Wase 10

Na iVolanikalou, na Vale ni Wilivola Yaga Vakalevu Duadua e Vuravura

Na Kalou sa solia mai vei keda na ivolanikalou tabu me vukei keda kei na noda matavuvale meda vakavakarau ki na bula tawamudu.

Na Bula nei George Albert Smith

Ena gauna sa qase kina o koya, e nanuma lesu kina o Peresitedi George Albert Smith e dua na gauna ni se itabagone kina ena kena a caka mana tu mai vakabalavu vua e dua na tiki ni ivolanikalou: “Niu se yabaki tinikava tiko kina, au a wilika kina na wase vasagavulu ni Alama ena iVola i Momani ena neimami kalasi ni Matawilivola ni Sigatabu. E vakayavalata sara na noqu vakasama ka veivuke sara vakalevu ni dau takali yani e dua na noda daulomani. … Oqo e dua na tikina ena ivolanikalou e tukuna vei keda na vanua cava ena lako kina na yaloda ena gauna sa biuta kina na yagoda oqo [raica na tikina e 11–14], kau sa dau gadreva tu mai na gauna o ya meu lako ki na vanua o ya e vakatokai o parataisi.”¹ [Raica na vakatutu 1 ena tabana e 118.]

E nuitaka tu o Peresitedi Smith vei ira eso me ra taura na nodra dui gauna vakaibalebale cake vakalevu ni wili ivolanikalou. Mai na nona veituberi raraba kei na nona veimaliwai kei ira na tamata, e dau vakayaloqaqataki ira na tamata kecega me ra vulica na ivolanikalou me sala ni nodra tara cake na nodra dui ivakadinadina baleta na kosipeli. E dua na gauna, ni vodo sitimanivanua tiko, a tekivu veivoski sara kei na dua tale na turaga a susugi cake ena dua na matavuvale ni Yalododonu Edaidai ia sa sega tu ni gole mai ki na Lotu. “Ni yaco na veisiko,” a kaya kina, “Au a vosa vua baleta na kosipeli i Jisu Karisito. … A qai kaya mai o koya ni keirau veivosakitaka tiko na ivakavuvuli ni kosipeli, ‘Au taleitaka sara ga na veika oqo.’ A balavu sara toka na gauna ni veisiko, ia ni sa oti, na turaga vinaka o ya, kau vakabauta ni turaga vinaka, a kaya vei au, ‘Au na solia na veika kece e tu vei au me noqu ga na ivakadei sa tu vei iko. …’

“Au a kaya, ‘Taciqu, e sega ni gadrevi mo solia taucoko na ka o taukena tu me yaco vei iko na veivakadeitaki oqo. Na ka mo cakava o ya mo vakasaqaqara ena ivolanikalou ena masumasu. Mo tiko ena vanua ena rawa me vakamacalataki kina vei iko. Vakasaqara na dina, ka na ka talei vei iko na totoka ni ka dina, ko na … qai kila kina me vaka au sa kila tu ni bula dina tiko na Kalou, ni ko Jisu na Karisito, ni ko Josefa Simici sa parofita ni Kalou sa Bula tiko.’”²

iVakavuvuli nei George Albert Smith

Na dina era tiko ena ivolanikalou era sa ka yaga cake sara vakalevu mai na nodra ivakavuvuli na tamata.

Na iVolatabu, na iVola i Momani, kei na Mataniciva Talei, e sega wale ni ra tiko kina na nodra vuku na tamata, ia na vuku talega ni Kalou. E dina ga ni sega ni yaco rawa ki na nodra itikotiko e vuqa na tamata, era sa tiko kina na vosa ni Turaga. Na ka ga e bibi oqo, ni dina ga ni da kilai Homer kei Shakespeare kei Milton, kau rawa ni cavuti ira yadudua eke na dauvola ivola rogo levu kei vuravura; kevaka meda qai guce ena noda wilika na ivolanikalou eda sa calata tiko kina na tiki bibi duadua ni itukutuku kei vuravura.

