Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 11: ‘Pea Lahi ʻa e Ngaahi Meʻa Naʻá ne Leaʻaki Kiate Kinautolu ʻi he Lea Fakatātaá’


Lēsoni 11

“Pea Lahi ʻa e Ngaahi Meʻa Naʻá ne Leaʻaki Kiate Kinautolu ʻi he Lea Fakatātaá”

Mātiu 13

Taumuʻá

Ke tokoniʻi e kalasí ke fakatupulaki honau “telinga ongó, ke ongoʻi ia” koeʻuhí ke mahino kiate kinautolu hono fakahoko ʻo e ngaahi talanoa fakatātā ʻa Sīsuú ʻi heʻenau moʻuí (Mātiu 13:9).

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto mo ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení:

    1. Mātiu 13:1–17. Ko hono fai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí mo ne fakamatalaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e talanoa fakatātā ko ʻení.

    2. Mātiu 13:18–23. Ko hono fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí.

    3. Mātiu 13:24–53. Ko e ako ʻa Sīsū ʻo kau ki he puleʻanga ʻo e langi ʻoku ʻi he māmaní (ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí) ʻo fakafou ʻi he talanoa fakatātā ʻo e uité mo e teá, tengaʻi mūsitá, meʻa fakatupú, koloa kuo fufū ʻi ha ngoué, mataʻitofe mahuʻinga lahí pea mo e kupenga naʻe ʻaʻau ʻi tahí.

  2. Fakalahi ki he laukongá: Maʻake 4:1–34; Luke 8:4–18; Luke 13:18–21; Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 86:1–7.

  3. Fokotuʻu ki hono akoʻí: Naʻe pehē ʻe ʻEletā Poiti K. Peeka: ʻOku ʻikai ha tokoni fakafaiako ʻe laka hake pe te ne fakatataua ʻa e palakipoé…Te ke lava ʻo faka- ʻaongaʻi ia ke tohoakiʻi ʻaki e fofonga hoʻo kalasí lolotonga hano fai hoʻo lēsoní. Lolotonga hoʻo fakamatalá, te ke lava ʻo hiki ha kiʻi lea feʻunga pē he palakipoé ke takiakiʻi ʻaki ʻenau tokangá mo ʻoange kiate kinautolu e fakakaukau ʻo e lēsoní, kae ʻoua naʻa hiki ʻo fuʻu lahi he ʻe hanga ʻe heʻene hā ngali lahí ʻo tohoakiʻi kinautolu ke nau mahuʻingaʻia ange kinautolu ʻi he palakipoé ʻi hoʻo lēsoní” (Teach Ye Diligently [1975], 224–25; vakai foki, ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó,[36123 900] peesi 162–63).

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

Fakaafeʻi e kalasí ke nau pehē pē ʻoku nau lolotonga heka ʻi ha pasi. ʻI he fai atu ko ia ʻenau fonongá, ʻoku nau vakai ki tuʻa ʻi he matapā sioʻata ʻo e pasí, ʻo vakavakai ki he ngaahi mātangá.

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

  • Hili haʻamou fononga fakataha ʻi he pasi pē ʻe tahá, ʻoku mou mamata nai ki he meʻa tatau mo ia ne vakai ki ai ʻa e kau pāsese kehé? Ko e hā hono ʻuhinga ne tatau aí pea ko e hā ne ʻikai tatau ai?

Fakamahino ange ʻoku ʻikai ke hanga maʻu pē ʻe he kakai ʻoku ʻi ha feituʻu tatau, ʻo vakaiʻi e meʻa tatau mo ia ne vakai ki ai ʻa e kakai kehé. Hangē pē ko e ʻikai ke mahino ki he kakai kotoa ne nau fanongo ki he ako ʻaki ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá mo e founga ke fakaʻaongaʻi ai kinautolú. ʻE aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ha ngaahi founga ʻe mahino mo tau fakahoko ʻaki e ngaahi talanoa fakatātā ʻa Sīsuú.

