Maʻunimā
Sitepu 8: Hiki ha lisi ʻo e kakai kotoa pē kuo tau fakalaveaʻí pea loto-fiemālie ke kole fakamolemole kiate kinautolu


“Sitepu 8: Hiki ha lisi ʻo e kakai kotoa pē kuo tau fakalaveaʻí pea loto-fiemālie ke kole fakamolemole kiate kinautolu,” Fakamoʻui fakafou ʻi he Fakamoʻuí: Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá (2023)

“Sitepu 8,” Ko e Fakahinohino Sitepu ʻe 12 ki he Polokalama Fakaakeake mei he Maʻunimaá

fefine ʻoku lea ki he kulupú

Sitepu 8: Hiki ha lisi ʻo e kakai kotoa pē kuo tau fakalaveaʻí pea loto-fiemālie ke kole fakamolemole kiate kinautolu.

5:14

Tefitoʻi Moʻoni Mahuʻingá: Teuteu ke Fai ha Ngaahi Fakalelei

Kimuʻa pea kamata ʻemau fakaakeaké, ne hangē ʻemau tōʻonga moʻui maʻunimaá ha fuʻu ʻahiohio fonu ʻi he ivi fakaʻauha ʻokú ne motuhi homau ngaahi vā fetuʻutakí, ʻo tuku ʻa e maumau lahi. ʻI heʻemau ngāue ki he sitepu 7, naʻa mau ongoʻi e mālohi faifakamoʻui ʻo e ʻaloʻofa ʻa e Fakamoʻuí, mo ongoʻi vēkeveke ke fakaleleiʻi e ngaahi vā fetuʻutaki kuo maumaú. Ko e sitepu 8 ko ha faingamālie ia hiki ha lisi ʻo e kakai mo e ngaahi kautaha ne mau fakalaveaʻí pea faʻu leva ha palani ke fakaleleiʻi mo toe fokotuʻu homau ngaahi vā fetuʻutakí.

ʻI heʻemau ngāue ki he ngaahi sitepu ʻo e fakaakeaké, naʻa mau ʻilo ai ko e taha ʻo e ngaahi meʻa tākiekina fakalaumālie fekauʻaki mo e ngaahi sitepu ʻe 12 ko honau fakahokohoko kuo tohi aí. ʻOku faʻa ʻi ai ha sitepu teuteu ʻoku hoko kimuʻa ʻi ha sitepu ʻoku fiemaʻu ki ai ha loto-toʻa lahi. Ko e sitepu 8, fakataha mo e ngaahi sitepu kotoa pē kimuʻá, ko ʻetau teuteu ia ki he sitepu 9, ʻa ia ʻoku fiemaʻu ki ai ha loto-toʻa ʻoku lahi ange ʻi he loto-lahi ʻoku tau maʻú.

Naʻa mau ako mei he kakai ne nau ʻosi ngāueʻi ʻa e sitepu 8 ko e fakavave taʻefakakaukau ko ia ke fakalelei ʻo ʻikai ha teuteú, ʻe lava ke fakamamahi tatau pē ia mo e ʻikai fakahoko ha fakaleleí. Ko ia naʻa mau fakaʻaongaʻi ha taimi ke lotu; kumi faleʻi mei he kakai ne mau falala ki aí, hangē ko ʻemau kau faifakahinohinó pe kau taki ʻo e Siasí; pea fakahoko ha palani. Naʻe hanga ʻe he teuteu ko ʻeni ʻi he sitepu 8 ʻo taʻofi kimautolu mei hono maumauʻi lahi ange homau ngaahi vā fetuʻutakí, ʻi he kamata ke mau fetuʻutaki ki he kakaí ʻi he sitepu 9.

