Maʻunimā
Sitepu 11: Fekumi ʻi he lotu mo e fakalaulauloto ke ʻiloʻi e finangalo ʻo e ʻEikí pea maʻu e mālohi ke fakahoko ia


“Sitepu 11: Fekumi ʻi he lotu mo e fakalaulauloto ke ʻiloʻi e finangalo ʻo e ʻEikí pea maʻu ha mālohi ke fakahoko ia,” Fakamoʻui fakafou ʻi he Fakamoʻuí: Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá (2023)

“Sitepu 11,” Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá

kakai ʻoku lotu

Sitepu 11: Fekumi ʻi he lotu mo e fakalaulauloto ke ʻiloʻi e finangalo ʻo e ʻEikí pea maʻu e mālohi ke fakahoko ia.

5:13

Tefitoʻi Moʻoni Mahuʻingá: Fakahā Fakatāutahá

ʻOku tau fakahoko ʻi he sitepu 11 ha tukupā fakaʻaho ke feinga ke ʻiloʻi e finangalo ʻo e ʻEikí pea lotu ke maʻu e mālohi ke fakahoko ia. Naʻa mau ʻilo ai ʻoku finangalo e ʻOtuá ke folofola mai kiate kimautolu pea te mau lava ʻo ako e founga ke fanongo ai kiate Iá. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni: “ʻOku fiemaʻu koā ʻe he ʻEikí ke folofola atu kiate koe? ʻIo!” (“Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau Moʻuí,” Liahona, Mē 2018, 95). Ko e taumuʻa ʻo e sitepu ko ʻení ke fakatupulaki ʻetau malava ke fanongo kia Sīsū Kalaisí, maʻu e fakahā fakatāutahá, mo maʻu e mālohi ke moʻui ʻo fakatatau mo iá. ʻOku fehangahangai lahi e holi ko ʻeni ki he fakahā fakatāutahá pea mo e ngaahi holi ne mau aʻusia ʻi heʻemau hē ʻi hono maʻunimā kimautolú.

Naʻa mau fakakaukau he kuohilí ʻe maʻu e ʻamanaki leleí, fiefiá, melinó, mo e fiemālié mei he ngaahi maʻuʻanga tokoni fakamāmani hangē ko e kava mālohí, faitoʻo konatapú, holi koví, kai ʻikai moʻui leleí, pe ngaahi tōʻonga maʻunimā pe fakamālohi kehé. Ko ʻemau sīpingá ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi ongo ʻoku ʻikai leleí ʻo fakaongonoa ʻaki e ngaahi meʻa ne maʻunimā kimautolú. Naʻe feinga homau niʻihi ke fakafonu e meʻa ne mole mei heʻemau moʻuí ʻaki ha faʻahinga meʻa pē kae ʻikai ko e ʻOtuá. ʻI he fakalau ʻa e taimí naʻa mau ʻiloʻi ai ko ha faʻahinga nunuʻa lelei pē ʻo ʻemau maʻunimaá, ko ha ngaahi solovaʻanga taimi nounou mo loi ia naʻa mau ongoʻi liʻekina ai.

Ko e fekumi ki he fakahaá ko ha sitepu mahuʻinga ia ki hono maʻu e fakaakeake ʻoku tuʻuloá. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Nalesoni: “ʻOku ou poupouʻi atu ke fakalahi hoʻomou tuʻunga malava fakalaumālie lolotonga ke maʻu e fakahā fakatāutahá, he kuo talaʻofa ʻe he ʻEikí ʻkapau te ke [fekumi], te ke maʻu ha fakahā hoko mo e fakahā, pea mo ha ʻilo hoko mo e ʻilo, koeʻuhí ke ke ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻa liló mo e ngaahi meʻa fakamelinó—ʻa e meʻa ʻoku ʻomi ʻa e fiefiá, ʻa e meʻa ko ia ʻoku ʻomi ʻa e moʻui taʻengatáʼ [Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 42:61]” (“Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau ʻEtau Moʻuí,” 95).

