Laipelí
ʻIuniti 8, ʻAho 4: Maʻake 9:30–50


ʻIuniti 8: ʻAho 4

Maʻake 9:30–50

Talateú

Naʻe fakahā ʻe Sīsū ki Heʻene kau ākongá ʻo kau ki Heʻene ʻamanaki pekia mo Toetuʻú pea akoʻi kiate kinautolu fekauʻaki mo ia ʻe hoko ko e lahi ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻá Ne fakatokanga ki he nunuʻa hono tataki ʻo e niʻihi kehé ki he angahalá mo fakahinohinoʻi ʻEne kau ākongá ke nau fakamamaʻo mei he ngaahi meʻa ʻe lava ke ne taki kinautolu ki he angahalá.

Maʻake 9:30–37

Naʻe tomuʻa fakahā ʻe Sīsū ʻEne pekiá mo e Toetuʻú pea akonaki fekauʻaki mo ia ʻe hoko ko e lahi ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá.

Hili hono kapusi kituʻa ʻa e laumālie ʻulí mei he sino ʻo ha tangata kei talavou (vakai ki he Maʻake 9:17–29), naʻe fononga ʻa e Fakamoʻuí mo ʻEne kau ākongá ʻo fou atu ʻi Kāleli. Lau ʻa e Maʻake 9:31–32, ʻo kumi ki he ngaahi meʻa naʻe ʻosi kikiteʻi ʻe he Fakamoʻuí ʻe hokó.

Fakatokangaʻi ange ʻi he ngaahi veesi ko ʻení, hili hono fakahā ʻe Sīsū ki Heʻene kau ākongá ʻe tāmateʻi Ia pea ʻe toetuʻu hake ʻi he ʻaho hono tolú, naʻe ʻikai ke mahino kiate kinautolu ʻEne ʻuhingá pea naʻa nau ilifia ke ʻeke kiate Ia.

ʻĪmisi
Jesus with children

ʻOku tau ako ʻi he Maʻake 9:33–37, ko e taimi naʻe haʻu ai ʻa Sīsū ki Kapaneumé, naʻá Ne akoʻi ki Heʻene kau ākongá ko kinautolu ʻoku nau ngāue anga-fakatōkilalo ke tokoni ki he niʻihi kehé ko kinautolu ia ʻoku lahí, pe maʻu ʻa e tuʻunga langilangi taha, ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻá Ne toe fakahinohino foki kiate kinautolu ke tali ki he Siasí ʻa e kakai ʻoku nau fakamaʻulaloʻi kinautolu ʻo hangē ko ha tamasiʻi siʻí pea tali Iá (vakai ki he Joseph Smith Translation, Mark 9:34–35 ).

Maʻake 9:38-50

ʻOku fakatokanga ʻa Sīsū ki hono tataki ʻa e niʻihi kehé ki he angahalá mo e ʻikai fakamamaʻo mei he ngaahi meʻa ʻulí.

Kapau te ke fetaulaki mo ha falukunga kakai ʻoku nau lolotonga sio mo tuhu ki ʻolunga, ko e hā hoʻo meʻa ʻe faí? Te ke sio nai mo koe ki ʻolunga, ke ke ʻilo ʻa e meʻa ʻoku lolotonga sio ki ai ʻa e kakaí?

ʻOku faʻa lava ʻe he tōʻonga ʻa e kakaí ʻo uesia ʻa e niʻihi kehé, ʻo taki ai nautolu ke nau lea, fai ha ngaahi tōʻonga, mo ha ʻulungaanga tatau. Ko e fē ha taimi naʻá ke sio ai ki ha taha kuó ne liliu ʻene ngaahi leá, tōʻongá, pe ʻulungāngá koeʻuhí ko hano uesia ʻe ha niʻihi kehe?

