Laipelí
ʻIuniti 26, ʻAho 3: 2 Tesalonika


ʻIuniti 26: ʻAho 3

2 Tesalonika

Talateú

Naʻe hiki ʻe he ʻAposetolo ko Paulá e tohi hono ua ki he kakai Tesaloniká, ʻi he hili ha taimi nounou mei heʻene ʻuluaki tohi kiate kinautolú, peá ne fakamatalaʻi ai ha toe ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Naʻá ne akoʻi he ʻikai leva hāʻele mai ʻa e Fakamoʻuí kaeʻoua kuo tomuʻa hoko e hē mei he moʻoní. Naʻe malanga leva ʻa Paula ʻo fakafepaki ki he fakapikopikó mo faleʻi ke “ʻoua naʻa mou fiu ʻi he fai leleí” (2 Tesalonika 3:13).

2 Tesalonika 1–2

ʻOku fakalotolahi ʻa Paula ki he Kau Māʻoniʻoní ʻaki haʻane kikite ki he Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí

ʻĪmisi
Elder Jeffrey R. Holland

Naʻe pehē ʻe ʻEletā Sefilī R. Hōlani ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá: “ʻOku ou pehē ki he taha kotoa, ʻi he tanganeʻia mo e fakalotolahi ʻe fie maʻu ke nau tuʻu maʻu ʻi he ngaahi ʻaho fakaʻosi ko ʻení, pea tautautefito ki he toʻu tupu ʻo e Siasí ʻo kapau ʻoku teʻeki ke ke fai ia, ʻe ʻi ai e ʻaho ʻe fie maʻu ai ke ke taukaveʻi hoʻo tuí pe mahalo ʻe aʻu ki haʻo kātekina ha ngaohikovia fakataautaha koeʻuhí pē ko ha mēmipa koe ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kāingalotu ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní. ʻE fie maʻu he taimi peheé ʻa e lototoʻá mo e fakaʻapaʻapá fakatouʻosi” (“Ko e Mahuʻinga—mo e Tāpuaki—ʻo e Tuʻunga Faka-ākongá,” Ensign pe Liahona, Mē 2014, 6).

  1. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá kau ki haʻo aʻusia naʻá ke fie maʻu ai ke taukaveʻi hoʻo tuí pe kātekina ha fakafepaki koeʻuhí ko hoʻo mēmipa ʻi he Siasí. Fakakau atu ʻa e meʻa naʻá ke fai ʻi he meʻa naʻe hoko ko iá. Kapau kuo teʻeki ʻi ai ha taimi naʻe fie maʻu ke ke taukaveʻi ai hoʻo tuí pe aʻusia ha fakafepaki koeʻuhí ko hoʻo mēmipa ʻi he Siasí, tohi fekauʻaki mo e meʻa ʻokú ke fakakaukau te ke fai ʻo kapau naʻá ke fehangahangai mo ha meʻa pehē.

Naʻe hiki ʻe he ʻAposetolo ko Paulá e tohi hono ua ki he Kāingalotu ʻi Tesaloniká peá ne lave ai ki ha ngaahi kaveinga ʻe niʻihi, ʻo kau ai ʻa e fakatanga naʻe fehangahangai mo e Kāingalotú. ʻI hoʻo lau ʻa e 2 Tesalonika 1, kumi ki ha tefitoʻi moʻoni ʻe lava ke tokoni kiate koe ke ke kātekina ʻa e fakafepaki mo e faingataʻa ʻe lava ke ke fetaulaki mo ia ʻi hoʻo hoko ko e mēmipa ʻo e Siasí.

Lau ʻa e 2 Tesalonika 1:3–5, ʻo kumi ki he ʻuhinga naʻe vikia ai ʻe Paula e Kāingalotu ʻi Tesaloniká.

Fakakaukau ke fakaʻilongaʻi pe tohiʻi ʻi he veesi 5 ʻa e pale ʻe maʻu ʻe he Kāingalotú ʻi heʻenau kātekina ʻa e fakatangá mo e faingataʻá ʻi he “faʻa kātaki mo e tui” (2 Tesalonika 1:4).

ʻOku tau ako ʻi he 2 Tesalonika 1:3–5 ʻe malava ke lau ʻoku tau taau mo e puleʻanga ʻo e ʻOtuá, ʻo kapau te tau kātekina ʻa e fakatangá mo e faingataʻá ʻi he faʻa kātaki mo e tui.