Kuo kamata ke mau fakahoungaʻi ʻemau fiemaʻu ʻa e Fakamoʻui ko Sīsū Kalaisí, mo mahino Hono fatongia ʻi heʻemau moʻuí. Naʻe ongoʻi ngali kehe mo taʻeʻilo homau niʻihi ʻi heʻemau lotú, ka naʻe kamata ke mau lotu ki he Tamaí ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí ke maʻu ha vā fetuʻutaki vāofi mo Ia. ʻOku tau ʻilo ʻoku lahi ange e meʻa te tau lava mo Iá ʻi he meʻa te tau lava taʻe te Ne kau aí. Naʻe kamata ke mau ako ʻo ʻilo ʻoku ʻikai nofotaha pē ʻa e fakaakeaké ʻi he maʻunimaá pe ko e tuku e inú; ʻoku kau ai hono fakaafeʻi mai e tataki ʻa e ʻEikí ki he tafaʻaki kotoa pē ʻetau moʻuí.

ʻOku mahuʻinga ʻa e lotú, fakalaulaulotó, mo e ako folofolá ki he haʻu kia Kalaisí. Te nau lava ʻo tokoni ke tau fanongo ki Hono leʻó pea maʻu e mālohi ke fakahoko Hono finangaló. ʻOku tau feinga ke lotu ʻi he loto-fakatōkilalo, ʻo ʻiloʻi ʻoku tau falala ki he fakahinohino mo e mālohi fakalangi ʻo e ʻEikí. ʻOku tau kiʻi tuʻu ʻo fakakaukauloto ʻi he lolotonga e ʻahó, ʻo fāifeinga ke fakanonga ʻetau fakakaukaú pea fanongo ki he kihiʻi leʻo siʻí. ʻOku tau ako e folofolá, tautautefito ki he Tohi ʻa Molomoná, koeʻuhí ʻoku nau fakamoʻoni ki he finangalo ʻa e ʻEikí ke ʻomi ha fakahinohino pea mo e mālohí. ʻI heʻetau fakahoko e ngaahi meʻá ni, ʻoku tau aʻusia ai e fakahā fakatāutahá mo maʻu e tāpuaki ke “ʻiate [kitautolu] maʻu ai pē ʻa hono Laumālié” ke fakahinohino, tataki, mo fakafiemālieʻi kitautolú (Molonai 4:3).

Ki homau tokolahi, naʻe faingataʻa e fakakaukau ki hono maʻu ʻo e fakahā fakatāutahá koeʻuhí naʻa mau tui naʻe ʻikai ke mau taau mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻI hono maʻunimā kimautolú, naʻa mau fakakaukau ʻoku ʻikai tokanga feʻunga mai e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi ke fetuʻutaki mo kimautolu pe naʻe mole meiate kimautolu e totonu ke maʻu fakahaá koeʻuhí ko homau kuohilí. Naʻe fakakaukau homau niʻihi kuo teʻeki ke mau teitei maʻu ha fakahā fakataautaha. Naʻa mau lotu pe fakakaukauloto, pea hangē ne ʻikai hoko ha meʻá. Naʻe ʻikai ke mau ongoʻi ha meʻa makehe pe maʻu ha faʻahinga tali mahino. ʻI he taimi ne hoko ai ʻení, naʻe toe hoko ʻemau tōʻonga fakakaukau motuʻá: “Mahalo ʻoku tokoniʻi ʻe he ʻOtuá e niʻihi kehé, ka ʻoku ʻikai ke Ne tokoniʻi au.”

ʻOku kei fefaʻuhi pē homau tokolahi mo e ngaahi ongo ko ʻení. Ka ʻi he fakaʻau ke mau ʻiloʻi ʻEne ʻofá mo e ʻaloʻofá, naʻe mole atu e ngaahi tui hala ko ʻení. ʻE lava ke tupulaki ʻetau loto-falala ʻokú Ne ʻofa feʻunga ʻiate kitautolu ke fetuʻutaki mo kitautolú, ʻi heʻetau fakaʻaongaʻi e sitepu 11 ki heʻetau moʻuí.

