2008
Ko Hono Fakatupulaki ʻo ha Ngaahi ʻUlungāanga Faka-Kalaisi
‘Okatopa 2008


Pōpoaki ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí

Ko Hono Fakatupulaki ʻo ha Ngaahi ʻUlungāanga Faka-Kalaisi

ʻĪmisi
President Dieter F. Uchtdorf

Lolotonga ʻeku ngāue ko e pailate ʻi ha kautaha vakapuna, naʻe faʻa hū ange ha kau pāsese ki he loki pailate ʻo e vakapuna ne u pailate aí. Naʻa nau fehuʻi kau ki he ʻū meʻa kamosi naʻe ʻi aí, ngaahi meʻangāué, anga e ngāue ʻa e vaká mo e ngaahi founga ngāué, mo e tokoni ʻa e ngaahi meʻangāue fakatekinikale kātoa ko ʻení ke lava ʻo puna e vaka lahi mo fakaʻofoʻofá ni.

Te u fakamatalaʻi ange ʻoku fie maʻu ha mape vakapuna lelei ʻaupito, ngaahi vaʻavaʻa mo ha ngaahi polokalama kehekehe, mo ha ʻū mīsini mātuʻaki mālohi ke lava ʻo fakafiemālie pea malu ai ʻa e kau pāsese ʻo e vakapuná.

Naʻá ku fakafaingofuaʻi ʻeku fakamatalá ʻaki ʻeku talaange pē e ngaahi tefitoʻi meʻa mahuʻingá, peá u tānaki atu ki ai ko e meʻa pē ʻoku fie maʻú ke mālohi ʻene puna ki muʻá, puna he māʻolunga totonu ki he vakapuná, pea ʻe toki hanga leva ʻe he ngaahi lao ʻo natulá ʻo ʻave ʻa e vakapuná mo ʻene kau pāsesé ke nau fakalaka atu he ngaahi konitinēnití mo e ngaahi ʻōsení, ʻotu moʻunga māʻolungá mo e ngaahi mana fakatuʻutāmakí, ʻo nau aʻu malu ki he feituʻu ʻoku fakataumuʻa ki aí.

ʻI heʻeku fakakaukau atu ki heʻemau ngaahi fetalanoaʻaki mo e kau pāsese ko ʻení, ne u faʻa fakakaukau ai ʻoku hanga ʻe heʻetau hoko ko e mēmipa ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ʻo fakaafeʻi kitautolu ke fakahoko ha ngaahi fehuʻi tatau mo ia. Ko e hā ʻa e ngaahi meʻa tefito, ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo ʻetau kau ki he puleʻanga ʻo e ʻOtuá ʻi māmaní? Ko hono fakaʻosí, ko e hā e meʻa te ne ʻave kitautolu ki heʻetau taumuʻa taʻengatá ʻi he taimi ʻoku tau fie maʻu tokoni lahi taha aí?

Ko e Uho Taʻefeliliuaki ʻo e Ongoongoleleí

ʻOku ʻomi ʻe he Siasí, mo hono ngaahi houalotú mo e ngaahi polokalama kuo fokotuʻutuʻú, ha ngaahi ʻekitivitī mahuʻinga maʻa hono kāingalotú, ʻa ia ʻoku fakataumuʻa ke tokoniʻi e ngaahi fāmilí mo e fakafoʻituituí ke nau tauhi ki he ʻOtuá mo fetauhiʻaki ʻiate kinautolu. Ka neongo ia, ʻoku hangē ʻoku ofi ange ʻi he taimi ʻe niʻihi e ngaahi polokalama mo e ngaahi ʻekitivitī ia ko ʻení ki hotau lotó mo hotau laumālié ʻo laka ange ʻi he ngaahi tefitoʻi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí. ʻOku ʻaonga e ngaahi founga ngāué, ngaahi polokalamá, ngaahi tuʻutuʻuni fakatakí, mo e fokotuʻutuʻu ʻo e ngaahi houalotú ki heʻetau fakalakalaka fakalaumālie ʻi he māmaní, kae ʻoua muʻa naʻa ngalo ʻoku lava pē ke fai hano liliu e ngaahi meʻá ni.

