Wase 15

Na Tosoi ki Liu ni Cakacaka ni Turaga

E dusimaka tiko na Kalou na Nona cakacaka, ka sa kacivi ira kece na lewe ni Lotu me ra na vakaitavi ena kena tosoi yani ki liu.

Na Bula nei George Albert Smith

Ena gauna a kacivi kina o George Albert Smith me lewena na Kuoramu ni iApositolo Le Tinikarua ena 1903, era se qai lewe 300, 000 tikoga kina na lewe ni Lotu. Ni mai cava na nona veiqaravi vaka-Peresitedi ni Lotu, sa laki sivia sara na 1 na milioni. A rekitaka sara o Peresitedi Smith na tubu oqo baleta ni sa kena ibalebale ni itukutuku ni veivakabulai sa yacovi ira sara tiko vakalewe levu na tamata. “Meda sa qai marautaka oqo,” a kaya o koya ena dua na soqoni ni koniferedi raraba ena 1950, “sega ni baleta ni sa toso cake na keda iwiliwili ena mataisoqosoqo eda sa lewena tiko oqo, ia baleta ga ni vuqa vei ira na luvena na Tamada, e vuqa vei ira na luvena tagane kei na yalewa, era sa tuberi ka ra sa kila vakavinaka na dina, ka ra sa lako tiko mai ki na nona mataisoqosoqo sa vakarautaka o koya me vakavulica vei keda na sala ni bula ka liutaki keda tiko ena salatu ni marau tawamudu.”¹

Ena tadrua ni 1903 kei na mate nei Peresitedi Smith ena 1951, a sotava kina na Lotu e vuqa na bolebole ni kena toso tiko e vuravura raraba. Me vakataka na iMatai ni iValu Levu, iKarua ni iValu Levu, kei na Gauna ni Leqa Levu (e dua na leqa raraba vakailavo) a vakalailaitaka sobu sara ga na iwiliwili ni daukaulotu era a rawa ni vakau yani ki veivanua tani. Se cava ga na veika dredre oqo, a yalonuidei tikoga o George Albert Smith ni na tubu cake tikoga na Lotu ka rawata na kena icavacava o ya me “roboti vuravura taucoko” (Taniela 2:35). Ena 1917, ena gauna a katakata tiko kina na iMatai ni iValu Levu, a kaya o koya vei ira na Yalododonu: “Au sega ni yalolailai baleta ga ni sega ni tete tiko vakatotolo na dina oqo. Ena yasana kadua au raica ena veika sa yaco tiko nikua na veisotavi nei Tamada sa vuku sara me vakarautaka na sala ni kena vakatetei na kosipeli sa vakalesui mai ki vuravura ena noda gauna oqo.”²

E laurai ena imatai ni veimama ni ika 20 ni senijiuri na vakaitamera ni bolebole, ka kauta vata mai na tekinolaji vovou e vakabauta o Peresitedi Smith ni na tosoya yani na cakacaka ni Turaga. E dua o koya e dautokona vakalevu na veiqaravi ni veivukayaki ka raica ni sa dua na sala me vakayacora rawa kina vakavinaka cake sara na nona veilakoyaki ena ilesilesi ni Vakaitutu Raraba. E tokona talega na kena vakayagataka tiko na Lotu na retio kei na televiseni me kauta kina na vosa ni Turaga me ra rogoca na lewevuqa. “E dodonu meda raica na [veika vovou] oqo ni sa veivakalougatataki mai vua na Turaga,” a kaya o koya. “Era vakarabailevutaka vakalevu na noda rawa-ka. Sa rawa dina me ra veivakalougatataki kevaka meda vakayagataki ira ena ivalavala dodonu me baleta na kena vakatetei na dina kei na kena tosoi ki liu na cakacaka ni Turaga ena kedra maliwa na tamata. Na bolebole levu e sotava tiko ko vuravura nikua e davo toka ena noda vakayagataka e vuqa vei ira na ka vovou oqo. Sa rawa meda vakayagataki ira me vaka na kena eda dau cakava tu e liu o ya me vakarusa se vakayagataki ira meda vakararamataka ka vakalougatataki ira kina na kawatamata, ni sa gadreva o Tamada Vakalomalagi meda cakava vakakina.”³

