2018
Ko e Ako ʻi he Founga ʻa e ʻEikí
ʻOkatopa 2018


Ko e Ako ʻi he Founga ʻa e ʻEikí

Mei ha lea naʻe fai ʻi ha seminā maʻá e kau palesiteni fakamisiona foʻoú ʻi he ʻaho 25 ʻo Sune, 2014.

Ko hono fakaafeʻi ko ia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke hoko ko e faiakó ko ha taumuʻa mahuʻinga ia ʻi he sīpinga kotoa ʻa e ʻEikí ki he akó.

ʻĪmisi
two girls talking

ʻOku fie maʻu kitautolu ʻi he fakavaveʻi ko ia ʻe he ʻEikí ʻa ʻEne ngāué ke tau ako, ke tau liliu, pea mo vilitaki atu maʻu pē ʻi he tui ki he Fakamoʻuí.

Ko ha Sīpinga ʻi he Meʻa Kotoa Pē

Naʻe folofola ʻe he ʻEikí ʻi ha fakahā naʻe fai ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻi Sune 1831: “Te u foaki kiate kimoutolu ha sīpinga ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē, koeʻuhí ke ʻoua naʻa kākaaʻi ʻa kimoutolu; he ʻoku ʻalu holo ʻa Sētane ʻi he fonuá, pea ʻokú ne ʻalu atu ʻo kākaaʻi ʻa e ngaahi puleʻangá” (T&F 52:14).

Ko e meʻa mālié he naʻe foaki mai ʻe he ʻEikí kiate kitautolu “ha” kae ʻikai “ko e” sīpinga ki he meʻa kotoa pē. ʻOku ʻikai ke u tui ko e fokotuʻu mai ʻeni ʻe he ʻEikí “ha sīpinga ki he ngaahi meʻa kotoa pē” ke ʻuhinga ʻoku taha pē ʻEne sīpinga ke fakaʻaongaʻi ʻi he tūkunga kotoa peé. Ka, ko e founga ʻa e ʻEikí ʻoku ʻi ai ha ngaahi sīpinga kehekehe ʻe lava ke fakaʻaongaʻi ke aʻusia ai ha ngaahi kaveinga ngāue fakalaumālie kehekehe.

ʻOku totonu ko ʻetau taumuʻa taupotu ʻi ha faʻahinga ako pe aʻusia fakafaiako ke lotoʻaki mo fakaʻaongaʻi e sīpinga pe ngaahi sīpinga te ne feau lelei taha ʻetau ngaahi fie maʻú mo aʻusia ʻa e ngaahi ola fakaako ʻoku fie maʻú.

Ko e Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e Faiakó

Ko e Laumālie Māʻoniʻoní ko e mēmipa ia hono tolu ʻo e Toluʻi ʻOtuá pea ko ha Taha Fakahā, ko ha Faiako, ko ha Fakafiemālie, ko ha Taha Fakamāʻoniʻoniʻi, pea ʻokú Ne ʻomi ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ki heʻetau manatú (vakai, Sione 14:16–17, 26; 3 Nīfai 27:20). Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Sēmisi E. Talamesi (1862–1933) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “Ko e Lakanga ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ʻi Heʻene ngāue fakaetauhi ʻi he tangatá ʻoku fakamatalaʻi ia ʻi he folofolá. Ko ha faiako Ia naʻe fekau mai mei he Tamaí; pe te Ne fakahā ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku fie maʻu ki he fakalakalaka ʻa e laumālié kiate kinautolu ʻoku ʻi ai ʻenau totonu ki Heʻene fakahinohinó.”1 Ko hono fakaafeʻi ko ia ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní ke hoko ko e faiakó, ko e tefitoʻi taumuʻa ia ʻi he sīpinga kotoa ʻa e ʻEikí ki he akó mo e akoʻí.