Hiki ha lisi

Kimuʻa pea mau toe fokotuʻu ha ngaahi vā fetuʻutakí, naʻe fiemaʻu ke mau ʻiloʻi mo hiki ha lisi ʻo e ngaahi vā fetuʻutaki ko ia ne motuhiá. Naʻa mau fakaʻaongaʻi ʻemau ngaahi vakaiʻi fakataautaha mei he sitepu 4 ke teuteuʻi ʻaki ʻemau lisí. ʻI heʻemau toe vakaiʻi ʻi he faʻa lotu ʻa ʻemau vakaiʻi fakatāutahá, naʻe tokoni mai ʻa e Laumālié ke mau ʻiloʻi e ngaahi vā fetuʻutaki ko ia ne mau fakamamahiʻí. Ko kimautolu ko ia ne faʻu ha saati ʻi heʻemau ngāue ki he sitepu 4, naʻa mau ʻilo ai ʻoku faingofua ange ke ʻiloʻi e kakaí mo e ngaahi kautaha ko ʻení (vakai ki he fakamatala fakalahí ki ha sīpinga ʻo ha saati).

Ne mau ʻilo ne ʻaonga e ngaahi fakahinohino ko ʻení ʻi heʻemau hiki ʻemau lisí. Naʻa mau fehuʻi loto pē, “ʻOku ʻi ai nai ha taha ʻi heʻeku moʻuí, he kuohilí pe lolotongá, ʻoku ou ongoʻi mā, taʻefiemālie, pe fakamāʻia he feohi mo iá?” Naʻa mau hiki honau hingoá, pea mau tekeʻi ʻa e ʻahiʻahi ke fakatonuhiaʻi e ngaahi ongo ne mau maʻú pe kumi ʻuhinga ki heʻemau angakovi kiate kinautolú. Naʻa mau fakakau ai e kakai ne mau taumuʻa ke fakamamahiʻí mo e kakai ne ʻikai ke mau taumuʻa ke fakamamahiʻí. Naʻa mau fakakau ai ha kakai kuo nau pekia mo e kakai naʻe ʻikai ke mau ʻilo pe te mau fetuʻutaki fēfē kiate kinautolú. Naʻa mau nofotaha ʻi he ngaahi tūkunga makehé ni ʻi heʻemau ngāue ki he sitepu 9. ʻI heʻemau ngāue ʻi he sitepu 8, naʻa mau tokanga taha ki he loto-toʻa ʻi heʻemau faitotonú.

Naʻa mau feinga ke ʻoua naʻa liʻaki e fanga kiʻi meʻa īkí. Naʻa mau fakakaukau moʻoni ki he mamahi ne mau fakahoko ki he kakaí ʻi heʻemau fakatōliʻa ʻemau ngaahi maʻunimaá, naʻa mo e taimi naʻe ʻikai ke mau angakovi ai kiate kinautolú. Naʻa mau lisi e niʻihi naʻa mau ʻofa aí mo e ngaahi kaungāmeʻa ne mau fakamamahiʻi ʻi heʻemau ʻitá, taʻetokangá, ʻitangofuá, fakaangá, ʻikai faʻa kātakí, taʻefaitotonú, mo e taʻefakaʻapaʻapá. Kapau naʻa mau fakalahi ki he ngaahi kavenga ʻa ha taha kehe ʻi ha faʻahinga founga pē, naʻa mau fakakau e kakai ko iá ʻi heʻemau lisí. Naʻa mau feinga ke hiki e tokotaha kotoa naʻe uesia ʻi he ngaahi loi ne mau fakahokó, ngaahi palōmesi ne mau motuhí, mo e ngaahi founga naʻa mau puleʻi pe fakaʻaongaʻi ai kinautolú. Naʻa mau fakakaukau ki he kakai naʻe teʻeki ke mau fakamolemoleʻí, pea tānaki foki mo kinautolu ki heʻemau lisí.

Hili ʻemau lisi e tokotaha kotoa naʻa mau fakamamahiʻí, ne mau tānaki ha toe hingoa ʻe taha ki he lisí—ko homau hingoá. ʻI heʻemau fakatōliʻa homau maʻunimaá, naʻa mau fakamamahiʻi ai kimautolu pea pehē foki ki he niʻihi kehé. Ko e founga lelei taha te mau lava ai ʻo fakalelei kiate kimautolú ko e moʻui ʻo fakaakeake mei he maʻunimaá. ʻE lava ʻe he ʻOtuá ʻo tokoni mai ke tau fakamolemoleʻi kitautolu mo fakahoko e ngaahi fakaleleí. ʻI heʻemau ongoʻi e ʻofa mo e fakamolemole ʻa e ʻOtuá, naʻe fetongi ʻemau ngaahi ongoʻi maá ʻaki ha loto-fiemālie ke fai ha fakaleleí.

