Eb’ li hu ut li tzolok
Chʼol 30: Li tzʼaqal rahok


Chʼol 30

Li tzʼaqal rahok

Jalam-uuch
The Good Samaritan holding up a wounded man's head and giving him a drink. A donkey is in the background.

Kʼaʼru li tzʼaqal rahok?

  • Kʼaʼru li tzʼaqal rahok naq taaye laaʼat?

Lix yuʼam li Kolonel naxkʼut xsaqal ru lix rahom aʼan choqʼ re chixjunilebʼ li winq. Aʼan kixqʼaxtesi lix yuʼam choqʼ qe. Li tzʼaqal rahok aʼan li saq ruhil rahok narahok wiʼ li Jesukristo. Aʼan kixtaqla naq taqara qibʼ chiqibʼil qibʼ joʼ chanru nokoxra laaʼo. Saʼebʼ li loqʼlaj hu naxye naq li tzʼaqal rahok nachal chaq saʼ jun li chʼoolej li saq ru (chiʼilmanq 1 Timoteo 1:5). Wan qikʼin li saq ruhil rahok naq naqakʼut chalen chaq xʼanchalil li qachʼool naq naqakʼoxlahebʼ ut naqatoqʼobʼahebʼ ru chixjunilebʼ li qas qiitzʼin winq ut ixq.

Li tzʼaqal rahok aʼan li qʼaxal nim re chixjunilebʼ li chaabʼilal

Li profeet aj Mormon naxye qe, “Joʼkan ut, chexjiloq rikʼin li rahok, aʼan li qʼaxal nim wiʼchik chiru chixjunil, xbʼaan naq chixjunil li kʼaʼaq re ru tento taaʼosoʼq—Aʼbʼanan li tzʼaqal rahok aʼan li saq ruhil rahok narahok wiʼ li Kristo, ut junelik nawan” (Moroni 7:46–47; chiʼilmanq ajwiʼ 1 Korintios 13; 2 Nefi 26:30; Moroni 7:44–45, 48).

Li Kolonel kixkʼut chiqu rikʼin lix yuʼam kʼaʼru li tento taqabʼaanu laaʼo. Aʼan li Ralal li Dios. Kirahok chi tzʼaqal re ru, ut kixkʼut chiqu chan ru naq toorahoq laaʼo. Rikʼin lix bʼaanuhom, kixkʼut naq tento taqakʼoxla li rajomebʼ ru li qas qiitzʼin re musiqʼej ut re tzʼejwalej, joʼ naqakʼoxla li qachaabʼilal laaʼo. Naq toj majiʼ naxqʼaxtesi lix yuʼam choqʼ qe, Aʼan kixye:

“Aʼan aʼin lin chaqʼrabʼ, naq chera eeribʼ cheribʼil eeribʼ joʼ naq xexinra laaʼin”.

“Maaʼani qʼaxal narahok joʼ li naxqʼaxtesi lix yuʼam saʼ xkʼabʼaʼebʼ li ramiiw. (Jwan 15:12–13).

Naq yoo chiraatinankil li Qaawaʼ, laj Moroni kixye:

“Najultikoʼ we naq laaʼat kaye naq kara li ruchichʼochʼ, toj reetal kaqʼaxtesi laa yuʼam choqʼ re li ruchichʼochʼ. …

“Ut anajwan ninnaw naq li rahok aʼin karahebʼ wiʼ li ralal xkʼajolebʼ li winq, aʼan li tzʼaqal rahok; joʼkan ut, wi ebʼ li winq moko wan ta li tzʼaqal rahok rikʼinebʼ, moko teʼruuq ta chireechaninkil li naʼajej aʼan li kakawresi saʼebʼ li rochoch laa Yuwaʼ” (Eter 12:33–34).

