Eb’ li hu ut li tzolok
Chʼol 19: Li jalbʼa-kʼaʼuxlej

Chʼol 19

Li jalbʼa-kʼaʼuxlej

Jalam-uuch
An Hispanic young woman crying. She is holding a handkerchief. Tears are rolling down her face.

Tento taqajal qakʼaʼuxl chiqajunilo

  • Kʼaʼru li maak? Kʼaʼru naxbʼaanu qe li qamaak?

Xpaabʼankil li Jesukristo junelik nokoxkʼam saʼ li jalbʼa-kʼaʼuxlej. Ajbʼil ru li jalbʼa-kʼaʼuxlej saʼ li ruchichʼochʼ chalen chaq saʼ xkutankil laj Adan toj saʼ li kutan aʼin. Li Qaawaʼ kixye re laj Adan, “Joʼkan ut, kʼutumaq chiruhebʼ lee ralal eekʼajol, naq chixjunilebʼ li winq yalaq bʼar tento teʼxjal xkʼaʼuxl, malaj ut maamin teʼruuq chireechaninkil li rawaʼbʼejihom li Dios, xbʼaan naq maakʼaʼ kʼaʼru tzʼaj naru chi wank aran, malaj chi wank chiru li rilobʼaal” (Moises 6:57).

Nokochal saʼ li ruchichʼochʼ re tooruuq chi chaabʼiloʼk ut chixtawbʼal li qanaʼlebʼ. Chiru chixjunil li qayuʼam yoo chi uxmank aʼin. Chiru li qayuʼam chiqajunil nokomaakobʼ (chiʼilmanq Romanos 3:23). Tento taqajal qakʼaʼuxl chiqajunil. Wan naq nokomaakobʼ saʼ xkʼabʼaʼ naq maakʼaʼ qanawom, wan naq xbʼaan xmajelal li qametzʼew, ut wan naq nokoqʼetok aatin chi ajbʼil qabʼaan. Saʼ li Santil Hu naqil naq “moko wank ta junaq tiik xchʼool saʼ ruchichʼochʼ li tixbʼaanu li us chi junelik, chi inkʼaʼ ta taamaakobʼq” (Eklesiastes 7:20), ut naq “wi naqaye naq maakʼaʼ qamaak, yooko chixbʼalaqʼinkil qibʼ ut moko wank ta li yaal qikʼin” (1 Jwan 1:8).

Kʼaʼru li maak? Laj Santiago kixye: “ani naxnaw xbʼaanunkil li us ut inkʼaʼ naxbʼaanu, aʼan wank xmaak” (Santiago 4:17). Laj Jwan kixye naq li maak aʼan “chixjunil li maaʼusilal” (1 Jwan 5:17) ut naq wan ani “naxqʼet li Chaqʼrabʼ” (1 Jwan 3:4).

Xbʼaan aʼin li Qaawaʼ kixye: “Chixjunilebʼ li winq yalaq bʼar tento teʼxjal xkʼaʼuxl” (Moises 6:57). Kaʼajwiʼ li Jesukristo kixnumsi lix yuʼam chi maakʼaʼ xmaak; chixjunil li jun chʼool chik xeʼmaakobʼ. Li qaChoxahil Yuwaʼ rikʼin xnimal lix rahom xkʼe qe chan ru naq taaruuq taqajal qakʼaʼuxl chirix li qamaak.

Xkolbʼal qibʼ chiru li qamaak rikʼin li jalbʼa-kʼaʼuxlej

  • Kʼaʼru li jalbʼa-kʼaʼuxlej?

Li jalbʼa-kʼaʼuxlej aʼan li naʼlebʼ kʼeebʼil qe re tooruuq chixkolbʼal qibʼ chiru li qamaak ut taqakʼul xkuybʼal li qamaak. Li maak nokoxtʼilobʼresi chi chaabʼiloʼk saʼ musiqʼej, ut naru ajwiʼ toxram chi junajwa chiru li qabʼe. Rikʼin li jalbʼa-kʼaʼuxlej, naru toʼok wiʼchik chi nimank ut chixkawresinkil qibʼ saʼ musiqʼejil.