Loto-fiemālie

Hili ʻemau tohi ʻemau lisí, naʻe fiemaʻu ke mau loto-fiemālie ke fakahoko e ngaahi fakaleleí. Naʻe ʻilo homau tokolahi naʻe ʻikai ke mau lava ʻo lisi e kakai mo e ngaahi kautaha naʻa mau fakamamahiʻí ʻo ʻikai tohoakiʻi ʻe heʻemau ʻita kiate kinautolu ne nau fakamamahiʻi foki mo kimautolú. Naʻe faʻa fihia e kakai ʻe niʻihi he ngaahi tōʻonga fakamamahi ʻo e fetāufehiʻaʻaki ʻiate kinautolú. Ke fakangata e ngaahi tōʻonga ko ʻení, naʻe pau ke loto-fiemālie ha taha ke fakamolemole.

ʻI heʻemau vete totonu e ngaahi ongo ne mau maʻu ne ʻikai leleí, naʻe tokoni e ʻOtuá ke mau fakangata e tōʻonga tāufehuʻaʻakí. Naʻá Ne fakahaaʻi mai ʻoku fiemaʻu ke mau fakamolemoleʻi e niʻihi kehé ʻo hangē pē ko ʻEne fakamolemoleʻi kimautolú. ʻI he talanoa fakatātā ʻo e tangata naʻe fakamolemoleʻi kotoa ʻene ngaahi moʻuá kae ʻikai ke ne fie fakamolemoleʻi e niʻihi kehé, naʻe talaange ʻe heʻene ʻeikí, “Ne u fakamolemolea koe ʻi he totongi kotoa pē ko iá, ko e meʻa ʻi hoʻo kole kiate aú: Pea ʻikai naʻe taau mo koe hoʻo manavaʻofa foki ki ho kaungā tamaioʻeikí, ʻo hangē ko ʻeku manavaʻofa kiate koé?” (Mātiu 18:32–33).

ʻI heʻemau fāifeinga ke loto-fiemālie ke fakalelei mo e kakai naʻa nau fakamamahiʻi kimautolú, naʻa mau tautapa ki he ʻaloʻofa ʻa Kalaisí ke tokoni mai ke mau fakahoko kiate kinautolu e ʻaloʻofa tatau ʻokú Ne tuku mai kiate kimautolú. Naʻa mau fakahoko e akonaki ʻa e Fakamoʻuí ke lotua ʻenau leleí mo kolea ke nau maʻu e ngaahi tāpuaki kotoa pē te mau fiemaʻu maʻamautolú (vakai, Mātiu 5:44).

ʻI heʻemau ngāue ʻi he sitepu 8, naʻa mau feinga ke manatuʻi ko e sitepu ko ʻení ʻoku ʻikai ko hano fakamaaʻi ia ha taha—pe ko kimautolu pe niʻihi kehé. Kuo fakahā mai ʻe heʻemau aʻusiá ʻoku toʻo ʻe he Fakamoʻuí ʻa e mafasia ʻo e halaiá mo e fakamāʻiá ʻi heʻemau vakai moʻoni ki homau ngaahi vā fetuʻutaki palopalemaʻiá pea mo e tafaʻaki naʻa mau fakahokó. ʻI he sitepu 8, naʻe kamata ke mau fakafelāveʻi kiate kimautolu pē, niʻihi kehé, pea mo e moʻuí ʻaki ha loto foʻou. Naʻe kamata ke mau ongoʻi nonga ʻi heʻemau moʻuí kae ʻikai ko e fekeʻikeʻí mo e fakakaukau koví.