Ka he ʻikai pē ha taimi ia ʻe liliu ai e uho ʻo e ongoongoleleí—ʻa e tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní. ʻE ʻomi ʻe hono moʻuiʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ki he moʻui ʻa e Kāingalotu kotoa pē, ʻa e mālohi, ivi, mo ha loto falala fakalaumālie.

Ko e tuí ko ha tefitoʻi moʻoni ia ʻo e mālohi. ʻOku tau fie maʻu ʻa e maʻuʻanga mālohi ko ʻení ʻi heʻetau moʻuí. ʻOku ngāue ʻa e ʻOtuá ʻi he mālohi, ka ʻoku faʻa fakahaaʻi e mālohi ko ʻení ko ha tali mai ʻo ʻetau tuí. “Ko e tui taʻe ngāué ʻoku mate ia” (vakai, Sēmisi 2:20). ʻOku ngāue ʻa e ʻOtuá ʻo fakatatau mo e tui ʻa ʻEne fānaú.

Naʻe fakamatala ʻe he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻo pehē: “ʻOku ou akoʻi kiate kinautolu e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú, pea ʻoku nau puleʻi pē kinautolu.”1 ʻOku fakaʻofoʻofa mo mahino ʻaupito e akonaki ia ko ʻení kiate au. ʻI heʻetau feinga ke mahino, tukulotoʻi, mo moʻuiʻaki e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonu ʻo e ongoongoleleí, ʻe lahi ange ʻetau falala ki heʻetau fili fakalaumālié. ʻOku haʻu e tefitoʻi moʻoni ʻo e moʻui fakafalala fakalaumālié mei he tefitoʻi tokāteline ʻa e Siasí—ʻa ia ko hono foaki mai ʻe he ʻOtuá kiate kitautolu ʻa e tauʻatāina ke filí. ʻOku ou tui ko e taha ʻo e ngaahi meʻaʻofa maʻongoʻonga taha ʻa e ʻOtuá ki Heʻene fānaú, hoko hake ki he moʻui kuó Ne foakí, ko e tauʻatāina ke fili ki he leleí pe koví.

ʻI he taimi ʻoku ou ako mo fakalaulauloto ai ki he tauʻatāina ke filí mo hono ngaahi nunuʻa taʻengatá, ʻoku ou ʻilo ko e fānau fakalaumālie moʻoni pē kitautolu ʻa e ʻOtuá, pea ʻi heʻene peheé, ʻoku totonu ke tau ngāue ʻo taau mo ia. ʻOku toe fakamanatu mai foki ʻe he mahino ko ʻení kiate au, ʻi heʻetau hoko ko e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní, ʻoku tau kau ai ki ha fāmili maʻongoʻonga ʻo e Kāingalotú he māmaní.

ʻI hono fokotuʻutuʻu fakahoualotu ʻo e Siasí, ʻoku lava ai ke fulifulihi e ngaahi polokalamá ʻo fakatatau ki he lahi, tupu, mo e ngaahi fie maʻu ʻa hotau kāingalotú. ʻOku ʻi ai ha tefitoʻi polokalama fakaʻiuniti, pea ʻoku faingofua pē hono ngaahi fokotuʻutuʻu fakahoualotú mo siʻisiʻi e ngaahi fakatahaʻanga ʻoku fakahokó. ʻOku toe ʻi ai foki hatau ngaahi uooti lalahi mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni ʻi he ngaahi houalotú ke tau fetauhiʻaki ai. ʻOku fokotuʻutuʻu e ngaahi polokalama kotoa ko ʻení ʻi he Siasí ʻi ha ueʻi fakalaumālie ke tokoniʻi e kāingalotú ke nau “haʻu kia Kalaisi, pea hoko ʻo haohaoa ʻiate ia” (Molonai 10:32).

