Eb’ li hu ut li tzolok
Chʼol 28: Kʼanjelak chiru li qas qiitzʼin


Chʼol 28

Kʼanjelak chiru li qas qiitzʼin

Jalam-uuch
Jesus Christ with the twelve apostles. Christ (depicted wearing a white robe with a yellow sash), is kneeling before one of the apostles as He washes the feet of that apostle. The other eleven apostles are gathered around a table (having just completed the last supper). They are watching Christ. (John 13:1-20)

Chan ru naru nokokʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin

  • Kʼoxla chan ru xkʼanjelak anihaq chawu laaʼat ut chiruhebʼ li ani wankebʼ saʼ laa junkabʼal.

Li Jesus kixye: “Laaʼin wankin saʼ eeyanq joʼ li yoo chi kʼanjelak” (Lukas 22:27). Joʼ tzʼaqal aj taaqehom re li Jesus, laaʼo ajwiʼ tento tookʼanjelaq chiruhebʼ li qas qiitzʼin.

Li kʼanjelak chiru li qas qiitzʼin, aʼan xtenqʼankil li ani naraj tenqʼaak. Li kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin joʼ chanru kixbʼaanu li Kristo, natikla rikʼin xraabʼal li Kolonel chi yaal, ut xraabʼalebʼ ut xkʼoxlankilebʼ li ani kanabʼanbʼilo ut bʼeresinbʼilo xbʼaan Aʼan chixtenqʼankil. Li rahok qʼaxal chiru li naʼeekʼaman saʼ li chʼoolej; naq naqarahebʼ li qas qiitzʼin, naqaj kʼanjelak chiruhebʼ.

Chiqajunil tento taawanq qachʼool chi kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin, maakʼaʼ naxye joʼ nimal li qatumin, li qachihabʼ, malaj li qawankil saʼ li tenamit. Wankebʼ li nekeʼkʼoxlank re naq kaʼajebʼ wiʼ li nebʼaʼ ut li kubʼenaqebʼ xwankil tento teʼwanq chi kʼanjelak chiru li jun chʼol chik. Wankebʼ chik li nekeʼkʼoxlank re naq kaʼajebʼ wiʼ li bʼihom tento raj teʼkʼanjelaq chiruhebʼ li ras riitzʼin. Aʼbʼanan jalan wiʼ li kixkʼut li Jesus. Naq lix naʼ wibʼebʼ lix tzolom kixtzʼaama chiru naq tixkʼe xwankilalebʼ lix yum saʼ lix awaʼbʼejihom, li Jesus kixsume: “Ani naraj naq nimaq xwankil saʼ eeyanq, aʼanaq laj kʼanjel cheru, ut li naraj wank choqʼ xbʼeenil saʼ eeyanq, aʼanaq lee moos” (Mateo 20:26–27).

Kʼiila paay chan ru nokoru chi kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin. Naru naqatenqʼahebʼ li qas qiitzʼin rikʼin tumin, rikʼin aatin, saʼ tzʼejwalej, joʼ ajwiʼ saʼ musiqʼej. Qayehaq, naru naqakʼe li tzakemq ut li kʼaʼaq chik re ru re li ani nekeʼraj ru. Naru naqatenqʼahebʼ li ani nekeʼajok xtenqʼankil rikʼin xkʼeebʼal chi naabʼal li mayej re li kuyuk saʼ. Naru taqochbʼeeni jun li akʼ komon. Naru taqaw jun li awimq choqʼ re li ani tiix malaj li ani yaj. Naru taqakʼut li evangelio chiru li ani naraj ru li yaal, malaj taqakʼojobʼ xchʼool li ani yoo chi yaabʼak.