Maare inkʼaʼ taaʼajmanq naq taqaqʼaxtesi li qayuʼam joʼ kixbʼaanu li Kolonel. Aʼut naru nawan qikʼin li tzʼaqal rahok wi naqakʼe Aʼan xbʼeen wa saʼ li qayuʼam, ut wi naqataaqe li kʼaʼru kixbʼaanu ut kixye Aʼan. Joʼ li Kolonel, laaʼo ajwiʼ tooruuq chirosobʼtesinkil lix yuʼamebʼ li qas qiitzʼin winq ut ixq arin saʼ li ruchichʼochʼ.

  • Kʼaʼut naq aʼan li rahok li qʼaxal nim re chixjunilebʼ li chaabʼilal?

Li tzʼaqal rahok aʼan ajwiʼ kʼehok rehebʼ li yaj, li tawasinbʼil, ut li nebʼaʼ

Li Kolonel kixkʼe kʼiila naʼlebʼ rikʼin li seraqʼ malaj li jaljookil ru aatin. Li jaljookil ru aatin chirix li chaabʼil winq aj Samaria naxkʼut chiqu naq tento tookʼehoq re li ani naraj xtenqʼankil, maakʼaʼ naxye ma qakomon malaj inkʼaʼ (chiʼlmanq Lukas 10:30–37; chiʼilmanq ajwiʼ James E. Talmage, Jesús el Cristo, 1975, perel 454–456). Saʼ li jaljookil ru aatin aʼin, li Kolonel kixye naq jun li winq yoo chi bʼeek toj saʼ jalan chik chi tenamit. Saʼ li bʼe kichapeʼ xbʼaan jun chʼuutebʼ laj elqʼ. Ebʼ aʼan keʼxmaqʼ li raqʼ joʼ ajwiʼ lix tumin ut keʼxsakʼ, kamk re naq keʼxkanabʼ. Kichal jun aj tij, ut naq kiril, tiik kinumeʼ. Chirix aʼan kichal jun aj kʼanjenel re li santil ochoch, yal kiril ut kinumeʼ ajwiʼ. Aʼbʼanan kichal jun aj Samaria, xkomonebʼ li xikʼ ilbʼilebʼ xbʼaanebʼ laj Judio, ut naq kiril li winq kixtoqʼobʼa ru (chiʼilmanq li jalam-uuch saʼ li jun chʼol aʼin). Aʼan kiwiqʼla chixkʼatq, kixlan lix tochʼolal, ut kixkʼam chixbʼeen xxul toj saʼ jun li ochochnal. Kixtoj laj ilol ochochnal re taaril li winq toj reetal naq taakʼiraaq.

Li Jesus kixkʼut naq junelik tento taqakʼe li tzakemq rehebʼ li teʼtzʼokaq, li muhebʼaal rehebʼ li maakʼaʼebʼ xnaʼaj, ut li aqʼej rehebʼ li nebʼaʼ. Naq nokowulak rikʼinebʼ li yaj ut ebʼ li wankebʼ saʼ tzʼalam, chanchan yooko chixbʼaanunkil re Aʼan li kʼaʼaq re ru aʼin. Aʼan kixye naq wi naqabʼaanu li kʼaʼaq re ru aʼin, taqeechani lix awaʼbʼejihom. (Chiʼilmanq Mateo 25:34–46).

Inkʼaʼ us naq taqakʼoxla ma xkʼulubʼ anihaq re taqatenqʼa malaj inkʼaʼ (chiʼlimanq Mosiah 4:16–24). Wi ak xqakʼe li taakʼanjelaq re li qajunkabʼal laaʼo, tento taqatenqʼa chixjunilebʼ li teʼajoq xtenqʼankil. Chi joʼkan toowanq chanchan li qaYuwaʼ li wan saʼ Choxa, li naxkʼe chaq li habʼ saʼ xbʼeen li tiikebʼ joʼwiʼ li inkʼaʼ tiikebʼ xchʼool (chiʼilmanq Mateo 5:44–45).