Ko e ngaahi fakakaukau kehekehe ko ʻení, ʻoku tatau pē honau mahuʻinga fakalangí he ʻoku tatau pē ʻa e tokāteline ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí ʻi he ʻiuniti takitaha. ʻOku ou fakamoʻoni ʻi heʻeku hoko ko e ʻAposetolo ʻa e ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻokú Ne moʻui pea ʻoku moʻoni ʻa e ongoongoleleí, pea ʻokú ne ʻomi e ngaahi tali ki he ngaahi faingataʻa fakatāutaha mo fakatokolahi ʻoku moʻua ai e fānau ʻa e ʻOtuá ʻi māmani he ʻaho ní.

Ko e Ivi ʻo ha Kāingalotu Faivelenga

ʻI he 2005 ne u talanoa ai mo hoku uaifí mo ha kāingalotu ʻo e Siasí ʻi ha ngaahi fonua lahi ʻi ʻIulope. ʻI he ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻi ʻIulope, kuo taʻu lahi e tuʻu ai ʻa e Siasí talu mei he 1837. ʻOku ʻi ai ha tukufakaholo maʻongoʻonga ʻo e kāingalotu faivelenga ʻi ʻIulopé. ʻOku lolotonga ʻi ai ha kāingalotu ʻe toko 400,000 tupu ʻi ʻIulope. ʻI heʻetau vakai atu ki he ngaahi toʻu tangata kuo hikifonua mei ʻIulope ki ʻAmelika lolotonga e senituli hongofulu mā hivá mo e senituli uofulú, mahalo kuo liunga lahi e tokolahi fakakātoá ia.

Ko e hā ne mavahe ai ha kāingalotu faivelenga pehē mei honau ngaahi fonuá ʻi he kei kamakamata e Siasí? ʻOku lahi hono ngaahi ʻuhingá: ke hao mei he fakatangá, ke tokoni ki hono langa ʻo e Siasí ʻi ʻAmeliká, ke toe lelei ange honau tuʻunga fakaʻekonōmiká, ko ʻenau fie maʻu ke ofi ki ha temipale, mo ha ngaahi ʻuhinga kehe lahi.

ʻOku kei ongo pē ki ʻIulope ʻa e nunuʻa ʻo e hikifonua ko ʻení. Ka ʻoku kamata ke hā mahino ange he taimí ni ʻa e ivi naʻe maʻu mei ha toʻu tangata ʻo ha kāingalotu faivelenga. ʻOku tau mamata ki ha kau talavou, kau finemui mo ha ngaahi mātuʻa mali ʻoku nau ngāue fakafaifekau maʻá e ʻEikí; ʻoku tau mamata ki he tokolahi ange ʻa e mali temipalé; ʻoku tau mamata ki he loto-falala mo lototoʻa ange ʻa e kāingalotú ke vahevahe e ongoongoleleí. ʻI he kakai ʻo ʻIulope mo e ngaahi tapa kehekehe ʻo e mamaní, ʻoku honge moʻoni ai e ngaahi akonaki ʻa Kalaisí. Kuo pau ke fakafonu e honge ko ʻení ʻaki ʻa e pōpoaki ʻo e ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, ʻi ha moʻuiʻaki mo talaki ʻe he kāingalotú ʻa e ongoongoleleí ni ʻi he lototoʻa mo ha tui ʻoku lahi angé.

