2010–2019
Taʻefiemālie Fakalangí
ʻOkatopa 2018


Taʻefiemālie Fakalangí

ʻE lava ke ueʻi kitautolu ʻe he taʻefiemālie fakalangí ke tau ngāue ʻi he tui, muimui ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke fai leleí, pea foaki loto-fakatōkilalo ʻetau moʻuí Maʻana.

ʻI heʻeku ʻi he ʻapiako lautohi siʻí, naʻa mau lue ki ʻapi ʻi ha hala valitā naʻe fefokifokiʻaki ʻi ha tafatafa moʻunga. Ne ʻi ai mo ha hala kehe naʻe ʻikai tanu, ʻa ia naʻe ui ko e “hala ʻa e tamaiki tangatá.” Ko e hala ʻa e tamaiki tangatá ko ha hala kelekele naʻe ʻalu fakahangatonu hake ʻi he tafungofungá. Naʻe nounou ange ka naʻe toe fakahihifi maʻolunga ange. ʻI heʻeku kei siʻí, naʻá ku lava pē ʻo kaka ʻi ha faʻahinga hala naʻe lava ʻe he tamaiki tangatá. Kae mahuʻinga angé, naʻá ku ʻilo ʻeku moʻui ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosí pea ʻe fie maʻu ke u fai ha ngaahi meʻa faingataʻa ʻo hangē ko e kau paioniá—pea naʻá ku fie maʻu ke u mateuteu. Ko ia ai, mei he taimi ki he taimi, naʻá ku faʻa fakatōtōʻohi mei hoku ngaahi kaungāmeʻa ʻi he hala valitaá, toʻo hoku suú, peá u lue laʻivaʻe ʻi he hala ʻa e tamaiki tangatá. Naʻá ku fie maʻu ke mālohi ange hoku vaʻé.

ʻI heʻeku kei hoko ko ha kiʻi taʻahine Palaimelí, naʻá ku pehē ko e meʻa ia teu fai ke u mateuteu aí. Ka ʻoku kehe e meʻa ʻoku ou ʻilo he taimi ní! ʻOku ou ʻiloʻi teu lava ʻo teuteu hoku vaʻé ke lue ʻi he hala ʻo e fuakavá ʻaki ʻeku tali e ngaahi fakaafe ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní, kae ʻikai ko e lue laʻivaʻe ʻi he hala he moʻungá. He ʻoku ui ʻe he ʻEikí kitautolu taki taha ʻo fakafou ʻi Heʻene palōfitá ke moʻui mo tokanga ʻi ha “founga lelei mo lelei ange [māʻoniʻoni ange]” pea ke “laka māʻolunga ange.”1

Ko e ngaahi ui fakaepalōfita ko ʻeni ke ngāué, fakataha mo ʻetau ongo fakaeloto te tau lava ʻo fai ha meʻa lahi ange mo lelei angé, ʻokú ne faʻa fakatupu ʻi loto ʻiate kitautolu ha meʻa naʻe ui ʻe ʻEletā Niila A. Mekisuele ko e “taʻefiemālie fakalangi.” 2 ʻOku hoko e taʻefiemālie fakalangí ʻi heʻetau fakahoa “hotau tuʻunga lolotongá [ki he] meʻa ʻoku tau maʻu e mālohi ke aʻusiá.3 Ko kitautolu takitaha, kapau ʻoku tau faitotonu, ʻoku tau ongoʻi ha faikehekehe ʻi he feituʻu mo e tuʻunga ʻoku tau ʻi aí, mo e feituʻu mo e tuʻunga ʻoku tau fie aʻusiá. ʻOku tau holi ki ha tuʻunga malava fakataautaha lahi ange. ʻOku tau maʻu e ngaahi ongo ko ʻení he ko e ngaahi ʻofefine mo e ngaahi foha kitautolu ʻo e ʻOtuá, ʻoku fanauʻi mai mo e Maama ʻo Kalaisí ka ʻoku tau nofo ʻi ha māmani hinga. Ko e ngaahi ongo ʻeni ne foaki ʻe he ʻOtuá ke fakatupu ai ha holi ke ngāue fakavavevave.