ʻOku fiemaʻu ʻi heʻetau ngāue ki he sitepu 11 ke tau tui te Ne tali mai kiate kitautolu, pea te tau lava ʻo ako ke ʻiloʻi Hono leʻó. Mahalo he ʻikai hoko vave pe ʻi ai ha fakaʻilonga fakaofo mei he langí. Ka te tau lava ʻo fakafanongo pea faʻa kātaki. ʻOku tau fanongo kotoa kiate Ia ʻi ha ngaahi founga kehekehe. Taimi ʻe niʻihi ʻoku ʻikai ke tau maʻu ha fakahinohino pau he taimi pē ko iá. ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻeni ʻoku ʻikai ke Ne ʻofa ʻiate kitautolu. Kae mahalo ʻe ʻuhinga ia ʻokú Ne finangalo ke tau ako ke falala kiate Ia mo fakaʻaongaʻi e ngaahi moʻoni kuó Ne ʻosi tuku mai kiate kitautolú. ʻOku tokoni ʻetau falala kiate Iá ke tau loto-fiemālie ke tatali kiate Ia mo tupulaki ʻi he malava ke fanongo ki Hono leʻó (ki ha fakamatala lahi ange, vakai ki he Richard G. Scott, “Learning to Recognize Answers to Prayer,” Ensign, Nov. 1989, 30).

ʻOku faʻa tali ʻe he ʻEikí ʻetau lotú ʻo fakafou mai ʻi he niʻihi kehé. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Sipenisā W. Kimipolo: “ʻOku ʻafioʻi kitautolu ʻe he ʻOtuá, pea ʻokú Ne tokangaekina kitautolu. Ka ʻokú Ne faʻa feau ʻetau ngaahi fiemaʻú ʻo fakafou mai ʻi ha taha kehe” (“Small Acts of Service,” Ensign, Dec. 1974, 5). ʻOku mahuʻinga ke tau fehokotaki mo e niʻihi kehé, tautautefito kiate kinautolu ʻoku poupou mai kiate kitautolú. Te tau lava ʻo fanongo ki Hono leʻó ʻo fakafou ʻi heʻetau kau taki ʻi he Siasí, kau mēmipa ʻo e fāmilí, mo e ngaahi kaungāmeʻá pea pehē foki ki hono lau e folofolá, ako e ngaahi lea ʻi he konifelenisí, mo e fanongo ki he hiva toputapú. Te tau lava foki ʻo maʻu maʻu pē e tākiekina fakalaumālié mo e fakahinohinó ʻi heʻetau ʻalu ki he ngaahi fakataha fakaakeaké mo ngāueʻi e ngaahi sitepu ʻo e fakaakeaké fakataha mo ʻetau kau faifakahinohinó.

ʻOku fiemaʻu e akoako mo e faʻa kātaki ki hono fakatupulaki ʻetau malava ke kumi mo maʻu e fakahaá. “Ko e moʻoni ʻe ʻi ai ha ngaahi taimi te ke ongoʻi ai ʻo hangē kuo tāpuni ʻa e ngaahi langí. Ka ʻoku ou palōmesi atu ʻi hoʻo hokohoko atu ke talangofuá, fakahā hoʻo houngaʻia koeʻuhi ko e tāpuaki kotoa pē kuo foaki atu ʻe he ʻEikí, pea ʻi hoʻo fakaʻapaʻapaʻi ʻi he faʻa kātaki ʻa e taimitēpile ʻa e ʻEikí, ʻe foaki atu kiate koe ʻa e ʻilo mo e mahino ʻokú ke kumiá. ʻE muiaki atu ʻa e tāpuaki kotoa pē ʻa e ʻEikí—naʻa mo e ngaahi maná—ʻiate koe. Ko e meʻa ia ʻe fakahoko ʻe he fakahā fakatāutahá maʻaú” (Russell M. Nelson, “Fakahā maʻá e Siasí, Fakahā ki Heʻetau ʻEtau Moʻuí,” 95–96).

Ngaahi Sitepu Ngāué

Ko ha polokalama ngāue ʻeni. ʻOku makatuʻunga ʻemau fakalakalaká ʻi hono fakaʻaongaʻi maʻu pē e ngaahi sitepú ʻi heʻemau moʻui fakaʻahó. ʻOku ʻiloa ʻeni ko hono “ngāueʻi ʻo e ngaahi sitepú.” ʻOku tokoni e ngaahi ngāue ko ʻení ke mau haʻu kia Kalaisi pea maʻu e fakahinohino pea mo e mālohi ʻoku fiemaʻú ke fakahoko e sitepu hono hoko ʻi heʻemau fakaakeaké.

