ʻUhinga ʻOku Mahuʻinga ai e ʻOsi Mei he ʻInisititiutí
ʻE lava ke ke hiki hake hoʻo ako ki he ongoongoleleí ʻi hoʻo toʻo ʻa e ngaahi kalasi ʻinisititiuti makatuliki (cornerstone) foʻou ʻe fā ʻo e ongoongoleleí.
Naʻe lea ʻa ʻEletā Lāsolo M. Pālati ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ki he kakai lalahi kei talavoú ʻi he konifelenisi lahi ʻo ʻEpeleli 2015 ʻo pehē, “ʻOku tau fie maʻu he taimí ni ʻa e toʻu tangata maʻongoʻonga taha ʻo e kakai lalahi kei talavoú ʻi he hisitōlia ʻo e Siasí.” “ʻOku totonu ke lesisita e kakai lalahi kei talavoú ʻi ha kalasi ʻinisititiuti fakalotú. ʻE ngaohi ʻe he ngaahi kalasi … ʻinisititiutí pe lēsoni fakalotú ke palanisi hoʻo moʻuí pea mo tokoni atu ki hoʻo ako fakaʻatamaí, ʻaki hono ʻoatu ha toe faingamālie ke ke fakaʻaongaʻi ho taimí ʻi hono ako ʻo e folofolá mo e ngaahi akonaki ʻa e kau palōfitá mo e kau ʻaposetoló.”1
Kuo fakamamafaʻi ʻe he polokalama ʻinisititiutí ʻa e fie maʻu ke hiki hake ʻa e akó ki he kakai lalahi kei talavou kotoa pē kae lava ke fakaloloto e mahino ʻa e kakai lalahi kei talavoú ki he ongoongoleleí, fakamālohia ʻenau fakamoʻoní mo e tukupā kia Sīsū Kalaisí, pea maʻu ha fakahinohino fakafoʻituitui ki heʻenau moʻuí. ʻOku hoʻata mai e mahiki hake ko ʻení ʻi ha founga lalahi ʻe tolu: ʻi hono fakahoko e ngaahi kalasi makatuliki foʻou ʻe faá pea toe fakamamafaʻi ange ʻa e mahuʻinga ke ʻosi mei he ʻinisititiutí, pea ’aki hano fakaafe’i ’a e fānau ako kotoa pē ke to’o ’a e fatongia ko ia ’i he’enau ako fakalāumālié ’aki hono fakakakato e ngaahi laukonga kuo vahé mo e ngaahi akó.
Ko e hā ʻa e ngaahi kalasi makatuliki foʻou ʻe faá?
Neongo ʻe kei hoko atu pē hono fakahoko e ngaahi kalasi hangē ko e Fuakava Motuʻá, Fuakava Foʻoú, Tohi ʻa Molomoná, mo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá, ʻe hoko e ngaahi kalasi makatuliki foʻou ʻe faá ko e uho ʻo e ngāue fakakalasi ʻi he ʻinisititiutí. ʻOku kau ai ʻa e (1) Ko Sīsū Kalaisi mo e Ongoongolelei Taʻengatá, (2) Fakavaʻe ʻo Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongolelei, (3) Ko e Fāmili Taʻengatá, mo e (4) Ngaahi Akonaki mo e Tokāteline ʻo e Tohi ʻa Molomoná. Hangē ko ia ʻoku fakahaaʻi ʻe he hingoá, ʻoku fekauʻaki e ngaahi kalasi makatuliki ko ʻení mo e ngaahi tokāteline tefitó, hisitōlia, mo e ngaahi akonaki ʻo e ongoongoleleí ʻo hangē ko ia ʻoku ʻi he ngaahi folofolá mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita moʻuí.
Naʻe pehē ʻe Topi L. Peleni ko e pule ʻo e vaʻa ako fakalotu ʻo e ʻUnivēsiti Pilikihami ʻIongí, “ʻE lava ke iku [e ngaahi kalasi makatuliki foʻou ko ʻení] ki hono toe ako fakaʻauliliki ange ʻa e folofolá ʻi he ngaahi kalasi ako fakasavea ko ia ʻo e kuo hilí.” Naʻe toe tānaki mai ʻe Seti Uepi, ko ha pule ki he Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú, ʻo pehē, “ʻOku lalanga fakataha ʻa e folofolá, pea ʻi ’i he’enau tupulaki fakatahá, ʻoku ʻi ai ha ngaahi fakakaukau mo e mahino mo e mālohi ʻoku maʻu mei hono ako kotoa ʻo e ngaahi folofolá.”2
ʻOku tui ki ai e finemui ko ʻení: “Naʻá ku fifili pe ko e hā e lahi ʻo e meʻa te u lava ʻo ako fekauʻaki mo hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ne teʻeki ke u ʻiló, ka ne u lava ʻo fai ha ngaahi fakafehokotaki ne teʻeki ai ke u fai kimuʻa. Ne kau ʻi he kalasí ʻa e ngaahi tefito hangē ko e mali tokolahí, lakanga fakataulaʻeikí maʻá e kakai tangata moʻui taau kotoa pē, mo e fakapō fakatokolahi ʻi he ʻOtu Moʻunga Mētoú. Ne ʻomi ʻe he ngaahi fealēleaʻaki fakakalasí e fakamatala ʻoku fakatefito ʻi he tuí kae ʻikai ko e veiveiuá. Naʻe fakafehokotaki foki ʻe he kalasí ʻa hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí ki he ngaahi meʻa ʻoku hoko he ngaahi ʻaho ní, ko ia ne u fakatokangaʻi ʻoku ou hoko moʻoni ko e konga ʻo hono Fakafoki mai ʻo e ongoongoleleí. ʻOku ʻikai ko e Palōfita pē ko Siosefa Sāmitá, Palesiteni Pilikihami ʻIongi, mo e kau paionia kehé. ʻOku ou kau foki mo au!”
Ko e hā ʻoku totonu ai ke hoko e ʻosi mei he ʻinisititiutí ko ha taumuʻá?
Ko ʻeni ha lau ʻa ha kau ako kehe ʻo fekauʻaki mo e ʻosi mei he ʻinisititiutí:
“Naʻá ku fokotuʻu ha taumuʻa ke ʻosi mei he ʻinisititiutí, pea neongo ne u fai ha ngaahi feilaulau lahi, ka ne fakapaleʻi au ʻaki e mahino, ʻilo, mo ha fakamoʻoni mālohi ange.”
“Hili ʻeku ʻosí naʻá ku ongoʻi mālohi ange mo mateuteu ki ha ngaahi aʻusia foʻou. Te u poupouʻi e niʻihi kehé ke nau ʻosi foki.”
“Ne hoko e ʻosí ko ha aʻusia fakalaumālie ʻokú ne ʻai ke u ofi ange ki heʻeku taumuʻa ʻo e hakeakiʻi taʻengatá.”
ʻI hoʻo hiki hake hoʻo akó ʻaki e ngāue ke ʻosí, te ke ako ke fakamuʻomuʻa e ako ʻo e ongoongoleleí pea hiki hake hoʻo ako e ongoongoleleí. Te ke vakai ki hono lalanga fakataha e ngaahi moʻoni ko ʻení ke hoko ko ha tupenu maʻongoʻonga ʻo e fakamoʻoní. He ko hono moʻoní, ʻoku fekauʻaki ʻa e ʻosi mei he ʻinisititiutí mo hoʻo hoko ʻo mālohi fakalaumālie angé.