ʻOku totonu ke tau tali e ngaahi ongo taʻefiemālie fakalangi ʻoku ui kitautolu ki ha founga māʻolunga angé, lolotonga ia ʻetau ʻiloʻi mo fakaʻehiʻehi mei he fakatatau loi ʻa Sētané—ʻa e loto-foʻi taʻe fie ngāué. Ko ha faingamālie mahuʻinga eni ʻoku ʻikai faʻa tatali ʻa Sētane ke ne maʻu. Te tau lava ʻo fili ke ʻaʻeva ʻi ha hala māʻolunga ange ʻokú ne tataki kitautolu ke fekumi ki he ʻOtuá mo ʻEne melinó mo e ʻaloʻofá, pe ko ʻetau fanongo kia Sētane, ʻa ia ʻokú ne lōmekina kitautolu ʻaki ha ngaahi pōpoaki he ʻikai pē ke tau feʻunga kitautolu: tuʻumālie feʻunga, poto feʻunga, hoihoifua feʻunga, pe feʻunga ʻi ha faʻahinga meʻa pē. ʻE lava ke hoko ʻetau taʻefiemālié ʻo fakalangi—pe fakaʻauha.

Ngāue ʻi he Tui

Ko e founga ʻe taha ke tala ai e taʻefiemālie fakalangí mei he ngaahi loi ʻa Sētané, ko e tataki kitautolu ʻe he taʻefiemālie fakalangí ki he ngāue faivelengá. Ko e taʻefiemālie fakalangí ʻoku ʻikai ko ha fakaafe ia ke fakafiefiemālie, pea he ʻikai te ne tataki kitautolu ke siva e ʻamanakí. Kuó u ʻilo ʻeni ko e taimi ʻoku ou nofo ai ʻi he ngaahi fakakaukau ʻo e meʻa ʻoku ʻikai, ke u malavá, ʻoku ʻikai ke u fakalakalaka, pea faingataʻa ange ke u ongoʻi mo muimui ki he Laumālié.4

ʻI heʻene kei talavoú, naʻe mahino lelei kia Siosefa Sāmita ʻene ngaahi tōnounoú pea naʻá ne hohaʻa fekauʻaki mo e “tuʻunga ʻo [hono] laumālie taʻe faʻa maté.” Naʻá ne pehē ʻi heʻene lea pē ʻaʻaná, “Naʻe fakaʻau ke faingataʻaʻia lahi ʻeku fakakaukaú, koeʻuhí he naʻá ku pōpula ki heʻeku ngaahi angahalá, pea… naʻá ku ongoʻi ai ke u tengihia ʻeku ngaahi angahala ʻaʻakú pea mo e ngaahi angahala ʻa māmaní.”5 Naʻe iku ʻeni ki ha “fifili fakamātoato [mo e] hohaʻa lahi.”6 ʻOku ongo angamaheni nai ʻeni? ʻOkú ke faʻa taʻemanonga nai pe faingataʻaʻia ʻi hoʻo ngaahi tōnounoú?

ʻIo, naʻe fai ʻe Siosefa ha meʻa. Naʻá ne pehē, “Naʻá ku faʻa pehē ʻi hoku lotó: Ko e hā ha meʻa ʻe fai?”7 Naʻe ngāue ʻa Siosefa ʻi he tui. Naʻá ne fekumi ki he folofolá, ʻo lau e fakaafe ʻi he Sēmisi 1:5, pea hanga hake ki he ʻOtuá ki ha tokoni. Ko hono olá ko e meʻa-hā-mai ʻo hono Toe Fakafoki Mai e Ongoongoleleí. ʻOku ou houngaʻia ko e hoko ʻa e taʻefiemālie fakalangi ʻa Siosefá, ʻa e vahaʻataimi ʻo ʻene puputuʻú mo e taʻemanongá, ke tataki ai ia ki he ngāue faivelengá.

