Lautohi Faka-Sāpaté: Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí
Lēsoni 18: ‘Naʻe Mole Ia pea Kuo ʻIloʻi’


Lēsoni 18

“Naʻe Mole Ia pea Kuo ʻIloʻi”

Luke 15; 17

Taumuʻá

Ke tokoni ʻi hono fakamahino ki he kalasí ʻa e fiefia ʻoku maʻu ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala aí pea mo e taimi ʻoku tau tokoniʻi ai e niʻihi kehé ke nau fakatomalá.

Teuteú

  1. Lau, fakalaulauloto mo ke lotua ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení:

    1. Luke 15:1–10. Ko e akonaki ʻa Sīsū fekauʻaki mo e mahuʻinga ʻo e ngaahi laumālié, ʻo fakafou ʻi he talanoa fakatātā ʻo e sipi ne molé pea mo e talanoa fakatātā ʻo e konga silivá.

    2. Luke 15:11–32. Ko e akonaki ʻa Sīsū ʻoku hōifua lahi ʻa e Tamai Hēvaní ke fakamolemoleʻi ʻa kinautolu ʻoku fakatomalá, ʻo fakafou ʻi he talanoa fakatā- tā ʻo e foha maumau-koloá. Ko hono toe akoʻi foki ʻe he Fakamoʻuí ʻa hono kau muimuí ke nau faʻa fakamolemole.

    3. Luke 17:11–19. Ko ha foki mai ha tangata ne fakamoʻui ʻe Sīsū hono kiliá, ke fakamālō kiate ia.

  2. Fakalahi ki he laukongá: Mātiu 18:11–14.

  3. Kapau ʻe maʻu ʻa e ngaahi fakatātā ʻo e Ko e Foha Maumau Koloá (62155 900;Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 220) pea mo e Ko e Kau Kilia ʻe Toko Hongofulú (62150 900; Ngaahi Fakatātā ʻo e Ongoongoleleí 221), péa ke faka- ʻaongaʻi kinaua ʻi he lēsoní.

  4. Fokotuʻu ki hono akoʻí: Naʻe faʻa fai ʻe Sīsū ha ngaahi fehuʻi ke fakalotolahiʻi ʻaki ʻene kau fanongó ke nau fakahoko e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻokú ne akoʻí (Vakai, Mātiu 16:13–16; Luke 7:41–42). Teuteuʻi ʻi he faʻa lotu ha ngaahi fehuʻi ʻe fakalotolahia ʻaki e kalasí ke nau kau ʻi he fealēleaʻakí pea ʻe tokoni ke fakamahinoʻi kiate kinautolú mo nau fakahoko ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni kuo akoʻí. (Vakai, ʻOku ʻIkai ha Ui ʻe Mahuʻinga ange ʻi he Faiakó [36123 900], peesi 70–76.)

Fokotuʻu Ki he Founga Fai ʻo e Lēsoní

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

Fakaʻaongaʻi ʻa e ʻekitivitī ko ʻení pe ko haʻo ʻekitivitī pē ʻaʻau ʻe feʻungá ke kamata ʻaki ʻa e lēsoní.

Fakaafeʻi e kalasí ke nau fakamatala ki ha taimi ne nau fakamoleki ai ha meʻa ne fuʻu mahuʻinga kiate kinautolu pe ko ha mole ha mēmipa honau fāmilí. Hili iá, peá ke fai ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

ʻEkitivitī ke Takiakiʻi ʻaki e Tokangá

  • Ko e hā ha faʻahinga ongo naʻá ke maʻu he taimi ne puli ai e meʻa pe ko e tokotaha ko iá? Ko e hā ha faʻahinga ongo naʻá ke maʻu he taimi ne maʻu ai e meʻa pe ko e tokotaha ko iá?

Te ke lava ʻo kole ki he kalasí ke nau fakamatala ʻo kau ki ha faʻahinga meʻa ne hoko kiate kinautolu ʻa ia ne kau ai ha mole pea toe maʻu.