ʻI he mafola atu ʻa e Siasí ʻi ʻIulopé, ʻoku ʻi ai he taimí ni ha ngaahi fonua ai ʻoku teʻeki aʻu ʻo taʻu 15 e ʻi ai ʻa e Siasí. Ne u talanoa mo ha palesiteni fakamisiona ʻoku ngāue ʻi hono fonua tupuʻanga ko Lūsiá, pea ko e taʻu pē ʻeni ʻe fitu ʻene kau ki he Siasí. Naʻá ne talamai, “Ne ui au ke u hoko ko ha palesiteni fakakolo he māhina pē ne u papitaiso aí.” Ne ʻi ai ha taimi naʻá ne ongoʻi mafasia ai? ʻIo! Naʻá ne feinga nai ke fakahoko kakato e ngaahi polokalama ʻa e Siasí? Ko e meʻamālié naʻe ʻikai! Naʻe anga fēfē ʻene tupulaki ʻo mālohi ʻi ha kiʻi kāingalotu tokosiʻi, ʻi ha taimi nounou pehē? Naʻá ne fakamatala ʻo pehē, “Ne u ʻiloʻi ʻaki hoku lotó kotoa ʻoku moʻoni ʻa e Siasí. Naʻe fakafonufonu ʻe he tokāteline ʻo e ongoongoleleí hoku ʻatamaí mo hoku lotó. Ko e taimi ʻoku tau kau ai ki he Siasí, ʻoku tau ongoʻi ʻoku tau kau ki ha fāmili ʻe taha. ʻOku tau ongoʻi ʻa e māfana, falala, mo e ʻofa. Ne mau tokosiʻi, ka ne mau feinga kātoa ke muimui he Fakamoʻuí.”

Ne nau fepoupouaki, naʻa nau fai honau lelei tahá, pea naʻa nau ʻiloʻi e moʻoni ʻa e Siasí. Naʻe ʻikai ko e fokotuʻutuʻú naʻá ne tataki mai kinautolu ki he Siasí, ka ko e maama ʻo e ongoongoleleí, pea naʻe hanga ʻe he māmá ni ʻo fakamālohia e kāingalotu leleí ni.

ʻOku kei kamakamata pē e Siasí ʻi ha ngaahi fonua lahi pea mahalo ʻoku ʻikai faʻa haohaoa e ngaahi fokotuʻutuʻu fakahoualotú. Ka ʻe lava ke maʻu ʻe he kāingalotú ha fakamoʻoni haohaoa ki he moʻoní ʻi honau lotó. ʻE nofo e kāingalotú ni ʻi honau fonuá ʻo langa hake e Siasí neongo e ngaahi faingataʻa fakaʻekonōmiká pea ʻe fakamālō e ngaahi toʻu tangata ʻi he kahaʻú ki he kau paionia lototoʻa ko ia ʻo e ʻaho ní. ʻOku nau talangofua ki he fakaafe lotoʻofa ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí ʻi he 1999. ʻOku peheni:

“ ʻI hotau kuongá ni, kuo ʻafioʻi ʻe he ʻEikí kuo feʻunga ke tuku mai ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e ongoongoleleí, kau ai mo hono fakalahi ʻa e ngaahi temipalé ʻi ha ngaahi feituʻu lahi ʻo e māmaní. Ko ia ʻoku mau loto ai ke toe fakaongo atu e faleʻi ko ia ki he kāingalotu ʻo e Siasí, ke nau nofo ʻi honau fonua tupuʻangá, kae ʻoua ʻe hiki ki he ʻIunaiteti Siteití… .

“Ka nofo e kāingalotu ʻo e māmaní ʻi honau ngaahi fonua tupuʻangá ʻo ngāue ke langa hake ʻa e Siasí ʻi honau ngaahi fonua takitaha, ʻe hoko mai ha ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga fakafoʻituitui kiate kinautolu pea ki he Siasí fakalūkufua.”2

Tuku muʻa ke u tānaki atu ha fakatokanga kiate kitautolu ʻoku ʻi ha ngaahi uooti mo ha ngaahi siteiki lalahí. ʻOku fie maʻu ke tau tokanga ke ʻoua naʻa makatuʻunga ʻetau fakamoʻoní ʻi he ngaahi tafaʻaki fakasōsiale ʻo e Siasí, pe ko e ngaahi ʻekitivitī, ngaahi polokalama, mo e ngaahi houalotu fakaʻofoʻofa ʻa hotau ngaahi uōtí mo e siteikí. ʻOku mahuʻinga ʻaupito ke tau maʻu e ngaahi meʻa kātoa ko ʻení—ka ʻoku ʻikai ke feʻunga ia. Naʻa mo e anga fakakaumeʻá ʻoku ʻikai pē feʻunga.

