2020
Ko e Feituʻu ʻOku Ou Fakataumuʻa Ki Aí, Kae ʻIkai ko e Hala Kuó U Fouá
Sānuali 2020


Kakai Lalahi Kei Talavoú

Ko e Feituʻu ʻOku Ou Fakataumuʻa Ki Aí, Kae ʻIkai ko e Hala Kuó U Fouá

ʻOku nofo ʻa e tokotaha naʻá ne faʻú ʻi ʻIutā, USA.

Naʻá ku toutou fili ha hala naʻá ne ofeʻi au mei he hala hangatonu mo lausiʻí, ka ʻi hono fakakātoá, kuó u ako ʻoku moʻoni ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí.

ʻĪmisi
young adult walking on train tracks

Naʻe ʻikai iku ʻeku moʻuí ki he meʻa ne u ʻamanaki ki aí.

ʻI heʻeku taʻu 18, naʻá ku pehē te u ngāue fakafaifekau taimi kakato, mali ʻi ha taimi siʻi pē mei ai, pea faʻu ha fāmili ʻi hoku taʻu 25. Ko hoku taʻu 32 ʻeni. Naʻe ʻikai ke u ngāue fakafaifekau, pea naʻá ku māmālohi ʻi he Siasí he konga lahi ʻo hoku taimi ko ha taautaha kei talavoú. Naʻá ku mali—vete—peá u toe mali.

Koeʻuhí naʻá ku toutou fili ha hala naʻe fakahehema mei he hala hangatonu mo lausiʻí, kuo teʻeki pē ke u ongoʻi taau ke u ʻalu ki he lotú. Ka neongo ia, kuó u ʻiloʻi ʻoku ʻi ai ha feituʻu ai maʻaku. Kuo akoʻi au ʻe heʻeku ngaahi aʻusiá ʻoku moʻoni ʻa e mālohi ʻo e Fakamoʻuí mo ʻEne Fakaleleí pea ʻoku ʻikai ko e meʻa mahuʻingá ʻa e hala kuó u fouá, ka ko e hala te u fononga ai he taimi ní.

Mahalo naʻá ku fuofua fehuʻia ʻa e meʻa ne u tui ki aí koeʻuhí naʻe ʻikai ke u maʻu ha loto-falala ʻoku mālohi feʻunga ʻeku fakamoʻoní ke u ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau. ʻOku ou manatuʻi ʻa e taimi ne u ʻosi ai mei he ako māʻolungá ne u pehē, Fēfē kapau ko ʻeku fakamoʻoní ʻoku ʻikai ʻaʻaku kotoa ia? Fēfē kapau kuo fuʻu lahi ʻeku fakafalala ki he ngaahi fakamoʻoni ʻa e niʻihi kehé?

Naʻe fakahohaʻasi au ʻe he meʻá ni. Naʻá ku loto ke u ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau, ka naʻá ku fifili pe naʻe feʻunga nai ʻa e ngaahi aʻusia fakalaumālie ne u maʻu ʻo aʻu ki he taimi ko iá ke ne ʻai au ke u hoko ko e faifekau lavameʻa ne u fakakaukau ne totonu ke u aʻusiá—ko ha taha kuó ne maʻu ha mālohi fakalaumālie mo ha ʻilo feʻunga ki he ongoongoleleí ke ne akoʻi ʻa e niʻihi kehé.

ʻI heʻeku fakakaukau atu ki ai he taimi ní, naʻe totonu ke u kole ki he ʻOtuá ke Ne tokoniʻi au ke mahino kiate au ʻa e faleʻi ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 124:97: “Tuku ke ne fakavaivaiʻi ia ʻi hoku ʻaó, … pea te ne maʻu mei hoku Laumālié, ʻio ʻa e Fakafiemālié, ʻa ia ʻe fakahā kiate ia hono moʻoni ʻo e ngaahi meʻa kotoa pē, pea foaki kiate ia, ʻi he houa pē ko iá, ʻa e meʻa ke ne leaʻakí.”

Naʻe ʻikai ke u kole ki he ʻOtuá, ka ne u hē atu ai ʻi hono fakafehoanaki ʻeku tuʻunga fakalaumālié ki he niʻihi kehé, pea ne u manavasiʻi naʻa hanga ʻe heʻeku ngaahi tōnounoú ʻo taʻofi ʻa e kakaí mei hono tali ʻo e ongoongoleleí.

