Rainin te Maiu te Tataro
Ngaiira n tatabemaniira nako ao iai ara kanganga ae tiaki konaa ni katokii ma mamarara ake tiaki konaa n tokanikai iai ngkana tiaki kan karaoii rianon ara tataro nakon te bwai ni ibuouoki ae moan te korakora riki.
N te ingabong aei ao I kaota au koaua ibukin kakawakin te tataro. Te kariaiakaki n rin nakon ara Tia Karikibwai rinanon te Tia Kamaiu bon te bwai teuana ae kakawaki ibukin reken ara tai ao kakabwaiakira inanon maiura. I a tia n reiakinai n aron aia a atatai n tatabemaniia ae akea kabotauana n aron te tataro ae e korakora mwaakana. Akea te kariaiakaki mai iaon te aba are e konaa ni kamaenakoiira man kariaiakakira n rin nakon ara Tia Karikibawai. Bon akea te bwai ni mwakuri ke akean bwai aika mwakuri man te iti ngkana ti tataro. E aki tiatianaki tokin mwaitin te tai ke mannra are ti konaa n tataro iai ni katoa bong. Bon akea bairean taina are ana iraua ae ti kainnanoia are ti na tataro ibukina inanon ara tataro teuana ma teuana. Tiaki kainnanoa ae ti na rinanoia taani koroboki ke ni karaoi ara boo n taeka bwa ti a aonga n roko n te kaintokanuea n akoi. Ti konaa n roko I rouna n te tai ae aki akaka ao n te tabo aika aki akaka.
Ngke e karuoa te aomata te Atua nako aon te aba, te tataro e riki bwa rainin te maiu imarenaia aomata ma te Atua. N aron, are n ana roro Atam, aomata a moana “wetean aran te Uea.”1 Inanon roro ni kabane n te tai anne, ao te tataro e a tia ni kaona nanon are kainnanoia te aomata n ae kakawaki. Ngaiira n tatabemaniira nako ao iai ara kanganga ae tiaki konaa ni katokii ma mamarara ake tiaki konaa n tokanikai iai ngkana tiaki kan karaoiia rinanon ara tataro nakon te bwai ni ibuobuoki ae korakora riki. Te bwai ni ibuobuoki anne bon te Atua are i karawa are ngaia are ti tataro nakoina n aran Iesu Kristo.2 Ngkana ti tataro ao ti riai ni i iangoa Tamara are i Karawa ae ngaia mwiokon rabakau ni kabane, te oota, te tangira, ao te nanoanga.
Tera te tataro? E anganiira te katoto te Tia Kamaiu n a na Tataro te Uea ngkana E tataro: “Tamara are i karawa, E na tabuaki aram.
“E na roko Ueam. E na tauaki am taeka iaon te aba, n ai aron tauana i karawa.
“Anganiira kanara ae tia tau iai n te bong aei.
“Ao kabarai ara bure mai iroura, n ai arora ngkai ti kabarai aia bure akana bure nakoiira.
“Ao tai kairiira nakon te kariiriaki, ma kamaiura man te buakaka: Bwa am bwai te uea, ao te mwaaka, ao te neboaki, n aki toki. Amen.”3
N te moan, ao te tataro bon te nanorinano ni butimwaean are te Atua bon Tamara ao te Uea are Iesu Kristo bon ara Tia Kamaiu ao ara Tia Kaboomwii. Te Kauoua, bon te kaoti bure ae koaua ao uruakakin tua ao te bubuti ibukin kabwaraan bure. Te Kateniua, bon kinakin ae ti kainnanoa buokara iaon are ti konaa. Te Kaua, bon te tai ni kaota ara karabwarabwa ao ara kakaitau nakon ara Tia Karikibwai. Moan te kakawaki ae ti na taekinna n tainako: “Ti karabwako … ,” “Ti butimwaia I matam … ,” “Ti kaitauko … ,” Te Kanimaiua, iai ara tai ni bubutia te Atua ibukin kakabwaia aika onoti.