Naru taqabʼaanu li kokʼ kʼanjel joʼ ajwiʼ li ninq chiruhebʼ li qas qiitzʼin. Maajoʼqʼe chiqakanabʼ xtenqʼankil anihaq yal rikʼin naq inkʼaʼ nokoru chixbʼaanunkil li xninqal ru kʼanjel. Jun li xmalkaʼan kixye resil wibʼ li kokʼal li keʼwulak chire li rochoch kaʼchʼin chirix naq xqʼaxon saʼ jun li akʼ tenamit. Ebʼ li kokʼal keʼxkʼam chaq jun chakach wan wiʼ li xtibʼel wa, ut jun chʼina hu li tzʼiibʼanbʼil wiʼ: “Wi taawaj ani taaxik bʼaraq choqʼ aawe, toohaabʼoq chaq.” Li xmalkaʼan kisahoʼ xchʼool rikʼin li chʼina chaabʼilal aʼin, ut maajoʼqʼe kisach saʼ xchʼool.

Aʼut wan ajwiʼ naq taaʼajmanq naq toomayejaq chi naabʼal re kʼanjelak chiru junaq li qas qiitzʼin. Li Kolonel kixqʼaxtesi lix yuʼam saʼ kʼanjelak chiqu.

  • Kʼoxla ani saʼ laa junkabʼal malaj saʼ laa tenamit li taaraj xkʼulbʼal xtenqʼankil re tumin, re aatin, re tzʼejwalej, malaj re musiqʼej. Kʼoxla kʼaʼru naru taabʼaanu re kʼanjelak chiru.

Kʼaʼut naq li Kolonel taaraj naq tookʼanjelaq chiruhebʼ li qas qiitzʼin

  • Kʼaʼut naraj li Qaawaʼ naq tookʼanjelaq chiruhebʼ li qas qiitzʼin?

Rikʼin lix kʼanjelebʼ li winq, li ixq, li al ut li xqaʼal, nabʼaanuman lix kʼanjel li Dios. Li Awaʼbʼej Spencer W. Kimball kixye: “Li Dios naxkʼe qeetal, ut nokoxkʼaakʼale. Aʼut kʼiila sut rikʼin ruqʼ jalan chik naq naxkʼe li nakʼanjelak qe” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Spencer W. Kimball 2006, perel 92).

Chiru chixjunil li qayuʼam chiqajunjilo naqaj ru tenqʼaak xbʼaan jalan chik. Saʼ li qakaʼchʼinal, ebʼ li qanaʼ qayuwaʼ nekeʼxkʼe chaq li qatzakemq, nokoeʼxtiqibʼ chaq ut nokoeʼril chaq. Wi ta inkʼaʼ xqakʼul qatenqʼankil rikʼinebʼ, xookam raj. Naq yooko chaq chi nimank, wankebʼ chik li xeʼxkʼut chiqu li naʼlebʼ ut chan ru naq tento taawanq qachʼool. Wan naq naqaj ani taaʼiloq qe naq yajo, malaj naqaj ru li tumin naq wan jun qachʼaʼajkilal. Wan naq naʼux saʼ qayanq naq naqatzʼaama re li Dios naq taarosobʼtesihebʼ li ani wankebʼ saʼ rahilal, tojaʼ ut naq maakʼaʼ naqabʼaanu choqʼ rehebʼ. Tento taajultikoʼq qe naq qikʼin laaʼo nakʼanjelak li Dios.

Naq nokokʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin, nokokʼanjelak chiru li Dios. Li Rey aj Benjamin, jun nimla rey saʼ xkutankil lix Hu laj Mormon, kixkʼut li naʼlebʼ aʼin chiru lix tenamit rikʼin chan ru naq kiwan saʼ lix yuʼam. Aʼan kikʼanjelak chiruhebʼ chiru chixjunil lix yuʼam, ut kixsikʼ ribʼ xjunes ruuchil tojeʼk xbʼaan li tenamit. Saʼ jun li aatin kixjultika chi musiqʼanbʼil, kixchʼolobʼ kʼaʼut naq naxra kʼanjelak chiruhebʼ, ut kixye:

“Joʼqʼe wankex chi kʼanjelak chiru lee reech winqilal kaʼajwiʼ wankex chi kʼanjelak chiru lee Dios. …

“Ut wi laaʼin, li nekeye we lee rey, ninyal inqʼe chi kʼanjelak cheru, ma inkʼaʼ raj us naq yalbʼilaq eeqʼe laaʼex chi kʼanjelak li jun chiru li jun chik?” (Mosiah 2:17–18).