Aleaʻi ʻo e Folofolá mo Hono Fakahokó

Lolotonga hoʻomou aleaʻi ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ko ʻení, fakapapauʻi ʻoku ʻiloʻi ʻe he kalasí ʻa e ngaahi meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi kakai kehekehe, ngaahi meʻa pe ngaahi ngāue ne fakahokó. ʻE tokoni ʻeni ke mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá mo fakahoko kinautolu ʻi heʻenau moʻuí.

1. Ko hono fai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí mo e ʻuhinga ʻokú ne fakaʻaongaʻi ai e ngaahi talanoa fakatātaá.

Lau pea mou aleaʻi e Mātiu 13:1–17.

  • ʻI he taimi ne fakataha mai ai e fuʻu kakaí ki he matātahí, naʻe “lahi e ngaahi meʻa [naʻá] ne leaʻaki kiate kinautolu ʻi he lea fakatātaá” (Mātiu 13:3). Ko e hā e talanoa fakatātā? (Ko ha talanoa ke fakaʻilongaʻi ʻaki ha ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻi hano fakafehoanaki kinautolu ki he ngaahi meʻa fakamāmaní.) Ko e hā e folofola ʻa Sīsū ʻo kau ki he ʻuhinga naʻá ne fakaʻaongaʻi ai e ngaahi talanoa fakatātaá? (Ke akoʻi fakaʻangataha ʻene akonakí ki heʻene kau ākongá kae fakapulipuliʻi ia mei he kau taʻe tuí. Vakai, Mātiu 13:10–13.)

Kole ki ha taha he kalasí ke ne lau leʻolahi ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí (Mātiu 13:3–8). Fakaafeʻi e toenga ʻo e kalasí ke nau fakafanongo he lolotonga hono laú, mo nau manatuʻi ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ngaahi meʻa mo e ngaahi tōʻonga ʻi he talanoa fakatātaá, ʻa e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí.

  • Ko e hā naʻá ne taʻofi e huli ʻa e ngaahi tenga ne mokulu he veʻehalá? (Vakai, Mātiu 13:4. Tohiʻi ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi tenga ʻi he veʻe halá—kai ʻe he fanga manupuná.)

  • Ko e hā ne mae ai e ngaahi tenga ne mokulu ʻi he potu makamaká? (Vakai, Mātiu 13:5–6; Luke 8:6. Tohiʻi ʻi he palakipoé ʻa e Ngaahi tenga ʻi he potu makamaká—ʻikai hanau aka.)

  • Ko e hā ne hoko ki he ngaahi tenga ne mokulu ʻi he ʻakau talatalá? (Vakai, Mātiu 13:7. Tohiʻi ʻi he palakipoé Ngaahi tenga ʻi he ʻakau talatalá—fakakāsiaʻi ʻe he ʻakau talatalá.)

  • Ko e hā ne hoko ki he ngaahi tenga ne mokulu ʻi he kelekele leleí? (Vakai, Mātiu 13:8. Tohiʻi ʻi he palakipoé Ngaahi tenga ʻi he kelekele leleí—tupu ʻa e fua.)

Tuku pē ʻi he palakipoé ʻa e ngaahi lea kuó ke tohiʻí, ka ke fakamatalaʻi ange, te mou aleaʻi ʻi ha kiʻi miniti siʻi ʻa e ngaahi moʻoni ʻoku nau fakafofongaʻí.

  • Ko e hā ha tali ʻa e kakaí ʻi he taimi te nau fanongo ai ki he talanoa fakatātā ko ʻení, kae ʻikai ke fakamatalaʻi mai hono ʻuhingá? (ʻE ʻi ai ha niʻihi te nau ʻita koeʻuhí ko ha ʻikai ke mahino kiate kinautolu. ʻE ʻi ai ha niʻihi ʻe mahino kiate kinautolu ka te nau pehē ʻoku ʻikai ke fakataumuʻa ia kiate kinautolu. ʻE ʻi ai ha niʻihi te nau fakalaulauloto ki ai mo nau ʻeke ha ngaahi fehuʻi kae ʻoua kuo mahino kiate kinautolu pea te nau fakahoko ia ʻi heʻenau moʻuí)

  • Ko e hā ha fakaafe ne fai ʻe Sīsū hili ʻene fai e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí? (Vakai, Mātiu 13:9.) ʻOkú ke fakakaukau ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e foʻi lea ko e ongoʻi ʻi he fakaafe ko ʻení? ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e ʻā kae ʻikai mamatá mo e fanongo kae ʻikai ongoʻí? (Vakai, Mātiu 13:13–15.)