Naʻa mau loto-fiemālie ke taʻofi hono fakamaauʻi taʻetotonu e kakaí mo vakaiʻi fakataautaha ʻenau moʻuí mo ʻenau ngaahi fehalākí. Naʻa mau loto-fiemālie ke taʻofi hono fakasiʻia ʻemau tōʻonga koví pe kumi ʻuhinga ki aí. ʻI heʻemau loto-fiemālie ke fakaleleí, naʻa mau ongoʻi e nonga ʻi hono ʻiloʻi ʻoku hōifua mai ʻa e Tamai Hēvaní ki heʻemau ngaahi ngāué. Naʻe tokoni e sitepu ko ʻení ke mau fakahoko e ngaahi ngāue ne fakaʻatā ai e Fakamoʻuí ke fakatauʻatāinaʻi kimautolu mei heʻemau ngaahi fehalaaki he kuohilí. Naʻe hanga ʻe he loto-fiemālie ke fakaleleí ʻo teuteuʻi kimautolu ke ngāue ʻi he sitepu 9.

Ngaahi Sitepu Ngāué

Ko ha polokalama ngāue ʻeni. ʻOku makatuʻunga ʻemau fakalakalaká ʻi hono fakaʻaongaʻi maʻu pē e ngaahi sitepú ʻi heʻemau moʻui fakaʻahó. ʻOku ʻiloa ʻeni ko hono “ngāueʻi ʻo e ngaahi sitepú.” ʻOku tokoni e ngaahi ngāue ko ʻení ke mau haʻu kia Kalaisi pea maʻu e fakahinohino mo e mālohi ʻoku fiemaʻú ke fakahoko e sitepu hono hoko ʻi heʻemau fakaakeaké.

Hiki ha lisi ʻo ha kakai kuo mau fakaʻitaʻi pe fakamamahiʻi.

Naʻe tataki kimautolu ʻe heʻemau kau faifakahinohinó ʻi heʻemau teuteuʻi ʻemau lisí, pea naʻa mau toe ʻilo ai ʻoku mahuʻinga ʻa e tohí. Naʻe fakaʻaongaʻi ʻe homau tokolahi e fakahokohoko ko ʻení ke tokoni ke faingofua ʻa e ngāué kae moʻoni.

ʻUluakí, ʻi hono fakaʻaongaʻi ʻemau vakaiʻi fakataautaha mei he sitepu 4, naʻa mau lisi e kakai pe ngaahi kautaha naʻe fiemaʻu ke mau fetuʻutaki ki aí.

ʻI he tafaʻaki ʻo e meʻa takitaha ne lisí, naʻa mau hiki ai ha ʻuhinga nounou ʻo e fiemaʻu ke fakaleleí.

Pea ʻi he tataki ʻa e Laumālié, naʻa mau faʻu ha palani ke fetuʻutaki ki he kakai ʻi heʻemau lisí, pe ko e aʻutonu ki ai, pe telefoni, pe faitohi pe ʻīmeili. Naʻa mau toe vakaiʻi ʻemau palaní mo ʻemau kau faifakahinohinó pe kau faifaleʻi falalaʻangá.

Fakaʻosí, naʻa mau fakakau ai ha ʻaho ke ʻosi ki ai. Naʻa mau tuku leva ha feituʻu ke tohi ai e ʻaho naʻa mau fetuʻutaki ai ki he tokotahá pea mo e ngaahi ola ʻo e fetuʻutakí. (Ko ha meʻangāue ʻaonga ʻa e saati ʻi he fakamatala fakalahí.)

Faʻa fakamolemolé

ʻOku faingataʻa ke kole ha fakamolemole mei he kakai kuo nau fakamamahiʻi kitautolú. Kapau ʻokú ke fefaʻuhi mo ʻeni, ʻe ala tokoni ke ke ʻuluaki hiki ha lisi ʻo e kakai ʻoku fiemaʻu ke ke fakamolemoleʻí; pea hiki leva ha lisi ʻo e kakai ʻoku fiemaʻu ke ke kolea mei ai ha fakamolemolé. Mahalo te ke ʻohovale ke ʻiloʻi ʻoku ʻasi ha ngaahi hingoa ʻe niʻihi ʻi he ongo lisí fakatouʻosi.