Kemuni na taciqu kei na ganequ, na dina taucoko sa … yaga sara ki na noda vakabulai, era sa umanaki tu ena loma ni waqani ivola au sa cavuta yadudua yani o ya. Ena sega beka ni da taukena e dua na vale ni wilivola ni rua se tolu na udolu na kena ivola, ia eda sa rawa ni taukena e dua na vale ni wilivola sau levu duadua me sau lailai ga ka sa kena ivakadei na dra uasivi duadua e se bau bula voli ena vuravura oqo.³

Au sega ni kauwai se cava ga na ivola era tiko se sega ena veivale ni wilivola cecere kei vuravura e tiko ena nomu loma ni vale, ia me na tiko talega vei iko o iratou na ivola oqo. Vakasamataka mada na milioni na ivola era tiko ena Congressional Library mai Washington, mai na British Library, kei ira na veivale ni wilivola ni veimatanitu tale eso, oqo e milioni na ivola—ia na kena walega e sa solia mai na Kalou ka sa tabaki vakaivola me nodra o ira na luve ni tamata ni sa ka yaga me ra vakarautaki kina me ra laki vakaitikotiko ena matanitu vakasilesitieli o ya na kena era umanaki tu ena loma ni waqani ivola vakalou oqo. E vica beka vei keda eda kila tiko na cava era tiko kina? Au dau gole ki na itikotiko eso kau dau raica kina na ilavelave vovou ni mekasini. Au raica kina na ivola era voli vakalevu e vuravura. Kevaka mo ni kauti ira laivi kecega ka maroroya duadua ga na ivolanikalou oqo, ena sega ni yali mai vei iko na veika sa vakatara na Turaga me volai e dodonu me noda meda marau kina. O koya gona, taciqu kei na ganequ, ena loma ni noda kalougata tale eso meda sa kakua ni guilecava ni sa mai vakarautaka rawa na Turaga vei keda meda taukena, marautaka, ka kila vakavinaka na ivolanikalou ka me noda na Nona vosa sa vakasavui sobu mai vei keda mai na veitabayabaki me baleta na nodra vakabulai na luvena.⁴

Niu wilika na ivolanikalou, … au qoroya na vinaka ni Turaga me vakalougatataki ira era ciqoma na nona ivakavuvuli, ni da na kunea vakalevu ga na vakacegu ena itukutuku vakalou oqo ka segai mai na ivakavuvuli ni veiitabayabaki kece, era solia mai vei keda na vuku ni tamata.⁵

Eda dau veivosakitaka na nodra ivakavuvuli na tamata ka dau ka talei ena so na gauna, ia ena gauna era veisaqasaqa kina kei na ivakavuvuli ni Tamada Vakalomalagi me vaka sa umanaki tu ena iVolanikalou Savasava, era sa ka tawayaga. Era na sega ni liutaka rawa e dua me na laki marau tawamudu, se vukei koya rawa me na laki vakaitikotiko ena matanitu nei Tamada Vakalomalagi.⁶

Eso na gauna au vakabauta ni da dau sega ni taleitaka na iVolatabu, kei na veika e tiko kina, kei iratou na ivolanikalou tale oqo, na iVola i Momani, na Vunau kei na Veiyalayalati, kei na Mataniciva Talei ni ra sa vakatokai tiko … me ra ivola mai vei Tamada Vakalomalagi. Me ra sa na qai ciqomi vakakina, ni sai koya oqo na nona ivakasala kei na nona veidusimaki vei ira na luve ni tamata me ra kila kina na sala me ra vakayagataka kina na nodra madigi oqo, me kakua kina ni ka wale na nodra bula.⁷ [Raica na vakatutu 2 ena tabana e 118.]

Sa solia vei keda na Turaga na ivolanikalou me vukea na noda valuta rawa na noda vakatovolei ka vakavakarau ki na bula vakacerecerei.