Haʻu kia Sīsū Kalaisi ʻo fakafou ʻi he lotú, ʻaukaí, mo e fakalaulaulotó

Ko kitautolu ko ia ʻoku siʻi ʻetau aʻusia ʻi he lotú, ʻoku fakapapauʻi mai ʻe he ngaahi lea ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikotí: “ʻOua ʻe hohaʻa ki hono fakahaaʻi hoʻo ngaahi ongó. Talanoa pē ki hoʻo Tamaí. ʻOkú Ne fanongo ki he lotu kotoa pē mo tali ia ʻi Heʻene foungá” (“Learning to Recognize Answers to Prayer,” Ensign, Nov. 1989, 31). Naʻe tokoni foki ke toe vakaiʻi e ngaahi konga ʻo e lotú. ʻOku tau fakataufolofola ki he Tamai Hēvaní ʻi Hono huafá, ʻo fakahā kiate Ia e meʻa ʻoku tau fakamālō aí, kolea e ngaahi tāpuaki ʻoku tau fiemaʻú, pea fakaʻosi leva ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí. ʻOku tau tūʻulutui ʻo kapau ʻoku tau malava fakaesino. ʻOku tau faʻa lotu leʻolahi ki he Tamaí, ʻo kumia ʻEne fakahinohinó ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní (vakai, Loma 8:26). ʻOku ʻikai fiemaʻu ia ke tau fakaʻaongaʻi ha ngaahi lea mālie. Te tau lava ʻo lea moʻoni mo vahevahe hotau lotó mo e Tamai Hēvaní.

Naʻe ako homau tokolahi ke ʻā pongipongi pea fakaʻaongaʻi ha kiʻi taimi fakalongolongo ki he akó mo e lotú. ʻOku tau fakataimi-tēpileʻi ha taimi ki he lotú mo e fakalaulaulotó, ko e angamahení ki he pongipongí. Lolotonga e taimi ko ʻení, te tau lava ʻo fakamuʻomuʻa ʻa e ʻOtuá ʻi ha taha pē pe ko ha toe meʻa ʻi he ʻahó. ʻOku tau ako leva, ʻo fakaʻaongaʻi e ngaahi folofolá mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita ʻi onopōní ke tataki ʻetau fakalaulaulotó. ʻE lava ke hoko ʻa e ʻaukaí ko ha meʻangāue mālohi ke tānaki ki he ngāué ni. Pea tau fakafanongo leva ki hotau lotó mo e ʻatamaí ke feinga ke fanongo pe ongoʻi Ia. ʻOku tau hiki ʻetau ngaahi fakakaukaú mo e ngaahi ongo ʻi heʻetau lotú mo e fakalaulaulotó.

ʻI he ʻosi ʻa e taimi mahuʻinga mo fakafoʻituitui ko ʻení, ʻoku ʻikai tuku ʻetau lotú. ʻOku hoko ʻa e lotu fakalongolongo, ʻi hotau lotó mo e ʻatamaí, ko e sīpinga ia ʻo ʻetau fakakaukaú ʻi he lolotonga e ʻahó. ʻOku tau fealēleaʻaki mo e ʻEikí ʻi heʻetau feohi mo e niʻihi kehé, fai ha ngaahi filí, mo feʻao mo e ngaahi ongo fakaelotó pea mo e ngaahi ʻahiʻahí. ʻOku hokohoko atu ke tau fakaafeʻi mo feinga ke ʻiate kitautolu Hono Laumālié, ke lava ʻo tataki kitautolu ke fakahoko e meʻa ʻoku totonú (vakai, Saame 46:1; ʻAlamā 37:36–37; 3 Nīfai 20:1).