A nang ni mwaiti tataro n taekinaki ngkana ti katorobubua iaoni waera. Te Tia Kamaiu E katorobubua ngke E tataro nakon te Tama n te Onnaroka are Ketetemwane.4 Ma tataro aika nako man te nano aika marara a roko naba i karawa. Ti a anenea, “Te Tataro bon te nano ni koaua ae korakora, N taekinna ke n aki kabwarabwaraaki.”5 Tataro ni koaua a roko man te nano. E nang ni kainnanoaki, ae te koaua raoi e kainnanoiira bwa ti na kaaniira man te ingainga n namakin ae korakora mai inanora ngkana ti tataro nakon are ti na kabonganai ni kaokioko n akea bonganaia ke te baka ni karaoia i mataia aomata n aron are a kuneaki bureia iroun te Tia Kamaiu n te taeka ni kaikonaki ibukiia Taani Koroboki ao taani ikoikoti ana mwane te Uea.6 Ara tataro ngkanne a riki ni koaua raoi bwa “anene man te nano” ao “te tataro,”7 tiaki ti te roko iroun te Atua ma a ringa naba nanoiia aomata riki tabeman.
Ieremia e buokiira n reireiniira bwa ti na tataro ma nanora ao tamneira ni kabane.8 Inoti e aki konaa ni kabotaua bwa e na kanga ni baki tamneina ao e a tia ni kabanea a na tai n tataro inanon te bong anne.9 A kakaokoro aron tein taian tataro. E ngae ngke te Tia Kamaiu e“tataro mwaaka riki” inanon A na tai n rawawata.10 Tabeua a bebete nanoia ni butimwaeaki ao ni kateimatoa aia bubuti kakabwaia ibukia aika ti tangiria ao ngaiira. E ngae n anne, ao inanon taai are e korakora iai oin marakimi ke kainnanomi, ana mwaiti aika ana kantaningaaki nakon te titiraki. E taku te Uea, “Kam a tia ni kantaningaia bwa N na anganii ngkami, ngkana akea ami iango iai kawakinna ao kam na titirakinai.”11 Kakabwaia a ukoraki rinanon te tataro ao n tabetai a kainnanoa te mwakuri, te korakora, ao wanawanami iaon are kam karaoia.
N aron te katoto, ao taai n aki mamatam bon ti tebo raoi ma bwaai ni kakoaua aika matoatoa ni koaua mai inanora. N aron Aramwa are kakoaua nakoiia aomata aika kaain Tiaraemra: “I aki mamatam ao I a tia n tataro inanon bong aika bati n te aro are N na atai bwaai aikai i buku. Ao ngkai I atai i bon irou bwa a bane ni koaua; ibukin te Uea ae te Atua are E a tia ni karaoi bwa ana kaotaki nakoiu iroun te Tamnei ae Raoiroi.”12 Ngkana ti karaoa ara a aki mamatam ao ti karinanoi tamneira,13 are a uotira nakon te boraraoi ae kakukurei ma te Atua ao A na kantaninga aika tabu.
Ti anganaki ara tai bwa ti na tataro ni katoa bong ibukin bwaai aika uarereke ao aika bubura aika ti tabetabe iai inanon maiura. N rinanon ana taeka Amureki, are e bwainingareira ngkana ti na tataro inanon ara tawana ni kawakiniia ara nanai ni man; inanon ara a auti ibukiia kaain ara a auti; n te ingabong, n te tawanou, ao n te tairiki; n tataro ni kaitara mwaakaia ara kairiiribai ao te riaboro; n tang nako Ina ibukin ara kai n amwarake; ni karaanga nakoa tamneira n ae raba ao inanon te rereua. Ngkana tiaki kaeta tangira ni bubuti nakon te Atua, ao ti na kariaia nanora bwa e na karenakoaki man ara tataro are e na teimatoa nako Ina.14
Ana reirei ni ibuobuoki Amureki inanon ara bong ana konaa n riki bwa ana tataro aika namakinaki man nanon te buu te aine: “Kakabwaia Tieitin ao kawakinna ngkai ngaia ae tei ibukin abara.” A na tataro te tina: “Taiaoka kakabwaia Tiein ngkai e karaoa te rinerine ae e eti.” A na tataro te karo: “Tamara are i Karawa, kakabwaia Tiaoni n ana mwakuri ni mitinare, ana kaukaki mataroa nakoina, n te aro are e na kunea te nano ae koaua.” A na moan tataro te ataei, ae a nako man wiina, “man te bong aei ao n na manga aki karaoa te aki ongeaba,” ke “aomata ni kabane iai kanaia ae bati,” ke “te Tina arei e na waekoa ni marurung.” Aikai tataro aika boiarara ao a kaonrakea nanon te auti ae tikiraoi are i eta n te karongoa ae akea tokina. E nang n atai riki kainnanora te Atua nakon are ti na konaa n taekinii,15 ma E bon tangirira bwa ti na bon nako ni kawaria n te onimaki ni bubutia ibukin kakabwaia, te rauraoi, ao te karaunano.