Muimui ki he Ngaahi Ueʻi ke Fai Leleí

ʻOku faʻa fakaʻaongaʻi ʻe he māmaní e ongoʻi taʻefiemālié ko ha ʻuhinga ia ke siokita, ke tafoki ʻe te ngaahi fakakaukaú ki loto pea fakafoki mo nofo fakafoʻituitui pē ʻi he ko hai au,ko e hā ʻoku ʻikai ke u malavá, mo e meʻa ʻoku ou fie maʻú. ʻOku poupouʻi kitautolu ʻe he taʻefiemālie fakalangí ke muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí, ʻa ia naʻe “faʻa feʻaluʻaki ʻo fai leleí.”8 ʻI heʻetau ʻaʻeva ʻi he hala ʻo e moʻui fakaākongá, te tau maʻu ha ngaahi ueʻi fakalaumālie ke tokoni ki he niʻihi kehé.

ʻOku tokoni e talanoa naʻá ku fanongo ai ʻi ha ngaahi taʻu kimuʻa atu ke u ʻiloʻi pea ngāue ki he ngaahi ueʻi ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní. Naʻe vahevahe eni ʻe Sisitā Poni Pākini, ko ha Palesiteni Lahi mālōlō ʻo e Fineʻofá:

“Ko ha fefine tuitui lelei ʻa … Sūsana. Naʻe ʻi [hono] uōtí ʻa Palesiteni [Sipenisā W.] Kimipolo. ʻI ha Sāpate ʻe taha, naʻe fakatokangaʻi ʻe Sūsana ne ʻi ai hano suti foʻou. Ne toki ʻomai ʻe heʻene tangataʻeikí … ha tupenu silika fakaʻofoʻofa moʻoni maʻana. Naʻe fakakaukau ʻa Sūsana ʻe lava ʻo maʻu he tupenu ko ʻení ha hēkesi fakaʻofoʻofa ke hoa mo e suti foʻou ʻo Palesiteni Kimipoló. ʻI he Mōnité, naʻá ne tuitui e hēkesí. Naʻá ne kofukofuʻi ia ʻaki ha pepa holoholo peá ne lue atu he feituʻu ʻo e ʻapi ʻo Palesiteni Kimipoló.

“ʻI heʻene ofi atu ki he matapā muʻá, ne fakafokifā pē ʻene tuʻu ʻo fakakaukau, ʻKo hai au ke u tuitui ha hēkesi maʻá e palōfitá? Mahalo ʻoku lahi pē [hono hēkesí].’ ʻI heʻene fakakaukau ko ha fehalaakí, naʻá ne tafoki ke ne ʻalu.

“ʻI he taimi pē ko iá ne fakaava hake ʻe Sisitā Kimipolo e matapā muʻá mo pehē ange, ʻʻOi, Sūsana!’

“Naʻá ne ongoʻi fakamāʻia peá ne pehē atu, ‘Naʻá ku sio ki he suti foʻou ʻo Palesiteni Kimipoló he Sāpaté. Naʻe toki fakatau mai pē ʻe he Tangataʻeikí ha silika mei Niu ʻIoke … pea naʻá ku tuitui hano hēkesi.’

“Kimuʻa peá ne hoko atú, naʻe taʻofi ia ʻe Sisitā Kimipolo, pea puke atu hono umá ʻo pehē ange: ‘Sūsana, ʻoua naʻá ke teitei taʻofi ha fakakaukau angaʻofa.’”9

ʻOku ou saiʻia ʻaupito ai! “ʻOua naʻá ke teitei taʻofi ha fakakaukau angaʻofa.” ʻI heʻeku faʻa maʻu ha ueʻi he taimi ʻe niʻihi ke fai ha meʻa maʻá ha taha, ʻoku ou fifili pe ko ha ueʻi fakalaumālie ia pe ko ʻeku fakakaukaú pē ʻaʻaku. Ka ʻoku fakamanatu mai kiate au, “Ko ia ʻoku tupu mei he ʻOtuá ʻoku fakaafeʻi mo poupouʻi ke failelei maʻu ai pē; ko ia, ko e meʻa kotoa pē ʻoku fakaafeʻi mo poupouʻi ke faileleí, mo ʻofa ki he ʻOtuá, pea tauhi kiate iá, ʻoku ueʻi hake ia ʻe he ʻOtuá.”10

ʻOku tatau aipē pe ko ha ueʻi fakahangatonu pe ngaahi ongo pē ke tokoni, ʻoku ʻikai teitei mole noa ha ngāue lelei; he “ʻoku ʻikai fakaʻaʻau ʻo ngata ʻa e ʻofá”11—pea ʻe ʻikai pē ke teitei hala ia.