Fakalaulauloto ʻi he fakalongolongo mo e lōngonoa

ʻOku ʻilo hotau tokolahi ʻoku tokoni e fakalaulaulotó ʻi heʻetau fekumi ki he fakahaá mo e fakahinohino mei he ʻEikí. ʻOku tau kumi ha feituʻu lōngonoa, ʻoku ʻatā mei he fakahohaʻá. Kuo pehē ʻe Palesiteni Lāsolo M. Nalesoni, “Ko e taimi fakalongolongó ko ha taimi toputapu” (“Ko e Meʻa ʻOku Tau Lolotonga Ako pea He ʻIkai Teitei Ngaló,” Liahona, Mē 2021, 80). ʻE ala tokoni ke maʻu ha tuʻunga fakafiemālie. ʻOku tau fakaʻataʻatā hotau ʻatamaí mo mālōlō. ʻOku tau mānava lōloa mo māmālie.

Ko hono hokó, ʻoku tau fakakaukau mo fakalaulauloto ki he meʻa ʻoku mahuʻinga kiate kitautolú pea fakafanongo ki he ngaahi fakakaukau ʻoku haʻu ki hotau ʻatamaí. Te tau lava ʻo fakakaukau ki he ngaahi faingataʻa ʻoku tau fepaki mo iá, tautautefito ki he meʻa ʻi heʻetau fakaakeaké pe ngaahi vā fetuʻutakí. Te tau lava ʻo fakakaukau ki he ngaahi veesi folofola pe lea ʻi he konifelenisi lahí ʻoku tau akó. Te tau lava ʻo tomuʻa fakakaukauʻi e ʻahó mo e fakahinohino ʻoku tau fiemaʻú. Te tau lava foki ʻo lekooti e ngaahi fakakaukau ʻoku tau maʻú ʻi ha tohinoa ke maʻu ha mahino lahi ange. Hili e taimi fakalongolongo ko ʻení, ʻoku tau hokohoko atu ke fekumi ki he tataki mo e mālohi ʻo e ʻEikí ʻi he lolotonga e ʻahó ʻi heʻetau fāifeinga ke “sio pē kiate [Ia] ʻi he fakakaukau kotoa pē” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 6:36).

Kuo akonaki ʻa Palesiteni M. Lāsolo Pālati ʻo pehē: “ʻOku mahuʻinga ke tau fakalongolongo mo fakafanongo pea muimui ki he Laumālié. ʻOku fuʻu lahi fau ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne tohoakiʻi ʻetau tokangá, ʻo mahulu ange ia ʻi ha toe meʻa ʻi he hisitōlia ʻo e māmaní. ʻOku fiemaʻu ʻe he tokotaha kotoa pē ha taimi ke fakalaulauloto mo fakakaukau ai. … ʻOku tau fiemaʻu kotoa pē ha taimi ke tau fehuʻi loto ai pe fakahoko maʻu pē ha ʻinitaviu fakataautaha. ʻOku tau faʻa femoʻuekina, pea ʻoku fuʻu longoaʻa ʻa e māmaní ʻoku faingataʻa ai ke tau fanongo ki he ngaahi lea fakalangi ke ‘longo pē, pea ʻilo ko au ko e ʻOtuá’ [Saame 46:10]” (“Be Still, and Know That I Am God” [Church Educational System devotional for young adults, May 4, 2014], broadcasts.ChurchofJesusChrist.org).

Ako mo Mahino

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi lea ko ʻeni mei he kau taki ʻo e Siasí ʻi heʻetau fakaakeaké. Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ke fakakaukauloto ki ai, ako, mo hiki e tohinoá. Kuo pau ke tau manatuʻi ke faitotonu pea fakamatala pau ʻi heʻetau tohí ke maʻu e meʻa ʻaonga taha mei aí.

ʻUnu ofi ange ki he ʻEikí

“ʻUnuʻunu mai kiate au pea te u ʻunuʻunu atu kiate kimoutolu; fekumi faivelenga kiate au pea te mou ʻiloʻi au; kole, pea te mou maʻu; tukituki pea ʻe toʻo ia kiate kimoutolu” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 88:63).

ʻOku fakaʻapaʻapaʻi ʻe he ʻEikí hotau lotó mo ʻetau tauʻatāina ke filí. ʻOkú Ne fakaʻatā ke tau fili ke haʻu kiate Ia ʻo ʻikai fakamālohiʻi. ʻOkú Ne ʻunuʻunu ofi mai kiate kitautolu ʻi heʻetau fakaafeʻi Iá.