Ena nona vosa ena dua na koniferedi raraba vakayabaki ena 1946, a parofisaitaka kina o Peresitedi Smith na kena vakayagataki na tekinolaji vakaoqo: “Ena sega ni dede ni na vakayacori na ka oqori, mai na itutu ni vunau oqo kei na veivanua tale eso, ka sa rawa kina vei ira na italai ni Turaga me ra kaburaka yani na nodra itukutuku vei ira na ilawalawa tu tani era tu vakayawa sara era sega ni tarai rawa. Ena sala oqori kei na sala tale eso, ena rogoci kina ena veiyasai vuravura taucoko na kosipeli i Jisu Karisito na noda Turaga, na kaukauwa duadua ga ni Kalou ki na veivakabulai ena vakavakarau baleta na matanitu vakasilesitieli, ka vuqa vei kemuni ko ni tiko oqo ko ni na bula tiko ka raica na siga o ya.”⁴ [Raica na vakatutu 1 kei na 4 ena tabana e 180.]

Sa kila vakavinaka tu o Peresitedi Smith ni sa gugumatua tikoga na cakacaka ni Lotu baleta ga ni sa cakacaka ni Turaga, ka vakavulica kina vei ira na Yalododonu ni madigi ni vakaitavi ena cakacaka oqo sa dua na veivakalougatataki sa solia mai na Turaga kivei ira yadua na lewe ni Nona Lotu. Ena gauna ni koniferedi raraba ni sa mai tabaki kina me Peresitedi ni Lotu, a kaya kina: “Au sa raica tu oqo na itavi cecere au sa vakacolati tu kina. Au kila ni kevaka ena yali kina na veivuke nei Tamada Vakalomalagi, na mataisoqosoqo eda sa lewena tiko ena sega ni rawa me gugumatua. E sega ni rawa vua e dua na tamata se ilawalawa me vagumatuataka rawa, ia kevaka era na tomana tikoga na lewe ni Lotu oqo me ra maroroya tiko na ivakaro ni Kalou, bulataka na nodra vakabauta, tuvanaka e dua na ivakaraitaki ki vuravura, [ka] lomani ira na wekadra me vakataki ira, eda na toso ki liu, ka na drodrovi keda mai na marau torocake.”⁵

iVakavuvuli nei George Albert Smith

Sa vakarautaki tu na madigi baleti ira yadua na lewenilotu me ra na vakaitavi ena cakacaka ni Turaga.

Na ilesilesi ni kena vakayacori na cakacaka oqo e sega walega ni nona duadua na [Peresitedi ni Lotu], se oi rau nona daunivakasala, se kuoramu ni iApositolo; ia sa nodra talega na turaga kei na marama yadua era sa papitaisotaki mai vei ira na italai ni Kalou ka ra yaco me ra lewe ni Lotu i Jisu Karisito ni Yalododonu Edaidai. … E sega ni rawa meda vagolea vua e dua na ilesilesi oqo kevaka eda rawata; sa vakataqara e tabada na Tamada Vakalomalagi, ka sa dodonu meda vakayacora sara ka veivuke ki na kena rawati rawa na qaqa.⁶

Au vakabauti kemuni, na taciqu kei na ganequ. Au yalonuidei tiko ena nomuni vakabauta kei na nomuni dina. … Oi kemuni yadua talega [ko ni] sa ilesilesi tiko [ni Turaga] me baleta na tarai cake ni cakacaka oqo, ka sa vakakina o ira era sa vakatulewa tiko vei kemuni. E sega ni rawa meu kaya, “Koi au beka na ivakatawa i taciqu?” Au sega ni rawa meu vagolea vua e dua tale na ilesilesi oqo … , ia niu sa wili talega ena nodra itutu na luvena na Tamada sa dodonu kina meu cakava na noqu iwasewase, ka sa dodonu kina meu colata na tiki ni icolacola o ya sa vakataqara vei au na Turaga, keu sa na drotani mai kina, au sa kila kina niu sa vakadaroya na veivakalougatataki e dodonu me noqu niu sa talairawarawa ki na ivakaro nei Tamada.⁷