ʻI heʻeku nofo mavahe mei heʻeku ongomātuʻá ʻi heʻeku kei taautaha kei talavoú, ne u hokohoko atu pē ʻeku feinga ke ʻiloʻi ʻa e meʻa ne u tui ki aí. Naʻe ʻikai mahino kiate au ʻa e ngaahi nunuʻa kovi ʻo e meʻa ne u pehē ko ha ngaahi fili fakataautaha naʻe ʻikai ke ne fakaʻuhingaʻi hoku tuʻunga ko ha tangatá. Naʻe kamata ke u fakamamaʻo meiate kinautolu ne u ʻofa aí koeʻuhí ne u ʻiloʻi te nau loto-mamahi ʻi he ngaahi fili naʻá ku fakahokó. Peá u feohi leva mo e kakai naʻe ʻikai ke nau loko tokanga ki he meʻa ne u faí. ʻI ha ʻaho ʻe taha naʻá ku ʻahiahiʻi ai ha inu kava mālohi ʻi heʻeku fie ʻiló. Naʻe hoko ʻa e inu kava mālohí ko ha konga ʻo ʻeku moʻuí pea naʻe iku ʻo ʻalu mei he fakafiefia peé ki ha meʻa ne u fakaʻaongaʻi ko ha tokoni ke u matuʻuaki e ngaahi aʻusia faingataʻá. Naʻe ʻikai hoko e ngaahi liliu kovi ʻi heʻeku moʻuí he taimi ko iá koeʻuhí ko ha fili pē ʻe taha; ka ne nau hoko māmālie pē. Naʻe ʻosi ha taʻu ʻe ua peá u toki fakatokangaʻi kuo tataki au ʻe he fanga kiʻi fili iiki ne u fakahoko ʻi he fakalau ʻa e taimí ki ha tūkunga ne ʻikai te u fie ʻi ai.

ʻOku ʻikai ko ʻeku ʻuhinga ʻeni ke mou aʻusia ʻa e ngaahi meʻa ʻikai taau ka mou toki ako ʻa hono moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Naʻe fakatupu ʻe heʻeku ngaahi angafaí ha mamahi ʻo ʻikai ngata pē ʻiate au ka ki he kakai foki ne u ʻofa aí—ko e konga lahi [ʻo e mamahi ko iá] naʻe ʻikai fiemaʻu ia. ʻOku ou houngaʻia ʻi he malava ke u maʻu ha loto-fakatōkilalo feʻunga ke u ʻiloʻi (1) naʻá ku loto-mamahi, pea (2) ne u fiefia tahá ʻi he taimi naʻá ku moʻui ʻaki ai e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. Ko ha meʻa ia naʻá ku ʻiloʻi ʻiate au pē, ko ha meʻa ia ne ʻikai toe veiveiua ne u ʻiloʻi pea vahevahe mo e niʻihi kehé.

Naʻá ku ʻalu ki heʻeku pīsopé ke fakatonutonu hoku halá, pea naʻá ma fakataha maʻu pē ke teuteuʻi au ke u ʻalu ʻo ngāue fakafaifekau. Naʻe meimei kakato ʻa hono fakafonu ʻeku fōmú ʻi he taimi naʻe ueʻi ai au ke u fakapapauʻi ʻoku mahino kiate ia ha niʻihi ʻo e ngaahi fili ne u fakahokó. Naʻe ʻikai faingofua ʻa e fetalanoaʻaki ko iá, ka naʻe mahulu hake ʻi heʻeku fie ʻalu ʻo ngāue fakafaifekaú ʻa ʻeku loto ke u fakatomala kakato ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá. Naʻá ku loto-fiemālie ke tali ʻa e ngaahi fehālaaki ne u fakahokó pea fakahaaʻi ʻa e meʻa kotoa pē kiate Ia koeʻuhí ke u maʻa.