ʻOku ʻikai faʻa hoko ia ʻi ha taimi lelei, pea ʻikai ke tau faʻa ʻilo e ola ʻo ʻetau ngaahi ngāue tokoni īkí. Kae mei he taimi ki he taimi, ʻoku tau fakatokangaʻi kuo tau hoko ko e ngaahi meʻangāue ʻi he toʻukupu ʻo e ʻOtuá pea te tau houngaʻia ʻi heʻetau ʻiloʻi ko e ngāue ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ʻiate kitautolú ko ha fakahaaʻi ia hono tali ʻe he ʻOtuá.

Ngaahi tokoua, te tau lava ʻo kolea e Laumālie Māʻoniʻoní ke fakahā mai “ʻa e meʻa kotoa pē ʻoku totonu ke [tau] faí,”12 neongo kuo ngali fonu ʻetau lisi ʻo e ngaahi meʻa ke faí. ʻI he hoko mai ʻa e ueʻi fakalaumālié, te tau lava ʻo tuku e ʻū peleti ʻi he singí pe ko ha ʻīmeili ʻoku fonu ʻi he ngaahi meʻa ʻoku fie maʻu ki ai ʻetau tokangá kae lautohi ki ha fānau, ʻaʻahi ki ha kaungāmeʻa, tokangaʻi e fānau ʻa ha kaungāʻapi, pe ngāue ʻi he temipalé. ʻOua naʻa mou maʻuhala—ko ha tokotaha au ʻoku lisi ʻeku ngāué; pea ʻoku ou saiʻia hono fakaʻilongaʻi e meʻa kuo lavá. Ka ʻoku haʻu e melino ʻi hono ʻilo ko e hoko ʻo lelei angé, ʻoku ʻikai ʻuhinga ia ke fai ha meʻa lahi ange. ʻI hono tali e taʻefiemālié ʻaki e muimui ki he ngaahi ueʻi fakalaumālié, ʻokú ne liliu ʻeku fakakaukaú ki he “taimi ʻoʻokú” pea tau vakai ki he kakaí ʻo ʻikai ko ha fakahohaʻa, ka ko e taumuʻa ʻo ʻeku moʻuí.

ʻOku Tataki ʻe he Taʻefiemālie Fakalangí Kitautolu kia Kalaisi

ʻOku iku e taʻefiemālie fakalangí ki he loto-fakatōkilalo, kae ʻikai ko e fakaʻofaʻia pē ʻiate kita pe ko e loto-siʻi ʻoku haʻu mei hono fakafehoanaki kitautolu ki he ngaahi meʻa ʻoku tau tōnounou aí. ʻOku kehekehe ʻa e kakai fefine ʻo e fuakavá; honau ngaahi fāmilí, ʻenau ngaahi aʻusiá, pea kehekehe honau tūkungá.

Ko e moʻoni te tau tō nounou kotoa pē ʻi hotau tuʻunga malava fakalangí pea ʻoku ʻi ai ha moʻoni ʻi hono ʻilo ʻoku ʻikai feʻunga ʻetau tuʻu toko tahá. Ka ko e ongoongo lelei ʻo e kosipelí, ʻoku tau feʻunga ʻi he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá. ʻI he tokoni ʻa Kalaisí, te tau lava ʻo fai ʻa e meʻa kotoa pē.13 ʻOku talaʻofa mai e folofolá te tau “maʻu e ʻaloʻofá … ke tokoni mai ʻi he ʻaho ʻe ʻaonga aí.”14

Ko e foʻi moʻoni fakaofó ko e lava ke hoko hotau ngaahi vaivaí ko ha tāpuaki ʻi heʻenau fakalotomaʻulaloʻi kitautolu mo fakatafoki kia Kalaisí.15 ʻOku hoko ʻo fakalangi e taʻefiemālié ʻi heʻetau hanga loto-fakatōkilalo hake kia Sīsū Kalaisi mo ʻetau fie maʻú, kae ʻikai taʻofi ia koeʻuhi ko e fakaʻofaʻia pē ʻiate kitautolú.