Eda sa qai maqusa meda sa veilakoyaki ena caka vinaka. Na italai vucesa ga ena waraka tiko me vakaroti tikoga vua na veika kecega. [Raica V&V 58:26–27.] Sa namaka tiko vei keda na Tamada Vakalomalagi me gumatuataki na noda veikacivi, ena vanua cava ga, se cava ga na keda ituvaki vakaloloma ni bula.⁸

E sega ni gadrevi vua e dua me lewe ni Kuoramu ni Le Tinikarua, se Mataveiliutaki ni Lotu, me rawa kina ni rawata na veivakalougatataki cecere duadua ena matanitu nei Tamada Vakalomalagi. Sai ira oqo era sa itutu ena loma ni Lotu, ka ra sa tu e vuqa na tamata yalodina ka gugumatua me ra vakatawana na itutu oqo ka sa gadrevi kina na nodra gauna kei na taledi ena loma taucoko ni Lotu. … Me nanumi tiko ena itutu kei na loma taucoko ni Lotu sa vakarautaki tu kina na veimadigi ki na turaga kei na marama yadua me vakayacora e dua na ka me ra vakalougatataki kina o ira na wekadra ka vakatorocaketaki kina na cakacaka ni Turaga.⁹

Sa nodra itovo tiko eso na lewe ni matabete kei na so era vakaitutu ena Lotu, me ra vakawalena tiko na soqoni ni sakaramede kei na so tale na itavi bibi, ka sa laki vakatabakidua tikoga na nodra cakacaka ki na dua na veikacivi digitaki. Era vakaitutu ka ra qasenivuli beka ni Matawilivola ni Sigatabu, kei na gauna era cakava kina na nodra cakacaka ni vuli ena Siga ni Vakacecegu, sa okati me veirauti; se, era sa vakailesilesi beka ena [Cauravou se Goneyalewa], se Lalai, se tuva kawa, daucakacaka ena welefea, se dua tale na nodra ilesilesi vakaoqo, ni kevaka era sa qai cakava vakaoqori na nodra cakacaka era sa qai kaya ni ra sa cakava taucoko na nodra itavi.

Ni da sa lomana ka vakalougatataki ira taucoko vakaoqo baleta na nodra veiqaravi cecere era vakayacora, sa qai dodonu kina meda kila tiko ni sa gadrevi kece sara vei keda meda sa qai bula ga ena vosa kecega sa lako mai na gusui Tamada mai lomalagi [raica na V&V 84:44]. Ni da veivosaki raraba, na itavi digitaki e sega ni vakuwai keda mai na noda cakacaka tale eso; kei na soqoni digitaki eso e sega ni dau mai sosomitaka se ulabaleta na soqoni raraba ni Lotu. Ni da vakayacora tiko na noda cakacaka digitaki kei na itavi, sa gadrevi tiko vei keda meda bula voli tiko vaka e dua na Yalododonu Edaidai ena kena icavucavuti raraba, ni gauna eda raica kina e dua e vakaleqai se kere veivuke, se gadreva na veivakasalataki se veidusimaki ena dua na gauna, e dodonu meda cakacaka sara kina ni da sa italai ni Turaga ena veika eda cakava.

Era sa tiko talega vakakina o ira era sa lewe wale tu ga ni Lotu ka vaka era dau nanuma ni ra vakuwai mai na vakaitavi ena cakacaka kecega ni veiqaravi. Ia ni oti ga o ya sa dau veilecayaki na lomadra, ka vakatitiqa na nodra vakasama, ni da daucakava talega oqo ni da sega ni cakava rawa na ka eda kila ni sa noda itavi dina. Ni dua na tamata e bula tiko me vaka sa virikotori tiko ena kosipeli i Jisu Karisito ena sega vakadua ni vakatitiqataka na kena gugumatua; ia na tamata e sega ni cakava na nona itavi, e sega ni maroroya na nona veiyalayalati, ena vakayalia na Yalo ni Turaga, ka sa na tekivu me vakasamataka tu na veika ena yaco vei Saioni. …

