Maʻunimā
Sitepu 3: Fili ke tekaki hotau lotó mo ʻetau moʻuí ke tokangaʻi ʻe he ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí


“Sitepu 3: Fili ke tekaki hotau lotó mo ʻetau moʻuí ke tokangaʻi ʻe he ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí,” Fakamoʻui fakafou ʻi he Fakamoʻuí: Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá (2023)

“Sitepu 3,” Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá

fefakafiemālieʻaki ha ongo fefine

Sitepu 3: Fili ke tekaki hotau lotó mo ʻetau moʻuí ke tokangaʻi ʻe he ʻOtua ko e Tamai Taʻengatá mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí.

5:29

Tefitoʻi Moʻoni Mahuʻingá: Falala ki he ʻOtuá

Ko e sitepu 3 ko e sitepu filí ia. ʻI he ongo ʻuluaki sitepú, naʻa mau fakahā ʻa e meʻa ne ʻikai ke mau lava ʻo fai ʻiate kimautolú pea mo e meʻa naʻa mau fiemaʻu ke fakahoko ʻe he ʻOtuá maʻatautolú. ʻI he sitepu 3, naʻe fakafeʻiloaki kimautolu ki he meʻa pē te mau lava ʻo fakahoko maʻá e ʻOtuá. Naʻa mau lava ʻo fili ke fakaʻatā kimautolu kiate Ia pea tukulolo kotoa ʻemau moʻuí—kuohilí, lolotongá, mo e kahaʻú—pea mo homau lotó kiate Ia. Ko e sitepu 3 ko ha ngāue ia ʻo e tauʻatāina ke filí. Ko e fili mahuʻinga taha ia ʻoku tau fakahoko ʻi he moʻui ko ʻení.

Naʻe fakahoko ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele ʻa e fakamatalá ni fekauʻaki mo e fili mahuʻinga taha ko ʻení: “Ko e fakavaivaiʻi ko ia ha loto ʻo ha tahá ko e meʻa fakafoʻituitui makehe pē ia ʻoku fiemaʻu ke tau tuku ʻi he ʻōlita ʻa e ʻOtuá. Ko ha tokāteline faingataʻa ia, ka ʻoku moʻoni. Ko e ngaahi meʻa lahi kehe ʻoku tau foaki ki he ʻOtuá, neongo ʻene leleí, ko e ngaahi meʻa ia kuó Ne ʻosi foaki mai pea kuó Ne fakaʻatā mai ia kiate kitautolu. Ka ʻi he kamata ke tau fakavaivaiʻi kitautolu ʻaki hono tuku hotau lotó kae fai e finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻoku tau foaki moʻoni leva ai ha meʻa kiate Ia” (“Insights from My Life,” Ensign, Aug. 2000, 9).

Naʻe fakamatalaʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻa ʻene fili ke fakavaivai hono lotó ki he ʻOtuá pea mo e tauʻatāina naʻá ne maʻu mei he fili ko iá: “Mahalo ko e ʻilo lahi taha ʻi heʻeku moʻuí, ʻa e tukupā maʻongoʻonga taha taʻe toe fehuʻiá, naʻe hoko ia ʻi he faifai peá u falala ki he ʻOtuá te u foaki pe momoi ʻeku tauʻatāina ke filí kiate ia—ʻo ʻikai ha fakafepaki pe fakamālohi. … ʻO ʻuhinga, … ke toʻo e tauʻatāina ke fili ʻa ha taha … pea pehē, ‘Te u fai ki hoʻo fakahinohinó,’ pea ako ai ʻi hono fai iá ʻoku toe lahi ange hoʻo tauʻatāiná” (Obedience, Brigham Young University Speeches of the Year [Dec. 7, 1971], 4).

ʻI heʻemau fuofua ʻalu ki he ngaahi fakataha fakaakeaké, mahalo ne mau ongoʻi ne teke pe fakamālohiʻi kimautolu ʻe ha niʻihi kehe ke mau ō ki ai. Ka ke ngāue ʻi he sitepu 3, naʻe pau ke mau fili ke ngāue maʻamautolu pē. Naʻa mau fakatokangaʻi ko hono liliu ko ia ʻemau moʻuí ko ʻemau fili ia ʻamautolu. Naʻe ʻikai kaunga ia ki he fakakaukau pe ko e meʻa ne fiemaʻu ʻe homau ngaahi fāmilí mo e ngaahi kaungāmeʻá. Naʻe pau ke mau loto-fiemālie ke nofo ʻi he fakaakeaké ʻo tatau ai pē pe ko e hā e lau pe ngaahi fili ʻa ha taha kehe.