ʻI hoʻo ako ʻa e Maʻake 9:38–50, kumi ki he ngaahi moʻoni ʻe lava ke tokoni kia koe ke ke fakakaukauʻi hoʻo fekauʻaki mo e feinga ʻa e niʻihi kehé ke nau muimui ki he Fakamoʻuí kae pehē foki ki heʻenau fekauʻaki mo koé.

Lau ʻa e Maʻake 9:38, ʻo kumi ki he meʻa naʻe hoko ʻa ia naʻe talaange ʻe Sione ko e Papitasió ki he Fakamoʻuí.

ʻĪmisi
Elder Bruce R. McConkie

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Pulusi R. Makongikī ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá naʻe taʻofi ʻe he Kau ʻAposetoló ʻa e tangatá ni ke ʻoua ʻe kapusi tēvolo koeʻuhí ʻoku ʻikai ko ha kaungā fononga ia ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “Naʻe ʻikai ko ha taha ia ʻo e kau ākonga naʻa nau fononga, kai, mohe, mo fetuʻutaki maʻu pē mo ofi ki he ʻEikí. … Kae fakatatau ki he tali ʻa e ʻEikí ʻoku hā mahino mai ko ha mēmipa ia ʻo e puleʻangá, ko ha tokotaha ngāue totonu ia naʻá ne fai ʻa e ngāue ʻi he mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí mo e mālohi ʻo e tuí” (Doctrinal New Testament Commentary, 3 vols. [1965–73], 1:417).

Naʻe talaange ʻe he Fakamoʻuí ki he Kau ʻAposetoló ke ʻoua te nau taʻofi ʻa e tangatá peá Ne akoʻi mai ʻe fakapaleʻi ʻa e kakai ʻoku nau tokoni ki Hono kau fakafofongá (vakai ki he Maʻake 9:39–41).

Lau ʻa e Maʻake 9:42, ʻo kumi ki he fakatokanga ʻa e Fakamoʻuí. ʻI he tūkunga ko ʻení, ʻoku ʻuhinga ʻa e fakahalaʻí ki hono taki halaʻi pe ueʻi ha taha ke faiangahala.

ʻOku kau ʻia “kinautolú ni ʻoku siʻi ʻoku tui [kia Sīsuú]” ʻa e kau ākonga loto-fakatōkilalo mo falala kotoa pē ʻa e Fakamoʻuí. ʻOku kau heni ʻa kinautolu ʻoku kei pelepelengesi ʻa e tuʻunga ʻoku ʻi ai ʻenau tuí, ʻo hangē ko e kau talavoú mo e kau toki papi uluí.

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Makongikī “ʻoku lelei ange ʻa e mate ʻo ʻikai maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e moʻui fakamatelié ʻi haʻate moʻui mo taki ʻa e ngaahi laumālié mei he moʻoní,” ʻo iku ai ki he mamahi fau ʻo e nofo māvahevahe mo e ʻOtuá, ʻa ia ʻe lava ke hoko koeʻuhí ko ʻetau ngaahi tōʻongá (Doctrinal New Testament Commentary, 1:420).

Ko e tefitoʻi moʻoni ʻe taha ʻoku lava ke tau ako mei he fakatokanga ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Maʻake 9:42, kapau te tau taki ʻa e kakai ʻoku nau tui kia Sīsū Kalaisí ke nau faiangahala, kuo pau ke tau tali ui ki ai ʻi he ʻao ʻo e ʻOtuá.

Fakalaulauloto ki ha ngaahi founga ʻe lava ke taki ai ʻe ha taha ka kakai ʻoku nau tui kia Sīsū Kalaisi ke nau faiangahala.

Fakakaukau ki he tataki ʻokú ke fai ki he kakai ʻoku nau kia Sīsū Kalaisí. ʻOkú ke taki kinautolu ke nau fakahanga atu ʻenau moʻuí kiate Ia pe ke nau taofi meiate Ia?