Fakamatalaʻi ange, naʻe faʻa akoʻi ʻe Sīsū ha ngaahi lēsoni fakalaumālie ʻaki haʻane fakafehoanaki kinautolu ki ha ngaahi meʻa ʻoku faʻa hoko ki he kakaí. ʻOku aleaʻi ʻi he lēsoni ko ʻení ha ngaahi talanoa fakatātā ʻoku akoʻi ai e mahuʻinga ʻo e fekumi ke maʻu ʻa kinautolu ne molé.

Aleaʻi ʻo e Folofolá mo Hono Fakahokó

ʻI hoʻo mou aleaʻi ʻa e ngaahi potu folofola ko ʻení, tokoni ʻi hono fakamahinoʻi ki he kalasí ʻoku ʻofaʻi kitautolu fakatāutaha ʻe he Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisi, pea ʻokú Na finangalo ke tau foki ange ʻo nofo fakataha mo kinaua.

1. Ko e ako ʻa e Fakamoʻuí kau ki he mahuʻinga ʻo e ngaahi laumālié.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Luke 15:1–10. Fakamatalaʻi ange, naʻe fai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ʻo e sipi molé pea mo e konga silivá, hili ha lāunga ʻa e kau Fālesí mo e kau tangata tohí ʻo pehē, “ ʻOku maʻu ʻe he tangatá ni ʻa e kau angahalá, ʻo kai mo kinautolu” (Luke 15:2).

  • ʻI he talanoa fakatātā ʻo e sipi molé, naʻe tuku ai ʻe he tauhi-sipí ʻa e fanga sipi ʻe hivangofulu mā hivá, kae ʻalu ʻo kumi ʻa e taha kuo molé (Luke 15:4). ʻI he talanoa fakatātā ʻo e konga silivá, naʻe kumi loto-vilitaki ʻa e fefiné ke maʻu e paʻanga ʻe taha kuo molé (Luke 15:8). Ko e hā te tau lava ʻo ako mei he tōʻonga ʻa e tauhi-sipí pea mo e fefiné? (Vakai, T&F 18:10–13.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ke “mole” ai ha taha? Ko e hā hotau fatongia kiate kinautolu ʻoku molé? (Vakai, Luke 15:4–5, 8; ʻAlamā 31:34–35.)

    Naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī:

    “ ʻOku ʻi ai ha niʻihi ʻiate kitautolu ʻoku tangi mai ʻi he mamahi, faingataʻaʻia, tukuhāusia mo e manavahē. ʻOku ʻi ai hotau fatongia mahuʻinga mo molumalu ke tau ala atu ʻo tokoni kiate kinautolu, hiki hake ʻa kinautolu, fafangaʻi ʻa kinautolu kapau ʻoku fiekaia, pea mo fafangaʻi honau laumālié kapau ʻoku nau fieinua ki he moʻoní mo e māʻoniʻoní… .

    “ … ʻOku ʻi ai foki mo ha niʻihi naʻe māfana ʻenau tuí ki muʻa, ka kuo momoko ia he taimí ni. ʻOku ʻi ai honau tokolahi ʻoku nau fie foki mai, ka ʻoku ʻikai ke nau ʻiloʻi pē ʻe anga fēfē haʻanau foki mai. ʻOku nau fie maʻu ha ngaahi nima fakakaumeʻa ke ala atu ʻo tokoniʻi kinautolu. ʻOku ʻi ai hanau tokolahi ʻe ʻikai lahi ha ngāue ki ai ʻi hono fakafoki mai ke nau toe keinanga ʻi he keinangaʻanga ʻa e ʻEikí.

    “ ʻE hoku ngaahi tokoua mo e tuofāfine, ʻoku ou fakaʻamu pea ʻoku ou lotua ke tau lava ʻe kitautolu kotoa pē… ʻo fakapapau ke tau kumi kiate kinautolu ʻoku nau fie maʻu ha tokoní mo faingataʻaʻiá, pe ʻoku ʻi ai ha tuʻunga fakamamahí, pea hiki hake ʻa kinautolu ʻi he laumālie ʻo e ʻofá ke ʻōʻōfaki kinautolu ʻi he Siasí, pea ʻe hanga ai ʻe he ngaahi nima mālohi mo e loto ʻoku ʻofá, ʻo fakamā- fanaʻi ʻa kinautolu, mo poupouʻi hake, pea fokotuʻu ʻa kinautolu ʻi he hala ki he moʻui fiefia mo mahutafeá” (ʻi he Conference Report, Oct. 1996, 118; pe Tūhulu, Sānuali 1997).

