Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 14: ‘Ko hai Hoku Kaungā-ʻapí?’


Lēsoni 14

“Ko hai Hoku Kaungā-ʻapí?”

Mātiu 18; Luke 10

Taumuʻá

Ke tokoniʻi e kalasí ke nau fakavaivaiʻi kinautolu, fakamolemoleʻi e niʻihi kehé pea ke nau feʻofaʻaki foki.

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto mo ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení:

    1. Mātiu 18:1–6, 10–11, 14. Naʻe akoʻi mai ʻe Sīsū kuo pau ke tau liliu ʻo hangē ko e fānau īkí ka tau hū ki he puleʻanga ʻo e langí.

    2. Mātiu 18:15, 21–35. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻa e fakamolemolé ʻo fakafou he talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻe ʻaloʻofá.

    3. Luke 10:25–37. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻofá ʻo fakafou he talanoa fakatātā ʻo e Samēlia leleí.

  2. Fakalahi ki he laukongá: Maʻake 9:33–50; Mōsaia 3:17–21; 4:16–19, 26.

  3. Kapau ʻe lava ʻo maʻu ʻa e ngaahi fakatātā ʻo Kalaisi mo e Fānaú (62467 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 216) mo e Ko e Tangata Samēlia Leleí (62156 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 218), pea fakaʻaongaʻi kinautolu lolotonga ʻa e lēsoní.

  4. Kapau ʻokú ke fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ke takiakiʻi ʻaki e tokangá, peá ke fakaafeʻi ha mātuʻa ke ne lea ki he kalasí ʻo hangē ko ia ʻoku fokotuʻutuʻu ʻi he ʻekitivitií.

  5. Fokotuʻu ki hono akoʻí: ʻAi pē mo ke fakaafeʻi e kau mēmipa ʻo e kalasí (pe kau mēmipa mei ha uooti kehe) ke tokoni ʻi he lēsoní ʻi haʻane fai ha līpooti, fakamatalaʻi ha talanoa, fai ha fakamoʻoni pe tokoni ʻi ha faʻahinga founga kehe. ʻI he taimi te ke vahe ai ʻa e ngaahi meʻa ke teuteuʻi maí, ʻai ke mahino ʻa e meʻa ʻokú ke fie maʻu ke fai ʻe he tokotaha ko iá, mo e fuoloa ʻokú ke loto ke ne fakahoko ai iá.

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

Fakaafeʻi ha faʻē pe ko ha tamai ʻa ha kiʻi leka (taʻu tolu ki he taʻu nima) ke haʻu mo e kiʻi leká ki he kalasí, fakafeʻiloaki ia pea fekau ke ne fakamatala nounou ki ha ngaahi ʻulungāanga lelei ʻo e kiʻi leká. Ka ʻosi e fakamatala ʻa e mātuʻá, kole ki he kalasí ke nau fakakaukau ki ha ngaahi ʻulungāanga lelei ʻo e fānaú ʻa ia ʻe fie maʻu ʻe Sīsū ke tau maʻú. Hiki e ngaahi talí ʻi he palakipoé.

Fakamatala ange ʻoku aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakatupulaki ʻa e ngaahi ʻulungaanga lelei ʻo e fānaú pea feohi mo e kakai kehé ʻi he anga-vaivai mo e anga-ʻofa.

Aleaʻi ʻo e Folofolá mo Hono Fakahokó

ʻI hoʻo akoʻi ko ia ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení, mou aleaʻi ha founga te tau lava ʻo muimui ai ki he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí fekauʻaki mo e anga-vaivaí, fakamolemolé pea mo e ʻofá.

1. Ko e ako ʻa Sīsū kuo pau ke tau hoko ʻo hangē ko e fānau īkí.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 18:1–6, 10–11, 14. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo Kalaisi mo e fānaú.

  • ʻOku mou pehē ko e hā ne hohaʻa ai ʻa e kau ākongá pe ko hai ʻe lahi taha ʻi he puleʻanga ʻo e ʻEikí? (Mātiu 18:1; Maʻake 9:33–34). ʻOku tau faʻa fakahoko fēfē mo ha ngaahi fehālaaki tatau? Te tau lava fēfē ʻo tukunoaʻi ha faʻahinga hohaʻa pehē?

  • Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo Sīsū pea mo e fānau īkí. Ko e hā e ekinaki ʻa Sīsū kiate kinautolu ʻoku holi ke nau lahi ʻi hono puleʻangá? (Vakai, Mātiu 18:2–4; Maʻake 9:35.) Ko e hā hono ʻuhinga ʻoku faʻa faingataʻa ai ke muimui ki he ekinaki ko ʻení? ʻOku fakafehoanaki fēfē ʻa e ekinaki ko ʻení ki he meʻa ʻoku akoʻi ʻe he māmaní, ʻo fekauʻaki mo e founga te tau tuʻukimuʻa aí?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e pehē ko ia ke tau hoko ʻo tatau mo e fānau īkí? Mōsaia 3:19. Fakamatalaʻi ange, neongo ʻoku ʻikai ke haohaoa ʻa e fānaú, ka ʻoku nau maʻu ha ngaahi ʻulungāanga lelei kuo pau ke tau maʻu, ka tau toki maʻu ʻa e puleʻanga ʻo e langí. Ko e ngaahi ʻulungāanga lelei ko ʻení ko e anga fakatōkilaló, anga-maluú, pea mo ha loto tui.) Ko e hā kuó ke ako mei he fānaú? Te tau hoko fēfē ʻo tatau mo e fānaú pea fakavaivai ange ki he finangalo ʻo ʻetau Tamai Hēvaní?

  • ʻOku ʻuhinga ki he hā ʻa e “fakahalaʻi ha taha ʻiate kinautolú ni”? ʻI he veesi folofolá ni, ʻoku ʻuhinga ʻa e fakahalaʻí ki he ngaahi meʻa ʻoku fakatūkiá.) Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku hanga ai ʻe he kakaí ʻo ʻai e fānaú ke nau tūkiá? (ʻE lava ke kau he ngaahi talí ʻa e hoko ko ha faʻifaʻitakiʻanga kovi kiate kinautolú, fakaangaʻi kovi kinautolú, ʻikai ke ʻakoʻi kinautolú pea mo hono ngaohikovia kinautolú.) ʻOku tali fēfē ʻe he ʻEikí ʻa e ngaahi fakahala ko ʻení? (Vakai, Mātiu 18:6.)

    Naʻe pehē ʻe ʻEletā M. Lāloso Pālati: “ ʻOku tau fanongo ʻi ha ngaahi līpooti fakamamahi fekauʻaki mo ha ngaahi mātuʻa pe tauhi fānau kuo mavahe meiate kinautolu ʻa e Laumālie ʻo Kalaisí, ʻo nau ngaohikoviʻi ʻenau fānaú. Tatau ai pē pe ko e ngaohikovia fakaesino, leakoviʻi pe fakaeloto ʻa ia ʻoku ʻikai ke faʻa ʻasí, ka ko ha hia fakamalaʻia mo fakalielia ia ki he ʻOtuá” (ʻi he Conference Report, Apr. 1991, 107; pe Tūhulu, Siulai 1991, 82).

  • ʻE hanga fēfē ʻe heʻetau hoko ʻo tatau mo e fānaú ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau tauhi fānaú? Ko e hā te tau lava ʻo fai ke fakahoko ai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá ke “[ʻoua] naʻa malaʻia ha toko taha ʻiate kinautolú ni ʻoku siʻí”? (Mātiu 18:14).

2. Naʻe ako ʻa Sīsū ʻo fekauʻaki mo e fakamolemolé ʻo fakafou ʻi he talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻe ʻaloʻofá.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Mātiu 18:15, 21–35.

  • ʻI he Mātiu 18:15, ko e hā ʻa e folofola ʻa e ʻEikí ki he meʻa ʻoku totonu ke tau faí kapau ʻoku fakaʻitaʻi kitautolu ʻe ha taha? Ko e hā e ʻuhinga ʻoku hoko ai ʻeni ko e founga lelei taha ki hono fakaleleiʻi ʻo e ngaahi fakakikihí?

  • Ko e hā e tali ʻa Sīsū ʻi he taimi ne fehuʻi ange ai ʻe Pita pe ʻoku totonu ke tuʻo fiha ʻa ʻene fakamolemolé? (Vakai, Mātiu 18:22. Fakamatalaʻi ange, naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Sīsū ʻa e talanoa māʻolunga ko ʻení ke akoʻi ʻaki, ʻoku totonu ke tau fakamolemoleʻi maʻu pē ʻa e niʻihi kehé.) Ko e hā ha ʻuhinga ʻoku faʻa faingataʻa ai ke tau fakamolemolé? Kuo tāpuekina fēfeeʻi koe ʻi haʻo fakamolemoleʻi ha niʻihi kehe pe ko hano fakamolemoleʻi koe ʻe ha taha?