Oqo na gauna meda vakadinadinataki keda kina, na gauna ni vakatovolei. Oqo na gauna ena kani yatedra kina na tamata ena rere. Ni ra na tarogi ira kina vakai ira na lewei vuravura na cava ena yaco ena ivakataotioti. E vica ga na tamata vakalou era kila na cava ena yaco ena ivakataotioti. Sa tukuna oti vei keda na Turaga na cava ena yaco kina, mai [na ivolanikalou], na vale ni wilivola totoka au taura tu oqo. Sa solia vei keda na itukutuku eda gadreva meda vakadodonutaka kina na noda bula meda vakarautaki keda kina ni cava ga ena yaco eda sa na tu ena yasa ni Turaga.⁸

Meu sa na wilika mada na ka e tukuni tiko baleta na iotioti ni siga ka tiko ena imatai ni wase ni Vunau kei na Veiyalayalati: …

“Raica koi au na Turaga, au sa kila tu na veika rarawa ena yaco mai vei ira na kai vuravura, a ka oqo au sa kacivi Josefa Simici kina na noqu tamata ka vosa vua mai lomalagi, ka solia vua na vunau. …

“Dou vulica matua na vunau kece sa tu ena i vola oqo, ni sa dina ka dodonu; raica ena vakayacori vakaidina na parofisai kei na vosa ni yalayala kece sa tu kina” (V&V 1:37).

“Koi au na Turaga; raica na ka ga au sa tukuna au sa tukuna, kau na sega ni vakaiulubale kina; Raica ena takali mada ko lomalagi kei vuravura, ia na noqu vosa ena sega ni takali; ena vakayacori vakaidina na vosa kau sa tukuna, se ra tukuna na noqu tamata.

“Ia mo dou raica ka kila, ni sa Kalou ko koya na Turaga, a sa tukuni Koya na Yalotabu, ka sa dina na ka e tukuna. Io na dina ena tudei tu ka tawamudu. Emeni.” [V&V 1:17, 37–39.]

Na ivakamacala taumada oqo sa kilikili kaya me nomuni. Oqori na veivunauci nei Tamada kece sara. Oqo na ivakasala loloma ni dua na itubutubu vinaka e kila tiko na veika e ganiti keda, me vaka na nona vosa ena wase se qai wiliki oti o ya meda kila tiko na veika ena vakarau yaco mai vei ira na lewe i vuravura a solia kina na vunau oqori.⁹

Eso na gauna eda guilecava ni sa vosa oti na Turaga ka da sega ni vakasalataki keda vakaikeda ena Nona lawa oqori. …

E drau na malanivosa ena ivolanikalou e rawa ni laurai me ivakadinadina ni o Tamada Vakalomalagi sa vosa tiko ena loloma veivueti kei na yalovinaka vei ira na luve ni tamata mai na veitabayabaki, sega walega ni tukuna tiko vei ira ena veika sa na vakarau yaco, ia e vakamasuti ira tiko me ra gole tani mai na nodra cakacala de na yaco vei ira na veivakarusai. …

Sa tukuna kina vei keda na Tamada Vakalomalagi, mai vei ira na Nona italai yalodina, na veika bibi ena vakarau yaco mai ka rawa meda wilika ena Nona ivolanikalou savasava. Kevaka eda gadreva dina meda vakabulai ka laki bula vakacerecerei ena Nona matanitu vakasilesitieli sa tukuna oti tu o Koya na kena sala meda muria.¹⁰

[Na ivolanikalou era sa] vale ni wilivola cecere duadua me laurai ena vuravura taucoko. Na cava beka era tiko kina? Era tiko kina na veika bibi sa vakasamataka rawa o Tamadaru me maroroi ka soli vei ira na luve ni tamata sa vakarautaki rawa tu ena kena veimataqali vosa kei Vuravura. Era sa ka bibi kece sara na ivolanikalou oqo ka dodonu me ra kila vakavinaka o ira na Yalododonu Edaidai. Au na sega ni kerei kemuni mo ni laveliga me kilai kina o cei so era soqoni tiko oqo era sa wiliki iratou na ivola oqo, ia au gadreva mo ni rogoca mada ni oqo era sa ka dina vakamareqeti, ka ra sa tiko kina na vosa ni Turaga sa vakatakilai mai ka sa tabaki vakaivola ka soli yani ki vuravura ki na inaki ga ni nodra vakarautaki na luvena me ra laki vakaitikotiko ki na matanitu vakasilesitieli. Oqori na vuna au kaya kina ni ra sa ka yaga dina sara. … Meda sa qai vakavinavinaka ni da sa bula tiko ena dua na gauna kei na yabaki meda wilika rawa na nona ivakasala kei na veidusimaki ka me vakamacalataki vei keda na ka oqori de na tabogo ka sega ni matata vei keda.¹¹ [Raica na vakatutu 3 ena tabana e 118.]