  • ʻE founga fēfē haʻatau tali ha foki mai ʻa ha taha ne hē pe mole? (Fekau e kalasíke nau kumi ki ha fakakaukau ʻoku toutou ngāueʻaki ʻi he Luke 15:5, 6, mo e 9. Vakai foki ki he veesi 7 mo e 10 mo e T&F 18:15–16.)

2. Ko e ako ʻa Sīsū ʻoku fiefia ʻa e Tamai Hēvaní ʻi hono fakamolemoleʻi ʻo e toko taha fakatomalá.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Luke 15:11–32. Fakaʻaliʻali e fakatātā ʻo e foha maumau koloá.

  • ʻI he talanoa fakatātā ʻo e foha maumau koloá, ko e hā ne fai ʻe he foha siʻisiʻí ʻaki hono tukufakaholó? (Vakai, Luke 15:13. Fakatokangaʻi ange ʻoku ʻuhinga ʻa e maumau-koloá ki he maumau meʻa.) Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku fai ai ʻe ha kakai he ngaahi ʻahó ni, ʻa e fehālaaki tatau mo ia ne fai ʻe he foha maumau-koloá?

  • Ko e hā ne hoko ki he foha maumau-koloá ʻi he hili ʻene fakamoleki kotoa hono tukufakaholó? (Vakai, Luke 15:14–16.) ʻOku hoko fēfē nai ʻeni ʻi hotau kuongá ni?

  • ʻI he taimi ne faingataʻaʻia ai e foha maumau-koloá, ko hai ʻi he fonua he mamaʻó ne tokanga kiate iá? (Vakai, Luke 15:16.) Ko e hā ha meʻa te tau lava ʻo ako mei heni?

  • Ko hai naʻe fakakaukau ki ai ʻa e foha maumau-koloá ʻi he taimi naʻá ne vakai ai ʻoku ʻikai ke tokanga ange kiate ia ha taha he fonua mamaʻó? (Vakai, Luke 15:17.) Ko e hā ha meʻa te tau lava ʻo ako fekauʻaki mo e fakatomalá mei he ʻulungāanga ʻo e fohá? (Vakai, Luke 15:18–19.)

  • Ko e hā naʻe fai ʻe he tamaí ʻi heʻene mamata atu ki he foki mai hono fohá? (Vakai, Luke 15:20.) Naʻe tali fēfē ʻe he tamaí ʻa e vete hia ʻa hono fohá? (Vakai, Luke 15:21–24.) ʻOku tatau fēfē e tali ʻa e tamaí pea mo e tali ʻa e ʻEikí ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala aí? (Vakai, Luke 15:7; Mōsaia 26:30; T&F 58:42.)

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻoku tau tatau ai mo e foha maumau-koloá? (Vakai, ki he lea ʻoku hā ʻi laló.) Ko e hā ha ʻamanaki lelei ʻoku ʻomai kiate kitautolu ʻe he talanoa fakatātā ʻo e foha maumau-koloá?

    ʻI haʻane meʻa fekauʻaki mo e talanoa fakatātā ʻo e foha maumau-koloá, naʻe pehē ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī: “ ʻOku ou kole kiate kimoutolu ke mou lau ʻa e talanoa ko iá. ʻOku totonu ke toutou lau ia ʻe he mātuʻa kotoa pē. ʻOku lahi feʻunga ia ke ne ʻākilotoa ʻa e ʻapi kotoa pē, pea ʻokú ne lahi feʻunga foki ke ʻākilotoa e faʻahinga ʻo e tangatá, he ʻoku ʻikai koā ko e ngaahi foha mo e ngaahi ʻofefine maumau-koloa ʻa kitautolu ʻoku fie maʻu ke tau fakatomala, ka tau maʻu ʻa e fakamolemole ʻaloʻofa ʻa ʻetau Tamai Hēvaní, ʻo tau muimui ki heʻene sīpingá?” (“ ʻOku ʻEkeʻi Meiate Kimoutolu ʻa Hoʻomou Fakamolemoleʻi ʻa e Kakai Kotoa Pē,” Tūhulu, Nōvema 1991, 5).

