2018
Akoʻi ʻaki ʻa e Tekinolosiá (Tech): Ko Hono Fakakau e Toʻu Tupú ʻi ha Māmani Fakaʻilekitulōniká
August 2018


Akoʻi ʻaki ʻa e Tekinolosiá: Ko Hono Fakakau e Toʻu Tupú ʻi ha Māmani Fakaʻilekitulōniká

ʻE lava fēfē ke hoko ʻa e tekinolosiá ko ha tokoni kae ʻikai ko ha fili ʻi he loki akó?

ʻĪmisi
phone on pause, phone on play

ʻI heʻeku ʻaʻahi ki he ngaahi uooti mo e siteiki ʻi he Siasí, ʻoku faʻa fehuʻi ʻe he kau faiako mo e kau taki ʻo e toʻu tupu, “Te mau taʻofi fēfē e nāunau fakaʻilekitulōniká ke ʻoua naʻa hoko ko ha fakatuta ʻi he kalasí?” ʻI he taimi tatau, ko ha tokolahi e kau faiako toʻu tupu lelei taha kuó u mamata aí ʻoku kamata ʻenau kalasí ʻaki e kupuʻi lea “Toʻo hoʻo telefoní pea kumi …” ʻI heʻene peheé, ʻoku ou fie vahevahe ha ngaahi meʻa siʻi kuó u ako fekauʻaki mo e tokoniʻi e toʻu tupú ke fakaʻaongaʻi e tekinolosiá ʻi ha ngaahi founga ʻoku māʻoniʻoni mo ʻaonga ʻi he loki ako ‘a e ongoongoleleí.

Ngaahi Kikite fekauʻaki mo e Tekinolosiá

Kuo lea e kau palofitá mo e kau ʻaposetoló fekauʻaki mo e ngaahi tāpuaki ʻo e tekinolosiá, ʻo fakahā mai kuo hanga ʻe he Tamai Hēvaní ʻo foaki mai e tekinolosiá ke tokoniʻi kitautolu ke paotoloaki ʻene ngāué ʻi ha tuʻunga vave ange. ʻI he 1862, ne akoʻi ai ʻe Palesiteni Pilikihami ʻIongi (1801–77): “Ko e ngaahi ʻilo kotoa pē ʻi he meʻa fakasaienisí mo e fakaʻaati ʻa ia ʻoku moʻoni mo ʻaonga ki he faʻahinga ʻo e tangatá, naʻe ʻomi kotoa ia ʻi he fakahā fakahangatonu mei he ʻOtuá. … Naʻe foaki mai ia mo e fakataumuʻa ke teuteuʻi ʻa e halá ki he taimi ʻe ikuna ai ʻe he moʻoní ʻa e meʻa kotoa, pea mo hono huhuʻi ʻo e māmaní mei he mālohi ʻo e angahalá pea mo Sētane. ʻOku totonu ke tau fakaʻaongaʻi lelei ʻa e ngaahi ʻilo mahuʻinga ko ʻení … mo foaki ki heʻetau fānaú e ʻaonga ʻo e ʻilo kotoa pē, ke teuteuʻi kinautolu ke nau ʻalu atu ʻo fakahoko lelei honau fatongia ʻi he ngāue maʻongoʻongá.”1

Ko e fakaʻaongaʻi ʻo e Nāunau Fakaʻilekitulōniká ʻi he Ngaahi Ngāue Angatonú

Kuo fakalahi ʻeku ako ki he ongoongoleleí, ʻi heʻeku moʻuí, ʻaki hono ngāue ʻaki ʻo e folofolá mo e ngaahi maʻuʻanga tokoni kehe ʻi he Gospel Library mobile app.

Kuo teuteuʻi hotau toʻu tupú ke nau ako, akoʻi, mo malanga ʻaki ʻa e ongoongoleleí ʻi he moʻui fakaʻahó pea ʻi heʻenau hoko ko e kau faifekau taimi kakato ʻoku nau ngāue ʻaki e tekinolosiá ʻi he ngaahi founga kuo tau toki kamata pē ke ʻiloʻí. Koeʻuhí ʻoku feinga ʻa e filí ke fakaʻaongaʻi kotoa e ngaahi meʻa kuo ʻilo foʻou ʻoku lelei mo e ʻaongá ki heʻene ngaahi taumuʻa koví, ʻoku mātuʻaki mahuʻinga leva kiate kitautolu mātuʻá, kau takí, mo e kau faiakó ke tokoni ki he toʻu tupú ke nau ake ke fakaʻaongaʻi ʻa e tekinolosiá ʻi ha ngaahi founga ʻoku māʻoniʻoni mo ʻaongá, ʻi heʻenau kei siʻí.

Ko ʻapi ʻa e feituʻu lelei taha ke hoko ai ʻení. (Mahalo ʻe ala fakaʻaongaʻi ʻe ha ngaahi mātuʻa ʻoku fekumi ki ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻoku ʻaongá ha niʻihi ʻo e ngaahi nāunau ʻo e Siasí ʻoku hiki atu ʻi he tafaʻakí.) ʻOku toe ʻomi foki ʻe he loki ako ʻo e ongoongoleleí ha ngaahi faingamālie mahuʻinga ke tokoni ki he toʻu tupú ke fakafekauʻaki ʻenau ngaahi nāunau fakaʻilekitulōniká mo e ngaahi ʻekitivitī ʻoku māʻoniʻoní pea mo ongoʻi e Laumālie Māʻoniʻoní. Ko e niʻihi pē ʻeni ha ngaahi founga ʻe lava ʻo tokoni ai e kau faiakó mo e kau takí ke fakahoko ai ia.

Fokotuʻu ha Ngaahi Taumuʻa Mahino ke Aʻusia

Fokotuʻu ha ngaahi taumuʻa ki he fakaʻaongaʻi ʻo e tekinolosiá ʻi he loki akó ʻo makatuʻunga ʻi he ngaahi tefitoʻi moʻoní. Mahalo ko e taha e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻingá ʻe pehē “Ko ʻetau taumuʻa ʻi he kalasí ke ako e ongoongoleleí ʻo fakafou ʻi he Laumālie Māʻoniʻoní. ʻOku totonu ke tokoni ʻetau fakaʻaongaʻi e ngaahi nāunau fakaʻilekitulōniká ki he ngāué ni, kae ʻikai ke ne taki halaʻi mei ai.” ʻOku tokoni lelei ange ʻeni ʻi ha tuʻutuʻuni hangē ko ʻení “He ʻikai ke tau fakaʻaongaʻi e mītia fakasōsialé he lolotonga e kalasí.” ʻOku ʻoatu ʻe he tuʻutuʻuni ko ʻení ia ʻa e pōpoaki ʻoku kovi e mītia fakasōsialé, ka ʻoku hanga ʻe he tefitoʻi moʻoní ʻo fakaʻatā e faingamālie ʻo hono fakaʻaongaʻi e mītia fakasōsialé ʻi he kalasí, ʻi ha ngaahi founga totonu, ʻo hangē ko e fetuʻutaki kiate kinautolu ʻoku ʻikai ke nau maʻu kalasí ke nau ʻiloʻi ʻoku ongo ʻenau nofó pea mo fakaafeʻi kinautolu ke nau omi he uike kahaʻú.

ʻOku uesia hotau toʻu tupú ʻaki ha ngaahi tuʻutuʻuni ʻoku nau fokotuʻu mai ha tōʻonga ʻoku hala, ka ʻoku ʻikai pehē. ʻOkú ne fakatupu ha puputuʻu fekauʻaki mo hono fakaʻaongaʻi e tekinolosiá ʻi he ngaahi feituʻu kehe pea mole ai ʻa e faingamālie ke akoʻi e founga totonu hono fakaʻaongaʻi e tekinolosiá. Ko e ngaahi taumuʻa ʻoku tau fokotuʻu fakataha ʻo tokoni ʻa e toʻu tupú ʻi heʻetau ngaahi kalasí, ʻoku totonu ke fenāpasi mo honau taʻu motuʻá mo ʻenau fakapotopotó.

Ako fekauʻaki mo e Tekinolosiá

ʻOua naʻa tuku ke hanga ʻe hoʻo manavasiʻí pe ʻikai mahino ʻa e tekinolosiá ke ne taʻofi hono tuku e toʻu tupú ke nau fakaʻaongaʻi e nāunau fakaʻilekitulōniká ʻi he ngaahi founga totonú. Naʻe līpooti ‘e ha uooti ʻe taha ne nau fakahoko ha ako maʻá e kau faiakó ʻi he founga hono fakaʻaongaʻi ʻe nāunau fakaʻilekitulōniká ke ako ʻa e ongoongoleleí. Naʻa nau ʻiloʻi ko e fakaʻau ko ia ke taukei ange e kau faiakó ʻi he fakaʻaongaʻi e tekinolosiá, ne nau kamata ke toe vēkeveke lahi ange ke fakaʻaongaʻi ʻe nāunau fakaʻilekitulōniká ki he ako ʻa e ongoongoleleí, pea mole atu ai ha kongalahi e hohaʻa ʻo e hoko e nāunau fakaʻilekitulōniká ko ha fakatuta ʻi he loki akó.

ʻĪmisi
apps on a tablet

ʻAi e Ngaahi Lēsoní ke Fengāueʻaki

Kuó u ʻiloʻi ko e founga lelei taha ke tokoniʻi ai e fānau akó ke nau fakaʻaongaʻi e tekinolosiá ʻi he māʻoniʻoní ko hono ʻai e lēsoní ke fengāueʻaki pea mo fakakau e ngaahi nāunau fakaʻilekitulōniká ʻi he palani ʻo e lesoní. ʻOku hāhāmolofia ke u maʻu ha fānau ako ʻoku nau fakaʻaongaʻi taʻetotonu ʻenau ngaahi telefoni toʻotoʻó ʻi ha kalasi, ʻoku fai ai ʻe he faiakó ha ngaahi fehuʻi fakalaumālie, ʻoku fakakau e fānau akó ʻi he lēsoní mo nau ongoʻi ʻoku ʻofa e faiakó ʻiate kinautolu, pea ʻoku ʻi ai ‘a e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻI he ngaahi feituʻu ʻoku hoko ai ʻení, ʻoku faʻa kamataʻi ʻe he faiakó ʻa e kalasí ʻaki hono fai ange ha fehuʻi ʻoku ueʻi fakalaumālie pea tuku ki he toʻu tupú, ʻi ha fanga kiʻi kulupu, ke nau kumi e tali ki he fehuʻí ʻi he folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfitá. ʻE ʻai ʻe he faiakó he lolotonga e lēsoní ʻa e kalasí ke nau kumi ʻi he folofolá, ako e ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí, mamata ʻi he ngaahi vitiō ne faʻu ʻe he Siasí, pea mo aleaʻi ʻa e meʻa ʻoku nau akó. Ko e lahi ange e kau ʻa e toʻu tupú ʻi he founga fakaakó, ko e lahi ange ia e faingamālie ʻoku ngali te nau fakaʻaongaʻi ʻenau ngaahi nāunau fakaʻilekitulōniká ʻi he founga totonú.

ʻAi ke Potupotutatau

ʻI heʻetau fakakau ko ia ʻa e tekinolosiá ʻi heʻetau ngaahi lēsoní, ʻoku mahuʻinga ke manatuʻi ʻoku fie maʻu ke potupotutatau ʻetau fakaʻaongaʻi e tekinolosiá. Kuo pau ke tau tokanga ke fakapapauʻi ʻoku ʻikai hoko e tekinolosiá ko e lēsoní pe fakatuta ki hono ongoʻi e Laumālie Māʻoniʻoní.

ʻIkai ngata ai, ʻoku ʻi ai ha niʻihi ʻi he fānau akó ʻoku ʻikai ke nau maʻu ha ngaahi nāunau fakaʻilekitulōnika pea ʻoku totonu ke ʻoua naʻa nau ongoʻi liʻekina. Makehe mei he mamataʻi ʻo e ngaahi vitiō ʻa e Siasí, ko e ngaahi ʻekitivitī ko ia ʻe lava ʻo fakahoko ʻi he ngaahi nāunau fakaʻilekitulōnika ʻi he loki akó, ʻoku totonu ke toe lava pē ʻo fakahoko ia ʻi he folofola ʻoku pepá mo e ngaahi makasini ʻa e Siasí.

ʻIkai ko ia pē, ka ʻoku ʻi ai ha ngaahi taimi ʻe ʻikai taau ai ke fakaʻaongaʻi e nāunau fakaʻilekitulōniká. Hange ko ʻení, ʻi he taimi ʻoku fakamoʻoni ai e fānau akó pe kau faiakó, mahalo ʻe ʻuhingamālie pē ke fakaafeʻi ʻe he faiakó ʻa e fānau akó ʻi he ʻofa ke faʻo ʻenau ngaahi telefoni toʻotoʻó kae fakaongoongo pe ko e hā e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Laumālié kiate kinautolú.

Fakahaaʻi ha Faʻa Kātakí

Ko hono fakaʻosí, ʻe fie maʻu ha taimi lahi ke ako ai ʻe ha toʻu tupu ʻe niʻihi hono fakaʻaongaʻi ʻo ha ngaahi nāunau fakaʻilekitulōnika ʻi he founga totonú, ʻi he kalasí. ʻOku fakahaaʻi ʻe he kau faiako anga faka-Kalaisí, ʻi ha faʻahinga loki ako pē ʻa e faʻa kātakí kiate kinautolu ʻoku faingataʻaʻiá.

Tekinolosiá: Ko ha Fakaleleiʻi, ʻIkai ko ha meʻa Tuʻu Fakatuʻutāmaki

ʻE hanga ʻe hono tokoniʻi e toʻu tupú ke nau fakaʻaongaʻi totonu e tekinolosiá ʻo tāpuekina kinautolu ʻi heʻenau moʻuí kotoa, pea ʻe lava ke ne fakaleleiʻi ʻetau ngaahi kalasí. Hangē ko e vahevahe ʻa ʻEletā Lisiate G. Sikoti (1928–2015) ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, “ʻI he taimi ʻoku mahino pea fakaʻaongaʻi ai ʻa e tekinolosiá ki ha ngaahi taumuʻa māʻoniʻoní, ʻoku ʻikai hoko ia ko ha meʻa tuʻu fakatuʻutāmaki ka ko ha fakalelei ki he fetuʻutaki fakalaumālié.”2

ʻI heʻemau hoko ko e Kau Palesitenisī Lahi ‘o e Lautohi Faka-Sāpaté, ʻoku mau fakaafeʻi e kau faiakó ke nau fakaʻaongaʻi e tekinolosiá ʻi heʻenau ngaahi lēsoní pea fai e meʻa kotoa ʻe lavá ke tokoni ki he toʻu tupu ke nau fakaʻaongaʻi ʻa e tekinolosiá ki he ngaahi taumuʻa māʻoniʻoní. Kapau te ke kole ki he Tamai Hēvaní ke tokoni ʻi hoʻo feingá, te Ne tali e ngaahi lotu ko iá.

Ngaahi Fakamatalá

  1. Discourses of Brigham Young, sel. John A. Widtsoe (1954), 18–19.

  2. Richard G. Scott, “Ko e Melino ‘a ‘Api,” Liahona, Mē 2013, 29.