Naru naqajal li qakʼaʼuxl saʼ xkʼabʼaʼ li xtojbʼal rix li maak kixbʼaanu li Jesukristo. Us ta inkʼaʼ naqataw ru chi tzʼaqal chan ru naq kibʼaanuman, li Jesus kixtoj rix li qamaak. Li Awaʼbʼej Joseph Fielding Smith kixye chirix aʼin:

“Wan li rahilal xinkʼul laaʼin, ut wan ajwiʼ li xekʼul laaʼex, ut wan naq nim chi us li rahilal aʼan; aʼbʼanan laaʼin maamin tinnaw chan ru xnimal li rahilal li tixkʼe raj li kikʼ chi elk chaq chiru li tibʼelej ruuchil tiqobʼ. Qʼaxal nim li rahilal aʼan, qʼaxal xuwajel rilbʼal. …

“… Maakʼaʼ chik junaq winq li yoʼlajenaq chaq saʼ li ruchichʼochʼ li kiru raj chixkuybʼal lix nimal li iiq li kikʼeeman saʼ xbʼeen li Ralal li Dios, naq yoo chiriiqankil lin maak laaʼin joʼ ajwiʼ lee maak laaʼex re naq taaruhanq chiqu xkolbʼal qibʼ chiru li qamaak” (Doctrina de Salvación, kʼuubʼanbʼil xbʼaan laj Bruce R. McConkie, 3 tasal li hu 1954–56, 1:125; ak kʼeebʼil xkawil li aatin saʼ li hu).

Wan naq re xjalbʼal qakʼaʼuxl naʼajman xnimal lix kawil qachʼool, xnimal li qametzʼew, xkʼihal li xyaʼal qu, li tijok chi maakʼaʼ xkanabʼankil, ut xnimal xyalbʼal qaqʼe chixpaabʼankil lix taqlahom li Qaawaʼ.

Ebʼ li jar raqal re li jalbʼa-kʼaʼuxlej

  • Kʼaʼruhebʼ li jar raqal re li jalbʼa-kʼaʼuxlej?

Li Awaʼbʼej Spencer W. Kimball kixye: “Maakʼaʼ junaq bʼe maataninbʼil li nakʼamok saʼ li jalbʼa-kʼaʼuxlej, maajun li bʼe li moko chʼaʼaj ta re taakuymanq li maak. Juntaqʼeet li bʼe choqʼ re li junjunq chi winq, ma bʼihom malaj nebʼaʼ, ma tzolbʼil malaj maakʼaʼ xnawom, ma nim malaj kaʼchʼin roq, ma awaʼbʼej malaj aj lemoox, ma rey malaj yalaq ani chi winq” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Spencer W. Kimball 2006, perel 42, ak kʼeebʼil xkawil li aatin saʼ li hu).

Tento taqakʼe reetal li qamaak

Re xjalbʼal qakʼaʼuxl, tento taqakʼul xyaalal saʼ li qachʼool naq wan li maak xqabʼaanu. Wi inkʼaʼ taqakʼul xyaalal aʼin, inkʼaʼ naru naqajal qakʼaʼuxl.

Laj Alma kixtij laj Korianton li ralal, li moko tiik ta chaq saʼ lix bʼoqbʼal joʼ aj yehol aatin ut kixbʼaanu chaq li ninqi maak: “Laa maak chakanabʼ chachʼaʼajkilankil, rikʼin li chʼaʼajkilank aʼan li taakubʼsinq aawe saʼ li jalbʼa-kʼaʼuxlej. … Maakʼoxla xkʼulbʼal yal ta kaʼchʼin xtiikilal aachʼool chirixebʼ laa maak” (Alma 42:29–30). Saʼebʼ li loqʼlaj hu yeebʼil qe naq miqayal xkʼoxlankil naq moko maak ta li kʼaʼru inkʼaʼ us naqabʼaanu (chiʼilmanq Lukas 16:15–16).

Inkʼaʼ naru naqamuq li kʼaʼru xqabʼaanu saʼ li qayuʼam chiqu laaʼo qajunes, chi moko chiru li Qaawaʼ.

Tento taqeekʼa xrahil qachʼool xbʼaan li qamaak

Rochbʼeen xkʼeebʼal reetal naq wan li qamaak, tento naq ra taqeekʼa chi inkʼaʼ yal pakʼbʼil, xbʼaan li kʼaʼru xqabʼaanu. Tento taqeekʼa naq yibʼ ru li qamaak. Tento taqaj risinkil chaq chiqix ut xkanabʼankil. Saʼebʼ li loqʼlaj hu naxye: “Chixjunilebʼ li teʼxtuulanobʼresi ribʼ chiru li Dios, ut teʼajoq re kubʼeek xhaʼ, ut teʼchalq chi ubʼej chi yotʼbʼilebʼ xchʼool ut tuulanebʼ xmusiqʼ, ut … jalbʼilebʼ xkʼaʼuxl chi yaal chirix chixjunilebʼ lix maak … teʼkʼuleʼq rikʼin kubʼihaʼ saʼ lix iglees” (Tz. ut S. 20:37).

  • Il chi us 2 Korintios 7:9–10 ut Mormon 2:10–14. Chan ru nakakʼoxla naq li “rahil chʼoolej joʼ naraj li Dios” jalan wiʼ rikʼin yal xyeebʼal naq ra aachʼool naq xabʼaanu li maak?

Tento taqakanabʼ li qamaak

Tento naq lix rahil li qachʼool, li moko pakʼbʼil ta, toxkʼe chixkanabʼankilebʼ li qamaak. Wi xooʼelqʼaq, inkʼaʼ chik tooʼelqʼaq. Wi xootikʼtiʼik, inkʼaʼ chik tootikʼtiʼiq. Wi xoomuxuk sumsu, taqakanabʼ xbʼaanunkil. Li Qaawaʼ kixkʼutbʼesi chiru laj Jose Smith li Profeet, “Joʼkaʼin naru teenaw ma naxjal xkʼaʼuxl junaq winq chirixebʼ lix maak—kʼehomaq reetal, tixchʼolobʼebʼ, ut tixkanabʼebʼ” (Tz. ut S. 58:43).

Tento taqachʼolobʼ li qamaak

Qʼaxal naʼajman xchʼolobʼankil li qamaak. Li Qaawaʼ xtaqla naq taqachʼolobʼebʼ li qamaak. Xchʼolobʼankil li maak narisi jun li iiq qʼaxal aal saʼ xbʼeen chaq li ani xmaakobʼ. Li Qaawaʼ kixye: “Laaʼin, li Qaawaʼ, ninkuyebʼ li maak, ut aj uxtaanin choqʼ rehebʼ li nekeʼchʼolobʼank re lix maakebʼ rikʼin xtuulanilebʼ xchʼool” (Tz. ut S. 61:2).

Tento taqachʼolobʼ chixjunil li qamaak re li Qaawaʼ. Joʼkan ajwiʼ, tento taqachʼolobʼ junjunq li ninqi maak—joʼ li muxuk sumsu, li yumbʼeetak koʼbʼeetak, li maakobʼ rikʼin rech winqilal rech ixqilal, xrahobʼtesinkil li sumsu wiʼ malaj li kokʼal, ut xkʼayinkil malaj roksinkil li droga—li naru najaleʼ wiʼ li qawanjik saʼ li Iglees, re li ani xaqabʼanbʼil chi wank xwankil saʼ li tijonelil. Wi xrahobʼtesiik anihaq xbʼaan li maak xqabʼaanu, tento taqachʼolobʼ li qamaak chiru li ani xqarahobʼtesi. Wankebʼ li maak li kubʼenaqebʼ xnimal, li kaʼajwiʼ nawbʼil qabʼaan laaʼo ut xbʼaan li Qaawaʼ. Naru naqachʼolobʼebʼ aʼin qajunes chiru li Qaawaʼ.

Tento taqakʼe reeqaj li kʼaʼru xsachman

Jun raqal li jalbʼa-kʼaʼuxlej aʼan xkʼeebʼal reeqaj li kʼaʼru xsachman. Aʼin naraj naxye naq aʼ yaal joʼ naru chiqu, tento taqayiibʼ yalaq paay li kʼaʼru inkʼaʼ us xqabʼaanu. Qayehaq, jun aj elqʼ tento tixqʼajsi li kʼaʼru xmaqʼ. Jun aj tikʼtiʼ tento tixkʼe chi nawmank li yaal. Li ani xyoobʼan aatin chirix junaq chik tento taakʼanjelaq re naq kʼeebʼilaq wiʼchik xwankil li ani rahobʼtesinbʼil xbʼaan. Wi naqabʼaanu li kʼaʼaq re ru aʼin, li Dios inkʼaʼ tixye resil li qamaak naq taaraqeʼq aatin chiqix (chiʼilmanq Esekiel 33:15–16).

Tento taqakuyebʼ xmaak li qas qiitzʼin

Jun raqal re li jalbʼa-kʼaʼuxlej li aajel tzʼaqal li ru, aʼan xkuybʼalebʼ xmaak li ani xeʼmaakobʼ chiqu laaʼo. Li Qaawaʼ inkʼaʼ tixkuy li qamaak wi inkʼaʼ chʼajbʼil li qachʼool chi tzʼaqal chirix chixjunil li xikʼ ilok, li josqʼil, ut li kaqal chirixebʼ li qas qiitzʼin (chiʼilmanq 3 Nefi 13:14–15). “Joʼkan ut, ninye eere, naq tento raj teekuy eemaak cheribʼil eeribʼ; xbʼaan naq ani inkʼaʼ naxkuy xmaak lix komon wan chi jitbʼil chiru li Qaawaʼ; xbʼaan naq nakana rikʼin aʼan li maak qʼaxal nim wiʼchik” (Tz. ut S. 64:9).

Tento taqapaabʼebʼ lix taqlahom li Dios

Re naq tzʼaqalaq re ru lix jalbʼal li qakʼaʼuxl, tento taqapaabʼebʼ lix taqlahom li Qaawaʼ (chiʼilmanq Tz. ut S. 1:32). Moko jalbʼil ta chi tzʼaqal li qakʼaʼuxl wi inkʼaʼ naqatoj li qalajetqil, malaj wi inkʼaʼ naqaʼoxloqʼi li hilobʼaal kutan, malaj wi inkʼaʼ naqapaabʼ li Aatin re Chaabʼil Naʼlebʼ. Moko jalbʼil ta li qakʼaʼuxl wi inkʼaʼ naqaxaqabʼ xwankilebʼ laj jolominel saʼ li Iglees, ut wi inkʼaʼ naqara li Qaawaʼ ut ebʼ li qas qiitzʼin. Wi inkʼaʼ nokotijok ut ra naqabʼaanu rehebʼ li qas qiitzʼin, chʼolchʼo naq moko jalbʼil ta qakʼaʼuxl. Naq naqajal li qakʼaʼuxl, najaleʼ li qayuʼam.

Li Awaʼbʼej Kimball kixye: “Xbʼeen wa, junaq naxjal xkʼaʼuxl. Chirix naq xwulak toj aran, tento naq tixpaabʼebʼ lix taqlahom li Qaawaʼ re taakanaaq saʼ li xwulak wiʼ. Naʼajman ru aʼin re taakanaaq chi tzʼaqobʼresinbʼil ru lix kuybʼal lix maak” (Enseñanzas de los Presidentes de la Iglesia: Spencer W. Kimball, perel 48).

  • Chan ru naq jalan wiʼ li kʼutbʼil arin rikʼin li bʼalaqʼil naʼlebʼ li naxye naq li jalbʼa-kʼaʼuxlej nabʼaanuman yal rikʼin junjunq li kokʼ kʼanjel li moko chʼaʼaj ta malaj li yal nabʼaanuman chi maakʼaʼ kʼoxlaak chirix?

Chan ru naq li jalbʼa-kʼaʼuxlej nokoxtenqʼa

  • Kʼaʼru junjunq li naʼlebʼ nokotenqʼaak wiʼ xbʼaan li jalbʼa-kʼaʼuxlej?

Naq naqajal li qakʼaʼuxl, lix tojbʼal rix li maak kixbʼaanu li Jesukristo naʼok chi kʼanjelak chi tzʼaqal saʼ li qayuʼam, ut li Qaawaʼ naxkuy li qamaak. Nokokoleʼ chiru lix moosil li qamaak, ut naqataw li sahil chʼoolejil.

Laj Alma kixye resil chan ru naq kixjal xkʼaʼuxl chirix lix yuʼam aj maak re junxil:

“Li waam kitawasiik chi qʼaxal numtajenaq, ut kiyotʼeʼ rikʼin chixjunil inmaak.

“Relik chi yaal, kijultikoʼ we chixjunil inmaak ut inmaaʼusilal, xbʼaan wiʼ kinrahobʼtesiik rikʼin xrahil xbʼalbʼa; relik chi yaal, kiwil naq kinpoʼresi chaq inchʼool chiru lin Dios, ut naq moko kinpaabʼ ta lix santil taqlahom.

“ … Qʼaxal nim chaq inmaaʼusilal, joʼkan naq yal xkʼoxlankil naq tinʼok chiru lin Dios kixyotʼ li waam rikʼin nimla xiw li inkʼaʼ naru xchʼolobʼankil.

“ … Naq tawasinbʼilin xbʼaan xjultikankil xkʼihal inmaak, kʼe reetal, kikʼulman naq kijultikoʼ ajwiʼ we rabʼinkil chaq inyuwaʼ chi aatinak joʼ profeet … chirix xkʼulunik jun li Jesukristo, jun Ralal li Dios, re xtojbʼal rix lix maak li ruchichʼochʼ.

“Anajwan, naq kixchap inkʼaʼuxl li naʼlebʼ aʼin, kinjap we saʼ inchʼool: At Jesus, Ralal li Dios, chawuxtaana wu. …

“Ut anajwan, kʼe reetal, naq kinkʼoxla aʼin, inkʼaʼ chik kijultikoʼ we inrahil. …

“Ut aay, qʼaxal nim li sahil chʼoolejil, ut qʼaxal sachol chʼoolej li saqen kiwil; relik chi yaal, kinujak li waam rikʼin sahilal li numtajenaq joʼ chanru chaq inrahilal!

“… Moko naru ta nawan kʼaʼruhaq qʼaxal nim ut qʼaxal kiʼ joʼ ta xsahil inchʼool” (Alma 36:12–14, 17–21).

  • Chan ru naq li jalbʼa-kʼaʼuxlej ut lix kuybʼal lix maak kixkʼam chaq xsahil xchʼool laj Alma?

Kʼaʼut naq xiwxiw xbʼaybʼal lix jalbʼal li qakʼaʼuxl

  • Kʼaʼru li naru naqakʼul wi naqabʼay xjalbʼal li qakʼaʼuxl?

Ebʼ li profeet xeʼxye naq “li yuʼam aʼin aʼan xqʼehil re naq teʼxkawresi ribʼ li winq chixkʼulbʼal li Dios” (Alma 34:32). Tento taqajal li qakʼaʼuxl anajwan, chi wulaj wulaj. Naq nokowakli eqʼla, us naq taqatzʼil qix re xnawbʼal ma wan lix Musiqʼ li Dios qikʼin. Chi qʼeq naq majiʼ nokowar, us naq taqatzʼil rix li qabʼaanuhom ut li qaatin chiru li kutan aʼan ut taqapatzʼ re li Qaawaʼ naq toxtenqʼa chixkʼeebʼal reetal li kʼaʼru xqabʼaanu li tento raj taqajal wiʼ li qakʼaʼuxl. Rikʼin xjalbʼal li qakʼaʼuxl wulaj wulaj ut xkʼulbʼal lix kuybʼal li qamaak xbʼaan li Qaawaʼ, timil timil yooko chixnumsinkil li kʼaʼru naʼajman re tookanaaq chi tzʼaqal qe qu. Joʼ laj Alma, naru naq laaʼo qʼaxal nimaq ut qʼaxal kiʼaq xsahil li qachʼool.

Ebʼ li loqʼlaj hu