  • Ke toe fakamamafaʻi ʻa e mahuʻinga ʻo hono fakamolemoleʻi ʻo e niʻihi kehé, naʻe fakahoko ai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻeʻaloʻofá (Mātiu 18:23–35). Ko hai ʻoku fakafofongaʻi ʻe he tuʻí pea mo e kau tamaioʻeikí.) ʻOku fēfē ʻetau tatau mo e tamaioʻeiki ʻa e tuʻí ʻi heʻetau moʻua ki he ʻEikí? (Vakai, Mātiu 18:24–27.) Ko e hā kuo pau ke tau fai ke fakamolemoleʻi ai hotau ngaahi “moʻuá”?

  • Ko e hā te tau ako mei he sīpinga ʻa e tuʻí, ʻi heʻene fakamolemoleʻi ʻo e niʻihi kehé? (Vakai, Mātiu 18:33.) Ko e hā ha ngaahi fakatuʻutāmaki ʻo e ʻikai ke tau fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé? (Vakai, Mātiu 18:34–35.)

3. Ko hono akoʻi ʻe Sīsū ʻa e ʻofá ʻo fakafou ʻi he talanoa fakatātā ʻo e Samēlia leleí.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Luke 10:25–37. Fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻo e Samēlia leleí.

  • Naʻe tali fēfē ʻa Sīsū ki he loea ko ia naʻá ne fehuʻi pe ko e hā te ne fai ka ne maʻu ʻa e moʻui taʻengatá? (Vakai, Luke 10:25–28.) ʻOku hanga fēfē ʻe he ongo fekau ke tau ʻofa ki he ʻOtuá mo hotau kaungāʻapí, ʻo fālute kotoa ʻa e ongoongoleleí? Te tau lava fēfē ʻo toe talangofua kakato ange ki he ongo fekau ko ʻení?

  • Naʻe founga fēfē hono tali ʻe Sīsū ʻa e fehuʻi ʻa e loeá pe “Ko hai hoku kaungāʻapí?” (Vakai, Luke 10:29–37.) Ko hai ʻoku akoʻi mai ʻe he talanoa fakatātā ko ʻení ʻoku hoko ko hotau ngaahi kaungā-ʻapí?

    Naʻe meʻa ʻa Palesiteni Hauati W. Hanitā ʻo pehē: ʻOku fie maʻu ke tau manatuʻi neongo ʻoku ʻi ai hatau ngaahi kaungāmeʻa, ka kuo fokotuʻu ʻe Sīsū hotau ngaahi kaungāʻapí—ʻi he feituʻu kotoa pē. ʻOku ʻikai totonu ke ʻi ai ha ʻā vahevahe ʻo e ʻofá; ʻoku ʻikai totonu ke fāsiʻi ʻetau ʻofa mateakí” (ʻi he Conference Report, Oct. 1986, 44; pe Tūhulu, Sānuali 1987, 35).

  • Ko e hā ne fai ʻe he taulaʻeikí mo e Līvaité ʻi he taimi naʻá na mamata ai ki he tangata ne ʻohofi ʻe he kau kaihaʻá pea kuó ne kafó? (Vakai, Luke 10:31–32.) Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fie maʻu tokoni ai ha kakai ʻi he ngaahi ʻahó ni? Ko e hā ha ʻuhinga ʻoku ʻikai ke tau faʻa tokoniʻi ai ʻa kinautolu ʻoku fie maʻu tokoní? (Vakai, Mōsaia 4:16–19 ki ha sīpinga ʻe taha.)

  • Naʻe tokoniʻi fēfē ʻe he Samēlia leleí ʻa e tangata ne ʻohofi ʻe he kau kaihaʻá pea kuó ne kafó? (Vakai, Luke 10:33–35.) Ko e hā ha ngaahi ʻulungāanga ʻo e kaungāʻapi leleí ne maʻu ʻe he Samēliá? Kuo tāpuekina fēfē koe ʻe ha kau Samēlia lelei”? Te tau hoko fēfē ko ha kau “Samēlia lelei”? (Vakai, Mōsaia 4:26.)