    Naʻe pehē ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá: “Naʻe ʻikai ke maʻu ʻe he fuʻu kakai tokolahí…ʻa ʻene folofolá…koeʻuhí he naʻe ʻikai ke nau fie mamata ʻaki honau ngaahi matá mo ongoʻi ʻaki honau telingá; ʻo ʻikai koeʻuhí ʻoku ʻikai ke nau malava ke fai pehē, pe ko e ʻikai ke nau maʻu ʻa e faingamālie ke mamata mo fanongó, ka koeʻuhí kuo fonu honau lotó ʻi he angahala mo e fakalielia… .Ko e ʻuhinga totonu naʻe ʻikai ke maʻu ai ʻe he fuʻu kakaí… .ha fakamatala fekauʻaki mo ʻEne ngaahi talanoa fakatātaá koeʻuhí ko e taʻetuí” (Teachings of the Prophet Joseph Smith, sel. Joseph Fielding Smith [1976], 96–97).

2. Ko hono fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻuhinga ʻo e talanoa fakatātā ki he tangata tūtuuʻí.

Lau ʻa e Mātiu 13:18–23, pea mou aleaʻi e ʻuhinga ʻo e ngaahi meʻa ne fakaʻaongaʻí mo e ngaahi tōʻonga ʻi he talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí.

Tengá

  • ʻI he talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí, ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tengá? (Vakai, Mātiu 13:19; Luke 8:11. Tohiʻi ʻi he palakipoé Tengá = folofola ʻa e ʻOtuá.)

Veʻe halá

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he veʻe halá? (Vakai, Mātiu 13:19.) Tohiʻi ʻi he palakipoé Veʻe halá = kakai ʻoku nau fanongo ki he folofola ʻa e ʻOtuá ka ʻoku ʻikai mahino ia kiate kinautolu. (fakanounouʻi ʻa e fakamatalá ʻo ka fie maʻu).

  • Ko e hā te tau fai ke taʻofi ʻaki haʻane mahino kiate kitautolu e folofola ʻa e ʻOtuá? (Vakai, Mōsaia 26:1–3 ki ha tali ʻe taha.) Ko e hā te tau fai ke lava ʻo mahino kiate kitautolu e folofola ʻa e ʻOtuá? (Vakai, ʻAlamā 32:27.) ʻOku hanga fēfē ʻe he siʻisiʻi ʻo ʻetau mahinó ʻo fakafaingofuaʻi hono ʻave ʻe Sētane ʻa e folofolá mei hotau ngaahi lotó? (Vakai, Mātiu 13:19.)

Potu makamaká

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he potu makamaká? (Vakai, Mātiu 13:20–21.) Tohiʻi ʻi he palakipoé Potu makamaká = kakai ʻoku nau fanongo mo maʻu e folofola ʻa e ʻOtuá ka ʻoku ʻikai ke nau ʻai ke aka ʻiate kinautolu (fakanounouʻi ʻo ka fie maʻu).

  • Ko e hā ʻoku ʻikai ke fakangofua ai ʻe ha kakai ʻe niʻihi ke aka ʻiate kinautolu e folofola ʻa e ʻOtuá? (Vakai, Mātiu 13:21; Maʻake 4:5.) Te tau fakangofua fēfē ʻa e folofolá ke aka loloto ʻiate kitautolu? (Vakai, ʻAlamā 32:41–43.) ʻE tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he meʻá ni ke tau kātakiʻi ʻa e velahiá, fakatangá mo e fakamamahí?