Li Awaʼbʼej Tomas S. Monson kixjultika qe naq wankebʼ li nekeʼajok ru tenqʼaak rikʼin li kʼaʼaq re ru moko re ta li tzʼejwalej:

“Chiqapatzʼ qibʼ li patzʼom aʼin: «Ma chaabʼil anajwan xinbʼaanu arin? Ma xintenqʼa li wan xrahilal?» [Ebʼ li Bʼich]. Maakʼaʼjoʼ naq aʼin tixkʼam chaq li sahil chʼoolejil! Maakʼaʼjoʼ naq tixkʼam chaq xkʼojobʼankil li qachoʼol, lix tuqtuukilal li qaam—naq taqakʼe junaq qech winqilal chireekʼa li bʼantioxink.

“Relik chi yaal naq maajoʼ kʼihal li hoonal naru wiʼ xkʼeebʼal qibʼ choqʼ re jalan, aʼut saʼ junpaat nekeʼosoʼ. Wan li chʼoolej naʼajman xsahobʼresinkil. Wan li qʼunal aatin naʼajman xyeebʼal. Wan li maatan naʼajman xkʼeebʼal. Wan li kʼanjel naʼajman xbʼaanunkil. Wan li aamej naʼajman xkolbʼal” (saʼ Conference Report, Oct. 2001, perel 72; malaj Liahona, enero 2002, perel 69).

  • Saʼ li jaljookil ru aatin chirix li chaabʼil winq aj Samaria, chan ru xnaʼlebʼebʼ li ani yal keʼnumeʼ naq kiwan li winq li tochʼenaq, naq taaye laaʼat? Chan ru xnaʼlebʼ li winq aj Samaria naq taaye? Chan ru naru taqakʼe chi kʼanjelak saʼ li qayuʼam li naʼlebʼ kʼeebʼil saʼ li jaljookil ru aatin aʼin?

Li tzʼaqal rahok saʼ chʼoolej naʼel chaq

  • Chan ru naru taqarahebʼ li qas qiitzʼin us ta wankebʼ xmaak ut xmaajelal?

Us ta nokokʼehok rehebʼ li nekeʼraj xtenqʼankil, wi inkʼaʼ naqeekʼa xtoqʼobʼankilebʼ ru, maakʼaʼ qikʼin li tzʼaqal rahok (chiʼilmanq 1 Jwan 3:16–17). Li Apostol aj Pablo kixkʼut naq wi wan li tzʼaqal rahok qikʼin, naqeekʼa li chaabʼilal chi numtajenaq chirixebʼ chixjunil li winq. Wan qakuyum, ut chaabʼil qachʼool. Inkʼaʼ naqanima qibʼ, maawaʼo aj qʼetqʼet, chi moko aj bʼachʼbʼachʼ, chi moko naqaye yibʼ ruhil aatin. Naq wan li tzʼaqal rahok qikʼin, inkʼaʼ najultikoʼ qe, chi moko nasahoʼ qachʼool rikʼin kʼaʼruhaq inkʼaʼ us xeʼxbʼaanu li qas qiitzʼin. Inkʼaʼ ajwiʼ naqabʼaanu li chaabʼilal yal re xkʼulbʼal reeqaj rikʼin. Nokotzʼaqon bʼan saʼ lix sahilebʼ xchʼool li ani nekeʼwan joʼ chan ru li yaal. Naq wan li tzʼaqal rahok qikʼin, inkʼaʼ naqakanabʼebʼ li qas qiitzʼin; naqapaabʼ li kʼaʼru chaabʼil chirixebʼ, ut chaabʼil li naqabʼaanu rehebʼ. Saʼebʼ li loqʼlaj hu naxye naq li tzʼaqal rahok “maajoʼqʼe naʼosoʼk.” (Chiʼlmanq 1 Korintios 13:4–8.)