Ko e Maluʻi ʻi he Talangofuá

ʻOku tau ʻiloʻi ʻoku tau moʻui ʻi ha kuonga ʻo e moveuveú, ngaahi fakaevahá, mo e taú. ʻOku tau ongoʻi fakataha mo ha niʻihi kehe ʻa e fuʻu fie maʻu ko ia ʻo ha “maluʻiʻanga, mo ha hūfangaʻanga mei he afaá pea mo e houhaú ʻo ka lilingi totonu atu ia ki māmani hono kotoa” (T&F 45 115:6). Te tau maʻu fēfē ha feituʻu maluʻanga pehē? Naʻe akoʻi mai ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) ʻo pehē: “ʻOku makatuʻunga hotau maluʻí mei he lelei ʻetau moʻuí. ʻOku makatuʻunga hotau iví mei heʻetau anga māʻoniʻoní.”3

Tau fakamanatu fakataha angé hono akonakiʻi mahino mo fakahangatonu ʻe Sīsū Kalaisi ʻEne kau ʻAposetoló ʻi he kamataʻanga pē ʻo ʻEne ngāue fakafaifekau he māmaní: “[Haʻu,] muimui ʻiate au, pea te u ngaohi ʻa kimoutolu ko e toutai tangata” (Mātiu 4:19). Ko e kamataʻanga foki ʻeni ʻo e ngāue fakafaifekau ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá, pea ʻoku ou tui pē naʻe ʻi ai ʻenau kiʻi ongoʻi taʻefeʻunga. ʻOku ou fie fokotuʻu atu ʻoku akoʻi kiate kitautolu heni ʻe he Fakamoʻuí ha lēsoni kau ki he tefitoʻi tokāteliné mo e ngaahi meʻa ʻoku muʻomuʻa he moʻuí. ʻOku fie maʻu ke tau ʻuluaki “muimui ʻiate Ia” pea ʻi heʻetau fai ʻení, ʻe tāpuakiʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ʻo lahi ange ia ʻi he meʻa te tau malava ʻo fai ke tau aʻusia e tuʻunga ʻokú Ne finangalo ki aí.

Ko e muimui ʻia Kalaisí ko haʻatau hoko ʻo tatau mo Ia. Ko haʻatau ako mei Hono ʻulungāangá. ʻI heʻetau hoko ko e fānau fakalaumālie ʻa ʻetau Tamai Hēvaní, ʻoku tau maʻu ʻa e mālohi ke fakatō e ngaahi ʻulungāanga faka-Kalaisí ki heʻetau moʻuí mo hotau ʻulungāangá. ʻOku fakaafeʻi kitautolu ʻe he Fakamoʻuí ke tau ako ʻEne ongoongoleleí ʻaki ʻetau moʻuiʻaki ʻEne ngaahi akonakí. Ko e muimui ʻia Kalaisí ko haʻatau moʻuiʻaki ia e ngaahi tefitoʻi moʻoni totonú pea tau toki vakai tonu ki he ngaahi tāpuaki ʻoku muiaki maí. ʻOku faingataʻa ʻaupito e foungá ni, pea toe faingofua pē ʻi he taimi tatau. Naʻe fakamatalaʻiia ʻe he kau palōfita ʻo e kuonga muʻá mo onopōní ʻi he ngaahi foʻi lea pē ʻe fā: “Tauhi e ngaahi fekaú”—ʻikai toe lahi hake pe siʻi hifo ai.