Hili ha taimi nounou mei ai, ne u ʻi ha fakataha alēlea fakatonutonu. Naʻá ku ilifia ke u fakahaaʻi ʻa e meʻa kuó u fakahokó ʻi he ʻao ʻo e kakai kuo nau hoko ko ʻeku kau taki mo e kau faiako ʻi ha ngaahi taʻu lahi, ka ʻi heʻeku vakavakai holo he lokí, naʻá ku ongoʻi ha loto-nonga. Naʻe lava ke u ʻiloʻi ne nau ʻi aí ke nau maʻu ha mahino pea ke nau tokoniʻi au. ʻI heʻeku mavahe mei aí, naʻá ku ongoʻi hono fakapapauʻi mai ʻe he Laumālié ʻe neongo pe ko e hā ʻa e tuʻutuʻuní, naʻá ku fakahoko ʻeku tafaʻakí pea te u sai pē. Te u fengāueʻaki fakataha mo e ʻOtuá mo e kau taki ne nau ʻofaʻi aú ke u aʻusia ʻa e tuʻunga ʻoku totonu ke u ʻi aí. Naʻá ku mavahe mo ʻeku ongoʻi ʻa e ʻofa ʻa e Fakamoʻuí peá u ʻiloʻi ne ʻikai ke u mamaʻo mei Hono mālohi ke fai ha huhuʻí.

Ko Ha Feituʻu maʻá e Taʻehaohaoá

Neongo ʻa e nonga naʻá ku ongoʻí, ka naʻe faingataʻa ke u fehangahangai mo e ngaahi fehuʻi mei he kakaí fekauʻaki mo e ʻuhinga ne ʻikai ke u ngāue fakafaifekau aí. ʻI he hokohoko atu ʻeku foua e hala ʻo e fakatomalá fakataha mo e tokoni ʻeku pīsopé, naʻe fakaʻau ke siʻisiʻi ange ʻa e faingamālie te u ngāue fakafaifekaú. Naʻe pau leva ke u fakakaukauʻi ʻa e founga ke hoko atu ai ʻeku moʻuí. ʻI heʻeku taʻu 21, koeʻuhí naʻe ʻikai ke u kau ʻi he kulupu ʻo e kakai lalahi kei talavou teuteu ngāue fakafaifekaú, ʻosi ngāue fakafaifekaú, pe ʻosi malí, naʻe faingataʻa ke u ongoʻi ʻoku ou kau ki ha faʻahinga meʻa.

Naʻe faingataʻa ʻa e teití. Ko e taimi ʻe niʻihi naʻe kehe e fakafōtunga mai ʻa e tamaiki fefiné ʻi he hili pē ʻeku talaange naʻe ʻikai ke u ngāue fakafaifekaú pe naʻá ku māmālohi ʻi ha vahaʻataimí. Neongo pe ko e hā ʻa e ʻuhingá, ka ko e konga lahi taha ʻo e feohí naʻe ʻikai toe fakalaka hake ia ʻi he teiti ʻuluakí.

Naʻá ku fiefia ʻi he faifai peá u mali ʻi he temipalé, ka naʻá ku kei ongoʻi pē he taimi ʻe niʻihi hangē ne ʻikai ke u taau mo feʻungá. Naʻá ku maʻu ha fakamoʻoni, ka naʻe ʻikai ke u lava ʻo fakakaukauʻi ʻa e founga ke vahevahe ai iá, pea naʻe hangē ʻa e ʻū loki ako ʻi he lotú ha ngaahi meʻasivi ke siofi ai ʻe hoku ngaahi mahení ʻeku taʻemalavá. Naʻá ku fakakaukau ne maʻu ʻe honau tokolahi ʻa e faʻahinga moʻui ne u fie maʻú pea kuo teʻeki ke lahi ʻenau tūkiá ʻo hangē ko aú.

ʻI ha ʻaho ʻe taha naʻe ui au ʻe he pīsopé ʻo fakahoko mai ʻa e uiuiʻi ke u faiako ʻi he kōlomu ʻo e kaumātuʻá. Naʻá ku ʻohovale, he naʻe tuʻo ua pē ʻeku ʻalu ki he kōlomu ʻo e kaumātuʻá ʻi he taʻu kuo ʻosí. Neongo ʻeku ongoʻi loto-hohaʻa moʻoní, ka naʻá ku tali ʻa e uiuiʻí. ʻI he fuofua Sāpate ʻo ʻeku faiakó, ne u tafoki pē ʻo kamata ʻaki ʻa e fakafeʻiloaki faikehe taha kuo nau fanongo mahalo aí:

“Mālō e lelei ngaahi tokoua, ko Lisiate Monisoni au. Naʻe ʻikai ke u ngāue fakafaifekau pea ko e konga lahi ʻo ʻeku moʻuí ne u māmālohi pē ʻi he siasí. Kuo teʻeki ke u fuʻu kau mai ki he kōlomu ʻo e kaumātuʻá he ʻoku ʻikai ke u ongoʻi ʻoku ou feʻunga. He ʻikai lava ke u lava ʻo tali kotoa hoʻomou ngaahi fehuʻí, ka ʻoku ou fakaʻamu ange te mou kau mai koeʻuhí ke tau ako fakataha. Kapau ʻoku sai pē hoku tūkungá kiate kimoutolu, pea te tau kamata leva.”