ʻI heʻemau ngāueʻi ʻa e sitepu hono 3, naʻa mau ako ai ko e fakaakeaké ne mahulu ange e ngaahi ngāue ʻa e ʻEikí ʻi heʻemau ngāué. Naʻá Ne fakahoko ʻa e maná ʻi he taimi naʻa mau fakaafeʻi mai Ia ki heʻemau moʻuí. Naʻa mau fili ke fakaʻatā e ʻOtuá ke Ne fakaakeake mo huhuʻi kimautolu. Naʻa mau fili ke fakaʻatā ke Ne tataki ʻemau moʻuí, ʻo manatuʻi foki, ʻokú Ne fakaʻapaʻapaʻi maʻu pē ʻemau tauʻatāina ke filí. Naʻa mau foaki ʻemau moʻuí ki Hono toʻukupú ʻi heʻemau fili ke hokohoko atu e polokalama fakaakeake ko ʻeni ʻoku nofotaha ʻi he fakalaumālié.

ʻI heʻemau fakahoko e sitepu ko ʻení, naʻa mau ongoʻi manavahē ki he taʻeʻiloá. Ko e hā e meʻa ʻe hoko ʻo kapau naʻa mau fakatōkilalo pea tukulolo ʻemau moʻuí mo e lotó fakaʻaufuli ke tokangaʻi ʻe he ʻOtuá? Ko e tokolahi ʻo kimautolu naʻe fuʻu faingataʻa ʻemau kei siʻí, pea naʻa mau manavahē ke mau toe tuʻu laveangofua ʻo hangē ko e fānau īkí. Koeʻuhí ko e ngaahi aʻusia he kuohilí, naʻa mau tui naʻe ʻikai malava ʻa e tukupā ki he fakaakeaké. Naʻa mau mamata ki ha kakai kehe ne fuʻu lahi ha ngaahi tukupā ne nau maumauʻi, pea naʻa mau maumauʻi foki mo ha ngaahi tukupā lahi. Ka naʻa mau fili ke ʻahiʻahi e meʻa ne fokotuʻu mai ʻe homau ngaahi kaungāmeʻa ne fakaakeaké: “ʻOua ʻe ala ki ai. ʻAlu ki he ngaahi fakatahá. Kole ha tokoni.” Naʻe fakaafeʻi kimautolu ʻe kinautolu ne nau ʻosi fakahoko e ngaahi sitepu ʻo e fakaakeaké kimuʻá ke mau ʻahiʻahi e tōʻonga moʻui foʻou ko ʻení. Naʻa nau tatali ʻi he faʻa kātaki ke mau loto-fiemālie ke kiʻi fakaʻatā pē ha potu moʻó e ʻOtuá.

ʻOku fakahoko mai ʻe Sīsū Kalaisi ʻa e fakaafe tatau: “ʻOku ou tuʻu ʻi he matapaá, mo tukituki: kapau ʻe fanongo ʻe ha taha ki hoku leʻó, mo toʻo ʻa e matapaá, te u hū atu kiate ia, pea te ma keinanga fakataha mo au” (Fakahā 3:20).

ʻI he kamatá, naʻe hohaʻa pea momou ʻemau ngaahi feingá. Naʻa mau toutou foaki ʻemau falalá kia Sīsū Kalaisi pea mau toe toʻo fakafoki pē ia. Naʻa mau hohaʻa he ʻikai ke Ne hōifua ʻi heʻemau feliliuakí pea toʻo ʻEne tokoní mo e ʻofá meiate kimautolu. Ka naʻe ʻikai ke Ne fai ia.

Naʻa mau fakaʻatā māmālie pē ʻa Sīsū Kalaisi ke fakahaaʻi Hono mālohi faifakamoʻuí pea mo e malu ʻi he muimui ʻi Hono halá. Naʻa mau takitaha fakatokangaʻi naʻe ʻikai ngata pē ʻi he fiemaʻu ke mau liʻaki e meʻa ne maʻunimā ai kimautolú, ka naʻe fiemaʻu foki ke mau tuku kotoa homau lotó mo ʻemau moʻuí ki he ʻOtuá. ʻI heʻemau fai iá, naʻa mau ʻilo ai ʻokú Ne faʻa kātaki mo tali ʻemau ngaahi tō mo humu ʻi he feinga ke fakavaivai kiate Ia ʻi he meʻa kotoa pē.