ʻOku ʻikai ko ha meʻa faingofua ke fakatupulaki e ngaahi ʻulungāanga faka-Kalaisí ʻi heʻetau moʻuí, tautautefito ki he taimi ʻoku ʻikai ko haʻatau fakakaukauloto atu pē ki ha meʻa, ka ko ʻetau fehangahangai tonu mo e ngaahi meʻa ʻoku hoko ʻi he moʻuí. ʻOku fai hotau siviʻí ʻi heʻetau fakahoko e meʻa ʻoku tau leaʻakí. ʻOku fie maʻu ke hā mei heʻetau moʻuí ʻa e fakamoʻoni ʻoku tau maʻu e ngaahi ʻulungāanga faka-Kalaisí—ʻi heʻetau hoko ko e husepāniti mo e uaifi, ko ha tamai pe faʻē, foha pe ʻofefine, ʻi heʻetau feohi fakakaumeʻá, ʻi heʻetau ngāueʻangá, pisinisí, pea mo e ngaahi fakafiefiá. Te tau lava ʻo tala ʻetau tupulakí ʻo tatau mo e lava ke tala ʻe kinautolu ʻoku tau feohí, ʻi he taimi ʻoku tau fakalahi māmālie ai hotau ivi ke “ngāue ʻi he māʻoniʻoni kakato ʻi [Hono] ʻaó” (T&F 43:9).

ʻOku fakamatala ʻi he folofolá ki ha ngaahi ʻulungāanga faka-Kalaisi ʻoku fie maʻu ke tau fakatupulaki lolotonga ʻetau moʻuí. ʻOku kau ai ʻa e ʻiló mo e loto fakatōkilaló, ʻofa faka-Kalaisí mo e ʻofá, talangofuá mo e ngāue faivelengá, tuí mo e ʻamanaki leleí (vakai, T&F 4:5–6). ʻOku tuʻu tauʻatāina e ngaahi ʻulungāanga fakatāutaha ko ʻení ʻi he tuʻunga ʻoku fokotuʻutuʻu ki ai e ʻiuniti ʻo hotau Siasí, pe ko hotau tuʻunga fakaʻekonōmiká, tūkunga fakafāmilí, ʻulungāanga fakafonuá, matakalí, pe leá. Ko e ʻulungāanga faka-Kalaisí ko ha ngaahi meʻafoaki ia mei he ʻOtuá. He ʻikai lava ke nau tupulaki taʻe kau ai ʻEne tokoní.

Ko e Falala ki Hono Mālohí

ʻOku ʻi ai ha tokoni ʻe taha ʻoku tau fie maʻu kotoa, ʻa ia ʻoku foaki taʻetotongi mai ia ʻo fakafou ʻi he Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí. ʻOku ʻuhinga e maʻu ha tui kia Sīsū Kalaisi mo ʻEne Fakaleleí, ke tau falala kakato kiate Ia—ʻo falala ki Hono mālohi taʻefakangatangatá, potó mo ʻEne ʻofá. ʻOku hoko mai e ngaahi ʻulungāanga faka-Kalaisí ki heʻetau moʻuí ʻi heʻetau fakahaaʻi ʻetau tauʻatāina ke filí ʻi he māʻoniʻoní. Ko e tui ki he ʻEiki ko Sīsū Kalaisí ʻoku iku ia ki he ngāue. ʻI heʻetau maʻu ʻa e tui kia Kalaisí, ʻoku tau falala feʻunga ai ki he ʻEikí ke tau muimui ki Heʻene ngaahi fekaú—neongo ʻa e ʻikai ke mahino kakato kiate kitautolu ʻa hono ngaahi ʻuhingá. ʻI heʻetau feinga ke hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí, ʻoku fie maʻu ke tau toutou vakaiʻi maʻu pē ʻetau moʻuí pea tau falala ki he ngaahi angalelei ʻa Sīsū Kalaisí mo e ngaahi tāpuaki ʻo ʻEne Fakaleleí, ʻo fakafou ʻi he fakatomala moʻoní.