Ko hono moʻoní, ʻoku faʻa kamata e ngaahi mana ʻa Sīsuú ʻaki hono ʻiloʻi e fakaʻamú, fie maʻú, taʻemalavá, mo e taʻefeʻungá. Manatuʻi e ngaahi foʻi maá mo e iká? ʻOku talamai ʻe kinautolu ne nau tohi e Kosipelí takitaha ʻa hono fafangaʻi ʻi he mana ʻe Sīsū e lauiafe naʻa nau muimui kiate Iá.16 Ka naʻe kamata ʻa e talanoá ʻi hono ʻiloʻi ʻe he kau ākongá ʻa honau ngataʻangá; naʻa nau ʻilo ne nau maʻu pē “ʻa e foʻi mā paʻale ʻe nima, mo e ika siʻi ʻe ua: ka ko e hā ia ʻi he fuʻu tokolahí?”17 Ne moʻoni pē ʻa e kau ākongá: naʻe ʻikai feʻunga ʻenau meʻakaí, ka naʻa nau ʻave ʻa ia naʻa nau maʻú kia Sīsū pea naʻá Ne ʻomi e maná.

Kuó ke ongoʻi nai ʻoku fuʻu siʻisiʻi fau ho ngaahi talēnití mo e meʻafoakí ki he ngāue ʻoku hanganaki maí? Kuó u ongoʻi pehē. Ka te tau lava ʻo ʻave ʻa ia ʻoku tau maʻú kia Kalaisi, pea te Ne fakalahi ʻetau ngaahi ngāué. Ko e meʻa te ke foakí, ʻoku lahi ʻānoa ia—pea naʻa mo hoʻo ngaahi tōnounoú mo e vaivaiʻangá— ʻo kapau te ke falala ki he ʻaloʻofa ʻa e ʻOtuá.

Ko hono moʻoní ko kitautolu kotoa ʻoku tau mamaʻo ʻaki pē ha toʻu tangata ʻe taha mei he ʻOtuá—ko ha fānau ʻa e ʻOtuá.18 Pea hangē kuó Ne fai ki he kau palōfitá mo e kau tangata mo e fafine angamahení ʻi he ngaahi taʻu kuohilí, ʻoku pehē pē ʻa e taumuʻa ʻa e Tamai Hēvaní ke liliu kitautolú.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe C.S. Liuisi e mālohi ke liliu ko ʻení ʻo peheni: “‘Fakakaukauloto angé ko ha fale koe ʻoku moʻui. ʻOku hāʻele mai ʻa e ʻOtuá ke toe langa e fale ko iá. Mahalo ʻe lava ke mahino kiate koe ʻi he kaataʻangá, ʻa e meʻa ʻokú Ne faí. ʻOkú Ne fakaleleiʻi ʻa e ʻū fakatafenga vaí pea taʻofi ʻa e mama ʻi he ʻató mo fai pehē atu: naʻá ke ʻiloʻi naʻe fie maʻu ke fai ʻa e ngāue ko iá pea ʻoku ʻikai te ke ʻohovale. Ka ʻoku kamata ke Ne fakahoko ha ngaahi liliu lahi ʻi he falé ʻi ha founga ʻoku matuʻaki fakamamahi . … [ʻOkú ke vakai] ʻokú Ne langa ʻe ia ha fale kehekehe ʻaupito mei he meʻa naʻá ke fakakaukau ki aí. … Naʻá ke fakakaukau [ʻokú ne] ngaohi koe ki ha kiʻi fale ʻakau fakaʻofoʻofa: ka ʻokú Ne langa ha palasi. ʻOkú Ne taumuʻa ke hāʻele mai ʻo ʻafio Tonu ai.”19