ʻOku fakamaʻunga he taimí ni ʻemau malava ke matuʻuaki e ʻahiʻahí ʻi he fakavaivai loto-fakatōkilalo ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. ʻOku mau fakahaaʻi ʻemau fiemaʻu e mālohi ʻo e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí, pea ʻoku kamata ke mau ongoʻi e mālohi ko iá ʻi loto ʻiate kimautolu, ʻokú ne fakamālohia kimautolu ke fepaki mo e ʻahiʻahi hono hokó. Kuo mau ako ke tali e moʻuí ʻi he ngaahi makatuʻunga ʻa e Fakamoʻuí.

ʻE lava ke faingataʻa kiate kimautolu ʻa e fakavaivai ki he ʻOtuá. ʻOku fiemaʻu ia ke mau toe fakatukupaaʻi kimautolu ki Hono finangaló he ʻaho takitaha, taimi ʻe niʻihi he houa kotoa, pe naʻa mo e momeniti ki he momeniti. ʻI heʻemau loto-fiemālie ke fai iá, ʻoku mau maʻu ai e ʻaloʻofa mo e mālohi fakaivia ke fakahoko e meʻa he ʻikai ke mau lava ʻo fakahoko maʻamautolú.

ʻOku hanga ʻe he fakavaivai maʻu pē ki he finangalo ʻo e ʻOtuá ʻo fakasiʻisiʻi ʻa e loto-mafasiá mo ʻomi ʻai ke ʻuhingamālie ange ʻemau moʻuí. ʻOku siʻisiʻi ange ʻemau ʻiteʻita ʻi he fanga kiʻi meʻa iiki ne faʻa fakatupu ʻita kiate kimautolú. ʻOku mau tali e nunuʻa ʻo ʻemau ngaahi angafaí. ʻOku mau fai ki he kakai kehé ʻo hangē ko ia ʻe fakahoko ʻe he Fakamoʻuí kiate kinautolú. ʻOku mau tali ʻa e moʻoni ko ia ʻoku faingataʻa ʻa e moʻui fakamatelié ʻi he meʻa ʻoku mau sio ki ai, fakakaukau ki ai, mo ongoʻí pea ʻe ʻi ai maʻu pē ʻa e faingamālie ke ne ʻomi ʻa e mamahi mo e loto-ʻita kiate kimautolu kae pehē foki ki he fiefiá.

ʻOku mau fakafoʻou he ʻaho takitaha ʻemau tukupā ke fakavaivai ki he finangalo ʻo e ʻOtuá. Ko e meʻa ʻeni ʻoku ʻuhinga ki ai homau tokolahi ʻi heʻemau pehē, “ʻAho pē ʻe taha he taimi.” Kuo mau fili ke liʻaki e loto-fefeká mo e tōʻonga siokita naʻe tupu mei ai ʻemau maʻunimaá. Pea kuo mau fakakaukau ke fiefia ʻi ha toe ʻaho ʻo e melino mo e mālohi ʻoku maʻu mei he falala ki he ʻOtuá mo ʻEne leleí, mālohí, mo e ʻofá.

ʻOku tokoni e sitepu 1, 2, mo e 3 ke mahino kiate kimautolu e founga ke fakaʻaongaʻi ai ʻa e tuí. Ko e taha ʻo e ngaahi fakaʻilonga mahino taha ʻo e ngāue ʻa e sitepu 3 ko ʻemau loto-fiemālie ke falala ki he ʻOtuá ke hoko atu ki he sitepu hokó.

Ngaahi Sitepu Ngāué

Ko ha polokalama ngāue ʻeni. ʻOku makatuʻunga ʻemau fakalakalaká ʻi hono fakaʻaongaʻi maʻu pē e ngaahi sitepú ʻi heʻemau moʻui fakaʻahó. ʻOku ʻiloa ʻeni ko hono “ngāueʻi ʻo e ngaahi sitepú.” ʻOku tokoni e ngaahi ngāue ko ʻení ke mau haʻu kia Kalaisi pea maʻu e fakahinohino mo e mālohi ʻoku fiemaʻú ke fakahoko e sitepu hono hoko ʻi heʻemau fakaakeaké.

Fili ke falala mo talangofua ki he ʻOtuá

ʻOku tokoni e ngaahi leá ni—naʻe toʻo mei he “Serenity Prayer” ne faʻu ʻe Leniholo Nipá—ʻi heʻetau fili ke falala mo talangofua ki he ʻOtuá: “ʻOtua, ʻomai muʻa ʻa e nonga ke u tali ʻa e ngaahi meʻa ʻoku ʻikai ke u lava ʻo liliú, loto-toʻa ke liliu e ngaahi meʻa te u lavá, mo e poto ke ʻiloʻi ʻa e faikehekehé.” ʻOku fenāpasi lelei e ngaahi leá ni mo e ngaahi lea ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 123:17: “Ko ia, … ke tau fai ʻi he loto-fiefia ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku tau maʻu ʻa e mālohi ke faí; pea te tau toki lava ʻo tuʻu maʻu ʻi he loto-fakapapau, ke mamata ki he fakamoʻui ʻa e ʻOtuá, pea ke fakahā mai ʻa hono toʻukupú.”

ʻOku foaki mai ʻe he ʻOtuá ʻa e nonga ʻi heʻetau falala ki Heʻene malava ke tokoniʻi kitautolú. ʻOku tau tali neongo ʻoku ʻikai ke tau lava ʻo puleʻi e ngaahi fili mo e angafai ʻa e niʻihi kehé, ka te tau lava ʻo fili ʻetau tōʻonga ʻi he tūkunga takitaha ʻoku tau fepaki mo iá. ʻOku tau fili loto-toʻa ke falala ki heʻetau Tamai ʻi Hēvaní pea ngāue ʻo fakatatau mo Hono finangaló. ʻOku tau foaki hotau lotó mo ʻetau moʻuí ke Ne tokangaʻi. ʻOku tau fili ke talangofua kiate Ia mo tauhi ʻEne ngaahi fekaú.

ʻI heʻemau fakaakeaké, kuo mau ʻilo ai ʻoku fiemaʻu ke mau toutou fakahoko e sitepu 3. Ko e taimi ʻe niʻihi ʻoku hangē ʻoku fiemaʻu ia ke mau toutou fakatukupaaʻi e momeniti pe ʻaho takitaha. ʻOku ʻikai mahuʻinga ia pe ko e hā hono tuʻo lahi ʻoku fiemaʻu ke mau fakahoko aí. Ko e taimi kotoa pē ʻoku mau fakahoko ai iá, ʻoku mau ongoʻi e tokoni mo e ʻofa ʻa e ʻOtuá, pea ʻoku fakamālohia kimautolu ʻi heʻemau fakaakeaké. Naʻe fakamanatu mai ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele: “ʻOku ʻikai ke lava ʻo fakahoko vave ʻa e fakavaivai fakalaumālié, ka ʻi he fakalakalaka māmālie, mo hono ngāue hokohoko ʻaki ʻo e ngaahi maka tuʻuʻangá. ʻOku taumuʻa e ngaahi maka tuʻuʻangá ke tau manga mei he tuʻuʻanga ʻe taha ki he tuʻuʻanga ʻe taha, ʻi he taimi pē ʻe taha. … ʻE faifai pea toki lava ʻo ‘folo hifo ʻa hotau lotó ʻe he finangalo ʻo e Tamaí’ ʻi heʻetau ‘loto-fiemālie ke fakavaivai … ʻo hangē ʻoku fakavaivai ʻe ha tamasiʻi siʻi ki heʻene tamaí’ (vakai, Mōsaia 15:7; 3:19)” (“Consecrate Thy Performance,” Ensign, May 2002, 36).

Toe vakaiʻi mo fakafoʻou ʻa e ngaahi fuakava mo e ʻOtuá

ʻE lava ke hangē ʻa e falala ki he ʻOtuá ʻi he meʻa kotoa peé ko hono tui ha matasioʻata foʻou pea vakai lelei ki he meʻa kotoa pē. ʻI heʻemau fili ke tafoki homau lotó ki he ʻOtuá, ʻoku mau kamata ai ke aʻusia e fiemālie mo e fiefia ʻoku maʻu mei he fekumi mo fakahoko e finangalo ʻa e Tamai Hēvaní. Ko e founga ʻe taha ʻoku mau fakahaaʻi ai ʻemau loto-fiemālie ke falala ki he ʻOtuá ko e teuteu ke maʻu ʻi he taau ʻa e sākalamēnití.

Talanoa mo hoʻo pīsopé pe palesiteni fakakoló fekauʻaki mo ho maʻunimaá pea mo hoʻo fili ke muimui ki he finangalo ʻa e ʻOtuá. Fai ho lelei tahá ke ʻalu ki he houalotu sākalamēnití he uike takitaha. ʻI hoʻo moihuú, fakafanongo fakalelei ki he lotu tāpuakiʻi ʻo e sākalamēnití pea fakakaukau ki he ngaahi meʻaʻofa ʻoku foaki atu ʻe he Tamai Hēvaní maʻaú. Fakafoʻou leva hoʻo tukupā ke tali mo muimui ki Hono finangalo maʻa hoʻo moʻuí ʻaki hono maʻu e sākalamēnití kapau ʻoku tui ho pīsopé pe palesiteni fakakoló ʻokú ke mateuteu ke fakahoko ia.

ʻI he tupulaki hoʻo fakaakeaké, te ke ʻilo ai ʻokú ke loto-fiemālie ange ke kau ʻiate kinautolu ʻoku fakaʻapaʻapa ki he feilaulau ʻa e Fakamoʻuí. Te ke kamata ke aʻusia ʻa e moʻoni ko ia “ʻoku ʻikai ha meʻa ʻe faingataʻa ki he ʻOtuá” (Luke 1:37).

Ako mo Mahino

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi lea ko ʻeni mei he kau taki ʻo e Siasí ʻi heʻetau fakaakeaké. Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ke fakakaukauloto ki ai, ako, mo hiki e tohinoá. Ko hotau natulá ke kumi e founga faingofua taha mo fiemālie taha ki he fakaakeaké. Ka ʻoku tau ʻilo he taimí ni ʻoku ʻaonga ange ʻa e faitotonú mo e fakapapauʻí. ʻI heʻetau vakaiʻi ʻetau tali ki he ngaahi fehuʻi ko ʻení mo ʻetau kau faifakahinohinó pea mo e niʻihi kehé, ʻoku mahino ai ʻetau ngaahi fakakaukaú mo e taumuʻá.

Fakafenāpasi mo e finangalo ʻo e ʻOtuá

“Fakalelei kimoutolu ki he finangalo ʻo e ʻOtuá, kae ʻikai ki he loto ʻo e tēvoló pea mo e kakanó; pea manatu, ʻo ka ʻosi hoʻomou fakalelei ʻa kimoutolu ki he finangalo ʻo e ʻOtuá, ʻoku ngata pea fou ʻi he ʻaloʻofa pē ʻa e ʻOtuá ʻa homou fakamoʻuí” (2 Nīfai 10:24).

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e foʻi lea fakalelei?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ke u moʻui ʻo fakafenāpasi mo e finangalo ʻo e ʻOtuá?

  • Te u lava fēfē nai ke ongoʻi e mālohi fakaivia ʻo e ʻOtuá ʻi heʻeku moʻuí ʻi heʻeku tafoki kiate Iá?

  • ʻOku fēfē ʻeku ongo ki hono tuku ke tataki ʻe he ʻOtuá ʻeku moʻuí?

  • Ko e hā ha meʻa ʻokú ne taʻofi ai mei hono fakaʻatā Ia ke Ne tataki ʻeku moʻuí?

Fakavaivai ki he finangalo ʻo e ʻOtuá

“Naʻe fakamaʻamaʻa ʻa e ngaahi kavenga ʻa ia naʻe hilifaki kia ʻAlamā mo hono kāingá; ʻio, naʻe fakamālohi ʻa kinautolu ʻe he ʻEikí koeʻuhi ke nau lava ʻo fua faingofua ʻa ʻenau ngaahi kavengá, pea nau fakaongoongo ʻi he fiefia mo e faʻa kātaki ki he finangalo kotoa pē ʻo e ʻEikí” (Mōsaia 24:15).

Naʻe mei lava ʻe he ʻOtuá ʻo toʻo e ngaahi kavenga ʻa ʻAlamā mo hono kakaí. Ka naʻá Ne fakamālohia kinautolu “ke nau lava ʻo fua faingofua ʻa ʻenau ngaahi kavengá.” Fakatokangaʻi ange naʻe ʻikai ke nau lāunga ka naʻa nau fakavaivai fiefia pē mo faʻa kātaki ki he finangalo ʻa e ʻOtuá. Fakakaukau ki he loto-fakatōkilalo ʻoku fiemaʻu ke loto-fiemālie ai ke fakamaʻamaʻa māmālie ha kavenga mafasia kae ʻikai vave.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e fakavaivai ki he ʻOtuá?

  • ‘Oku founga fēfē ʻeku fakavaivaí?

  • Ko e hā e ongo ʻoku ou maʻu fekauʻaki mo e fakavaivai loto-fiemālie mo faʻa kātaki ki he taimi ʻa e ʻOtuá?

  • Te u maʻu fēfē ʻa e loto-toʻa ke kei feinga pē ke muimui ki Hono finangaló?

ʻAukai mo lotu

“Naʻa nau faʻa ʻaukai mo lotu, pea nau fakaʻau ʻo mālohi ange ai pē ʻi honau loto-fakatōkilaló, mo tuʻu mālohi ai pē ʻi he tui kia Kalaisí, ʻo aʻu ki hono fakafonu honau laumālié ʻaki ʻa e fiefia mo e fiemālie, ʻio, ʻo aʻu ki hono fakahaohaoaʻi mo fakamāʻoniʻoniʻi honau lotó, ʻa ia ko ha fakamāʻoniʻoniʻi ʻoku hoko tupu mei heʻenau fakavaivaiʻi ʻa honau lotó ki he ʻOtuá” (Hilamani 3:35).

  • ʻOku fakamatalaʻi ʻe he veesi ko ʻení ʻa e kakai naʻa nau fakavaivaiʻi honau lotó ki he ʻOtuá. ʻOku tokoni fēfē ʻa e ʻaukaí ke fakavaivaiʻi hoku lotó ki he ʻOtuá pea fakamamaʻo mei he maʻunimaá?

  • Te u tukupā nai ke lotu ʻi he momeniti ʻo e ʻahiʻahí ke maʻu ha loto-fakatōkilalo mo e tui kia Kalaisi? Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku ʻio pe ʻikai aí?

  • ʻOku mālohi fēfē ʻeku loto-fiemālie ke fakavaivaiʻi hoku lotó ki he ʻOtuá kae ʻikai ki he maʻunimaá?

Tau fakatōkilalo ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá

“Kae vakai, naʻá ne fakahaofi ʻa kinautolu koeʻuhi naʻa nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hono ʻaó; pea koeʻuhí ko ʻenau fuʻu tangi lahi kiate iá naʻá ne fakahaofi ai ʻa kinautolu mei he nofo pōpulá; pea ʻoku ngāue pehē ʻa e ʻEikí ʻi he meʻa kotoa pē ʻi hono māfimafí ʻi he fānau ʻa e tangatá, pea mafao atu ʻa e toʻukupu ʻo e ʻaloʻofá kiate kinautolu ʻoku falala kiate iá” (Mōsaia 29:20).

Ko ʻetau loto-fakatōkilaló ko ha fili ia. ʻE lava ke ʻahiʻahiʻi kitautolu ke tau tui neongo kuo tokoniʻi ʻe he ʻOtuá e niʻihi kehé, ka he ʻikai ke Ne tokoniʻi kitautolu koeʻuhí ʻoku tau ngāvaivai mo siva e ʻamanakí. Te tau lava ʻo ʻiloʻi ʻoku loi ʻeni. Ko hono moʻoní ko e fānau kitautolu ʻa e ʻOtuá.

  • ʻOku tokoni fēfē ʻa e ʻilo ko ʻení ke u loto-fakatōkilalo pea fekumi ki he tokoni ʻa e ʻOtuá?

  • Ko e hā ha ngaahi fakakaukau kehe mo e tui hala fekauʻaki mo e ʻOtuá pea mo au kuó ne taʻofi ʻeku tautapa ki he ʻOtuá ke fakahaofi au mei he nofo pōpulá?

Fili ke falala ki he ʻOtuá

“Ko hoku lotó ke mou loto-fakatōkilalo, mo anganofo mo angavaivai; pea akoʻingofua; pea mohu ʻi he kātaki mo e faʻa kātaki fuoloa; pea anga-fakapotopoto ʻi he meʻa kotoa pē; pea faivelenga maʻu ai pē ʻi he tauhi ʻo e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá; pea kole ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku ʻaonga ke mou maʻú, ko e meʻa fakalaumālie mo e meʻa fakatuʻasino fakatouʻosi; pea fakafetaʻi maʻu ai pē ki he ʻOtuá koeʻuhi ko e meʻa kotoa pē ʻoku mou maʻú” (ʻAlamā 7:23).

Ko e falala ki he ʻOtuá ko ha fili ia. ʻOku hoko ʻa e fakaakeaké ʻi he mālohi ʻo e ʻOtuá ka ʻi he hili pē ʻetau fili ke fakavaivai ki Hono finangaló. ʻOku fakaava leva ʻe heʻetau filí ʻa e hala ke tafe mai ai Hono mālohí ki heʻetau moʻuí. ʻOku fakamatalaʻi ʻe he potufolofola ko ʻení ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻoku tau fiemaʻu ke fakavaivaiʻi ai ʻetau moʻuí mo hotau lotó ke tokangaʻi ʻe he ʻOtuá.

  • Ko e fē ʻi he ngaahi ʻulungaanga ko ʻení ʻoku teʻeki ke u maʻú?

  • Ko hai ʻe lava ʻo tokoni mai ke u fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga ʻoku teʻeki ke u maʻú?

  • Ko e fē ʻa e ngaahi ʻulungaanga te u lava ʻo ngāue ki ai he ʻaho ní?

  • Ko e hā ha meʻa te u lava ʻo fai he taimí ni ke kamata hono fakatupulaki e ngaahi ʻulungaanga ko ʻení?

Hoko ʻo hangē ha kiʻi tamasiʻí

“Ko e tangata fakakakanó ko e fili ia ki he ʻOtuá, pea kuo pehē ai pē ia talu mei he hinga ʻa ʻĀtamá, pea ʻe pehē ai pē, ʻo taʻengata pea taʻengata, kae ʻoua kuó ne talangofua ki he ngaahi fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, pea liʻaki ʻa e tangata fakakakanó kae hoko ko ha tangata māʻoniʻoni ʻi he fakalelei ʻa Kalaisi ko e ʻEikí, pea hoko ʻo anga tatau mo ha tamasiʻi siʻi, angavaivai, angamalū, loto-fakatōkilalo, faʻa kātaki, fonu ʻi he ʻofa, pea loto-fiemālie ke fakavaivai ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku ʻafioʻi ʻe he ʻEikí ʻoku lelei ke ne faí, ʻo hangē ʻoku fakavaivai ʻe ha tamasiʻi siʻi ki heʻene tamaí” (Mōsaia 3:19).

Naʻe aʻusia ʻe homau tokolahi ʻa e angakovi mei he mātuʻá pe kau tauhi fānaú, ko ia ʻoku faingataʻa pea malava ke fakailifia ʻa e hoko “ʻo hangē [ko] ha tamasiʻi siʻí.”

  • Ko e tūkunga nai ʻeni ʻoku ou fepaki mo iá? ʻOku ʻi ai nai ha ngaahi palopalema ʻoku teʻeki ke u fakaleleiʻi mo ha mātuʻa?

  • Ko e hā ha meʻa te u lava ʻo fai ke fakamavahevaheʻi ʻeku ngaahi ongo ki heʻeku ongomātuʻá mei heʻeku ngaahi ongo fekauʻaki mo e ʻOtuá?

Fefolofolai mo e ʻOtuá

“Pea tūʻulutui [ʻa Sīsū], mo lotu, ʻo ne pehē, ʻE Tamai, kapau ko ho finangaló, ʻave ʻa e ipú ni ʻiate au: kae ʻoua naʻa fai hoku lotó, ka ko e finangalo ʻoʻoú” (Luke 22:41–42).

ʻI he lotú ni, naʻe fakahaaʻi ai ʻe he Fakamoʻuí ʻa ʻEne loto-fiemālie ke fakavaivai ki he Tamai Hēvaní. Naʻá Ne fakahaaʻi Hono lotó, ka naʻá Ne fakahoko fakatōkilalo leva e finangalo ʻo ʻEne Tamaí. Ko ha tāpuaki ke tau lava ʻo fakahā ki he ʻOtuá ʻa e ngaahi ongo ʻoku tau maʻú.

  • ʻOku tokoni fēfē hono ʻiloʻi ko ia ʻoku mahino ki he Tamai Hēvaní ʻeku ilifiá, mamahí, pe ko ha faʻahinga ongo pē ʻoku ou maʻu, ke u lea moʻoni ai ʻo pehē, “Ke fai ho finangaló”?