I a tia n taekinna mai imwaiina aron are e a tia n riki nakoiu ngke I mena n te tanga ni buaka ae te II ni Buaka n te Aonnaba. I kawaetatai n taekinna ae tiaki ngai te ninikoria. Ma I bon ti karaoa tabeu. I teimatoa ao I maiu. I a kamwakuraki iaon kaibuken te Burititi ae inaomata ae e na mananga mai i Tian Burantitiko nako Tueti. I toka iaon te kaibuke anne 83 boong aika reitinako ma te motirawa ae teutana ngkana ti toki i Oukiran, i Nu Tiran. Bon ti ngai kaain te ekaretia n toka. N te Tabati koraki ao N na bae n nako moan te kaibuke ma au bwai n taromaiuri koroboki aika tabu ao au boki n anene. Inanon korakoran tangitangin te ang, ao I wareki koroboki aika tabu, tataro, ao n anene bon ti ngai. I aki kataia ni karaoa au boraraoi ma te Uea, ma I bon tataro ma nanou ae korakora bwa ngkana I konaa ni kamaiuaki man te buaka ao n oki rikaki nakon mweengau ao buu ma au utu, ao N na bon kakorakorai ni kataia n teimatoa ni koaua nakon berita aika tabu ake I a tia ni karaoi inanon au tai ni bwabetitoaki, nakon te berita ao berita aika tabu n te nakoanibonga, ao aeka ni bau ake I karaoi n te tembora.
Ni karaoan ae tabera inanon mwamwanangara, ao ara kaibuke ni kako ae uarereke e kataia ni katika te bwai teuana ae bubura, te tangke ni bwaa nako Oukiran, i Nu Tiran. Akea korakoran te tangke ma e a bon beibeti n akea nanona i marawa. E ngae ngke tiaki nooriia, ma tia bon ataia ae aia tabomarin ara kairiiribai a karaurau ni mwananga ni kaan nakoira. Inanon ara tai ni katikitika te kaibuke anne, ao tia taonaki naba n te ang ae korakora, ao rimwii riki ao tia tiba ataia ae e a tia ni kaiinakoi kaibuke aika bati. Ibukin te rawawata are ti katikitikia, ao akea korakorara ae tau ni kaitarai nao aika bubura ake a tei imwaira, ao ara kaibuke e oreaki nako rarikina ao rarikina are teuana n oreaki n ae korakora n taari. E na nang ni kakarongoa ao n rangaranga ma n iterana nakon are iterana, ma ni kuri ni baraki n tainako ngkana e rangaranga. E koaua bwa I bon tataro, n aron are I i angoia naba ae iai tabeman ae a karaoia. N te tai ae riai ao e a toki te ang ae buakaka. I kakaitau ibukin kamatoakin are iai mwiina ao au tataro ni karau nano ake a karekea nakoiu ao inanon taai ni kanganga.
E tuangiira te Tia Kamaiu, “Tataro inanon am utu nakon te Tama, n tainako inanon arau, n te aro are buum ma natim ana kakabwaiaki.”16 Inanon ara bong, ao te Ekaretia e kaumakiira bwa ti na karaoi ara tataro ni katoa tairiki ao ni katoa ingabong.