Fakaʻosí

Fakamoʻoni ki hono mahuʻinga ʻo e muimui ki he sīpinga ʻa e Fakamoʻuí ʻaki ʻetau fakavaivaiʻi kitautolu, fakamolemoleʻi ʻa e niʻihi kehé pea mo feʻofaʻaki foki. Fakatukupaaʻi e kalasí ke nau moʻuiʻaki e ngaahi akonakí ni.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange mei heni ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

1. Ko Mele mo Maʻata

Kole ki ha mēmipa ʻo e kalasí ke ne lau ʻa e Luke 10:38–42.

  • Naʻe tauhi fēfē ʻa Maʻata ki he ʻEikí? Ko e hā e “meʻa lelei” ne fili ki ai ʻa Melé? ʻOku tau faʻa hoko fēfē ʻo “femoʻuekina ʻi he tauhí” pea ʻikai ai ke tau maʻu ʻa Sīsū ʻo hangē ko ia ʻoku totonu ke tau faí? Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he ngaahi potu folofola ko ʻení?

2. “Tuku ke haʻu kiate au ʻa e tamaiki īkí” (Maʻake 10:14)

Lolotonga hoʻo mou aleaʻi e akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻoku totonu ke tau hoko ʻo hangē ko e fānau īkí, te ke lava foki ke mou aleaʻi ʻa e talanoa ki heʻene tāpuakiʻi ʻa e fānaú ʻi heMaʻake 10:13–16.

  • Naʻe tali fēfē ʻe he kau ākonga ʻa Sīsuú ʻa e fānau īkí ʻi he taimi ne ʻomi ai kinautolu kiate iá? (Vakai, Maʻake 10:13.) Ko e hā ne fai ʻe Sīsū ki he fānaú? (Vakai, Mark 10:14–15.) What did Jesus do for the children? (See Maʻaké 10:16.) Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he talanoá ni ʻo kau kia Sīsuú? Te tau lava fēfē ʻo muimui lelei ange ki he sīpinga kuó ne fokotuʻu ʻi he talanoá ni?

3. Fakalahi ki hono aleaʻi ʻo e Mātiu 18

  • Mou aleaʻi ʻa e Mātiu 18:8–9 mo e Maʻake 9:43–48 (Vakai, foki Mātiu 5:29–30). Ko e hā ʻoku ʻuhinga ki ai ʻa e ngaahi vēsí ni? ʻOku fakaʻuhinga mahino mai ʻe he Tohi Tapu ne Liliu ʻe Siosefa Sāmitá ʻa e ngaahi tafaʻaki kovi ko ʻení ki he kakai ʻoku nau takihalaʻi kitautolú. ʻOku lelei ange ke tau fakangata ʻetau fengā- ueʻaki mo ha kakai, ʻi haʻatau tuku ke nau tataki kitautolu ki he faiangahalá.

  • ʻOku hā ʻi he Tohi Tapu ne Liliu ʻe Siosefa Sāmitá ʻi he Mātiu 18:11 fola ʻa Sīsū ʻoku ʻikai fie maʻu ke fakatomala ʻa e fānau īkí. Ko e hā nai hono ʻuhingá? (Vakai, Molonai 8:11–12.) ʻOku lava fēfē ʻa e fānaú ʻo “moʻui ʻia Kalaisi”? (Vakai, Molonai 8:12; T&F 29:46–47.) Ko e hā kuo pau ke tau fai ke tau “moʻui ai ʻia Kalaisi”? (Vakai, Mātiu 18:4; Mōsaia 3:19; Molonai 8:10.)

  • Lau ʻa e Mātiu 18:11–14. Te tau fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e talanoa fakatātā ki he sipi molé ʻi heʻetau moʻuí? Kuo tāpuekina fēfē koe pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, ʻe ha taha naʻá ne muimui ki he tefitoʻi moʻoni ʻo e talanoa fakatātā ko ʻení?

4. “Naʻe fakanofo ʻe he ʻEikí ʻa e toko fitungofulu kehe” (Luke 10:1)

  • Mou aleaʻi ʻa e Luke 10:1–24. ʻOku fakafehoanaki fēfē ʻa e ngaahi fakahinohino ʻa e ʻEikí ki he Kau Fitungofulú pea mo ʻene ngaahi fakahinohino ki he Toko Hongofulu Mā Uá ʻi he Mātiu 10? Ko e hā ha ngaahi fatongia ʻo e Kau Fitungofulú he ʻahó ni? (Vakai, T&F 107:25, 34, 38, 93–97.).)

