēfē ʻeku loto-fiemālie ke fai ha fakaleleí ʻi heʻeku ʻiloʻi ʻoku ou teuteu foki ke feʻiloaki mo e ʻOtuá?

Mālohi ʻi he Siasí

“Pea [naʻe] fononga holo [ʻa ʻAlamā ko e Siʻí mo e ngaahi foha ʻo Mōsaiá] ʻi hono kotoa ʻo e fonuá, … ʻo nau feinga fakakukafi ke fakatonutonu ʻa e ngaahi maumau kotoa pē kuo nau fai ki he siasí, pea nau vete ʻenau ngaahi angahala kotoa pē, mo fakamafola ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kuo nau mamata ki aí, mo fakamatalaʻi ʻa e ngaahi kikité mo e ngaahi folofola tapú kiate kinautolu kotoa pē naʻe fie fanongo kiate kinautolú” (Mōsaia 27:35).

Koeʻuhí ko e maʻunimaá, ʻoku tokolahi ha kakai ʻoku ʻikai ke nau toe ʻalu ki he lotú. ʻOku fakaʻaongaʻi ʻe ha kakai ʻe niʻihi e ngaahi fehalaaki ʻa ha niʻihi kehe ke fakatonuhiaʻi ʻaki e siʻisiʻi ʻenau kau ki he ngaahi meʻa ʻa e Siasí.

  • Ko e hā ʻeku aʻusia ʻi he tuʻunga mālohi ʻi he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní?

  • Kuo tokoni fēfē ʻa e haʻu ofi ange ki he Fakamoʻuí ʻo fakafou ʻi he fakaakeaké, ke u ongoʻi ʻoku ou toe kau ki Hono Siasí?

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e mālohi ʻi he Siasí ke u fai ha ngaahi fakalelei mo fakaakeake kakato angé?

Fakalelei loto-fiemālié

“Kuo pau ke ke fakafoki ki he lahi taha ʻe lavá ʻa e meʻa kotoa pē naʻá ke kaihaʻasi, maumauʻi, pe fakameleʻí. Ko e fakalelei loto-fiemālié ko ha fakamoʻoni taʻeueʻia ia ki he ʻEikí ʻokú ke tukupā ke fakahoko e meʻa kotoa te ke lavá ke fakatomala” (Richard G. Scott, “Finding Forgiveness,” Ensign, May 1995, 76).

  • ʻOku hoko fēfē ʻa e fakaleleí ko ha fakamoʻoni ʻo ʻikai ngata pē ki he ʻEikí ka kiate au foki pea mo e niʻihi kehé ʻoku ou tukupā ki ha moʻui loto-fakatōkilalo mo faitotonu?

Ko e ngaahi taumuʻa hotau lotó

“ʻIlonga ia ʻoku fakatomala pea fai ki he ngaahi fekau ʻa e ʻEikí ʻe fakamolemoleʻi ia” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 1:32).

ʻI heʻetau fakaleleí, te tau ala fehangahangai mo e kakai he ʻikai ke nau fakamolemoleʻi kitautolu. Mahalo ʻoku kei fefeka pē honau lotó kiate kitautolu, pe mahalo ʻoku ʻikai ke nau falala ki heʻetau taumuʻá.

  • ʻOku tokoni fēfē ke ʻiloʻi ʻoku mahino ki he ʻEikí ʻa e taumuʻa moʻoni ʻo hoku lotó pea te Ne tali ʻeku loto ke fakatomala mo fai ha fakaleleí, neongo kapau he ʻikai tali ia ʻe he kakai kehé?

Ko e meʻa ʻe lava ʻe he Fakamoʻuí ʻo fakahoko maʻatautolú

“He ʻikai lava e tangatá ʻo fakamolemoleʻi ʻenau angahalá; he ʻikai ke nau lava ʻo fakamaʻa kinautolu mei he nunuʻa ʻo ʻenau ngaahi angahalá. ʻE lava e tangatá ʻo taʻofi ʻene fai angahalá pea fai lelei ʻi he kahaʻú, pea ʻe tali lelei ʻenau angafaí ʻe he ʻEikí pea feʻunga ke fai hano fakakaukauʻi. Ka ko hai te ne fakaleleiʻi e ngaahi fehalaaki naʻá ne fai kiate ia mo e niʻihi kehé, he ʻoku ʻikai ke ne malava ʻo fakaleleiʻi ia? Ka ʻe fakamaʻa ʻe he fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí e ngaahi angahala ʻa e tokotaha ʻoku fakatomalá, pea neongo ʻene kula ʻahoʻahó ʻe hinehina ia ʻo hangē ha fulufuluʻi sipí. Ko e palōmesi ʻeni ʻoku tuku kiate kimoutolú” (Joseph F. Smith, in Conference Report, Oct. 1899, 41).

ʻI hoʻo fai ha ngaahi fakaleleí, ʻoua te ke loto-foʻi ʻi he ngaahi fakakaukau hangē ko e, “ʻOku ʻikai malava ʻeni! He ʻikai ha founga ʻe feʻunga ke u totongi fakafoki ai e faihala kuó u fakahoko ki he tokotahá ni.” Neongo ʻe ala moʻoni ia, ka ke fakakaukau ki he mālohi ʻa Sīsū Kalaisi ke fakaleleiʻi e ngaahi meʻa ko ia ʻoku ʻikai ke ke lava ʻo fakaleleiʻí. Kuo pau ke tau falala ʻe fakahoko ʻe Sīsū Kalaisi e meʻa ʻoku ʻikai ke tau lavá.

  • Te u lava fēfē ʻo fakahā ki he ʻEikí ʻoku ou falala kiate Iá? Te u lava fēfē ʻo fakatupulaki ʻa e falala ko iá?