ʻE lava ke tau matatali e ngaahi ngāue ʻoku hanganaki maí koeʻuhi ko e feilaulau fakalelei ʻa hotau Fakamoʻuí. Kuo akoʻi ʻe he kau palōfitá, ʻi heʻetau fononga ʻi he hala fakaākongá, ʻe lava ʻo fakamāʻoniʻoniʻi kitautolu ʻi he ʻaloʻofa ʻa Kalaisí. ʻE lava ke ueʻi kitautolu ʻe he taʻefiemālie fakalangí ke tau ngāue ʻi he tui, muimui ki he fakaafe ʻa e Fakamoʻuí ke fai leleí, pea foaki loto-fakatōkilalo ʻetau moʻuí Maʻana. ʻI he huafa ʻo Sīsū Kalaisí, ʻēmeni.

Maʻuʻanga fakamatalá

  1. Russell M. Nelson, ʻi he Tad Walch, “‘The Lord’s Message Is for Everyone’: President Nelson Talks about Global Tour,” Deseret News, Apr. 12, 2018, deseretnews.com.

  2. Neal A. Maxwell, “Becoming a Disciple,” Ensign, June 1996, 18.

  3. Neal A. Maxwell, “Becoming a Disciple,” 16; tānaki atu hono fakamamafaʻí.

  4. “ʻE fakavaivaiʻi ʻe he lotofoʻí hoʻo tuí. ʻOka tukuhifo hoʻo ngaahi fakatuʻamelié, ʻe hōloa hoʻo ngaahi ola leleí, ʻe fakavaivaiʻi hoʻo holí, pea ʻe faingataʻa ange hoʻo muimui ki he Laumālié” (“Ko e Hā ʻEku Taumuʻa ʻi Heʻeku Hoko ko e Faifekaú?Malanga ʻAki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaúrev. [2018], lds.org/manual/missionary).

  5. Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Siosefa Sāmita (2007), 57.

  6. Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:8.

  7. Siosefa Sāmita—Hisitōlia 1:10; tānaki atu hono fakamamafaʻí.

  8. Ngāue 10:38.

  9. Bonnie D. Parkin, “Personal Ministry: Sacred and Precious” (Brigham Young University devotional, Feb. 13, 2007), 1, speeches.byu.edu.

  10. Molonai 7:13.

  11. 1 Kolinitō 13:8.

  12. 2 Nīfai 32:5.

  13. “ʻOku ou faʻa fai ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē ʻia Kalaisi ʻokú ne fakamālohiʻi aú” (Filipai 4:13).

  14. Hepelū 4:16.

  15. “Pea kapau ʻe haʻu kiate au ʻa e tangatá te u fakahā kiate kinautolu ʻa honau vaivaí. ʻOku ou foaki ki he tangatá ʻa e vaivaí koeʻuhí ke nau loto fakatōkilalo; pea ʻoku feʻunga ʻa ʻeku ʻofá ki he tangata kotoa pē ʻoku nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻaó, he kapau te nau fakavaivaiʻi ʻa kinautolu ʻi hoku ʻaó, pea tui kiate au, te u liliu ʻa e ngaahi meʻa vaivaí ko e mālohi kiate kinautolu ” ( ʻEta 12:27; tānaki atu hono fakamamafaʻí).

  16. Vakai, Mātiu 14:13–21; Maʻake 6:31–44; Luke 9:10–17; Sione 6:1–14.

  17. Sione 6:9.

  18. Naʻe akoʻi ʻe Palesiteni Poiti K. Peeka ʻo pehē: “Neongo e ngaahi toʻu tangata lahi hoʻo ngaahi kui ʻi he moʻui fakamatelié, tatau ai pē pe ko e hā e matakali pe kakai ʻokú ke fakafofongaʻí, ʻe lava ke tohi e mape ʻo ho laumālié ʻi ha foʻi laine pē ʻe taha. Ko e fānau koe ʻa e ʻOtuá!” (“To Young Women and Men,” Ensign, May 1989, 54).

  19. C. S. Lewis, Mere Christianity (1960), 160.