Ko e Foua e Ngaahi Liliú

ʻĪmisi

life transitions

Tā fakatātaaʻi ʻe David Green

Kamata e akó. Hiki mei he Palaimelí. ʻAlu ki he temipalé. Maʻu ha ngāue maʻuʻanga moʻui foʻou. ‘Osi mei he ako māʻolungá. Ngāue fakafaifekau.

Ko ha niʻihi pē ʻeni ʻo e ngaahi makamaile ʻe aʻusia ʻe hoʻo fānaú ʻi he moʻuí, pea ʻoku nau fie maʻu kotoa ha teuteu makehe. ʻE lava ke fakailifia e ngaahi liliú, ka ʻe lava ha fanga kiʻi meʻa ʻo tokoni ke tau fakahoko lelei kinautolu. Ko ha fanga kiʻi tokoni ʻeni ke tokoni atu ke ke tataki hoʻo fānaú he ngaahi liliu ʻi he moʻuí.

Fakafanongo ki heʻenau ngaahi ongo fekauʻaki mo e liliú. Fehuʻi ange pe ko e hā e meʻa ʻoku nau fiefia ki aí mo e meʻa ʻoku nau tailiili ki aí. Fai ha fakalotolahi pea maʻu ha mahino ki he ngaahi meʻa ʻoku nau hohaʻa ki aí. Ko e taimi ‘e niʻihi ko e meʻa pē ʻoku nau fie maʻú ko ha taha ke fakafanongo ʻi he loto-mahino kae lava ke nau fiemālie ʻi he liliu ʻoku ʻamanaki hokó.
ʻOange e fakamatala lahi taha ʻe ala lavá fekauʻaki mo e meʻa te nau lava ʻo ʻamanaki ki ai ʻi ha meʻa foʻou. Hangē ko ʻení, kapau ko e fuofua taimi ʻeni ke ʻalu hoʻo tamasiʻí ke fakahoko e papitaiso ʻi he temipalé, fakamatala fakahokohoko ange ʻa e meʻa ʻe hoko ʻi heʻene hū pē ki he temipalé. Kapau ‘oku mou hiki ki ha kolo foʻou, kumi e meʻa te ke lava ʻo maʻu fekauʻaki mo honau ʻapiako, uooti, mo e kaungāʻapi foʻoú. ‘I he taimi ʻokú ke fakasiʻisiʻi ai e meʻa ʻoku ʻikai ke nau ʻiló, ʻokú ke toʻo atu ai e tupuʻanga ʻo e loto-hohaʻá. ʻE lava ke tokoni ʻenau ʻilo foʻoú ke mahino ʻa e aʻusia foʻou te nau maʻú.
Faʻu ha palani ke mapuleʻi ʻaki e ngaahi tūkunga foʻoú. Fakakaukau ki ha ngaahi palopalema ʻe malava ke hoko pea fakakaukauʻi ha ngaahi founga ke fehangahangai ai mo kinautolu. Tokoni ki he fānaú ke nau fakakaukau ki ha ngaahi meʻa ke fakaleleiʻi ai ʻenau ngaahi fehuʻi “fēfē kapau”: “Fēfē kapau te u heka ʻi ha pasi kehe?” “Fēfē kapau te u ongoʻi tuenoa ʻi he kemí?” “Fēfē kapau he ʻikai te u saiʻia ʻi heʻeku faiako foʻoú?” Faʻu ha palani talifaki ki he meʻa fakatuʻupakeé kae lava ke nau ongoʻi fiemālie ange: “Kapau te ke ongoʻi mafasia, fetuʻutaki mai.” “Kapau ‘oku faingataʻa ha kalasi, te ta lava ʻo talanoa ki ho faiakó fekauʻaki mo ia.”
Fakamālohia kinautolu ʻaki hono fakamanatu ange e ngaahi makamaile kuo nau aʻusia kimuʻá pea mo e ngaahi meʻa ʻoku nau maʻu he taimí ni ke tokoniʻi ke nau lavameʻá. Fakaʻaongaʻi ha lea fakalotolahi lelei: “Kuó ke lavaʻi e meʻa ko iá; pea te ke lavaʻi mo ʻeni!” “Te ke lava ʻo fakahoko e ngaahi meʻa ʻoku faingataʻá.” “‘Okú ke maʻu e meʻa ʻokú ke fie maʻú. ʻOkú ke mateuteu.” “ʻOku ou tui te ke lavaʻi ia.”
Fakapapauʻi ange ʻe LELEI PĒ ʻa e meʻa kotoa. Kuo ikunaʻi ʻe ha kakai tokolahi ha ngaahi faingataʻa tatau; te nau lavaʻi foki ia! Fakamanatu ange te nau lava ʻo lotua ha tokoni mei heʻenau Tamai Hēvaní ʻi ha faʻahinga taimi mo ha feituʻu pē, kau ki ha faʻahinga meʻa pē.
Fokotuʻu ha founga poupou ke ʻoua ʻe ongoʻi tuenoa hoʻo fānaú ʻi heʻenau faingataʻaʻiá. Kapau kuó ke aʻusia ha meʻa tatau, talanoa ange kiate kinautolu fekauʻaki mo ia. Naʻe fēfē hoʻo ongoʻí? Naʻe fēfē hoʻo fakafēnapasi ki aí? Feinga ke kumi ha taha ke hoko ko e “kaungāmeʻa liliu” hoʻo tamasiʻí pe taʻahiné. Te nau lava nai ʻo kumi ha kaungāmeʻa ke nau ʻalu holo ʻi heʻenau kalasi Palaimeli foʻoú? ‘Oku ʻi ai nai ha taha ʻokú ke ʻiloʻi te ne lava ʻo tokoniʻi kinautolu ʻi heʻenau ngāué pe kalasí? Ko hai ʻe hoko ko honau kaungā loki ʻi he kolisí?
Ngāue ʻo fakatatau ki he meʻa ʻoku nau malavá. Mahalo ʻe fie maʻu ʻe hoʻo tamasiʻí pe taʻahiné ha kiʻi poupou ke fakalakalaka pe naʻa mo ha kiʻi fakatokanga ke māmālie hifo, kae ʻoua ʻe feinga ke fuʻu liliu lahi e meʻa angamaheni ʻoku nau malavá. Muimui ki heʻenau tatakí. Kapau ‘oku nau fie fakahoko ʻaki honau tūkuingatá, fakapapauʻi ʻoku nau maʻu e meʻa kotoa ʻoku fie maʻu ke nau fakahoko ʻaki iá. Kapau ʻoku teʻeki ai ke nau ongoʻi mateuteu ke hoko atu, ʻoua ʻe fakamālohiʻi kinautolu ke nau kau kakato ki ai. Fakalotolahiʻi angavaivai kinautolu ke nau fai ha meʻa ʻoku kiʻi kehe kae fakahoko māmālie pē ia. ʻAi ke feʻunga mo e ngaahi fiemaʻu hoʻo tamasiʻí pe taʻahiné pea kumi ha fakahinohino mei he Laumālié ke ʻiloʻi e founga lelei taha ke tokoni aí.