Ena gauna cava ga o cakava taucoko tiko kina na nomu itavi, ko na kila, me vaka o kila ni ko bula tiko, ni sai koya oqo na cakacaka nei Tamada, ka na cakava o Koya me na qaqa.¹⁰

O sega ni raica beka ni sa toso tiko ki liu e dua na cakacaka vakurabui dina sara? O sega ni raica beka ni oi keda yadua eda sa solia e lailai wale sara, ia era sa duavata na lewevuqa, ka sa vakatetei yani na vosa ni Turaga ena kedra maliwa na luve ni tamata; sega ena sala veivakasaurarataki, ia ena yalovinaka kei na loloma, kei na gagadre me vakalougatataki ira na kawatamata?¹¹ [Raica na vakatutu 2 ena tabana e 180.]

Na veisaqasaqa ena sega ni tarova na kena toso na Lotu, baleta ni oqo na cakacaka ni Kalou, sega ni tamata.

A tekivutaki na Lotu e ono ga na lewena. Sa tubu cake tikoga ena veisiga yadua se cava ga na veisaqasaqa mai nei meca. Kevaka e sega na liga kaukauwa ni ivalavala dodonu, kevaka e sega na veiwanonovi matua nei Tamada Vakalomalagi, sa rairai vurumemeataki makawa sara vaka na qanisici na Lotu oqo. Ia, e kaya na Turaga ni na taqomaki keda, ka sa yalataka ni da na taqomaki kevaka eda na rokovi koya ka maroroya na nona ivakaro.¹²

Na tubu ni Lotu oqo e sega ni yaco mai baleta ni kilai levu. Sa yaco tikoga se cava ga na nodra veisaqasaqa mai na tamata vuku kei vuravura; sa yaco tikoga se cava ga na nodra veisaqasaqa mai na qasenivuli vakalotu, ka sa tomani tikoga kina na nodra vakasokumuni mai ena veiyasana kecega o ira sa digitaki era bula tiko ena dua na ivakarau me ra kila rawa kina na dina oqo.¹³

Au a wilika tiko na ivolaniveisiga nei tukaqu, o George A. Smith. … au wilika kina na veika e sotava, eso era ka rarawa ka so era veivakurabuitaki. Ni se itabagone a vakau me laki vunautaka na Kosipeli ni noda Turaga. A curuma na veika era a sotava eso tale na tamata era a kacivi ki na cakacaka vakalotu o ya. Era beitaki koya vakailasu kei ira na nona itokani o ira era butobuto na nodra rai ia a yalodina tikoga o koya ka sa vakadonui ira kina na Turaga ka vaqaqacotaki ira e matadra na tamata ka solia vei ira e dua na ivakadinadina ni sa ka vakalou na cakacaka oqo ka sa dina sara ka sega ni dua na cakacaka a dredre me ra cakava me baleta na kena vakatetei tiko na dina.

A lewena o tukaqu na ilawalawa era a vakau ki Igiladi me ra laki vunautaka na Kosipeli ena 1839. Era a saga mai kea na meca me ra vakayalolailaitaki iratou ena sala kecega. E volai ena nodratou ivolanivesiga ena gauna o ya ni ra a vakacacani mai vei ira na tamata butobuto ka ravuti mai vei ira na yalo velavela, ia a maroroi ira na Turaga ka ra cakacaka sara kina vagumatua. Eratou a tiko kina ena gauna o ya e lewe walu vei iratou na Kuoramu ni Le Tinikarua. Eso vei ira era a kacivi me ra gole ki Igiladi era a tamata dravudravua ka sega ni sauma rawa na nodra ilakolako ka ra tekivu taubale mai nodra veivale. Ena vuku ni tauvimate balavu a sega ni rawa vua e dua vei ira oqo me taubaletaka e rua na maile me laki vodo qiqi vakaose ia a vukei koya e dua na itokani me yaco rawa. Era vakabauta tikoga na Kalou; ka ra kila vakavinaka tiko ni oqo na nona Lotu ka ra sa gole yani ka ra vakauqeti eso na itokani sega ni lewe ni Lotu me ra soli ilavo vei ira me saumi kina na nodra ivodovodo e wasawasa, ka ra sa laki cauraka kina na nodra itukutuku ka vuqa vei ira na tamata yalodina era a ciqoma na dina ena vuku ni nodra cakacaka vakalotu.¹⁴