N te taina ao I ongo taekan te tia reirei n te Moanrinan are titirakina te ataenimwane ae uarereke bwa e kakaraoa a na tataro ni katoa tairiki.
“Eng,” ana kaeka teuarei.
“Ao ko taekinii naba am tataro ni katoa ingabong, naba?” anne ana titiraki te tia reirei n te Moanrinan.
“Tiaki,” ana kaeka tetenimwane. “I a aki konaa ni maku n te ngaina.”17
Maakakin te rootongtong ana bon tiaki te bwai are e na kaungaiira nakon karaoan ara tataro—n te ingabong ke te n te tairiki.
Te tataro n te utu bon te bwaai ae moan te mwaaka ao ni kateimatoa ae iai mwiina. Inanon boong aika roo n te II ni Buaka n te Aonnaba, te 500 ni bauna ni boom e baka itinanikun te mweenga ae uarereke ae mweengan te Tari Baeti, te kairake n tama mai Riua Buuru, i Engiran, ma e bon aki rebwetau te boom anne. E a bon tia ni mate buuna, ao e a kaikawairakeia natina ni bon ti ngaia. E bobotia ni kabane n te tai ae kainganga aei nakon te tataro ni utu. A bon bane n tataro… . ma nanoia ni kabane ao ngke a tia n tataro, ao a taku ataei: ‘Tamara, ana a akea te kanganga nakoiira. Ana bon akea te bwai ae e na riki nakoira ni mweengara n te tairiki aei.’
”Ma ngaia are a bane ni matu, i iangoia, ae te boom ae kakamaku ae mena itinakun te mataroa ae iteran rabwatan te boom e iinako nako aan tano. Ngke arona bwa e rebewtaua ao e na konaa ni uruaki auti ae nakon abwui ke ni mabwui ao ni kamateia uabuba ke tenibubua aomata… .
“Te moani ingabong are imwiina … ao kaain te taabo anne ni kabane a kamwaeaki inanon abwiu ma wanua te aua ao te kabanea e a uotaki nako te boom… .
”Iaon kawaira n oki ao e a titiraki te Tari Baete nakon te tia kairiiri man A R P: ‘Ngaia, tera ae ko a tia ni kunea?’
“‘Teuare Baete, ti roko n te boom are e mena itinakun am mataroa ao ni kunea bwa e a tauraoi n rebwe n te tai ae aki akaka. Bon akea te bwai ae bure iai. Kanga ai ingainga nanora iai bwa tera bukin are aki rebwe iai.’”18 Ana riki bwaai aika kamimi ngkana kaain te utu a uaia n tataro ni kabane.
Te Tia Kamaiu e ibuobuoki n reireiniira bwa ti na riai n tataro ibukiia naake “aki nang n tabeakiniira.”19 Kakawakin koaua aikai a aki toki n nooraki n ara tataro. E oota raoi iai te Burabeti are Iotebwa Timiti. Ana beba ni bubuti ana kaota te korakora, ana mwakuri aika itiaki, ao ana kakabwaia karawa ni katoa tai.
Taniera Taira, ae katiteuanaki ma te Burabeti, e uringa te botaki ae moan te kakannato: “Bwa n te tai anne ao Uriam Timiti ao tabeman riki a aki kan ongo n ana taeka te Burabeti [i Keeteran], … I nako ni kaea te botaki … n te taabo are tararua iai Iotebwa. N riniu inanon te auti n reirei teutana imwaiin ae kaukaki [te] botaki, ao I tabe n taratara ana aomata te Atua, ao I noora te nanokawaki n oti ni moana ao rannimatana a wawananko iaon tabaroona… . Tabeua te tai imwiina ao e a aneneaki teuana te anene ao teuarei e a kauka te botaki n te tataro. N oneamwiin are e na tei ni kaitaraia taani mataku, ao e ngae n anne, e rairaki nako ao e kabaraka atuna ni katorobubua, ni kaitara te o. Aio, n aron Au kantaninga, bwa e karaoaki bwa e na karaba rawawatana ao rannimatana.
“I a tia n ongo aia tataro mwane ao aine—e a moara riki naake mai mwaiia—mai irouia naba aika nang ni kabi, reta ni kauoua ao korakoran mwaakan te iango, a nang ni kamatebwai ao ni katika matan te noo, ma e bon tuai n reke ni karokoa ngkai ngke I a ongo mai iroun temanna te mwane n taetae ibukin a na Tia Karikibwai ae ti tebo ma E mena ikekei ni kakauongo bwa te aeka n tama are e kan ongora nakon rawawataia ataei aika mwakuri mwaaka. N te tai anne ao e aki kamatebwai Iotebwa, ma n te tataro anne, n aron ae karauaki raoi ni iangoaki ibukiia naake a kaburea ibukin ae e a tia ni mwaninga nako ao e a reke n te bure, [are] te Uea e na kabwarai aia bure ao ni kaurei mataia n te aro are ana konaa n noora te eti—are n te tataro, I taekinna, nakon au iango ae nanorinano, are e a tia ni karaoa te kamatebwai ao kabonganaan te rabakau ibukin karawa. Akea kaotan te rabakau, akea kabuburan te bwaana man te unga n nano, ma te maroro raoi n taetae, n aron are e na karaoia te aomata nakon raoraona are e roko. E oti iai nakoiu, bwa ngkana e a anaaki te rabuna ni mate, ao I konaa n noora te Uea n tei ni kataraiia A na toro aika nanorinano ae I bon tuai man nonoria… . Bon kabanean te rietata … mai ibuakon tataro ni kabane ae I tuai man ongongo.”20
Ao ngke e a kan te aua are e na mate iai te Tia Kamaiu ao e a kan naba te mangauti, ao E karaoa A na tataro ma nanona ae korakora n nanoanga ibukiia ni kabane aomata. Imwiin are E anga mwiokoaia A na Abotoro nakon te Tama ao n tataro ibukiia, ao E a manga tataro ibukiia ni kabane ake ana kakoaua ni bon oin aia taeka, ao e bubuti ma te Tama ibukira ni kabane. E tataro n te aro are ti na riki ni katiteuanaki ngkai a katiteuanaki Ngaia ma te Tama n te aro are te aonnaba e na kakoaua bwa e kanakoaki mai iroun te Tama.21
Akea riki te namakin ae nano ae taekinaki n te taeka nakon are anga te Tia Kamaiu n te Onnaroka are Ketetemwane. E nako mai i rouia A na a Abotoro, ni katorobubua, ao e tataro, “Tamau, ngkana ko kariaia, ao anaa te mangko aei mai i irou: bon tiaki nanou, ma konaa riai, ni karaoia.”22 Te bwai ae kakawaki mai i ibuakon ara tataro ni kabane bon te ira aron te tataro are karaoaki i Ketetemwane: “tiaki nanou, ma nanona, are e na karaoaki.” Man aei, ngkana, ti butimwaiia ma n anga nanora ni kabane nakon riaoakin ana kantaninga te Uea inanon maiura. N aron are E taku, “Ngkana ko mena inanou, ao au taeka a mena naba inanom, ao e na tuangko te bwai are ko na riai ni karaoia, ao ko na bon karaoia.”23 Bon te bong ae mimitong ibukira n tatabemaniira nako ngkana ti tataro ma te nano ae tauraoi raoi n te aro are “ngkana ti bubutia te bwai teuana are e boraoi ma nanona, ao e na bon ongo ara bubuti.”24
Au kantaninga ae koaua bwa ngkana ti karaoi ara tataro ni katoa bong ao ti uringnga ni bubutia te Uea kakabwaia aika ana teimatoa n raonaki nakon ara mataniwii ae tangiraki ae, Beretitenti Koten B. Ingirii. Akea ae konaa n ataia raoi, tiaki naba ana tia ibuobuoki, bwa rawawatara uotana ao mwaitira aron are mwiokoaki iai. Man aikai ao I kakoauai inanon aran Iesu Kristo, amen.