  • Kʼaʼru naru taqabʼaanu laaʼo re naq kawresinbʼilaqo chixkʼeebʼal li taakʼanjelaq rehebʼ li qas qiitzʼin?

Nokoʼosobʼtesiik rikʼin kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin

  • Kʼaʼru li osobʼtesink naqakʼul rikʼin kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin?

Naq nokokʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin, wan li xninqal ru osobʼtesink naqakʼul. Rikʼin kʼanjelak chiruhebʼ, naniman chiqu li rahok. Nakaʼchʼinoʼ qikʼin li rahok eechej. Naq naqakʼoxla lix chʼaʼajkilalebʼ li qas qiitʼzin, naqakanabʼ kaʼchʼin xkʼoxlankil li qachʼaʼajkilal laaʼo. Tento tookʼanjelaq chiruhebʼ li qas qiitzʼin re xkʼulbʼal li junelik yuʼam. Li Dios kixye naq ebʼ li teʼwanq rikʼin Aʼan tento teʼxrahebʼ ut teʼkʼanjelaq chiruhebʼ li ralal xkʼajol (chiʼilmanq Mateo 25:34–40).

Naq naqakʼoxla lix yuʼamebʼ li ani nekeʼkʼanjelak chiruhebʼ li ras riitzʼin chi anchalebʼ xchʼool, naru naqil naq li kʼaʼru nekeʼxkʼul naxqʼax li kʼaʼru nekeʼxkʼe. Jun xkomon aʼin, aʼan jun aj Santil Paabʼanel saʼ Rosoʼjikebʼ li Kutan, aj Paul xkʼabʼaʼ, li kixkʼul jun rahilal ut inkʼaʼ chik kiru chi bʼeek. Kiru raj naq kixjosqʼi ribʼ ut maakʼaʼ raj kixbʼaanu xbʼaan aʼan, aʼbʼan laj Paul kixkʼe xchʼool naq tixkʼoxlahebʼ xbʼeen wa li ras riitzʼin. Kixtzol jun li trabʼaaj, ut kixkʼul tzʼaqal li tumin re xloqʼbʼal jun li ochoch. Aran, rochbʼeen li rixaqil, kixkawresi jun li naʼajej choqʼ re naabʼal li kokʼal li maakʼaʼebʼ rochoch ut moko raabʼilebʼ ta. Wankebʼ li kokʼ yeeq roq saʼ xyanqebʼ. Chiru li jun may chihabʼ toj saʼ xkamik, kikʼanjelak chiruhebʼ li kokʼal aʼin ut chiru jalanebʼ chik li ras riitzʼin. Choqʼ reeqaj aʼan, kiraheʼ aʼan chi naabʼal, ut inkʼaʼ chik naxkʼoxla xyeeqil li roq. Kinachʼok rikʼin li Qaawaʼ.

Li Awaʼbʼej Spencer W. Kimball kixye: “Naniman li chaabʼilal qabʼaan naq nokokʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin—relik chi yaal, moko chʼaʼaj ta chik xtawbʼal aniho, xbʼaan naq toj wan chik naabʼal li kʼaʼru qe li naru xtawbʼal!” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Spencer W. Kimball, perel 96).

Chan ru naru tookʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin

Wankebʼ li kaʼajwiʼ nekeʼkʼanjelak chiruhebʼ li ani raabʼil xbʼaanebʼ, ut maaʼani chik nekeʼxtenqʼa. Aʼbʼanan li Jesus kixtaqla naq taqarahebʼ ut tookʼanjelaq chiruhebʼ chixjunil. Kʼiila paay chan ru naru tookʼanjelaq chiruhebʼ li qas qiitzʼin (chiʼlmanq Mosiah 4:15–19).