  • ʻE founga fēfē haʻaku ʻunuʻunu ofi kiate Ia he ʻahó ni?

Fakahaaʻi ha loto-houngaʻia

“Lotu taʻe tuku. Fakafetaʻi ʻi he meʻa kotoa pē: he ko e finangalo ia ʻo e ʻOtuá ʻia Kalaisi Sīsū kiate kimoutolú. ʻOua naʻa fuʻifuʻi ʻa e Laumālié” (1 Tesalonika 5:17–19).

ʻI heʻetau manatuʻi ke houngaʻia ʻi he meʻa kotoa pē ʻi heʻetau moʻuí, naʻa mo e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai mahino kiate kitautolú, te tau lava ʻo pukepuke ʻa e fetuʻutaki hokohoko atu mo e ʻOtuá ʻa ia naʻe ui ʻe Paula ko e “lotu taʻe tukú.” Feinga ke fakamālō ki he ʻOtuá ʻi he ʻahó kotoa.

  • ʻOku uesia fēfē nai ʻe he fakahaaʻi ko ʻeni ʻo e houngaʻiá ʻa ʻeku vāofi mo e Laumālié?

Keinanga ʻi he ngaahi folofola ʻa Kalaisí

“ʻOku lea ʻa e kau ʻāngeló ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní; ko ia, ʻoku nau lea ʻaki ʻa e ngaahi folofola ʻa Kalaisí. Ko ia, naʻá ku pehē kiate kimoutolu, keinanga ʻi he ngaahi folofola ʻa Kalaisí; he vakai, ʻe fakahā kiate kimoutolu ʻe he ngaahi folofola ʻa Kalaisí ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke mou faí” (2 Nīfai 32:3).

Naʻe akoʻi ʻe Nīfai ʻi he veesi ko ʻení, ʻi he taimi ko ia ʻoku tau keinanga ai he ngaahi folofola ʻa Kalaisí, ʻe tataki kitautolu ʻe he ngaahi folofolá ni ʻi he meʻa kotoa ʻoku fiemaʻu ke tau ʻiloʻi mo fakahokó. Fakakaukau angé pe ʻe fēfē nai ke ʻaʻeva mo talanoa mo Sīsū Kalaisi he ʻahó kakato.

  • Ko e hā ʻoku ou ongoʻi ʻi he taimi ʻoku ou fakalaulauloto ai ki he fakatātā ko ʻení?

Maʻu ʻa e fakahā fakatāutahá

“Naʻe folofola ʻa e Fakamoʻuí, ʻTe u fakahā kiate koe ʻi ho ʻatamaí pea ʻi ho lotó, ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní’ (T&F 8:2, tānaki atu e mataʻitohi fakahihifí). … Ko ha ongo ki he ʻatamaí ʻoku pau ʻaupito. ʻE lava pē ke ongona pe ongoʻi pea tohi ha fakamatala fakaikiiki ʻo hangē pē naʻe tala hangatonu mai e fakahinohinó. Ko ha fetuʻutaki ki he lotó ko ha ueʻi angaʻofa ange ia” (Richard G. Scott, “Helping Others to Be Spiritually Led” [address given at the Church Educational System Symposium, Aug. 11, 1998], 3–4).

ʻI he tupulaki ʻetau mahino ki he fakahā fakatāutahá, te tau ʻiloʻi lahi ange ia pea ʻi ha ngaahi founga kehekehe mo maʻongoʻonga ange.

  • Kuó u maʻu fēfē ha ngaahi ongo mo e fakahā mei he ʻEikí?

“ʻOku ou pehē kiate kimoutolu [ko e ngaahi meʻá ni ʻa ia kuó u lea ki aí] kuo fakahā ia kiate au ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá. Vakai, kuó u ʻaukai mo lotu ʻi he ngaahi ʻaho lahi koeʻuhi ke u ʻiloʻi ʻa e ngaahi meʻá ni ʻe au. Pea ko ʻeni ʻoku ou ʻiloʻi ʻe au ʻoku moʻoni ia; he kuo fakahā ia ʻe he ʻEiki ko e ʻOtuá kiate au ʻaki hono Laumālie Māʻoniʻoní; pea ko e laumālie ia ʻo e fakahā ʻoku ʻiate aú” (ʻAlamā 5:46).