ʻĪmisi
young woman reading Preach My Gospel

ʻOku fakaʻatā ʻe ha tokotaha ʻokú ne fakaʻaongaʻi ʻa e tauʻatāina ke filí mo ngāue ʻo fakatatau mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú, ʻa hono lotó ki he Laumālie Māʻoniʻoní—pea fakaafeʻi ai ʻa Hono mālohi ke akoʻí, mālohi fakamoʻoní, mo e fakapapauʻi ʻo e fakamoʻoní. ʻOku fie maʻu ki he ako ʻi he tuí ha ivi fakalaumālie, fakaʻatamai, pea mo fakatuʻasino kae ʻikai ko e fanongo ʻataʻatā pē taʻefai ha meʻa. ʻI heʻetau ngāue fakamātoato mo tuʻu ʻaliʻaliaki ʻi he tuí, ʻoku tau fakahaaʻi ai ki heʻetau Tamai Hēvaní mo Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí ʻa ʻetau loto fie ako mo fie tali ʻa e fakahinohino mei he Laumālie Māʻoniʻoní.

Fakakaukau ki he founga ʻoku tokoniʻi ai ʻe he kau faifekaú ʻa e kau fiefanongó ke nau ako ʻi he tuí. ʻOku fie maʻu ʻa e taha fiefanongó ke ne fakaʻaongaʻi ʻa e tuí pea mo ngāue ʻi heʻene fakahoko mo tauhi ʻa e ngaahi tukupā fakalaumālié, ʻo hangē ko hono ako mo lau ʻa e Tohi ʻa Molomoná, tauhi e ngaahi fekaú, mo maʻu ʻa e ngaahi fakatahaʻanga ʻa e Siasí. ʻOku toe kaunga foki ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ki he kāingalotú kotoa, kau ai ʻa e ngaahi mātuʻá, kau faiakó, mo e kau takí.

Neongo e mahuʻinga—ʻa e faiakó, naʻinaʻí, mo e fakamatalá—ka he ʻikai te ne teitei lava ʻo fakahoko ki ha fiefanongo, ki ha kiʻi tamasiʻi pe taʻahine, ki ha taha ako, pe ha mēmipa, ha fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí. ʻE toki lava pē ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke foaki ha fakamoʻoni pau, ʻo ka fakatupu ʻe he tui ʻa e fiefanongó ke ngāue mo fakaava ha hala ki he lotó. ʻOku mahino kuo pau ke ako ʻa e kau faifekaú, ngaahi mātuʻá, kau faiakó, mo e kau takí ke faiako ʻaki e mālohi ʻo e Laumālié. Ka neongo ia, ʻoku mahuʻinga tatau pē mo e fatongia ʻoku nau maʻu ke tokoniʻi ha niʻihi kehe ke nau ako ʻi he tuí.

Ko e ako ʻoku ou fakamatalaʻí ʻoku ope atu ia ʻi he mahino fakaʻatamaí pea mo e pukepuke mo e manatuʻi ʻo ha fakamatalá. ʻOku fakatupu ʻe he faʻahinga ako ʻoku ou lave ki aí ke tau ʻā hake ki he ʻOtuá (vakai, ʻAlamā 5:7), ke siʻaki ʻa e tangata fakakakanó (vakai, Mōsaia 3:19), ke liliu hotau lotó (vakai, Mōsaia 5:2), pea mo ului ki he ʻEikí ʻo ʻikai toe hē atu (vakai, ʻAlamā 23:6). ʻOku fakatou fie maʻu ki he ako ʻi he tuí ʻa e lotó mo e ʻatamai fie faí (vakai, T&F 64:34) pea ko e ola ia hono ʻave ʻe he Laumālie Māʻoniʻoní ʻa e mālohi ʻo e folofola ʻa e ʻOtuá ki he lotó. He ʻikai lava ʻa e ako ia ʻi he tuí ke hiki mei ha faiako ki ha taha ako pe mei ha faifekau ki ha fiefanongo, ʻi ha fakamatala, fakaʻaliʻali, pe ngāue ʻahiʻahi ʻoku fakahoko; ka kuo pau ke fakaʻaongaʻi ʻe he taha akó ʻa e tui mo e ngāué ka ne lava ʻo maʻu ʻa e ʻiló maʻana.