Oqo na cakacaka ni Kalou. E sega ni cakacaka ni tamata. E sega ni rawa vua e dua na tamata se ilawalawa me a tosoya rawa ki liu ka vagumatuataka ena kena sotavi na veisaqasaqa mai kei vuravura. E vuqa na gauna [o ira era saqata na cakacaka oqo] era sa vakila ni sa yaco mai na icavacava ni Lotu, kei na veigauna yadua oqo e yaco mai ena lagilagi ni nona kaukauwa, sa laveta cake kina na Turaga, ka sa toso yani ki liu mai na siti ki na dua siti, mai na koro ki na dua tale na koro, mai na matanitu ki na dua tale na matanitu.¹⁵

Au kila ni levu tu na leqa ka na levu cake tikoga mai na leqa ni yaco mai ka oti yani na veisiga yadua, ia na Tamada mai lomalagi ga oqo ka a liutaki ira na Luvei Isireli, ka a vakabulai Taniela kei na tolu na luvei Iperiu mai na mate, na Tamada Vakalomalagi ga oqo a maroroi ira na noda qase e liu era a gole mai ki na [ Salt Lake Valley] ka tauyavutaki ira eke, ka vakalougatataki ira ka rawata rawa ena loma ni nodra dravudravua vakaloloma na tamata na valetabu cecere oqo e [Salt Lake] kei na valetabu cecere tale eso, … na Tamada ga o ya, na Tamadaru, sa tu vakarau me sovaraka mai na veivakalougatataki kivei keda nikua.¹⁶

E sega ni gadrevi eke na yalolailai. Sa toso tikoga ki liu na kosipeli i Jisu Karisito. Sa tiko vei keda na yalayala nei Tamada Vakalomalagi ni na toso tikoga ki liu. E sega ni dua tale na itabagauna me vakadeitaki tiko me vakataki keda. Ena veiitabagauna sa sivi yani a kau laivi e vuravura na Kosipeli. Ni sa vakalesuimai ena noda gauna oqo a lako vata mai kei na kena yalayala ni na sega tale ni kau laivi e vuravura se soli me nodra na tamata tani. Au sa vakamasuti kemuni kina na liga sa taura na siviyara, kakua ni raimuri. Qarava na Kalou ka muria na Nona ivunau.¹⁷

E sega ni gadrevi meda leqataka na kena toso tiko o Saioni, ni na soko maravu ga na waqa makawa oqo, kei ira era sa yalodina tiko ka dodonu era na laki kele vakavinaka ena toba ni Kalou, vakaisala ena lagilagi, tawamate rawa kei na bula tawamudu. Au sega ni leqataki ira na turaga kei na marama qase era sa maroroya tiko na vakabauta. Au sega ni leqataki ira na gonetagane kei na goneyalewa era lako tu ena talairawarawa ki na ivakaro ni Turaga. … Ia vei ira na Yalododonu Edaidai era sa kila tu na lewa nei Tamada ka ra sega ni cakava, kei ira era rogoca tiko na ivakavuvuli ni Turaga ena veigauna kece sara ka ra vakanadakuya, au leqataka dina ni ra na sega ni yacova na inaki o ya vakavo ga ke ra saumaki mai ka veivutuni ena yalodra taucoko.¹⁸