ʻE lava ʻe he ʻaukai ʻi he founga kuo fokotuʻu ʻe he ʻEikí ʻo ʻomi ʻa e mālohi lahi he ʻikai ke tau lava ʻo maʻu ʻi ha toe founga kehe (vakai, Mātiu 17:14–21). Ko hono moʻoní, te tau lava ʻo ʻaukai tautautefito ke ikunaʻi e maʻunimaá. Naʻe akoʻi ʻe ʻĪsaia, “ʻIkai ko ʻeni ʻa e ʻaukai kuó u filí? ke vete ʻa e ngaahi noʻo ʻo e angahalá, ke vete ʻa e ngaahi kavenga mamafá, pea ke tukuange ʻa e kau tamaioʻeikí, pea ke motumotuhi ʻa e ngaahi haʻamonga kotoa pē?” (ʻĪsaia 58:6).

  • Kuo fakatupulaki fēfē ʻe he ʻaukaí mo e lotú ʻeku malava ke maʻu fakahaá?

“Ko e fakakaukau ko ia ʻe lava ke iku e lau folofolá ki he ueʻi fakalaumālié mo e fakahaá, ʻokú ne fakaava e matapā ki he moʻoni ko ia ʻoku ʻikai fakangatangata ha potufolofola ki he ʻuhinga ʻi he taimi naʻe hiki aí ka ʻe lava foki ke kau ai mo e ʻuhinga ʻo e folofolá ki ha tokotaha laukonga ʻi he ʻaho ní. ʻIkai ngata aí, ʻe lava foki ke iku e lau folofolá ki he fakahā lolotonga ʻi ha meʻa pē ʻoku finangalo e ʻEikí ke fakahā ki he tokotaha laukongá he taimi ko iá. ʻOku ʻikai ke tau fakamatalaʻi ʻo fuʻu tōtuʻa ʻa e taimi ʻoku tau pehē ai ʻe lava ke hoko ʻa e folofolá ko ha ʻŪlimi mo ha Tūmemi ke tokoniʻi kitautolu takitaha ke maʻu ha fakahā fakataautaha” (Dallin H. Oaks, “Scripture Reading and Revelation,” Ensign, Jan. 1995, 8).

ʻOku hangē tofu hono ako e lea ʻo e ngaahi folofolá ko hono ako ha lea mulí. Ko e founga lelei taha ke akó ke tau fakaʻutumauku ai—ke lau mo ako ia ʻi he ʻaho kotoa pē.

  • Ko e fē ha taimi kuó u maʻu ai ha fakahā mei ha potufolofola?

Maʻu ha akonaki mei he ʻEikí

“ʻOua naʻa feinga ke akonakiʻi ʻa e ʻEikí, kae maʻu ʻa e akonakí mei hono toʻukupú. He vakai, ʻoku mou ʻiloʻi ʻe kimoutolu ʻokú ne akonaki ʻi he poto, pea ʻi he fakamaau totonu, pea ʻi he ʻaloʻofa lahi, ki he ngaahi meʻa kotoa pē kuó ne fakatupú” (Sēkope 4:10).

Mahalo kuo ʻikai ola lelei ʻetau ngaahi lotú ʻi he kuohilí koeʻuhí naʻa tau fakamoleki ha taimi lahi ange ʻi hono akonakiʻi e ʻEikí—ʻo talaange kiate Ia e meʻa ʻoku tau fiemaʻú—kae ʻikai fekumi ki Hono finangaló fekauʻaki mo ʻetau ngaahi filí mo e ʻulungāngá.

  • Kuó u maʻu nai kimuí ni ha aʻusia ʻi he lotú? Kapau ko ia, naʻe fonu nai ia ʻi he akonaki ki he ʻEikí pe mei he ʻEikí?

  • ʻOku ou loto-fiemālie nai ke fakafanongo pea tali ʻEne akonakí?