ʻAkau talatalá

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻakau talatalá? (Vakai, Mātiu 13:22; Maʻake 4:19; Luke 8:14.) Tohiʻi ʻi he palakipoé ʻa e ʻAkau talatalá = kakai ʻoku nau fanongo ki he folofola ʻa e ʻOtuá ka ʻoku fakakehe ʻe he koloá pea mo e tokanga ki māmaní (fakanounouʻi ʻa e fakamatalá ʻo ka fie maʻu).

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ha taʻe fua ha taha? Ko e hā ha ngaahi “ ʻakau talatala” ʻokú ne fakatupunga ha taʻe fua ʻa ha taha? (Vakai, Mātiu 13:22; Maʻake 4:19; Luke 8:14.) ʻOku moʻoni fēfē e ngaahi ʻakau talatala ko ʻení ʻi māmani he ngaahi ʻahó ni? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke taʻofi ʻaki hano fakakāsiaʻi ʻe he ngaahi ʻakau talatala ko ʻení e ngaahi folofola ʻa e ʻOtuá meiate kitautolú?

Kelekele Lelei

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kelekele leleí? (Vakai, Mātiu 13:23.) Tohiʻi ʻi he palakipoé ʻa e Kelekele leleí = kakai ʻoku nau fanongo ki he folofola ʻa e ʻOtuá, mahino kiate kinautolu pea nau fai ha ngaahi ngāue māʻoniʻoni (fakanounouʻi ʻo ka fie maʻu).

  • Ko e hā ʻoku fie maʻu ke fai ke fakafuaʻi ʻaki e ngaahi feituʻu ʻoku taʻe fuá? (ʻE lava ke palau mo fafanga faitoʻo e veʻe halá, tufi e makamaká pea taʻaki e ʻakau talatalá.) ʻE fakaʻaongaʻi fēfē ʻeni ʻi heʻetau faifeinga ke tali lelei e folofola ʻa e ʻOtuá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ne fakatefito ai e talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí ʻi he kelekelé, kae ʻikai ʻi he tangata tūtuuʻí pe ko e tengaʻi ʻakaú?

3. Ko hono fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū ʻa e ngaahi talanoa fakatātaá ke akoʻi ʻaki ʻa e puleʻanga ʻo e langí ʻi he māmaní (ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí).

Lau pea mou aleaʻi e ngaahi potu folofola kuo filifili mei he Mātiu 13:24–53. Fakamatalaʻi ange, ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “puleʻanga ʻo e langí” ʻi he ngaahi potu folofola ko ʻení, ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisí, ʻa ia ko e puleʻanga ʻo e langí ʻi māmaní.

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e talanoa fakatātā ki he uité mo e teá? (Vakai, Mātiu 13:24–30, 36–43; T&F 86:1–7. Te ke lava ʻo hiki ha lisi he palakipoé ʻo hangē ko ia naʻá ke fai ʻi he talanoa fakatātā ʻo e tangata tūtuuʻí. Hiki e kakai mo e ngaahi meʻa ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tangata tūtuuʻí, ngoué, tenga lelei, teá, filí, ututaʻú pea mo e kau tuʻusí.)

  • ʻI he talanoa fakatātā ʻo e uite pea mo e teá, ko e hā ne fakafisi ai e tangata tūtuuʻí ke tānaki leva ʻe heʻene kau tamaioʻeikí ʻa e teá pe ko e ʻakau koví? (Vakai, Mātiu 13:27–30; vakai foki, T&F 86:5–7, ʻa ia ʻokú ne toe fakamahino ange ʻa e Mātiu 13:30.)