E toso tikoga ki liu na nona cakacaka, e dodonu meda yadrava tiko kevaka meda lako vata tiko ena kena totolo. Ni sivi yani na veiyabaki yadua, vakatekivu mai na kena tauyavutaki na Lotu, e laurai na kena qaqaco cake tikoga mai na yabaki se qai dromu. Nikua sa vinaka cake tikoga mai na kena e liu na tomani tiko ni kena gugumatua. E vuqa era sa vulica tiko na dina baleti keda, kei na noda ivakarau vei ira. Sa valuti tiko na lewa vakatani e vu mai na vakasama cala, ka sa vakatetei tiko na rarama oqo vei ira na lewevuqa. …

Me sa ivakadinadina oqo ki na tamata kecega, ka na yaco na kena siga, ni a rawa me qaqa na saqati ni cakacaka oqo ena dua na gauna makawa sara ke a sega ni vakalou. Me kila kina ko vuravura taucoko ni na sega ni rawa me vuaviritaki, ni “sai koya oqo na kaukauwa ni Kalou me vakabulai kina ko ira yadua era sa vakabauta.” [Raica na Roma 1:16.]¹⁹ [Raica na vakatutu 3 ena tabana e 180.]

E veisautaka na ituvaki eso na Kalou e vuravura me rawa ni tete kina na nona cakacaka e vuravura taucoko.

Sa vakadeitaka [na Kalou] ni itukutuku era a vakaraitaka na nona italai ena gauna makawa, sa vakavoui ka vunautaki mai vei ira na nona italai ena iotioti ni gauna oqo, ena rogoci, kei na kaukauwa ni nona qaqa ena veisautaka na ituvaki kei vuravura oqo ka vakamalumalumutaki ira na luve ni tamata me yacova ni ra sa veivutuni ka gadreva me ra vakarorogo. Na dina eda sa vakavulica tiko, o ya, na dina sa gadreva tiko na Kalou vei keda meda vakavulica yani ki vuravura, sa tete sara tiko.²⁰

A vakatakila na Turaga vua e dua na nona parofita ni gauna ena tadu mai kina na iVola i Momani ena tekivutaka kina na nona cakacaka ena kedra maliwa na veimatanitu ena vuku ni nodra vakalesuimai na nona tamata. [Raica na 2 Nifai 30:3–8; 3 Nifai 21:1–14; 29:1–2.] Ni da sa kila na ivakarau ni totolo sa rawa ni vakatetei tiko kina na kosipeli i Jisu Karisito ena gauna oqo ni vakatauvatani kei na yabaki 1830, eda na raica ni sa yavala na liga ni Turaga kei na madigi sa soli vei ira na tamata me ra kila kina. Ena sega ni dede, ni na yaco e vuravura taucoko na kena vakarogoi na kosipeli mai vei ira na italai ni Turaga ka ra kaburaka tiko ena kaukauwa. Ena veisautaka na Tamada Vakalomalagi na ituvaki e vuravura me vunautaki rawa kina na kosipeli.²¹

E kaya na iVakabula ni na vunautaki yani na kosipeli ni matanitu e vuravura taucoko me ivakadinadina ki na veimatanitu kecega, ena qai yaco mai na ivakataotioti! [Raica na Josefa Simici—Maciu 1:31.] Ena sega ni gadreva na Turaga e dua na guce. Sa vagalalataka o koya na veivakataotaki, ka na “vunautaki na kosipeli.”²²

Ena vakabulai o Saioni, ka na bula tiko ko vuravura, ka sa kila tiko ena gauna oqo na cakacaka ni “Vakabauta vaka-Momani,” ni sai koya oqo na kaukauwa ni Kalou ki na nodra vakabulai o ira era sa maroroya na ivakaro nei Tamada. Sa noqu ivakadinadina oqo ni sa totolo tiko na cakacaka oqo, ka ra sa ciqoma tiko na luve ni tamata na “Vakabauta vaka-Momani” ena yalodra; ni oqo na cakacaka nei Tamada. Eda na rairai lailai ka malumalumu, ia kevaka meda bula dodonu ka savasava tiko na noda bula, kevaka meda cakava na ka eda kila ni ka dodonu, era na susugi cake na turaga kei na marama me ra tomana na cakacaka ni Turaga, me yacova ni sa vakayacori rawa na cakacaka nei Tamada ena sala sa gadreva o koya me vakayacori kina. O ira era vakasamacalataki keda tiko ena gauna oqo era na kilai keda vakavinaka cake. O ira era vakabauta ni kocokoco na noda inaki era na sega tale ni lawakitaki, kei ira na tacida kei na ganeda e vuravura, era gadreva tu na dina ka diva me ra kila na veika e vinakata na Turaga vei ira, ena vakayadrati na yalodra ka ciqoma na Kosipeli. Ena tucake ko Saioni ka rarama mai, ka na yaco me lagilagi kei vuravura taucoko, ni sa lewa vakakina vakaoqo na Turaga na Kalou kei Isireli.²³ [Raica na vakatutu 4 e ra.]

