2016
Moʻui Lelei Fakaesinó: Fakaholó mo e Lea ʻo e Potó
August 2016


Leʻo ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní

Moʻui Fakaesinó: Fakaholó mo e Lea ʻo e Potó

Carol E. Wolf, ʻIutā USA

Naʻe faingataʻa ange kiate au ke u toe ʻalu holo ʻi hoku taʻu 60 tupú. Naʻá ku meimei pauni [ʻe 300 (kilo ʻe 136). Naʻe siʻi hoku iví mo hoku mālohí, pea aʻu ʻo ʻai ʻeku ngofua ke tau ʻeku meʻalelé ʻi he ofi tahá ki he falekoloá ko ʻeku faingataʻaʻia fakaesinó.

Naʻá ku pehē leva kuo taimi ke u fakaholo. Naʻá ku vakai ki he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá 89 mo lotua ki he Tamai Hēvaní, “Tokoni mai muʻa ke mahino e meʻa ʻoku talamai ʻe he meʻá ni kiate aú.” Naʻe ʻi ai ha ʻuhinga foʻou ʻo e veesi mo e foʻi lea takitaha ʻi he fakalau atu ʻa e taimí. Neongo ʻoku ʻikai ke u inu kava mālohi, tī, pe kofi, pea ʻoku ʻikai ke u ifi, ka naʻe ʻikai ke u maʻu kotoa ʻa e pōpoakí fakalūkufua. Naʻá ku ʻilo ko e Lea ʻo e Potó ko ha lao ki he moʻui leleí, ka ne teʻeki ai ke u fakakaukau kimuʻa ko ha tōʻonga moʻui.

Ko e fuofua taimi ʻeni naʻá ku ongoʻi moʻoni ai te u lava ʻo liliu ʻeku tōʻonga moʻuí. Naʻá ku fokotuʻu leva ha taumuʻa fakamātoato ke u holo ʻaki ha pauni ʻe 50 (kilo ʻe 23) ʻi ha uike ʻe 50.

Naʻá ku siofi e tuʻunga hoku kelolií (calories) mo e ivi fakameʻatokoní. Naʻá ku fakatotoloʻi ʻa e ʻaonga ki he moʻuí ʻo e meʻa kotoa pē naʻá ku kai. ʻI heʻeku kai ʻa e meʻakai fakatupu moʻui lelei angé, naʻá ku ongoʻi fiemālie. Naʻe ʻikai ke u toe fiekaia. Naʻe hangē ne ʻiloʻi ʻe hoku sinó ʻa e meʻa naʻá ne fie maʻú. Naʻe mole e ifo ʻo e meʻakai naʻe ʻikai fakatupu moʻui leleí ʻa ē naʻá ku faʻa saiʻia aí. Naʻá ku taʻofi ʻeku kai meʻa melié. Naʻe ʻosi atu ha taimi, pea tuku ʻeku lau e lahi ʻo e kelolií (calories) ka u kai e meʻakai fakanatulá, hangē ko e lau ʻa e Lea ʻo e Potó: “ʻa e meʻa ko ia ʻoku tupu ai ha fuá, neongo pe ʻoku ʻi he kelekelé pe ʻi ʻolunga ʻi he kelekelé” (T&F 89:16). Naʻá ku lavaʻi ʻeku taumuʻá pea toe lahi ange. Naʻá ku holo ʻaki ha vaheua ʻe taha ʻo e mamafa hoku sinó ʻi ha māhina pē ʻe 23 mo e konga. Ko e holo ʻaki ia ha kofu saisi (size) ʻe 12! Kuó u tauhi ʻeni ʻa e mamafa ko iá ʻi ha taʻu ʻe tolu mo e konga.

ʻOku ou ongoʻi moʻui lelei. ʻOku ʻikai toe lele fakafokifā ki ʻolunga hoku suká ʻi he taimi ʻoku ou fiekaia aí, pea ʻoku ʻikai ke u lava ʻo toe manatuʻi ʻa e taimi fakamuimui taha naʻe ngangau ai hoku ʻulú ‘Oku ‘ikai fie maʻu ke u toe fakaʻaongaʻi ha faitoʻo. Ka ʻoku tokoni ʻeku holó ki heʻeku ongoʻi ki he lelei fakalūkufua ʻeku moʻuí, ʻoku pehē foki mo ʻeku tōʻonga moʻui foʻoú.

Ko hono mapuleʻi ʻo e ngaahi meʻa ʻoku tau kaí ko ha konga ia hono ikunaʻi ʻo e tangata fakakakanó (vakai, Mōsaia 3:19), Ko hono olá, naʻá ne fakaleleiʻi ʻeku ʻilo fakalaumālié, ʻo u lava ai ke maʻu ʻa e talaʻofa “te u maʻu ʻa e potó mo e ngaahi fuʻu koloa mahuʻinga ʻo e ʻiló, ʻio, ʻa e ngaahi koloa mahuʻinga fufū” (T&F 89:19). Ko ha fetongi lelei hono tukuange ʻo e meʻakai ʻoku ʻikai fakatupu moʻui leleí kae maʻu e potó.

ʻOku ou fakamālō lahi ʻaupito ki ha Tamai Hēvani ʻofa naʻá Ne ongona ʻeku kolé ʻo Ne foaki mai ha ʻilo ki he Lea ʻo e Potó. ʻOku ou ʻilo ko e Lea ʻo e Potó ko e fakahā. ʻOku ou ʻilo ʻokú ne lava ʻo liliu e moʻuí.