Fakakaukau ki he ʻuhinga ʻo e kātekina ʻo e ngaahi ʻahiʻahí ʻi he faʻa kātaki. Ko e hā ʻoku tau fie maʻu ai ʻa e tuí ke kātekina ʻa e fakatangá pe faingataʻá ʻi he faʻa kātaki?

ʻĪmisi
President Dieter F. Uchtdorf

Lau ʻa e lea ko ʻeni ʻa Palesiteni Tieta F. ʻUkitofa ʻo e Kau Palesitenisī ʻUluakí, pea fakaʻilongaʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e kātekina ʻo e ngaahi ʻahiʻahí ʻi he faʻa kātaki: “ʻOku ʻikai ʻuhinga ʻa e faʻa kātakí ki he faʻa tatali pē, pe ko e ʻikai fai ha meʻa koeʻuhí ko ʻetau ngaahi manavaheé. ʻOku ʻuhinga ʻa e faʻa kātakí ki he faʻa tatali mo e kātaki fuoloa. ʻOku ʻuhinga ki he hokohoko atu hono fai ha meʻa mo fai ʻa e kotoa te tau lavá—ngāue, ʻamanaki lelei, mo fakahaaʻi ʻetau tuí; tali ʻa e faingataʻá ʻaki ʻa e lototoʻa, ʻo tatau ai pē kapau kuo tautoloi ʻa e ngaahi fie maʻu hotau lotó. ʻOku ʻikai ko e faʻa kātakí ʻa e kātakí ʻataʻatā pē ka ko hono kātakiʻi leleí!” (“Fai atu ai pē ʻi he Faʻa Kātaki,” Ensign pe Liahona, Mē 2010, 57).

  1. Fakakaukau ki ha taha ʻokú ke ʻilo pe naʻá ke ʻosi laukonga fekauʻaki mo ia ʻi he folofolá naʻá ne kātekina ʻa e fakatangá mo e faingataʻá ʻi he faʻa kātaki. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá fekauʻaki mo e ʻuhinga ʻoku mahuʻingamālie ai kiate koe ʻa e sīpinga ʻa e tokotaha ko ʻení.

Fakakaukau ki he fakafepaki pe ngaahi faingataʻa ʻokú ke lolotonga fekuki mo iá, mo fakapapauʻi pe te ke kātekina fēfē ʻa e ngaahi pole ko ʻení ʻi he faʻa kātaki mo e tui. Fakakaukau ke ke lotua ha tokoni.

Naʻe kikiteʻi ʻe Paula ʻa e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí. Lau ʻa e 2 Tesalonika 1:6-10, ʻo kumi ki he ngaahi lea mo e kupuʻi lea naʻe fakaʻaongaʻi ʻe Paula ke fakamatalaʻi ʻa e Hāʻele ʻAngaua Maí. Lolotonga hoʻo laukongá, fakatokangaʻi ange e kehekehe ʻo e meʻa ʻe hoko ki he kakai angatonú mei he meʻa ʻe hoko ki he kakai angahalá ʻi he taimi ʻo e hāʻele mai ʻa e ʻEikí.

Ko e moʻoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi vēsí ni ʻe mālōlō ʻa e kakai angatonú kae fakaʻauha ʻa e kakai angahalá.

Ko e hā ʻokú ke pehē ʻe mālōlō mei ai ʻa e kakai angatonú?

ʻE lava fēfē ʻe he tokāteline ko ʻení ʻo fakafiemālieʻi ʻa kinautolu ʻoku nau lolotonga kātekina ʻa e ngaahi faingataʻá koeʻuhí ko ʻenau tui kia Sīsū Kalaisí?

Kuó ke ʻosi fifili nai ki he taimi ʻe hoko mai ai ʻa e Hāʻele ʻAngaua ʻa Sīsū Kalaisí? ʻOku hā mai mei he 2 Tesalonika 2:2 ʻoku hangē naʻe pehē ʻe he Kāingalotu ʻi Tesaloniká naʻe mei hoko, pe kuo ʻosi hoko ʻa e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí Naʻe hohaʻa ʻa Paula pe naʻe takihalaʻi kinautolu.