ʻE lava pē ke hoko ko ha meʻa fakamamahi ʻa e ngāue ke fakatupulaki e anga faka-Kalaisí. ʻOku fie maʻu ke tau mateuteu ke tali e fakahinohino mo e fakatonutonu mei he ʻEikí mo ʻEne kau tamaioʻeikí. Hangē ko ʻení, ʻoku tau ongoʻi mo maʻu mei he ngaahi konifelenisi fakaemāmani lahi angamahení, fakataha mo e ngaahi hivá mo e leá, ha mālohi fakalaumālie, fakahinohino, pea mo ha ngaahi tāpuaki “mei ʻolunga” (T&F 43:16). Ko ha taimi ia ʻe ʻomi ai ʻe he ueʻi fakalaumālié mo e fakahā fakatāutahá ha nonga ki hotau laumālié mo akoʻi kitautolu he founga ke tau hoko ʻo anga faka-Kalaisi ange aí. ʻE ongo mālie tatau pē ʻa e leʻo ko ʻení mo e leʻo ʻo hatau kaumeʻa mamae pea te ne fakafonu ʻetau moʻuí ʻi he taimi ʻoku tau loto fakatomala moʻoni aí.

ʻI heʻetau hoko ʻo hangē ko e Fakamoʻuí, ʻe tupulaki ʻetau malava ke “mohu ʻamanaki lelei, ʻi he mālohi ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní” (Loma 15:13). Te tau “liʻaki ʻa e ngaahi meʻa ʻo māmaní, pea kumi ki he ngaahi meʻa ʻo ha maama lelei ange” (T&F 25:10).

ʻOku ʻomi ai au ki heʻeku fakamatala vakapuna he kamataʻangá. Ne u lave ki he tuku taha e tokangá ki he ngaahi tefitoʻi meʻa mahuʻingá. Ko e ngaahi tefitoʻi meʻa mahuʻingá ʻa e ngaahi ʻulungāanga faka-Kalaisí. Ko e ngaahi tefitoʻi moʻoni ia te ne fakatupu ʻa e “mālohi ʻokú ne hiki hake kitautolú.” ʻI heʻetau fakatupulaki e ngaahi ʻulungāanga faka-Kalaisí ʻi heʻetau moʻuí, ʻo kaka mei he sitepu ʻe taha ki he sitepu ʻe tahá, te nau “fua hake [kitautolu] ʻo hangē ʻi he kapakau ʻo e ʻīkalé” (T&F 124:18). ʻE ʻomi ʻe heʻetau tui kia Sīsū Kalaisí ha mālohi pea tau tuiaki mālohi atu ai ki muʻa; ko ʻetau ʻamanaki taʻeveiveiua mo mālohí, te ne hikiʻi hake ai kitautolu. ʻE tokoni lahi e tuí mo e ʻamanaki leleí ke ne ʻoatu kitautolu ke tau fakalaka atu ʻi ha ngaahi ʻōseni ʻo e ʻahiʻahí, ʻotu moʻunga ʻo e faingataʻá, pea fakatūʻuta hao kitautolu ki hotau ʻapí mo e ikuʻanga taʻengatá.

MAʻUʻANGA FAKAMATALÁ

  1. ʻI he lea naʻe fai ʻe Sione Teila ʻi he “The Organization of the Church,” Millennial Star, Nov. 15, 1851, 339.

  2. Tohi ʻa e Kau Palesitenisī ʻUluakí, ʻaho 1 ʻo Tīsema, 1999.

  3. “Kae ʻOua ke Tau Toe Fakataha Mai,” Liahona, Sānuali 2002, 104.