ʻOku fiemaʻu ke tau faʻa kātaki ʻiate kitautolu ʻi heʻetau ngāue ʻi he faʻa lotu ki hono fakamolemoleʻi e kakai naʻa tau hikí. Naʻe pehē ʻe Palesiteni Sēmisi E. Fausi: “Ko e tokolahi taha ʻo kitautolú, ʻoku tau fiemaʻu ha taimi ke foua ai ʻa e mamahí mo e molé. Te tau lava ʻo kumi ha ngaahi ʻuhinga lahi ki hono fakatoloi ʻo e fakamolemolé. Ko e taha ʻo e ngaahi ʻuhinga ko ʻení ko e tatali ki he kau faihalá ke nau fakatomala [mo fakalelei mo kitautolu] kimuʻa pea tau fakamolemoleʻi kinautolú. Ka ʻoku fakatupu ʻe he fakatoloi peheé ke mole meiate kitautolu ʻa e nonga mo e fiefia ʻe lava ke tau maʻú. ʻOku ʻikai ʻomi e fiefiá ʻi he tukulotoʻi e mamahi kuo fuoloa fau ʻene hokó. … Kapau te tau lava ʻo maʻu ha fakamolemole ʻi hotau lotó maʻanautolu kuo nau fakamamahiʻi mo fakalaveaʻi kitautolú, te tau aʻusia ha tuʻunga māʻolunga ange ʻo e ongoʻi mahuʻingaʻia ʻiate kitá mo e tuʻunga leleí” (“The Healing Power of Forgiveness,” Liahona, May 2007, 68).

ʻOku ʻikai ʻuhinga hono fakamolemoleʻi ha tahá ʻoku tau fakaoleoleʻi ʻenau ngaahi fili koví pe fakaʻatā ke nau angakovi mai kiate kitautolu. Ka ʻoku fakaʻatā ʻe he fakamolemolé ke tau laka ki muʻa fakalaumālie, fakaeloto, mo fakatuʻasino. Hangē pē ko e nofo pōpula ʻa kinautolu kuo nau fakamamahiʻi kitautolú, ʻe lava ke fakapōpulaʻi mo kitautolu ʻi he ʻikai ke tau loto ke fakamolemoleʻi kinautolú. ʻI heʻetau fakamolemolé, ʻoku tau liʻaki ai e ngaahi ongo ʻoku nau maʻu e mālohi ke “keina, uesia, pea iku ʻo fakaʻauhá” (Thomas S. Monson, “Hidden Wedges,” Ensign, May 2002, 20). ʻOku toe tokoni foki ʻa e faʻa fakamolemolé ke tau maʻu lahi ange ʻa e Laumālié pea hokohoko atu ʻi he hala ʻo e tuʻunga fakaākongá. Hangē ko e fakamanatu mai ʻe Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa, ʻi heʻene kei ʻi he Kau Palesitenisī ʻUluakí, “ʻOku fonu ʻa hēvani he kakai ʻoku nau faitatau he meʻa ko ʻení: ʻOku fakamolemoleʻi kinautolu. Pea ʻoku nau faʻa fakamolemole” (“ʻOku Maʻu ʻa e ʻAloʻofá ʻe he Kau Manavaʻofá,” Liahona, Mē 2012, 77).

Lotua ha manavaʻofa

Neongo ʻokú ke manavahē ʻo hangē ko kimautolú ke fakahoko e fakaleleí, ka ʻoku mau fakamoʻoni atu ʻi he tokoni ʻa e Fakamoʻuí, te ke lava ʻo loto-fiemālie ke fetaulaki mo e kakai ʻi ho lisí ʻi he taimi ʻe faingamālie aí. Naʻa mau teuteu ke fakalelei ʻaki ʻemau lotua e loto-lahi ke moʻui ʻi he tui ki he ʻOtuá, ʻo ʻikai ʻi he ilifia ki he meʻa ʻe ala fakahoko pe lea ʻaki ʻe he kakaí. Pea naʻa mau feinga ke muimui ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí kae ʻikai ko e maá pe ilifiá. Ko e taha ʻo e ngaahi tefitoʻi moʻoni maʻongoʻonga naʻá ne tokoniʻi kimautolú ko e manavaʻofá, “ʻa e ʻofa haohaoa ʻa Kalaisí” (Molonai 7:47).