5. Ko hono fakamāʻoniʻoniʻi e vā ʻo e nofo malí

Fakamatalaʻi ange, ʻoku hā ʻi he Mātiu 19:1–12 ha meʻa ne hoko ʻa ia ne feinga ai ʻa e kau Fālesí ke nau fakahalaʻi ʻa Sīsū ʻaki ʻenau fehuʻi ange kiate Ia fekauʻaki mo e fakalao ʻo e vete malí (vakai foki Maʻake 10:1–12). Naʻe hoko ʻa e vete malí ko ha meʻa ia ne toutou aleaʻi ʻe he kau tangata potó, kau taki ʻo e kau Siú pea mo e kau Fālesí, ko e ʻamanaki ʻe hoko ha tali ʻa Sīsū ko ha meʻa ia ke fakaʻatā ai kinautolu ke nau fakaʻaiʻai e kau Siú ke nau ʻita. Kole ki ha taha he kalasí ke ne lau leʻolahi ʻa e Mātiu 19:3–9

  • Ko e hā e tali ʻa Sīsū ki he fehuʻi ʻa e kau Fālesí ʻi he veesi 3? (Vakai, Mātiu 19:4–6. Naʻá ne fakahā ange kiate kinautolu naʻe ʻikai ke tuʻutuʻuni ʻe he ʻOtuá ʻa e vete malí.) Ko e hā hono ʻuhinga ne fakangofua ai ʻe Mōsese ke vete-mali ʻa e kau ʻIsilelí? (Vakai, Mātiu 19:7–8.)

Fakamatalaʻi ange ʻi he kuonga ʻo e kau ʻIsilelí, ʻe lava ʻe ha tangata ʻo fakamā- vaeʻi, pe veteʻi ʻa hono malí ʻi ha ngaahi ʻuhinga naʻe ʻikai ke mahuʻinga. Naʻe ako ʻa Sīsū ʻo pehē, ʻi he maama haohaoá, hangē ko e puleʻanga silesitialé, ʻoku ʻikai ke fai ai ha vete mali. Koeʻuhí ʻoku teʻeki ai ke haohaoa ʻa e māmaní, ʻoku faka- ʻatā ai ke fakahoko ʻa e vete malí, ka ʻoku totonu ke ʻoua naʻa hoko, tuku kehe pē kapau ko ha ʻuhinga ʻoku mātuʻaki mahuʻinga. ʻOku fakahā mai ʻi he Mātiu 19:9, ka ʻi ai ha tangata te ne fakamāvaeʻi hono malí koeʻuhí ko ha ʻuhinga launoa, ʻokú na kei mali pē kinaua ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá, pea vakai ʻe lau ia ʻokú ne tono fefine, ʻo kapau te ne mali mo ha fefine kehe. (Vakai, James E. Talmage, Jesus the Christ, 3rd ed. [1916], 473–75, 484; see also Bruce R. McConkie, The Mortal Messiah, 4 vols. [1979–81], 2:138–39.)

  • Ko e hā e ngafa ʻo e anga-vaivaí, faʻa fakamolemolé pea mo e ʻofá ʻi he mali ʻoku ola- leleí? ʻOku hanga fēfē ʻe heʻetau feinga ke tau anga faka-Kalaisí, ʻo tokoniʻi kitautolu ʻi heʻetau nofo malí pea mo hotau ngaahi vā kehé?

  • Te tau tokoniʻi fēfē ha niʻihi kuo nau mamahi mei ha vete-mali?

6.ʻEkitivitī ʻa e Toʻu tupú

Hanga ʻo hiki (pe ko ha niʻihi ʻi he kalasí) ha ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo e lēsoní ʻi ha fanga kiʻi lauʻi pepa iiki. (Koeʻuhí ʻoku hanga ʻe he ʻekitivitī ko ʻení ʻo toe vakaiʻi e ngaahi meʻa ne mou ako ʻi he lēsoní, te ke lava ʻo fili mai ha ngaahi fehuʻi ne fai ʻi he konga taki taha ʻo e lēsoní.) Faʻo e fanga kiʻi lauʻi pepá ʻi ha kiʻi tangai pe puha. Fekau e kalasí ke nau fokotuʻutuʻu honau ngaahi seá ke nau nofo fuopotopoto, peá ke tuku ʻa e kiʻi tangaí pe ko e puhá ʻi ha sea ʻi loto mālie. Fekau e kalasí ke nau tautaufetongi hono toho e ngaahi fehuʻí mei he tangaí pe puhá, ʻo tali tahataha kinautolu.