  • Ko e hā ne ʻita ai e foha lahí ʻi he founga ne talitali ʻaki ʻe he tamaí hono foha siʻisiʻí? (Vakai, Luke 15:25–30.) Ko e hā e tali ʻa e tamaí ki he hanu ʻa e foha lahí? (Vakai, Luke 15:31–32.) Ko e hā ha ʻuhinga ʻoku faʻa faingataʻa ai ke talitali lelei ha foki mai ʻa ha “foha maumau-koloa” kuo fakatomalá? Ko e hā ha meʻa te tau lava ʻo ako mei he tali ʻa e tangatá ni ki hono foha kuo toe foki maí? (Vakai, Luke 15:32.)

3. Ko e toe foki mai ha tangata ne fakamoʻui ʻe Sīsū hono kiliá, ʻo fakamālō kiate ia.

Lau pea mou aleaʻi ʻa e Luke 17:11–19. Fakaʻaliʻali e fakatātā ʻo e kau kilia ʻe toko hongofulú.

  • ʻI he hāʻele ʻa e Fakamoʻuí ki Selūsalemá, naʻá ne fakamoʻui ha kau kilia ʻe toko hongofulu (Luke 17:11–14). ʻI he kau kilia ʻe toko hongofulu ko iá, ko e toko fiha ne foki ʻo fakahā ʻenau houngaʻiá? (Vakai, Luke 17:15–16.) Ko e hā ha founga ʻoku tau hangē ai ko e kau kilia ʻe toko hivá, ʻo ʻikai ke fakahā maʻu pē ʻetau houngaʻia ʻi he ngaahi tāpuaki ʻoku tau maʻú? Ko e hā ʻoku mahuʻinga ai ke tau fakahā ʻetau houngaʻiá ki he ʻEikí?

  • Neongo ko e kau kilia ʻe toko hongofulu naʻe fakamoʻuí, ko e tangata ko ē naʻe fokí, ko ia pē ne fakamoʻui kakató (Luke 17:14, 19). Ko e hā hono faikehekehe ʻo e fakamoʻuí, mei he hoko ko ha tangata kakató? (Vakai ki he lea ʻoku hā ʻi laló.) ʻOku hanga fēfē ʻe heʻetau houngaʻiá mo ʻetau tuí ʻo tokoniʻi kitautolu ke tau hoko ʻo kakató?

    Naʻe ako ʻa Pīsope Mēlili J. Petimani ʻo pehē: “ ʻI heʻene hoko ko e tangata kakató, naʻe fakamoʻui ʻa e tangata kilia houngaʻiá ʻi loto pea ʻi tuʻa foki. Naʻe fakamoʻui fakaesino ha toko hivá he ʻaho ko iá, ka ko e toko taha pē naʻá ne maʻu ha tui ke fakamoʻui kakato iá” (ʻi he Conference Report, Apr. 1995, 16; or Tūhulu, Siulai 1995, 17).

Fakaʻosí

Fakamoʻoni ange ʻoku tau ongoʻi fiefia lahi ʻi he taimi ʻoku tau fakatomala mo foki ai ki he ʻEikí, pea ʻi he taimi ʻoku tau tokoniʻi ai e niʻihi kehé ke nau fokí. Te ke lava ʻo fakahā hoʻo houngaʻia ʻi he ngaahi talanoa fakatātaá mo e ngaahi akonaki kehe ʻa Sīsuú, ʻa ia ʻoku fakahā ai e ʻofa ʻa e ʻOtuá ki heʻene fānaú pea mo hono finangalo ke tau feʻofaʻakí.

Ngaahi Fakakaukau ke Fakalahi ki Hono Akoʻi ʻo e Lēsoní

ʻOku hoko ʻa e nāunau ko ʻení ko ha fakalahi ki he lēsoni ʻoku fokotuʻu atú. Te ke lava ʻo fakaʻaongaʻi ha fakakaukau ʻe taha pe lahi ange mei heni ke hoko ko ha konga ʻo e lēsoní.