  1. Lisi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ha ngaahi founga ʻe lava ke ke tataki ai ʻa e niʻihi kehé ke nau tui kia Sīsū Kalaisi pea fakamamaʻo mei he faiangahalá. Siakaleʻi ha taha hoʻo ngaahi fakakaukaú peá ke fokotuʻu haʻo taumuʻa ke ngāueʻi ia.

Feinga ke ke haʻi pea vete ha sū, hēkesi, pe ha nonoʻo ʻo ngāueʻaki pē ho nima ʻe taha.

Ko e hā ʻa e faingataʻa ʻokú te ke feʻao mo ia kapau ʻe mole hao nima ʻe taha? Ko fē ha taimi ʻe lelei ange ai ke mole hao nima ʻe taha ʻi haʻo maʻu fakatouʻosi ho ongo nimá?

ʻOku lava ke tuʻusi ha konga ʻo e sinó ʻo hangē ko ha nima pe vaʻe kuo taʻeʻaonga, maʻu ʻe he mahakí, pe uesia ʻe ha siemu. Neongo ʻe mamahi mo fakatupu puputuʻu ʻa e tuʻusí mo e fakaakeake hili ʻa e tuʻusí, ʻoku hoko ia ke taʻofi ʻa e mafola ʻa e mahakí pe siemú ke toe hoko ai ha maumau pe mate.

Lau ʻa e Maʻake 9:43, ʻo kumi ki he meʻa naʻe akoʻi ʻe he Fakamoʻuí fekauʻaki mo e taimi ʻe lelei ange ai ke mole ha nima ʻe taha ʻi hano kei maʻu fakatouʻosi.

Naʻe akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí ʻi ha tala fakatātā ʻa e lelei ange ke mole ha nima ʻe taha ʻi hano maʻu fakatouʻosi lolotonga iá ʻoku hanga ʻe ha nima ʻe taha ʻo taki kitautolu ke tau faiangahala pea ʻe hokohoko atu ʻene tataki kitautolu ke tau faiangahalá. Naʻe ʻikai ke Ne ʻuhinga maí ke tau mātuʻaki tuʻusi ha taha hotau ongo nimá; naʻá ne ngāueʻaki ʻa e fakatātaá ke fakatōmamafa ʻa e mahuʻinga ʻo e meʻa naʻá Ne akoʻi maí. Naʻe ngāueʻaki ʻe Sīsū ʻa e fakatātā ʻo e tuʻusi e nimá ke fakahaaʻi ʻa e mahuʻinga mo e faingataʻa hano fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi meʻa taʻe māʻoniʻoní.

ʻOku fakalahi ʻe he Liliu ʻa Siosefa Sāmitá ʻetau mahino ki he ngaahi akonaki ʻa e Fakamoʻuí ʻi he Maʻake 9:43–48. ʻOku tau ako mei he ngaahi veesi ko ʻení naʻe ngāueʻaki ʻe he Fakamoʻuí ʻa e nimá, vaʻé, mo e matá ko e fakataipe ki he ngaahi meʻa ʻokú ne tataki kitautolu ʻi heʻetau moʻuí ke tau faiangahalá.

ʻĪmisi
stick figure
  1. Tā ha fakatātā ʻo ha tokotaha ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá. Siakaleʻi ha nima, vaʻe, mo ha foʻi mata ʻi he fakatātā naʻá ke taá. Lau ʻa e Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, Maʻake 9:40–48 (ʻi he Fakahinohino ki he Folofolá), ʻo kumi ki he meʻa naʻa fakataipe ʻe he Fakamoʻuí ki ha nima, vaʻe, mo ha foʻi mata kuó ne “fakahalaʻi” ha taha, pe taki ha taha ke faiangahala. Fakahingoa ʻa e nima, vaʻe, mo e foʻi mata naʻá ke siakaleʻi ʻi hoʻo fakatātaá ʻaki ʻa e meʻa ʻoku nau takitaha fakafofongaʻí. Ko e foʻi lea ko e moʻui ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku ʻuhinga ia ki he moʻui taʻengatá.

Hangē ko ia naʻe akoʻi mai ʻe he Fakamoʻuí, ʻoku fakafofongaʻi ʻe he nimá ʻa e ngaahi mēmipa hotau fāmilí mo hotau ngaahi kaungāmeʻá, fakafofongaʻi ʻe he vaʻé ʻa e kakai ʻoku tau sio ki ai ʻoku nau tā mai ʻa e sīpinga totonu ʻo e fakakaukau mo e tōʻonga ke tau muimui ki aí, pea fakafofongaʻi ʻe he foʻi matá hotau kau takí. Fakalaulauloto ki he ngaahi founga ʻe lava ke faitatau ai ʻetau fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi tataki ʻoku taʻe māʻoniʻoní, pe ngaahi tataki te tau iku ai ki he faiangahalá mo mole ʻetau tuí, mo hono tuʻusi hato nima pe vaʻe. Fakatatau ki he ngaahi veesi kuó ke laú, ko e hā e meʻa ʻe lava ke hoko kapau ʻe ʻikai ke tau fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi tataki taʻe māʻoniʻoni ko ʻení?

Fakakaukau ke hiki ‘a e moʻoni ko ‘ení ‘i hoʻo folofolá ‘i he tafaʻaki ‘o e Maʻake 9:43-48: ʻOku lelei ange ke fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi tataki ʻoku taʻe māʻoniʻoní ʻi haʻatau iku ʻo mavahe mei he ʻOtuá.

ʻĪmisi
Elder Walter F. González

Naʻe akoʻi mai ʻe ʻEletā F. González ʻo e Kau Fitungofulú ʻa e ngaahi tataki kehe ʻoku totonu ke tau fakamavaheʻi mei heʻetau moʻuí: “ʻOku mahino mai ko e tuʻusí ʻoku ʻikai ʻuhinga pē ia ki hotau ngaahi kaungāmeʻá kae ope atu ki he ngaahi tataki kovi kotoa pē ʻo hangē ko e ngaahi polokalama televīsone taʻefeʻungá, ngaahi saiti he ʻinitanetí, heleʻuhilá, tohí, keimí, pe mūsiká. Ka tohi tongi ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi hotau ngaahi lotó, ʻe tokoni ia kiate kitautolu ke tau tekeʻi ʻa e ʻahiʻahi ke fakavaivai ki ha faʻahinga tataki kovi” (“Today Is the Time,” Ensign pe Liahona, Nōvema 2007, 55).

ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻetau fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi meʻa taʻe māʻoniʻoní ke tau angakovi ai ki he niʻihi kehé, valokiʻi ʻa e niʻihi kehé, pe taʻofi ʻetau feohi mo e kakai ʻoku ʻikai ke nau mēmipa ʻi he Siasí. Ka ko ʻetau fakamavaheʻi kitautolu mo fakaʻehiʻehi mei he feohi vāofi mo e, kakai te nau taki kitautolu ke tau faiangahalá. Neongo ʻe malava ke ʻikai ke tau mavahe pe fakaʻehiʻehi mei he tataki kovi kotoa pē ʻe lava ke ne taki kitautolu ke tau faiangahala, ʻe tāpuakiʻi kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi heʻetau feinga ke tau fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi tataki kovi ʻe lava ke tau mavahe mei aí, pea ʻi heʻetau feinga ke puleʻi kitautolu ke fakaʻehiʻehi mei he ngaahi tataki kovi ʻe ʻikai lava ke tau toʻo fakaʻaufulí.

Fakakaukau ki he ngaahi pole ʻe lava ke tau fetaulaki mo ia ʻi heʻetau fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi tataki taʻe māʻoniʻoní. ʻE lava fēfē ke tau ʻilo ʻa e founga totonu ke tau fakamavaheʻi ai kitautolu mei he ngaahi tataki taʻe māʻoniʻoní?