  • Naʻe ako ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē, ʻoku ʻuhinga ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tengaʻi mūsitá mo e meʻa fakatupú ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní (Teachings of the Prophet Joseph Smith, sel. Joseph Fielding Smith [1976], 98–100). Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he Fakamoʻuí ʻo fekauʻaki mo hono toe fakafoki mai ʻo e Siasí, ʻi heʻene fakatatau ia ki ha tengaʻi mūsitá? (Vakai, Mātiu 13:31–32.) Ki he meʻa fakatupú? (Vakai, Mātiu 13:33. Fakamatalaʻi ange, ko e lēvaní (meʻa fakatupú) ko ha meʻa ia ʻoku hangē ko e ʻīsité pe ko e pēkingi pautá ʻa ia ʻokú ne fakatupu ʻa e maá.) Kuó ke mamata fēfē ki ha tupulaki e ngāue ʻa e ʻOtuá ʻo hangē ko hono fakatātaaʻi ʻe he ongo talanoa fakatātā ko ʻení?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ongo talanoa fakatātā ʻo e koloá pea mo e mataʻitofe mahuʻingá? (Vakai, Mātiu 13:44–46.) Ko e hā ha ngaahi feilaulau te tau fie fakahoko ke tau maʻu ai ʻa e koloa ʻo e ongoongoleleí? Ko e hā ha ngaahi feilaulau kuó ke fai maʻá e ongoongoleleí pe fai ʻe ha taha ʻokú ke ʻilo? Ko e hā ngaahi tāpuaki kuo maʻu mei he ngaahi feilaulau ko iá?

  • Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he kupengá ʻi he talanoa fakatātā ʻo e kupenga naʻe ʻaʻau ʻi tahí? (Vakai, Mātiu 13:47.) Ko e hā e ʻuhinga ʻo e tānaki ʻi he kupengá? Ko e hā ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tānaki ʻo e leleí kae liʻaki ʻa e koví? (Vakai, Mātiu 13:48–50. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa Siosefa Sāmita 1:4 ke fakamatalaʻi ʻaki, ʻoku ʻuhinga ʻa e “ikuʻanga ʻo māmani” ʻi he veesi 49, ki hono fakaʻauha ʻo e kau anga-koví.) Ko e hā te tau lava ʻo fai ke tau nofo faivelenga ai ʻi he Siasí pea tokoniʻi e niʻihi kehé ke nau fai mo e meʻa tataú?

Fakaʻosí

Fakamahino ange naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻene ngaahi talanoa fakatātaá kiate kinautolu naʻe fekumi ke maʻu e mahinó. Fakamoʻoniʻi ange, ʻi he taimi ʻoku tau ako ai ʻi he holi fakamātoato ke mahino kiate kitautolu ʻa e ngaahi talanoa fakatātā ʻa Sīsuú, te tau mamata ki ha founga ʻe fakahoko ai kinautolu ʻi heʻetau moʻuí.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ʻa e fakakaukau ko ʻení ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

Lesoni ʻoku fakatātāʻí

Ke tokoni ʻi hono fakamahinoʻi mo fakamanatu ki he kalasí e ngaahi talanoa fakatātā ʻi he lēsoní, fakaʻaliʻali ha niʻihi ʻo e ngaahi meʻa ne fakamatalaʻi ʻi he ngaahi talanoa fakatātaá. Hangē ko ʻení, te ke lava ʻo fakaʻaliʻali e founga ʻoku ngāue ai ʻa e ʻīsité ʻi hano fio fakataha ia mo e vaí pea mo e suká. Te ke lava ʻo taʻo ha foʻi mā ʻīsite mo ha foʻi mā taʻe ʻīsite, pea ʻoange ki he kalasí ke nau mamata mo ʻahiʻahiʻi hono faikehekehé. Te ke lava foki ʻo fakaʻaliʻali ha tengaʻi mūsita (pe polo kuo momosí (pepper), ʻa ia ʻoku hangē ha foʻi tengaʻi mūsita ʻuli- ʻulí). (Vakai ki he ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga Ange ʻi he Faiakó, [36123 900], peesi 163–64, ki ha ngaahi fokotuʻu fekauʻaki mo hono akoʻi ʻo ha lēsoni ʻoku fakaʻaongaʻi ki ai ha meʻa pe fakatātaaʻi.