1. Ko e talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻe ʻaongá

Lau pea mou aleaʻi ʻa e talanoa fakatātā ʻo e tamaioʻeiki taʻe ʻaongá (Luke 17:5–10).

  • Naʻe fai ʻe Sīsū ʻa e talanoa fakatātā ko ʻení hili ha kole ange ʻa e Kau ʻAposetoló kiate ia “ ʻEiki, Fakalahi ʻemau tuí” (Luke 17:5). Te tau ako fēfē mei he talanoa fakatātā ko ʻení ki he founga ke fakatupulaki ʻaki ʻetau tuí? (ʻE lava ke kau he talí, ʻoku fakatupulaki ʻetau tuí ʻi heʻetau tauhi faivelenga ki he ʻOtuá.)

  • Ko e hā ʻoku tau kei hoko ai pē ko ha kau tamaioʻeiki taʻe ʻaongá, neongo ʻoku tau fai e ngaahi meʻa kuo fekau mai ʻe he ʻEikí ke tau faí? (Vakai, Mōsaia 2:20–25.) Ko e hā ha meʻa ʻoku fakahā mai ʻe he meʻá ni fekauʻaki mo e ʻofa ʻa e ʻEikí kiate kitautolú?

2. Ko e talanoa fakatātā ʻo e kau ngāue ʻi he ngoue vainé

Lau pea mou aleaʻi ʻa e talanoa fakatātā ʻo e kau ngāue ʻi he ngoue vainé (Mātiu 20:1–16).

  • ʻI he talanoa fakatātā ko ʻení, ko e hā ha meʻa ne maʻu ʻe he tangata ngāue kotoa pē ne ngāue ʻi he ngoue vainé?

Fakamamafaʻi ange, naʻe vahe tatau pē ʻa kinautolu ne ngāue ʻi he houa ʻe tahá pea mo kinautolu ne ngāue ʻi he ʻahó kakato. ʻOku totonu ke ʻoua naʻa tau hohaʻa pe ko hai ʻe maʻu lahí pe ko hai ʻoku lahi taha ʻene ngāue maʻá e ʻEikí. Ko e Fakamaau haohaoá, ʻa ia ʻokú ne ʻafioʻi hotau ngaahi lotó, te ne fakamaauʻi kitautolu ʻi he ʻaloʻofa mo ne foaki kiate kitautolu “ ʻa ia ʻoku totonú” (Mātiu 20:4, 7).

3. Ngaahi fakamatala fakavitiō

ʻE lava ke tokoni ʻa e konga hono fā ʻo e “Ngaahi Tala Fakafonua ʻo e Fuakava Foʻoú,” ʻa ia ko ha konga mei he filimi Ngaahi Fakamatala Fakavitiō ʻo e Fuakava Foʻoú (53914 900), ki hono fakamatalaʻi ʻo e ngaahi founga ne ui ʻaki e kau kiliá he kuonga ʻo e Fuakava Foʻoú pea ko ha liliu-moʻui māʻongoʻonga ia ki he kau kilia ʻe toko hongofulú ke fakamoʻui kinautolu ʻe Kalaisi.

ʻOku kau foki ʻi he konga ko ʻení ha fakamatala fekauʻaki mo e founga ne fua ʻaki e taimí ʻe he kau Siu ʻo e Fuakava Foʻoú. Te ke lava ʻo huluʻi ʻa e kongá ni kapau ʻoku mou aleaʻi e talanoa fakatātā ʻo e kau ngoue vainé (vakai ki he konga hono ua ʻo e ngaahi fakakaukau fakalahi ki hono akoʻi ʻo e lēsoní), ke tokoni ʻi hono fakamahinoʻi ki he kalasí ʻa e ʻeiki ʻo e falé, ʻa ia naʻá ne “ ʻalu atu ʻi hono tolu ʻo e feituʻu laʻaá” mo hono onó, hivá pea ʻi hono hongofulu mā taha ʻo e feituʻu laʻaá (Mātiu 20:3, 5–6).