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Me ikuri ni veivuke, raica na tabana e viii–x.

A parofisaitaka o Peresitedi Smith ni “na rogoci kina ena veiyasai vuravura taucoko na kosipeli i Jisu Karisito na noda Turaga” (tabana e 171–172). Na tekinolaji cava so sa veivuke tiko me rawati kina na ka oqo? Ena sala cava tale eso sa era sa cau tiko mai kina na tekinolaji vovou se vakadidike torocake ki na cakacaka ni Turaga?
Ni o wilika na imatai ni iwase ni ivakavuvuli (tabana e 173), mo vakasamataka mada na nomu veikacivi se itavi ena gauna oqo ena Lotu. E rawa vakacava ena nomu vakayacora tiko na nomu veikacivi mo vakaitavi rawa ki na “vakatorocaketaki ni cakacaka ni Turaga”? E yaga vakacava ki na cakacaka oqo na nomu sasaga ni dauveituberi ni matavuvale se dauveisiko? Ena sala cava eda rawa ni vakaitavitaki keda taucoko kina mai na noda veikacivi kei na itavi sa yaco tiko?
Ena tabana e 176, e wasea na nona ivakadinadina o Peresitedi Smith ni sa dusimaka tiko na Turaga na cakacaka ni Nona Lotu. Na veika cava o sa sotava me vakaraitaka ni sa dina oqo? Ena sala cava e vakaraitaka tiko na noda vakavulica ka bulataka tiko na kosipeli e noda itikotiko ni da sa vakabauta tiko na cakacaka ni Turaga?
Ena tabana e 178 kei na 165–66, raica na veika e kaya o Peresitedi Smith ni na cakava na Turaga me vakarautaki kina na sala me vunautaki kina na Nona kosipeli. Na ivakadinadina cava o sa raica ni sa yaco dina na veika oqo se sa yaco tiko e vuravura nikua?

iVolanikalou Veisemati: Taniela 2:44–45; Joeli 2:27–28; Mosaia 27:13; Vunau kei na Veiyalayalati 64:33–34; 65:1–6; 107:99–100; Mosese 1:39

Veivuke ni Veivakavulici: “Ena tiko … na gauna o na sega ni kila taucoko kina na isau ni taro. Ke yaco oqo, mo qai kaya ga ni o sega ni kila. O na rawa talega ni tukuna ni o tovolea mo vakasaqara na kena isau. Se o rawa ni sureti ira na nomu lewenikalasi me ra vakasaqara mai na isau ni taro, oqo ena solia kina vei ira na galala mai na lesoni tale eso me ra vakaraitaka mai na veika era vulica” (Veituberi, Me iLutua Ni Noda Bula, 73).

E vakabauta o Peresitedi Smith ni veivakatorocaketaki ni tekinolaji e “rawa dina me ra veivakalougatataki kevaka meda vakayagataki ira ena ivalavala dodonu me baleta na kena vakatetei na dina kei na kena tosoi ki liu na cakacaka ni Turaga ena kedra maliwa na tamata.”

“Ena loma taucoko ni Lotu sa vakarautaki tu kina na veimadigi ki na tagane kei na yalewa yadua me vakayacora e dua na ka me ra vakalougatataki kina o ira na wekadra ka vakatorocaketaki kina na cakacaka ni Turaga.”