Naʻá ku fakatokangaʻi ʻi he ʻaho ko iá ne u lava pē ʻo fakahaaʻi ki he niʻihi kehé—pea kiate au pē—neongo ne ʻikai ke u fakakaukau ko ha tokotaha “talangofua kakato” au (tokotaha naʻe ngāue fakafaifekau, mālohi ʻi he Siasí ʻi he kotoa ʻene moʻuí, mo teʻeki ke ne fakahoko ha ngaahi angahala mamafa), ka ne fakahinohino pē au ki he ngaahi hala tatau mo kinautolú, pea ko e meʻa ia ne mahuʻingá. ʻI heʻeku ʻohovalé, ne u ʻilo ne ʻi ai mo ha niʻihi ʻi he kau tangata ko ʻeni ne u pehē ne nau moʻui haohaoá ne nau fehālaaki foki mo kinautolu. ʻOku ou tui naʻá ne fakamamafaʻi mai ʻa e foʻi fakakaukau ko e haohaoá ʻoku ʻikai ko ha tuʻutuʻuni pau ia ke tau maʻu ai ha tuʻunga mahuʻinga ʻi he kalasí pe ʻi he Siasí fakalūkufua.

ʻĪmisi
looking out into the light

Ngaahi Taimi Faingataʻa pea mo ha Fili

Ko e meʻapangó, naʻe ʻikai fuoloa ʻeku mālohi ʻi he Siasí. Naʻe faingataʻa ʻeku nofo-malí, pea ne u fakafalala ki heʻeku ngaahi tōʻonga motuʻá ke ikuʻi ʻaki hoku mamahí. Naʻe kamata ke fetongi ʻe he ngaahi meʻa ne u manako aí ʻeku maʻulotú.

ʻI he hili ha taʻu ʻe tolu, ne u aʻusia ʻa e maʻulalo taha ʻo ʻeku moʻuí. Naʻe pau ke u fai ha fili. Te u lava nai ʻo moʻui ʻaki e ongoongoleleí maʻaku pē neongo pe ko e hā e meʻa ne hoko ʻi heʻeku moʻuí? Pe te u tukulolo ai pē ki he fakapoʻulí? Naʻá ku ʻiloʻi ko e tauhi pau ko ia ki he hala lausiʻi mo hangatonú ne ʻuhinga ia ke u tukuange e ngaahi tākiekina kovi kotoa pē ʻi heʻeku moʻuí. ʻIkai ngata aí, naʻe fakahaaʻi ʻe heʻeku holi ko ia ke foki ki he siasí ʻa ʻema kauhala kehekehe mo hoku malí. ʻI he tūkunga ʻo ʻema nofo malí he taimi ko iá, ne ma ʻosi fakataumuʻa kimaua ki he vete-malí.

Naʻá ku manavasiʻi. Naʻe ʻikai ha fakapapau ʻe ʻomi ʻe heʻeku ngaahi ngāué ʻa e ngaahi meʻa lelei naʻá ku fie maʻu ʻi he moʻui ní. Ka naʻe iku ʻeku filí ki he meʻa naʻá ku ako ʻi he ngaahi taʻu kimuʻá—ʻoku ou fiefia tahá ʻi he taimi ʻoku ou moʻui ʻaki ai ʻa e ongoongoleleí. Naʻá ku fili ke u tukupā kakato mo muimui ki he ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá, ʻo tatau ai pē pe ko e hā e meʻa ʻe hokó. ʻI he toenga ʻo ʻeku moʻuí, ko au pē mo ia.