Eda na vakauqeta na vakabauta ena loma ni noda matavuvale ena noda wilika vata kei ira na ivolanikalou.

Au gadreva mo ni dui tarogi kemuni, se vica mada vei kemuni sa bau wilika mada e dua na ka vei iratou mai vale mai na veiivola oqo ena veigauna eso, kacivi iratou vata mai ka vakavulici iratou ena veika me ratou kila tiko. Au ririkotaka ni vuqa vei keda era na kaya beka ni ra a osooso sara.¹²

Eda sa rogoca oti e vuqa na veivakalougatataki sa solia tiko vei keda na Turaga ena itukutuku tabu oqo ka sa maroroi tu mai me yacova mai nikua, ka sa tiko kina na ivakasala kei na veidusimaki mai vua e dua na Tamada sa vuku duadua. E rogorogo duatani toka ni vuqa vei ira na noda, ni sa soli vei ira na madigi eso, era sega ni gadreva me ra kila na veika era tiko ena itukutuku tabu oqo.¹³

Eda sa qai sega beka ni ivalavala ca vua na Tamada ni da sa lesu Vua, kevaka eda a gucetaka meda vakavulici ira na luveda na bibi ni itukutuku tabu oqo? Au sega ni vakabauta. … Ko ni na nanuma beka ni gauna sa … mai solia kina vei keda na Turaga na ivakavuvuli totoka ka ra tiko ena itukutuku savasava oqo, me qai tukuna o koya ni da sa vinaka tiko kevaka meda a gucetaka na vakavulica vei ira na noda matavuvale, ka vakamacalataka vei ira eda sota kaya?

Kemuni na taciqu kei na ganequ, au gadreva meu vakamatatataka tale na veivakavulici ni iVakavuvuli: “vakasaqara ena [ivolanikalou];” wilika ena masumasu kei na yalodina, vakavulica ena nomuni itikotiko; kacivi ira vata mai na nomuni matavuvale ka vakauqeti ira me ra vakabauta na Kalou sa bula tiko, ena nomuni wilika na veika sa vakatakilai mai. Era sa veivale ni wilivola vakamareqeti duadua ena vuravura taucoko.¹⁴

Maroroya tiko na vale ni wilivola ena vanua ko ni na raica mai kina, na vanua era na raica kina o ira na luvemuni, mo ni sa qai taleitaka na nodra na vakabulai tawamudu o ira na gonetagane kei na goneyalewa era tiko e nomuni itikotiko, ka mo ni qai vakasaqara na sala kei na iwali me ra taleitaka kina na veika era umanaki tiko vei iratou na ivola oqo, me ra na qai kila kina na gone ni ra sa ka vakamareqeti sara ena mata ni Tamadra Vakalomalagi.¹⁵

A dua na ka totoka vei au niu se gone me rau mai dabe ena yasanibuka o ta kei na ka wilika mai na iVolatabu ni keitou dabe toka na gone e ra. …

Ia, au gadreva meu tukuna, kemuni na taciqu kei na ganequ, ni ivakasala nei Jisu Karisito, eda sa kovuti tiko kina ena gauna oqo, ka kaya kina o koya, “Dou sa vakasaqara ena [ivolanikalou] ni dou sa nanuma dou sa rawata kina na bula tawamudu, ia na ivola oqo sa tukuni au.” [Joni 5:39] Kakua ni biuta na iVolatabu makawa ni matavuvale; kakua ni laki biuta tu ena vatavata ka guilecava. Vakadikeva mada, kevaka o se bera ni kila, na veika e tukuna tiko, kevaka o sa wilika oti, mo wilika tale vei ira na luvemuni vakakina vei ira na luvedra na luvemuni. Kakua ni wilika ga vei ira na iVolatabu, ia na ivolanikalou tale eso sa solia mai vei keda na Turaga meda bula vakacerecerei kina, meda kune vakacegu kina ka vakalougatataki.¹⁶