Kimuʻa pea ngāue ki he sitepu 8, naʻe ʻohovale homau tokolahi ke ongoʻi e ʻofa ʻa Sīsū Kalaisí neongo kotoa ʻemau ngaahi tōnounoú. Naʻe fakatupu ʻe he ʻofa ko ʻeni meiate Iá ke mau ongoʻi ha ʻofa lahi kiate Ia pea ʻomi ai ha holi ke mau muimui kiate Ia. ʻI heʻemau feinga homau lelei tahá ke muimui kiate Iá, naʻe fakafonu kimautolu ʻaki ʻEne ʻofa kiate kimautolu pea mo e niʻihi kehé. Naʻa mau lotua ha manavaʻofa, pea ʻi he fakalau ʻa e taimí ne mau fakatokangaʻi naʻa mau loto-fiemālie ange ke fakamolemoleʻi e kakaí mo fakalelei. Naʻa mau ʻilo foki ha ʻofa mo e fakamolemole lahi faufaua kiate kimautolu. Naʻa mau kole ki he ʻOtuá ke fakamolū e loto ʻo e kakai ʻi heʻemau lisí ke nau manavaʻofa mai kiate kimautolu, pea naʻa mau lotua e mālohi ke tali ha faʻahinga ola pē.

ʻI heʻemau lotua ha manavaʻofá, naʻe ʻilo ʻe homau tokolahi ne tokoni ke fili ha taha mei heʻemau lisí pea tūʻulutui fakamātoato ʻo lotua e tokotaha ko iá he ʻaho kotoa ʻi ha uike ʻe ua. Naʻe tokoni ʻemau lisi fakaleleí ke fakapatonu ʻemau ngaahi lotu ki he Tamai Hēvaní fekauʻaki mo ʻemau ngaahi ongo ne teʻeki fakaleleiʻí. ʻI heʻemau lotú—neongo kapau ne ʻikai ongo fakamātoato he kamatá—naʻe faifai pea tāpuekina kimautolu ʻaki ha manavaʻofa fakaofo. Naʻa mo e ngaahi tūkunga fakatuʻutāmakí, kuo tāpuekina ʻe he ʻOtuá e kakai kuo nau lotua ha manavaʻofa ke fakamolemole mo fakaleleí.

Ako mo Mahino

ʻE lava ke tokoni ʻa e ngaahi potufolofola mo e ngaahi lea ko ʻeni mei he kau taki ʻo e Siasí ʻi heʻetau fakaakeaké. Te tau lava ʻo fakaʻaongaʻi ia ke fakakaukauloto ki ai, ako, mo hiki e tohinoá. Kuo pau ke tau manatuʻi ke faitotonu pea fakamatala pau ʻi heʻetau tohí ke maʻu e meʻa ʻaonga taha mei aí.

Kau muimui anga-fakamelino ʻa Kalaisi

“ʻOku ou fie lea kiate kimoutolu ʻa ia ʻoku ʻi he siasí, ʻa ia ko e kau muimui anga-fakamelino ʻo Kalaisí, ʻa ia kuo maʻu ha ʻamanaki feʻunga ʻa ia te mou lava ai ʻo hū ki he mālōlōʻanga ʻo e ʻEikí, ʻo fai atu mei he taimí ni kae ʻoua ke mou mālōlō fakataha mo ia ʻi langi.

“Pea ko ʻeni ʻe hoku kāinga, ʻoku ou pehē ʻoku hanga ʻe he meʻá ni ʻo fakamahinoʻi homou tuʻungá ʻi hoʻomou ʻaʻeva ʻi he melino mo e fānau ʻa e tangatá” (Molonai 7:3–4).

ʻI he ʻuluaki sitepu ʻe fitú, naʻa mau kamata ha ngāue ʻo e hoko ko e kau muimui anga-fakamelino ʻa Kalaisí. ʻI he taimi ʻoku mau melino ai mo Kalaisí, ʻoku mau mateuteu lelei ange ai ke nofo melino mo e niʻihi kehé.

  • ʻOku tokoni fēfē hono ngāueʻi fakahokohoko e ngaahi sitepu ʻo e fakaakeaké ke u hoko ko ha muimui anga-fakamelino ʻa Kalaisí?