Naru nokokʼanjelak chiruhebʼ li komon saʼ li qajunkabʼal. Ebʼ li bʼeelomej ut ixaqilbʼej tento teʼxkʼe reetal li kʼaʼru ajbʼil ru xbʼaan li rochbʼeen. Ebʼ li naʼbʼej ut yuwaʼbʼej tento teʼkʼanjelak chiruhebʼ li ralal xkʼajol, inkʼaʼ kaʼajwiʼ rikʼin xkʼeebʼal lix tzakemq ut li raqʼ, rikʼin ajwiʼ xtzolbʼalebʼ ut bʼatzʼunk ut kʼanjelak rikʼinebʼ. Ebʼ li alal kʼajolbʼej naru nekeʼkʼanjelak chiruhebʼ li ras riitzʼin naq nekeʼxbʼaanu li kokʼ kʼanjel saʼ li ochoch, ut naq nekeʼxtenqʼahebʼ li riitʼzinebʼ ut li ranabʼebʼ.

Ebʼ li bʼelomej ut li ixaqilbʼej nekeʼkʼanjelak chiru ut nekeʼxtenqʼa ribʼ cihiribʼilebʼ ribʼ. Naru nekeʼxtenqʼa ribʼ chirilbʼalebʼ li kokʼal, ut naru nekeʼxwaklesi xchʼool chiribʼilebʼ ribʼ saʼ li kʼaʼru nawulak chiru li junjunq ut saʼ lix kʼanjel li junjunq. Jun li naʼbʼej ut yuwaʼbʼej nekeʼru chixyalbʼalebʼ xqʼe re xtaqlankil jun li ralal saʼ li mision. Jun li asbʼej naru tixkʼojobʼ xchʼool jun li iitzʼinbʼej naq wan xxiw chi qʼeq, malaj naru tixtenʼqa chixtzolbʼal ilok ru hu. Ebʼ li profeet xeʼxye qe naq li junkabʼal aʼan li jun chʼutam qʼaxal nim xwankil saʼ li tenamit. Tento tookʼanjelaq chi us chiru li qajunkabʼal (chiʼilmanq Mosiah 4:14–15).

Kʼiila paay chan ru nokoru chi kʼanjelak chiruhebʼ li qeech kabʼal, ebʼ li qochbʼeen ut toj reetal ebʼ li inkʼaʼ nekeʼqanaw ru. Wi junaq qech kabʼal nachʼaʼajkoʼ chiru xchoybʼal lix qʼolom naq chalk re li habʼ, naru taqatenqʼa. Wi yaj junaq naʼbʼej, naru taqilebʼ lix kokʼal, malaj taqatenqʼa chixtusubʼankil li rochoch. Wi junaq saaj winq yoo chixkanabʼankil li Iglees, naru taqakʼam xbʼe re taasutqʼiiq. Wi junaq chʼina al yoo chi etzʼuuk xbʼaanebʼ lix komon, naru taqara aʼan, ut taqatenqʼahebʼ lix komon re naq chaabʼilaqebʼ xchʼool. Inkʼaʼ naʼajman ru naq taqanaw ru li ani tenqʼanbʼil qabʼaan. Tento taqasikʼ chan ru naq tookʼanjelak chiru joʼ kʼihal rehebʼ li ralal xkʼajol li qaChoxahil Yuwaʼ li naru chiqu.

Wi wan qaseebʼal chixbʼaanunkil kʼaʼruhaq, us naq tookʼanjelaq rikʼin re xtenqʼankilebʼ li qas qiitzʼin. Li Dios nokorosobʼtesi rikʼin li seebʼal ut lix chaabʼilal qanaʼlebʼ re tooruq chi kʼanjelak re xchaabʼilobʼresinkil lix yuʼamebʼ li qas qiitzʼin.

Joʼkan ajwiʼ saʼ li Iglees naxkʼe ribʼ chiqu kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin. Jun li ajom wan wiʼ li Iglees, aʼan re naq tooruq chixtenqʼankil qibʼ chiqibʼil qibʼ. Ebʼ li komon saʼ li Iglees nekeʼkʼanjelak chiruhebʼ li ras riitzʼin rikʼin kʼanjelak joʼ aj kʼamol aatin, xkʼulbʼal lix kʼanjel joʼ aj jolominel, rulaʼaninkilebʼ lix komon saʼ li Iglees, kʼutuk saʼ tzolebʼaal, ut xbʼaanunkil li jar paay chik chi kʼanjel re li Iglees. Saʼ Lix Iglees li Jesukristo rehebʼ laj Santil Paabʼanel saʼ Rosoʼjikebʼ li Kutan maakʼaʼ ani tojbʼil chi kʼanjelak, joʼkan naq aʼebʼ li komon ajwiʼ li nekeʼbʼaanunk re chixjunil li nabʼaanuman saʼ li Iglees.