Lau ʻa e 2 Tesalonika 2:1–3, ʻo kumi ki he meʻa naʻe pehē ʻe Paula ʻe hoko ki muʻa he Hāʻele ʻAngaua Maí. ʻOku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea ʻi he veesi 3 ko e “ʻaho ko iá” ki he Hāʻele ʻAngaua Maí pea ʻoku ʻuhinga ʻa e kupuʻi lea “liliu kovi” ki he hē mei he moʻoní, pe siʻaki ʻa e moʻoní. (Fakatokangaʻi ange ko e 2 Tesalonika 2:1–3 ko ha potufolofola fakataukei folofola. Mahalo te ke fie fakaʻilongaʻi ia ʻi ha founga makehe ke tokoni ke ke maʻu ia ʻi he kahaʻú.)

ʻOku tau ako ʻi he 2 Tesalonika 2:1–3 ʻe tomuʻa hoko ha hē mei he moʻoní ki muʻa pea hoko ʻa e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa Sīsū Kalaisí.

Naʻe fokotuʻu mai ʻe Paula ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ʻoku totonu ke tokanga ange ʻa e kāingalotu ʻo e Siasí he ʻaho ní ki he hē mei he moʻoni ʻa ia kuo ʻosi hoko ʻiate kinautolú, kae ʻikai ki he taimi ʻe hoko ai ʻa e Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí. ʻE tokoniʻi koe ʻe he fakamatala ko ʻení ke toe mahino ange ʻa e Hē Fakaʻaufuli Mei He Moʻoní, ʻa ia naʻe hoko ʻi ha taimi nounou hili ʻa e mate ʻa Paula mo e kau ʻAposetolo kehé. Naʻe ʻilo ʻe Paula ʻe tomuʻa hoko ʻa e liliu kovi ko ʻení kimuʻa pea Hāʻele ʻAngaua Mai ʻa e ʻEikí.

“Hili ʻa e pekia ʻa Sīsū Kalaisí, naʻe hanga ʻe ha kakai angakovi ʻo fakatangaʻi e kau ʻAposetoló mo e kāingalotu ʻo e Siasí pea nau tāmateʻi ha tokolahi ʻo kinautolu. ʻI he mate ko ia ʻa e kau ʻAposetoló, naʻe ʻave ai mei he māmaní ʻa e ngaahi kī ʻo e lakanga fakataulaʻeikí pea mo e mafai pule ʻo e lakanga fakataulaʻeikí. Naʻe tauhi ʻe he kau ʻAposetoló ke haohaoa ʻa e ngaahi tokāteline ʻo e ongoongoleleí pea nau pukepuke ʻa e maau mo e tuʻunga moʻui taau ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí. Naʻe fakaʻau ʻo fehālaaki ʻa e ngaahi tokāteliné ʻi he fakalau atu ʻa e taimí pea mo ʻikai ke ʻi ai ʻa e kau ʻAposetoló, fai mo e ngaahi liliu taʻe fakamafaiʻi ʻi he faʻunga ʻo e Siasí pea mo e ngaahi ouau ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, hangē ko e papitaisó mo e foaki ʻo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní.

“Naʻe fakafalala ʻa e kakaí, ʻi he ʻikai ke ʻi ai ʻa e fakahaá mo e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeikí, ki he poto ʻo e tangatá ke fakaʻuhingaʻi ʻa e folofolá mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní pea mo e ngaahi ouau ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí. Naʻe akoʻi ʻa e ngaahi akonaki halá ʻo tala ko e moʻoni kitautolu. Naʻe mole ʻa e ngaahi ʻilo lahi ki he ʻulungaanga mo e natula totonu ʻo e ʻOtua ko e Tamaí, Hono ʻAlo ko Sīsū Kalaisí pea mo e Laumālie Māʻoniʻoní. Naʻe fakakoviʻi pe fakangaloki ʻa e ngaahi tokāteline ʻo e tui kia Sīsū Kalaisí, fakatomalá, papitaisó, mo e meʻafoaki ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. Ne ʻikai ke toe maʻu ʻi he māmaní ʻa e mafai ʻo e lakanga fakataulaʻeiki naʻe foaki ki he kau ʻAposetolo ʻa Kalaisí. Naʻe iku leva ʻa e hē ko ʻeni mei he moʻoní, ki hono fokotuʻu hake ʻo ha ngaahi siasi lahi” (Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú [2004], 39-40).