  1. Lau ʻa e fakatātā ko ʻení: Tali ʻa e ngaahi fehuʻi fekauʻaki mo iá ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá.

    1. ʻOku ʻi ai hoku ngaahi kaungāmeʻa ʻoku nau faʻa fakaʻaiʻai au keu maumauʻi ʻa e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá. Neongo iá, ʻoku ou tui te u lava ʻo hoko ko ha tataki lelei kiate kinautolu ʻo kapau ʻe hokohoko atu ʻeku feohi mo kinautolú. Ko e hā ʻa e faʻahinga vā ʻoku totonu ke u tauhi ʻi he feohi mo kinautolú? Ko e hā ʻa e meʻa ʻoku totonu ke u leaʻaki mo fai ke u fakamavaheʻi ai au mei he ngaahi kaungāmeʻa ko ʻení?

    2. Kuo fuoloa taʻu mai ʻeku manako ʻi ha kau tāmeʻa ongoongoa. ʻI he ngaahi ʻinitaviu naʻa nau toki fakahoko kimuí ni mai kau ki heʻenau ngaahi hivá, naʻa nau fakaʻaiʻai ha ngaahi tōʻonga mo e ngaahi fakakaukau ʻoku fepaki mo e ngaahi tuʻunga ʻulungaanga mo e ngaahi akonaki ʻa e ʻEikí. Ka ko e hiva pē ia mo e ngaahi lea, ʻika ko ia? ʻI heʻene peheé, ko e hā hano maumau e hoko atu ʻa e fanongo ki heʻenau hivá mo muimuiʻi kinautolu ʻi he mītia fakasōsialé?

    3. ʻOku faʻa talamai ha polokalama manakoa pea ʻoku ou saiʻia keu sio ai. Naʻe talamai ʻoku ʻi ai ha ngaahi lea taʻetaau mo taʻefakamōlale mo fītaʻa ʻi ai, ka ʻe ʻikai foki keu fai ʻe au ʻa e ngaahi meʻa kovi ʻoku ou fanongo mo sio aí. ʻI heʻene peheé, ko e hā hano kovi ha hokohoko atu pē ʻeku sio aí?

Neongo ʻe faingataʻa he taimi ʻe niʻihi ke fakamavaheʻi kitautolu mei he ngaahi tataki kovi ʻokú ne tataki kitautolu ki he faiangahalá, ka ko e hā te tau mateuteu ai ke feilaulauʻi ʻa e ngaahi pale ʻoku hanganaki maí, ʻa ia ʻoku kau ai ʻa e moʻuí taʻengatá?

  1. Tali ‘a e ngaahi fehuʻi ko ‘ení ‘i hoʻo tohinoa ako folofolá:

    1. Ko e fē ha taimi kuó ke fili ai, pe ko ha taha ʻokú ke ʻilo, ke mavahe mei he ngaahi tataki taʻe māʻoniʻoní? (Fakaʻehiʻehi mei hano hiki ha meʻa ʻoku fuʻu fakafoʻituitui pe fakataautaha.)

    2. Ko e hā ʻa e ngaahi tāpuaki naʻe maʻu mei aí?

Fakalaulauloto pe ʻoku ʻi ai ha ngaahi meʻa ʻi hoʻo moʻuí ʻokú ne taki koe ke ke faiangahala. Tohi ʻi ha laʻipepa makehe ʻa e founga ʻe lava ke ke fakamavaheʻi ai koe mei he ngaahi meʻa ko ʻení. Tuku ʻa e laʻipepá ʻi ha feituʻu ʻe lava ke ke sio maʻu pē ki ai.

  1. Hiki ʻa e fakamatala ko ʻení ʻi lalo ʻi he ngaahi ngāue ke fai ʻi he ʻahó ni ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá:

    Kuó u ako ‘a e Maʻake 9:30–50 peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (‘ahó ).

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: