Chʼol 61
Li teep aj pleet reheb’ laj Mormon
Junio re 1846–julio re 1847
Naq yookeb’ chi elk chaq Iowa eb’ laj Santil Paab’anel, laj James Allen, jun laj taqlanel sa’ lix teep aj pleet li Estados Unidos kik’ulun re rilb’al laj Brigham Young. Laj Allen kixye naq li awa’b’ej re li Estados Unidos kiraj naq 500 li winq sa’ li Iglees te’xjunaji rib’ rik’in li teep aj pleet re xtenq’ankil sa’ jun pleet rik’in Mexico.
Us ta ch’a’ajeb’ li kutan a’in choq’ reheb’ laj Santil Paab’anel ut ajb’ileb’ ru li winq re b’eek toj sa’ xjayal li rokeb’aal saq’e, laj Brigham Young kireek’asi xch’ooleb’ chi xik. Li tumin te’toje’q wi’ tixtenq’aheb’ xjunkab’al, eb’ laj Santil Paab’anel li neb’a’eb’, ut eb’ laj k’amol aatin. Li k’anjelak sa’ li teep aj pleet tixk’ut ajwi’ rajomeb’ li komon sa’ li Iglees chixkolb’al lix tenamit.
Laj Allen ki’aatinak rik’ineb’ li winq, ut 541 reheb’ ke’xjunaji rib’ rik’in li teep aj pleet. Li teep aj pleet reheb’ laj Mormon kiyeeman reheb’.
Laj Brigham Young kixye reheb’ li winq naq che’wanq choq’ laj pleet q’axal chaab’ileb’ sa’ li teep aj pleet. Che’xk’am li Santil Hu ut lix Hu laj Mormon rik’ineb’. Tento naq tustuuqeb’ chi us, ch’ajch’ooqeb’, ut rik’in q’unil te’aatinaq. Me’roksi li yib’ ruhil aatin ut me’b’uulink-ix. Laj Brigham Young kixye reheb’ li winq naq che’ab’inq chiruheb’ lix taqlahom li Dios. Wi ta te’xb’aanu chi jo’kan, ink’a’ raj te’mine’q ru chi pleetik.
Sa’ julio re 1846 li winq sa’ li teep aj pleet reheb’ laj Mormon xkoheb’ chirix laj Allen. Ch’a’aj chiruheb’ xkanab’ankileb’ li rixaqil ut eb’ li ralal xk’ajol sa’ ch’a’ajkilal. A’b’anan laj Brigham Young kixye naq te’ile’q ru lix junkab’aleb’ chiru xq’ehil naq maa’ani wankeb’.
Li teep aj pleet reheb’ laj Mormon xko’o Fort Leavenworth, b’ar ke’xk’ul li k’a’ru taak’anjelaq reheb’. Toja’ naq ke’b’eek sa’ xtz’e li saq’e ut sa’ xjayal li rokeb’aal saq’e sa’ xjayal California. Eb’ lix junkab’al reheb’ junjunqeb’ laj pleet xkoheb’ chirix.
Q’axal ch’a’aj li b’eek chiru li teep aj pleet. Yib’eb’ ru li b’e ut wan naq ramb’ileb’ li b’eleb’aal. Ch’a’aj xtawb’al li ha’ re uk’ak. Wan naq maak’a’eb’ xtoonal li che’ chirub’el wi’ te’hilanq li winq sa’ li mu.
Junjunq reheb’ ke’yajer. Li taqlanel kixk’ulub’a sa’ xch’ool naq eb’ li ixq ut li kok’al, jo’kan ajwi’ laj pleet li yajeb’, te’xik Colorado ut te’kanaaq sa’ li tenamit Pueblo. Ke’xnumsi li hab’alq’e aran. Sa’ li saq’ehil jun ke’xjunaji rib’ rik’ineb’ laj tehol b’e li yookeb’ chixq’axb’al li helhookil ch’och’.
Lix k’ihaleb’ laj pleet sa’ li teep aj pleet ink’a’ ke’xkanab’ b’eek. Wan naq ke’xb’ek li jul sa’ li ch’och’ re xtawb’al li ha’. Moko tz’aqal ta xtzakemqeb’. Rajlal maak’a’ li si’ choq’ re li xam, jo’kan naq teneb’anb’ileb’ chixk’atb’al li k’ix.
Eb’ laj pleet ke’xk’ul laj ral ch’och’ ut jalaneb’ chik li kiwan xtzakemqeb’. Maak’a’ xtumineb’ laj pleet re xloq’b’al tzakemq, jo’kan naq ke’xyak li raq’eb’ reheb’ laj ral ch’och’ re xk’ulb’al tzakemq.
Moqon li teep aj pleet reheb’ laj Mormon kiwulak chiruheb’ li ninqi tzuul q’axal taqsink xb’eheb’. Eb’ li winq ke’xb’ak’eb’ li b’eleb’aal chi k’aam ut ke’xkeloheb’ chi tzuul. Toja’ naq ke’xb’eresiheb’ taq’a chixjunpak’al li tzuul.
Sa’ jun kutan junjunqeb’ li josq’ aj telom wakax ke’xsik’ xketb’aleb’ laj pleet. Eb’ li winq ke’xpleetiheb’ li josq’ aj telom wakax ut sa’ xraqik kiralinasiheb’. Ketb’ileb’ oxib’ reheb’ laj pleet.
Sa’ roso’jik, chirix li b’eek chiru numenaq 3,200 kiloom, li teep aj pleet reheb’ laj Mormon kiwulak chire li Nimla Palaw Pacifico sa’ li 29 xb’e li po enero re 1847. Q’axal lub’luukeb’ li winq, ut peje’ ru li raq’eb’. Ke’saho’ xch’ool rik’in naq choyb’il lix najtil b’eek.
Eb’ li winq ke’trab’ajik sa’ California re xtz’aqob’resinkil li jun chihab’ teneb’anb’il sa’ xb’eeneb’ sa’ li teep aj pleet. Toja’ naq ke’kanab’aak chi xik rik’ineb’ xjunkab’al. Jo’ yeechi’inb’il xb’aan laj Brigham Young, moko teneb’anb’il ta chi pleetik li teep aj pleet reheb’ laj Mormon.
Junjunq reheb’ li winq ke’kana California. Lix k’ihaleb’ xkoheb’ sa’eb’ li Tzuul Rocky re wank rochb’eeneb’ xjunkab’al ut jalaneb’ chik laj Santil Paab’anel li yookeb’ chi k’ulunk aran. (Chi’ilmanq li reetalil ch’och’ sa’ perel 234 re rilb’al lix b’eenik li teep aj pleet reheb’ laj Mormon.)