Au sa vakamasuti kemuni, na kai Isireli, vakasaqara ena ivolanikalou; wilika ena nomuni itikotiko; vakavulica ki na nomu matavuvale na veika sa tukuna mai na Turaga, meda sa kakua ni malele ki na kena wiliki tiko na veiivola e sega na betena kei na kena e veivakacacani ena gauna oqo, ka mo gole yani ki na mataniwai ni dina ka wilika kina na vosa ni Turaga.¹⁷ [Raica na vakatutu 4 ena tabana e 118]

Vakatutu ni Vuli kei na Veivakavulici

Taurivaka na veivakasama oqo ni ko vulica na iwase oqo se ni ko vakavakarau mo veivakavulici. Me ikuri ni veivuke, raica na tabana e viii–x.

Ni o wilika na imatai ni parakaravu ena tabana e 112, vakasamataka mada e dua na gauna a vakauqeti kemuni kina e dua na tiki ni ivolanikalou ena sala vata ga oqo. O ni kila vakacava ni sa dina sara na ivolanikalou? Na veika cava o ni sa sotava mai kina ka sa vakaqaqacotaka na nomuni ivakadinadina?
Wilika na iwase ka tekivu ena tabana e 113 ka raica se ituvatuva cava ko sa biuta toka kina na ivolanikalou ena nomuni vale ni wilivola vakai kemuni yadua (oka vata kei ira na veika tale eso o wilika, sarava, se vakarorogo kina). Na cava o ni rawa ni cakava mo ni vakaliuca rawa kina na ivolanikalou ena nomuni itikotiko kei na nomuni bula?
Taleva na iwase ka tekivu ena tabana e 114. E a vukei kemuni vakacava na ivolanikalou mo ni taqeya rawa kina na veika dredre ni otioti ni gauna? Vakasamataka mada eso na sala mo ni vakayagataka kina na ivolanikalou mo ni vukea kina e dua o ni kila e sotava tiko e dua na veivakatovolei dredre.
Vakasamataka mada na ivakasala nei Peresitedi Smith vei ira na matavuvale ena tabana e 116. Na veivakalougatataki cava ena yaco mai vei ira na matavuvale era vulica vata na ivolanikalou? Na cava eso na sala mana meda vakauqeta kina na gagadre ni luveda (se makubuda) baleta na ivolanikalou? Sa rawa ena masumasu mo ni raica na veika mo ni cakava me gugumatua kina na nomuni vulica vata kei nomuni matavuvale na ivolanikalou.

iVolanikalou Veisemati: Vakarua 6:6–7; Josua 1:8; Roma 15:4; 2 Timoci 3:15–17; 2 Nifai 4:15; Ilamani 3:29–30; Vunau kei na Veiyalayalati 33:16

Veivuke ni Veivakavulici: “E rawa ni o vukei ira na nomu lewenikalasi me dei na nodra vakaitavi tiko ena veivosaki vakalasi ke o sauma mai vakavinaka na nodra vakasama. Me kena ivakaraitaki oqo, o na vinakata beka mo na kaya, ‘Vinaka vakalevu na nomu isau ni taro. E dua na rai vinaka o ya’ … se ‘Oqori e dua na ivakaraitaki vinaka’ se ‘Au vakavinavinakataka na veika kece o tukuna mai edaidai’” (Veituberi, Me iLutua ni Noda Bula, 74).

“[Era tiko ena ivolanikalou] na veika sa vakasamataka rawa o Tamadaru me maroroi ka soli vei ira na luve ni tamata sa vakarautaki rawa tu ena kena veimataqali vosa kei Vuravura.”

“Kacivi ira vata mai na nomuni matavuvale ka vakauqeti ira me ra vakabauta tiko na Kalou sa bula tiko, ena nomuni wilika na veika sa vakatakilai mai.”