ʻI hoʻo fakakaukau ki he meʻa kuó ke ako fekauʻaki mo e Hē mei he Moʻoní, fakalaulauloto ki he ʻuhinga naʻe fie maʻu ai ke toe fakafoki mai ʻa e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí mo Hono Siasí ki muʻa ʻi he hāʻele mai ʻa e ʻEikí.

ʻOku ʻuhinga ʻa e “tangata ʻo e moʻuí” ʻoku ʻasi ʻi he 2 Tesalonika 2:3 kia Sētane. Naʻe fakaeʻa ʻe hono Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí, ʻo kau ai ʻa e Tohi ʻa Molomoná, ʻa e ngaahi takihala ʻa Sētane mo hono kau muimuí.

ʻOku tau lau ʻi he 2 Tesalonika 2:4–17 naʻe kikiteʻi ʻe Paula ʻe fakangofua ʻe he ʻEikí ʻa Sētane ke ne takihalaʻi ʻa kinautolu ʻi he māmaní kaeʻoua kuo hoko ʻa e Hāʻele ʻAngaua Maí (vakai Liliu ʻa Siosefa Sāmitá, 2 Tesalonika 2:7–9 [ʻi he Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá, scriptures.lds.org). ʻOku poupouʻi ʻe Paula ʻa e Kau Māʻoniʻoní ke nau “tuʻu maʻu” ʻi he ngaahi moʻoni ne akoʻi kiate kinautolú (2 Tesalonika 2:15).

ʻĪmisi
scripture mastery icon
Fakataukei Folofola—2 Tesalonika 2:1–3

  1. ʻOku tokoniʻi koe ʻe he maʻuʻanga tokoni ki he ako folofolá (hangē ko e fuitnoutí pe Fakahinohino ki he Ngaahi Folofolá), ke ʻilo ha folofola ʻe taha ʻoku akoʻi ai ʻa e Hē mei he Moʻoní. ʻE lava ke ke hiki pe tohiʻi ʻa e folofola fekauʻaki ko ʻení ʻi hoʻo folofolá ʻo ofi ki he 2 Tesalonika 2:1–3. Tohi ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá pe te ke fakaʻaongaʻi fēfē ʻa e ngaahi veesí ni ke fakamatalaʻi ʻa e ngaahi tefitoʻi tokāteline ʻo e Hē mei he Moʻoní mo e Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí ki ha tokotaha ʻoku ʻikai ko ha mēmipa ʻo e Siasí.

2 Tesalonika 3

ʻOku fakatokanga ʻa Paula kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau muimui ki he faleʻi ʻa e ʻEikí, pea ʻokú ne malangaʻi ʻa e moʻui fakafalala kiate kitá.

ʻI he taimi naʻe hiki ai ʻe Paula ʻene tohi hono ua ki he kakai Tesaloniká, naʻe ʻi ai ha niʻihi ʻo e kāingalotu ʻo e Siasí naʻa nau fakapikopiko, pe nofonoa pē ʻo ʻikai ngāue ke nau hoko ʻo fakafalala pē kiate kinautolu. Naʻa nau fakatetuʻa mai ke ʻoange ʻenau fie maʻú mei he ngāue ʻa e niʻihi kehé.

Ko e hā ha ngaahi palopalema naʻe mei hoko mei he meʻa ko ʻení?

Fakatatau ki he 2 Tesalonika 3:1–9, naʻe fakamālōʻia ʻe Paula ʻa e Kāingalotu ʻi Tesalonika naʻe tui mateakí mo naʻinaʻi kiate kinautolu kau ki he feohi mo kinautolu naʻe “taʻetotonú” (veesi 6). Ko e ʻuhinga ʻe taha ʻo e foʻi lea taʻetotonu ko e taʻe akonakiʻi, pea ʻoku ʻuhinga ia ʻi he tūkunga ʻo e 2 Tesalonika 3 ki he nofonoa pe fakapikopiko. Ko e kāingalotu taʻetotonú ʻa kinautolu naʻe malava pē ke nau ngāue ke feau ʻenau fie maʻú, ka naʻe ʻikai ke nau fie fai peheé. Naʻe fakamahino ʻe Paula kuó ne ʻomi mo hono kaungā ngāué ha sīpinga ʻo e moʻui fakafalala kiate kitá ʻi heʻenau ngāue ke feau ʻenau fie maʻú.

Lau ʻa e 2 Tesalonika 3:10–13, ʻo kumi ki he meʻa naʻe fakahinohino ʻe Paula ʻa e Kāingalotú ke nau fai ʻo fakafekauʻaki mo kinautolu naʻe ʻikai ke nau loto ke ngāué.

Naʻe toe faleʻi foki ʻe Paula ʻa e Kau Māʻoniʻoní ke “ʻoua naʻa [nau] fiu ʻi he fai leleí” (2 Tesalonika 3:13). Ko ʻene fakahinohino ia kinautolu ke fakaleleiʻi ʻenau moʻuí ʻi he tapa kotoa pē mo tokoni ki he niʻihi kehé (vakai foki T&F 64:33).

ʻOku tau ako mei he fakahinohino ʻa Paulá kuo fekauʻi kitautolu ke tau feinga ke moʻui fakafalala pē kiate kitautolu mo tokoni ki he niʻihi kehé.

Lau ʻa e lea ko ʻení mo kumi pe ʻoku ʻuhinga ki he hā ʻa e fakafalala kiate kitá:

“Ko e taha e ngaahi tāpuaki ʻo e ngāué ko e fakatupulaki ʻo ʻete moʻui fakafalala pē kiate kitá. ʻI he taimi ʻokú ke moʻui fakafalala ai pē kiate koé, ʻokú ke ngāueʻaki e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi meʻa kuo foaki atu ʻe he ʻOtuá ke ke lava ʻo fai ke tokangaʻi ʻaki koe mo ho fāmilí pea ke kumi ʻaki ha ngaahi founga ke fakaleleiʻi ʻaki hoʻo ngaahi palopalemá. ʻOku ʻikai ʻuhinga e moʻui fakafalala kiate kitá ke pehē kuo pau ke ke fai toko taha e meʻa kotoa pē. Ke moʻui fakafalala moʻoni pē kiate koé, kuo pau ke ke ako ke ngāue fakataha mo e niʻihi kehé pea ke tafoki ki he ʻEikí ke maʻu ʻEne tokoní mo Hono mālohí.

“Manatu ʻoku ʻi ai ha ngāue maʻongoʻonga ʻa e ʻOtuá ke ke fai. Te Ne tāpuakiʻi koe ʻi hoʻo ngaahi feinga ke fakahoko e ngāue ko iá.” (Ki Hono Fakamālohia ʻo e Toʻu Tupú [tohitufa, 2011], 41).

Fakakaukau ki ha meʻa ʻe taha te ke lava ʻo fai ke ke toe moʻui fakafalala ange ai kiate koe ʻi he lolotongá pea ʻi he kahaʻú. Fokotuʻu ha taumuʻa peá ke lotua ʻa e tokoni ʻa e ʻEikí ke lavaʻi ʻa e taumuʻa ko ʻení.

Hangē ko hono lekooti ʻi he 2 Tesalonika 3:14–18, naʻe fakaʻosi ʻe Paula ʻene tohí ʻaki ʻene fakalotolahi ki he Kau Māʻoniʻoní ke nau tokoni kiate kinautolu ʻoku nau fakapikopikó ke nau toe moʻui fakafalala ange kiate kinautolu kae “ʻoua naʻa fakataha mo” kinautolu, pe fakamamaʻo meiate kinautolu (veesi 14). Neongo iá, naʻá ne poupouʻi ʻa e Kāingalotú ke ʻoua naʻa nau lau ʻa e kakai fakapikopikó ko honau fili, ka ko honau kāinga ʻi he ongoongoleleí.

  1. Hiki ʻeni ʻi lalo ʻi hoʻo tohinoa ako folofolá ʻi he ngaahi ngāue ke fai he ʻahoní:

    Kuó u ako ‘a e 2 Tesaloniká peá u fakakakato ‘a e lēsoni ko ‘ení ‘i he (ʻaho)

    Ko e ngaahi fehuʻi, fakakaukau mo e ʻilo makehe ʻoku ou fie vahevahe mo ʻeku faiakó: