2018
Fakamanatu ʻe he Temipale Hamilton New Zealand Hono Taʻu 60
August 2018


Ongoongo Fakalotofonuá

Fakamanatu ʻe he Temipale Hamilton New Zealand Hono Taʻu 60

ʻI he taʻu ʻe 60 kuohilí, naʻe ʻi Nuʻu Sila ʻa e palōfita ʻofeina ko Tēvita O. Makeí ke fakatapui e Temipale Hamilton New Zealand foʻou ne toki langá.  Naʻe fuofua fanongonongo e temipalé ʻi he ʻaho 17 ʻo Fēpueli 1955, pea tanupou ʻi he ʻaho 21 ʻo Tīsema, 1955.

Ne fuofua fakatapui ʻi he ʻaho 20 ʻo ʻEpeleli 1958, kuo faifatongia e Temipale Hamilton New Zealand ʻi ha taʻu ʻeni ʻe 60.  Ko e fuofua temipale ia ʻo e Siasí ʻi he hemisifia faka-Tongá pea ko e temipale fika hongofulu mā taha ia ʻi he māmāní.  Ne tokolahi ha Kāingalotu mei he Pasifikí, kau ai ʻa Haʻamoa, he folau ki Nuʻu Sila ke hū he temipalé.

ʻI heʻemau talanoa kau ki he fakatapuí, ne manatuʻi ʻe Waitohi Elkington kimuí ni mai, ko ha taha ʻo e kau faifekau ngāue tokoni ne kau ʻi he fakataha hono ua ʻo e ʻaho 20 ʻo ʻEpelelí:  “Ko ha polokalama fakangalongataʻa ia kiate kimautolu kotoa heʻemau vakai ki he kakato ʻo homau temipalé ʻi heni ʻi Nuʻu Silá, pea ke fanongo ki hono fakahoko ʻe he Palōfitá ha lotu ʻo e fakafetaʻi mo fakahaaʻi ʻene ʻofá ki he kakai ʻo Nuʻu Silá.”

Ne tokolahi hake ʻi he kakai ʻe toko 5,000 ne kau ʻi he fakatapuí ʻa ia naʻe fakahoko ʻi ha ngaahi fakataha lahi.  Ke feau e ngaahi faikehekehe ʻi he lea fakafonuá, naʻe fakahoko ai ha ngaahi fakataha makehe maʻá e kakai Haʻamoá, Tongá mo e Maulí.

ʻOku ʻātakaiʻi e temipalé he tumutumu ʻo ha tafungofunga ʻi he Temipale Viú ʻi Nuʻu Sila (he fakaʻuta ʻo Hemilitoní), ʻe he Senitā David O. McKay ki he Ngaahi Polokalama Fakasiteikí mo e Fakafonuá pea mo e Laipeli Wendell B. Mendenhall ʻa ia ne toki fakaleleiʻí, G.R. Holo Biesinger mo e Holo Kai, ʻo hanga atu ki he teleʻa Vaitafe Uaikató.  ʻOku fakataumuʻa ia ki he kau mēmipa ʻo e Siasí ʻi Nuʻu Silá pea mo e ʻOtu Motu Kukí.

ʻI he ʻaho 22 ʻo Siulai 2018, ʻe tāpuni e temipalé ke fakaleleiʻi, kau ai hono fakalelei ʻo e ngaahi nāunau ki he ngaahi fakatamaki fakaenatulá.  ʻOku taumuʻa ke toe fakaava ia ʻi he 2021, pea toe fakatapui ai.

Naʻe langa ia ʻe ha kau ngāue tokoni ʻe toko 1,500 tupu ʻoku ui ko e kau faifekau langa, pea ʻoku hoko e temipale sikuea fute ʻe 42,304 ko ha feituʻu ʻoku ako ai e kau mēmipa ʻo e Siasí fekauʻaki mo e palani ʻa e ʻOtuá maʻá e faʻahinga ʻo e tangatá mo fakahoko ha ngaahi tukupā ke moʻui ʻi ha founga faka-Kalaisi.