Ko ha Sīpinga ki he Akó mo e Akoʻí

1. Teuteu ke ako. Kapau ʻokú ke ʻalu ki hoʻo kalasi Lautohi Faka-Sāpaté ʻo fanongo ki hano fakamatalaʻi ʻe hoʻo faiakó ha tefito, ʻoku sai ia. Ka, kapau naʻá ke ngāue mo teuteu, kapau ʻokú ke fakakaukauʻi ha ngaahi meʻa naʻe fakaafeʻi koe ʻe hoʻo faiakó ke ke lau, fakalaulauloto ki ai, mo lotua kimuʻa ʻi he kalasí, ʻe lava ke taumalingi mai ʻa e Laumālié, pea hoko ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ko hoʻo faiako. ʻOku fakaafeʻi ʻe he teuteú ʻa e fakahaá.

2. Fengāueʻaki ke fefakamaamaʻaki ʻOku ou fie taki hoʻomou tokangá ki he veesi ko ʻení. “Mou fili ʻiate kimoutolu ha faiako, pea ʻoua ʻe tuku ke lea fakataha kotoa; kae tuku ke lea pē ha toko taha, pea tuku ke fanongo kotoa pē ki heʻene ngaahi leá, koeʻuhí ka ʻosi lea kotoa ke fakamāmaʻi kotoa pē, pea ke maʻu ʻe he tangata kotoa pē ʻa e faingamālie tatau” (T&F 88:122).

ʻĪmisi
young man teaching

Ko e taha ʻeni ʻo e ngaahi sīpinga lelei taha ʻa e ʻEikí ki he akó mo e akoʻí. Tuku muʻa ke u fokotuʻu atu ha founga ʻe taha ke vakai ai ki he veesi ko ʻení: “Mou fili ʻiate kimoutolu ha faiako.” Ko hai ʻa e faiakó? Ko e Laumālie Māʻoniʻoní. ʻE lava nai ke pehē, kapau ʻokú ke fie maʻu ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke hoko ko e faiako, ta ʻoku tonu ke “ʻoua ʻe tuku ke lea fakataha kotoa, kae tuku ke lea pē ha toko taha, pea tuku ke fanongo kotoa pē ki heʻene ngaahi leá, koeʻuhí ka ʻosi lea kotoa ke fakamāmaʻi kotoa pē”? Ko e toko taha pē te ne lava ke fakahoko ʻa e fakamaama ko iá ko e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻOku fakaafeʻi ʻe he fengāueʻaki ke fefakamaamaʻakí ʻa e fakahaá Kimuí ni mai ʻi he Siasí, ʻoku tau ako mo fakakau mai ʻo toe lahi ange ha ngaahi sīpinga fakalaumālie pelepelengesi, faingataʻa, mo fie maʻua ange ʻo e akó mo e akoʻí. Te tau kei fakahoko maʻu pē ʻa e ngaahi meʻa kuo tau fakahoko maʻu peé pea maʻu ʻa e ngaahi ola tatau kuo tau maʻu maʻu ai peé, pe te tau fakatomala nai pea ako mo liliu mo akoʻi lahi ange ʻi he founga ʻa e ʻEikí?

3. Fakaafeʻi ke ngāue. ʻOku tokoni ha foʻi fehuʻi faingofua pē ʻe taha ke ikunaʻi ai ʻa e taumuʻa ko ʻení. Ko e hā te ke fai ʻaki e meʻa kuó ke ʻosi akó? ʻOku fakafeʻi ʻe he ngāueʻi ʻo e fakahaá ha fakahā lahi ange.

ʻOku ou lotua ke tau tulituli hake ki he taimi ʻo e fakavaveʻi ʻe he ʻEikí, ke ʻoua naʻa tau fakahoko pē ʻa e meʻa kuo tau anga ʻi hono fakahokó ʻi he founga kuo tau anga ʻakí.

ʻOku ou fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e moʻui ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí. ʻOku ou fakamoʻoni ʻokú Ne moʻui. Kuó Ne toetuʻu. Ko e ʻulu ia ki he Siasí ni pea ʻokú Ne tataki hono ngaahi ngāué. ʻOkú Ne kole kiate kitautolu kātoa ke tau tulituli hake ki he tuʻunga ʻo ʻEne fakavaveʻí pea muimui ki he ngaahi sīpinga kuó Ne fokotuʻu ke tau tupulaki mo ako aí.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, James E. Talmage, The Articles of Faith12th ed. (1924), 162.