  • Chan ru naru tzʼaqalaq li hoonal taqakʼe choqʼ re li qajunkabʼal, us ta kʼiila kʼanjel yooko chixbʼaanunkil chiruhebʼ li qas qiitzʼin saʼ li Iglees ut saʼ li tenamit?

Li Jesukristo aʼan li eetalil tzʼaqal re ru re kʼanjelak chiru li qas qiitzʼin

  • Kʼaʼru junjunq raqal saʼebʼ li loqʼlaj hu li nawulak chawu, saʼ li naxkʼut wiʼ li Kolonel rikʼin lix bʼaanuhom chan ru kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin?

Li Kolonel kixkʼut chi tzʼaqal re ru rikʼin lix bʼaanuhom chan ru tento taaʼuxq li kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin. Aʼan kixye naq moko kichal ta saʼ ruchichʼochʼ chi kʼanjelaak ru, re bʼan kʼanjelak ut re xkʼeebʼal lix yuʼam choqʼ qe (chiʼilmanq Mateo 20:28).

Li Jesukristo nokoxra chiqajunil chi numtajenaq chiru li nokoru chixtawbʼal ru. Naq kiwan Aʼan saʼ li ruchichʼochʼ, kikʼanjelak chiruhebʼ li nebʼaʼ, li maakʼaʼebʼ xnawom, laj maak, ut li ani xikʼ ilbʼil. Aʼan kixkʼut li evangelio chiru chixjunilebʼ li teʼabʼinq re, kixkʼe chi waʼak li chʼutchʼuukil tenamit li keʼchal chirabʼinkil, kixkʼirtesihebʼ li yaj, ut kixwaklesihebʼ li kamenaq.

Aʼan laj Yoʼobʼtesihom re li ruchichʼochʼ ut laj Kolol qe, aʼbʼanan kixbʼaanu kʼiila kʼanjel chiruhebʼ li ras riitzʼin chi tuulan xchʼool. Kaʼchʼin chik ma nakamsiik chiru krus, kichʼutla rikʼinebʼ lix tzolom. Chirix xtzolbʼalebʼ, kixchap jun emel chi haʼ ut jun li tʼikr, ut kixchʼajebʼ li roq (chiʼilmanq Jwan 13:4–10; chiʼlmanq ajwiʼ li jalam-uuch saʼ li jun chʼol aʼin). Saʼebʼ li kutan aʼan, xchʼajbʼal li roq junaq aj ulaʼ kibʼaanuman choqʼ reetalil xnimankil ru, ut junaq moos nabʼaanunk re. Li Jesus bʼan kixbʼaanu, re xkʼutbʼal chanru tento taaʼuxq li rahok ut kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin. Wi nokokʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin rikʼin li musiqʼej re rahok, qʼaxal wiʼchik naq nokoʼok chanchan li Kristo.

  • Kʼaʼru naru taqatzol chirix kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin rikʼin lix bʼaanuhom li Kolonel?

Ebʼ li loqʼlaj hu

  • Mosiah 2 (li raatin li rey aj Benjamin chirix kʼanjelak chiruhebʼ li qas qiitzʼin)

  • Tz. ut S. 81:5 (tenqʼank, taqsinq, kʼehok metzʼew)

  • Kolosenses 3:23–24 (tatkʼanjelaq chiruhebʼ laa was aawiitzʼin joʼ tatkʼanjelaq ajwiʼ chiru li Qaawaʼ)

  • Alma 17–18 (laj Ammon kikʼanjelak chiru li rey)

  • Galatas 5:13 (chetenqʼa eeribʼ cheribʼil eeribʼ rikʼin rahok)