  • Ko e hā ha ngaahi ngāue kehe ʻoku fiemaʻu ke u fakahoko ke nofo melino ai mo e kakai ʻi heʻeku moʻuí?

Ko e ʻofa haohaoa ʻa e ʻOtuá

“ʻOku ʻikai ha manavahē ʻi he ʻofá; ka ʻoku tekeʻi atu ʻa e manavaheé ʻe he ʻofa haohaoá: he ʻoku ʻi he manavaheé ʻa e mamahí. Ko ia ia ʻoku manavaheé, ʻoku teʻeki ke fakahaohaoa ia ʻi he ʻofá.

“ʻOku tau ʻofa [ki he ʻOtuá], koeʻuhí ko ʻene tomuʻa ʻofa mai kiate kitautolú” (1 Sione 4:18–19).

  • Te u falala fēfē ki he ʻofa haohaoa ʻa e ʻOtuá kiate aú pea ki he tokotaha ʻoku ou kole ha fakamolemole mei aí?

  • ʻOku fakamālohia fēfē ʻeku loto-fakapapau ke fakalelei ʻi he feituʻu pē ʻe malavá, ʻi hono ʻiloʻi ʻoku ʻofa ʻa e ʻOtuá ʻiate au pea mo e kotoa ʻEne fānaú?

Fetuʻutaki ki he niʻihi kehé

“ʻOua ʻe fakamaau, pea ʻe ʻikai fakamaauʻi ʻa kimoutolu: mou fakamolemole, pea ʻe fakamolemolea ʻa kimoutolu:

“Foaki, pea ʻe foaki ia kiate kimoutolu; ko e fua lahi, kuo faʻo lolo hifo, ʻo lulu fakataha, pea fonu mahuohua, ʻe atu ki homou fatafatá. He ko e fuofua ko ia te mou fua ʻakí, ʻe toe fua ʻaki ia kiate kimoutolu” (Luke 6:37–38).

Neongo te tau ilifia naʻa fakasītuʻaʻi ʻe ha kakai ʻe niʻihi ʻetau feinga ke fakamelino mo kinautolú, ka ʻoku ʻikai totonu ke tau fakaʻatā e ilifia ko ʻení ke ne taʻofi kitautolu mei hono hiki kinautolu ʻi heʻetau lisí pea teuteu ke fetuʻutaki kiate kinautolú. ʻOku mahulu ange ʻa e ngaahi tāpuaki te tau maʻú ʻi he mamahí.

“Ko ʻetau ofi ange ko ia ki heʻetau Tamai Hēvaní, ko e lahi ange ia ʻa e lava ke tau mamata ʻi he manavaʻofa ki he ngaahi laumālie ʻoku ʻauhá—ʻoku tau ongoʻi ʻoku tau loto ke puke mai ʻa kinautolu ki hotau umá, pea ʻoua te tau toe sio ki heʻenau ngaahi angahalá. … Kapau ʻe ʻaloʻofa atu ʻa e ʻOtuá kiate koe, ʻaloʻofa foki ki he niʻihi kehé” (Joseph Smith, in History, 1838–1856 [Manuscript History of the Church], volume C-1 Addenda, 74, josephsmithpapers.org).

  • Ko e ngaahi laumālie taʻehaohaoa kotoa kitautolu ʻoku tau fiemaʻu e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku tokoni fēfē ke ʻiloʻi ʻi hono ngāueʻi ko ia e sitepu 8, ʻoku ou fakaava ai e matapā ke maʻu e manavaʻofa mo e ʻaloʻofa ʻa Sīsū Kalaisí?

Fakamolemoleʻi pea kole fakamolemole

“Pea naʻe toki haʻu ai ʻa Pita kiate ia, ʻo ne pehē, ʻEiki, ʻe liunga fiha ʻa e angahala ʻa hoku tokouá kiate au mo ʻeku fakamolemole iá? ke liunga fitu?

“Pea pehē ʻe Sīsū kiate ia, ʻOku ʻikai te u pehē kiate koe, Ke liunga fitu pē: kae liunga fitungofulu lau e fitu” (Mātiu 18:21–22).

ʻOku faingofua ange ke fakamolemoleʻi mo kole fakamolemole ʻi ha faihala ʻe taha ʻi hano fakamolemoleʻi pe kole fakamolemole ki ha tūkunga fuoloa kuo fonu ʻi he ngaahi fakamamahi kehekehe. Fakakaukau ki he ngaahi vā fetuʻutaki he kuohilí pe lolotongá mo e ngaahi tūkunga fuoloa ʻoku fiemaʻu ke ke fakamolemoleʻi pe kole fakamolemole aí.

  • Te u maʻu fēfē ʻa e mālohi ke fakamolemoleʻi pea kole fakamolemolé?

  • ʻOku founga fēfē ʻa e hoko ʻa Sīsū Kalaisi ko e sīpinga maʻongoʻonga taha ʻo hono fakamolemoleʻi e niʻihi kehé? ʻE tokoniʻi fēfē au ʻe Heʻene sīpingá ke u fakamolemoleʻi e niʻihi kehé?

“ʻOku ou pehē kiate kimoutolu, ʻoku totonu ke mou fefakamolemoleʻaki; he ko ia ia ʻoku ʻikai te ne fakamolemoleʻi hono tokouá ʻi heʻene ngaahi angahalá ʻoku halaia ia ʻi he ʻao ʻo e ʻEikí; he ʻoku nofo ʻiate ia ʻa e angahala lahi angé.

“Ko au, ko e ʻEikí, te u fakamolemoleʻi ʻa ia ʻoku ou loto ke fakamolemoleʻí, ka ʻoku ʻekeʻi meiate kimoutolu ʻa hoʻomou fakamolemoleʻi ʻa e kakai kotoa pē” (Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 64:9–10).

Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ko e ʻikai fakamolemoleʻi ko ia e niʻihi kehé ko ha angahala lahi ange ia ʻi he fakamamahi ne tomuʻa fakahokó.

  • ʻOku tatau fēfē ʻa e ʻikai fie fakamolemoleʻi au pe ko ha taha kehé mo hono fakaʻikaiʻi e Fakalelei ʻa e Fakamoʻuí?

  • ʻOku founga fēfē hono hanga ʻe he ʻitá mo e loto-tāngiá ʻo fakaʻauha fakatuʻasino, fakaeloto, mo fakalaumālie aú?

Fakangata e tōʻonga ʻo e loto-tāngiá mo e loto-ʻitá

Naʻe fakamatalaʻi ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa e founga ʻe lava ke iku ai ʻa e angaʻofá ki he fakatomalá mo e fakamolemolé, ʻo pehē:

“ʻOku ʻikai ke ʻi ai ha meʻa ia kuo faʻufaʻu lahi ke ne taki ʻa e kakaí ke siʻaki ʻenau angahalá ka ko hono puke honau nimá, pea tokangaʻi kinautolu ʻi he loto-ʻofa. ʻI hono fakahaaʻi mai ʻe ha taha ha kihiʻi angaʻofa mo e ʻofá, ko ha mālohi lahi moʻoni ia ki hoku ʻatamaí, ka ko e anga fehangahangaí ʻoku fakahehema ia ke ne ʻohake kotoa e loto-ʻitá mo fakamafasiaʻi e ʻatamai ʻo e tangatá” (Joseph Smith, in History, 1838–1856 [Manuscript of the Church], volume C-1 Addenda, 74, josephsmithpapers.org).

  • ʻOku ou loto-fiemālie nai ke hoko ko e tokotaha ʻokú ne fakangata e tōʻonga ʻo e loto-tāngiá mo e loto-ʻitá?

  • Kuo tākiekina pe fakaʻaiʻai fēfē nai au ʻe he kakai kuo nau fakahaaʻi mai e angaʻofá mo e ʻofá, ke kehe ʻeku tōʻongá?

  • Ko e hā nai ha ngaahi founga ʻe liliu ai e ngaahi vā fetuʻutaki palopalemaʻia ʻi heʻeku moʻuí ʻi heʻeku ʻofa mo angaʻofa ki he niʻihi kehé?