Li Kolonel kixkʼut rikʼin xbʼaanuhom kʼaʼru tento taqeekʼa chirixebʼ ut kʼaʼru tento taqabʼaanu rehebʼ li qas qiiitzʼin. Aʼan xikʼ kiril li maaʼusilal, aʼbʼanan kixrahebʼ laj maak, us ta wan li maaʼusilal keʼxbʼaanu chaq. Aʼan kixtoqʼobʼahebʼ ru li kokʼal, li tiix, li nebʼaʼ, ut li ani maakʼaʼ wan re. Qʼaxal nim lix rahom, joʼkan naq kiru chixtzʼaamankil chiru li qaChoxahil Yuwaʼ naq tixkuyebʼ xmaak laj pleet li keʼxten li klaaux saʼebʼ li ruqʼ ut saʼebʼ li roq (chiʼlmanq Lukas 23:34). Aʼan kixkʼut chiqu naq wi laaʼo inkʼaʼ naqakuyebʼ xmaak li qas qiiitzʼin, li qaYuwaʼ saʼ Choxa inkʼaʼ tixkuy li qamaak laaʼo (chiʼilmanq Mateo 18:33–35). Aʼan kixye: “Laaʼin ninye eere: Cherahaqebʼ li xikʼ nekeʼilok eere ut chextijoq chirixebʼ li nekeʼrahobʼtesink eere. … Wi ut laaʼex nekerahebʼ kaʼajwiʼ li nekeʼrahok eere, kʼaʼru eeqʼajkamunkil teekʼul?” (Mateo 5:44, 46). Tento taqatzol reekʼankil chirixebʼ li qas qiitzʼin li kireekʼa li Jesus.

Chan ru xtawbʼal li tzʼaqal rahok saʼ li qayuʼam

  • Kʼaʼru naru taqabʼaanu re taanimanq qikʼin li tzʼaqal rahok?

Re taaruuq tooʼok choqʼ tzʼaqal aj rahonel, xbʼeen wa naru tootzoloq chirix lix yuʼam li Jesukristo ut taqapaabʼebʼ lix taqlahom. Naru taqatzʼil rix kʼaʼru kixbʼaanu Aʼan naq wan kʼaʼru kixkʼul, ut taqabʼaanu ajwiʼ chi joʼkan naq laaʼo naqakʼul chi joʼkan.

Xkabʼ, naq naqeekʼa li kʼaʼru moko naxkʼam ta ribʼ rikʼin li tzʼaqal rahok, naru tootijoq re naq taanimanq li tzʼaqal rahok qikʼin. Laj Mormon kixye qe: “Tijonqex chiru li Yuwaʼbʼej chi anchal xmetzʼew eechʼool, re texnujaq rikʼin li rahok aʼin, li naxkʼe saʼ xbʼeenebʼ chixjunil li tzʼaqal nekeʼtaaqenk re li Jesukristo, li Ralal” (Moroni 7:48).

Rox, naru tixtzol li junjunq xraabʼal ribʼ, aʼan naraj naxye naq tixtzol chan ru li xloqʼal joʼ ralal xkʼajol li qaChoxahil Yuwaʼ. Li Kolonel kixkʼut naq tento taqarahaebʼ li qas qiitzʼin joʼ naq naqara qibʼ laaʼo (chiʼilmanq Mateo 22:39). Re xraabʼal qibʼ qajunes, tento naq taqoxloqʼi qibʼ ut taqapaabʼ naq wan xchaabʼilal qanaʼlebʼ. Aʼin naraj naxye naq tento tooʼabʼinq chiru li jar raqal chi naʼlebʼ re li evangelio. Tento taqajal qakʼaʼuxl chirix li kʼaʼru inkʼaʼ us xqabʼaanu. Tento taqakanabʼ xkʼoxlankil li qamaak chirix naq ak xqajal qakʼaʼuxl. Qʼaxal wiʼchik naq tooruuq chixraabʼal qibʼ laaʼo naq naqeekʼa rikʼin xʼanchalil li qachʼool naq li Kolonel nokoxra chi yaal.

Xkaa, naru taqakanabʼ xkʼoxlankil naq chaabʼilo wiʼchik chiruhebʼ li qas qiitzʼin. Naru taawanq qakuyum rikʼin lix majelalebʼ aʼan. Laj Jose Smith kixye: “Aʼ yaal joʼ nokonachʼok wiʼchik rikʼin li qaChoxahil Yuwaʼ, qʼaxal wiʼchik naq naqaj xtoqʼobʼankilebʼ ru li aamej li yookebʼ chi osoʼk; naqeekʼa naq taqaj riiqankilebʼ saʼ xbʼeen li qatel, ut xtzʼeqbʼal chiqix lix maakebʼ” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: José Smith 2007, perel 456).

Saʼ lix Hu laj Mormon, natawman resil laj Enos, jun li saaj winq li kiraj xnawbʼal naq kuybʼil lix maak. Aʼan kixye:

“Kitzʼokaak li waam; ut kinwiqʼla chiru laj yiibʼahom we, ut kinʼelajin chiru rikʼin tijok ut tzʼaamank rikʼin nimla metzʼew choqʼ re li waam laaʼin; ut chiru chixjunil li kutan kinʼelajin chiru; relik chi yaal, ut naq kiʼok qʼojyin toj kintaqsi xyaabʼ inkux taqeʼq, re naq toj saʼ choxa kiwulak.

“Ut kichal jun xyaabʼ kuxej wikʼin, kixye: At Enos, kuybʼil aamaak, ut laaʼat tat-osobʼtesiiq” (Enos 1:4–5).

Li Qaawaʼ kixchʼolobʼ chiru laj Enos naq saʼ xkʼabʼaʼ lix paabʼaal chirix li Kristo, kikuyeʼ lix maak. Naq kirabʼi laj Enos li aatin aʼin, inkʼaʼ chik naxkʼoxla ribʼ xjunes ribʼ. Kixnaw naq li Qaawaʼ naxra ut naq taarosobʼtesi. Kiʼok bʼan chixkʼoxlankil lix chaabʼilalebʼ lix komon ut ebʼ li rech alal, aʼanebʼ laj Nefita. Kixhoy xʼanchalil li raam chiru li Dios choqʼ rehebʼ. Li Qaawaʼ kixsume ut kixye naq ebʼ aʼan teʼosobʼtesiiq aʼ yaal joʼ chanru xtiikilalebʼ chixpaabʼankilebʼ li taqlahom li ak kʼeebʼil chaq rehebʼ. Kiniman lix rahom laj Enos chirix rabʼinkil li aatin aʼin, ut kitijok rikʼin kʼiila yalok metzʼew chirixebʼ li ras riitzʼin aj Lamanita, aʼanebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ laj Nefita. Li Qaawaʼ kixkʼe li kʼaʼru kiraj, ut aʼan kixnumsi li relaʼ lix yuʼam saʼ xyalbʼal xqʼe chixkolbʼal li raamebʼ laj Nefita joʼkebʼ ajwiʼ laj Lamanita. (Chiʼilmanq Enos 1:6–26.)

Laj Enos qʼaxal naq kireekʼa xbʼantioxinkil chiru li Qaawaʼ naq kixkʼul lix rahom ut lix kuybʼal lix maak, joʼkan naq chi anchal xchʼool kixnumsi li relaʼ lix yuʼam saʼ xtenqʼankilebʼ li ras riitzʼin chixkʼulbʼal li maatan ajwiʼ aʼin. Laj Enos kiʼok choqʼ tzʼaqal aj rahonel. Laaʼo ajwiʼ naru taqabʼaanu chi joʼkan. Relik chi yaal, tento naq taqabʼaanu re taaruuq taqeechani li naʼajej kawresinbʼil choqʼ qe saʼ li rawaʼbʼejihom li qaYuwaʼ.

Ebʼ li loqʼlaj hu