Naʻe toe kamata ke u foki ki he lotú mo fakatonutonu ʻeku moʻuí ki he hala totonú. Ko e taha ʻo e ngaahi ʻaho fakafiefia taha ʻeku moʻuí ʻa e taimi ne u toe maʻu ai ha lekomeni temipalé. Naʻá ku maʻu ha nonga ʻi he temipalé ʻi he hokohoko atu ke palopalema ʻeku nofo-malí pea iku pē ki heʻema takitaha maʻana.

Fekumi ki he Tupuʻanga Hoku Mahuʻinga Fakatāutahá

Neongo e ongo fakailifia ʻa e fili ko iá, naʻá ku ako ʻi he aʻusia ko iá ke u houngaʻia ʻi he tākiekina ʻa e ʻOtuá ʻi hoku halá. Neongo naʻá ku tūkia, ka ne teʻeki ke ʻulungia ʻa e lova. Naʻe ʻikai ke u feʻauhi mo ha taha. ʻI he taimi naʻá ku falala ai ki he Fakamoʻuí ki hoku mahuʻinga fakatāutahá, naʻá ku taʻofi kotoa ʻeku feinga ke liliu e ngaahi fakakaukau ʻa e niʻihi kehé kau kiate aú.

Ne u fakatokangaʻi ʻeku ongoʻi fiemālie ʻi heʻeku tangutu toko taha ʻi he lotú pe ʻi he lotolotonga ʻo e kāingalotu ne nau ʻi ha ngaahi tūkunga kehekehe ʻo e moʻuí. Naʻá ku feinga ke ʻoua naʻá ku toi pea fakafaingofuaʻi au ke talanoa ki he kakai ʻi hoku uōtí. Naʻá ku fiefia ke kau atu ki heʻeku ngaahi fakatahá koeʻuhí ko e ngaahi taumuʻa ne fokotuʻutuʻu ki aí.

Naʻe tokoni foki ʻeku maʻu e ongoʻi nonga ko iá ʻi he taimi ne u toe faikaumeʻa aí. Ne teʻeki pē ke lahi haʻaku ngaahi teiti ʻe tuʻo ua, ka ne u ʻiloʻi he taimi ko iá naʻe ʻikai fie maʻu ke holoki ʻeku tuʻunga moʻuí koeʻuhí ko ʻeku fehālaaki ʻi he kuohilí. Naʻá ku moʻui ʻaki e ongoongoleleí hoku tūkuingatá, pea ne u taau mo feʻunga ke teiti mo kinautolu ne nau moʻui ʻaki foki e ongoongoleleí honau tūkuingatá.

Naʻe faifai peá u maʻu ha ʻofefine moʻui taau ʻo e ʻOtuá ʻa ia ne ma mali ʻi he temipalé. Naʻe kehe ʻaupito ʻene moʻuí mei haʻakú, ka ʻi hono fakafehoanaki ʻema ʻofa ki he Fakamoʻuí mo ʻema mahino ki Heʻene Fakaleleí, ne ma ongoʻi tatau ai.

ʻI he fakalau ʻa e taʻú, kuó u ako ke ʻoua naʻá ku tuku hoku kuohilí pe fakakaukau ʻa e kakai kehé ke ne tala hoku mahuʻinga fakatāutahá. Kuó u tukuange ʻa e foʻi fakakaukau ko e lavameʻa ko ha foʻi seti ʻuuni aʻusia pē ʻe taha. ʻOku teʻeki houngaʻia ʻa e tokotaha kotoa ʻi he tuʻunga ʻoku ou ʻi ai he taimi ní koeʻuhí ko e founga kuó u aʻusia ai iá, ka ʻoku sai pē ia. ʻOku ʻikai ko ʻeku taumuʻá ia ke fakalotoʻi kinautolu. Ko ʻeku taumuʻá ke u kei fakatomala pē mo ʻunu ke ofi ange ki he Fakamoʻuí. Ko Ia ʻa e ʻuhinga ʻoku ou lava ai, hangē ko ʻAlamā ko e Siʻí hili ʻene fakatomalá, ʻo “ʻikai ke toe tauteaʻi hoku lotó ʻi heʻeku manatu ki heʻeku ngaahi angahalá” (ʻAlamā 36:19). Te u lava ʻo maʻu ha nonga ʻi heʻeku ʻiloʻi ko e meʻa mahuʻingá ʻa e feituʻu ko ia ʻoku ou fakataumuʻa ki aí—ki he Fakamoʻuí.