2014
ʻE Lava Ke Faingataʻa e Kau ki he Siasí: Ngaahi Talanoa ʻo e Kau Papi Uluí
Tīsema 2014


Ko e Meʻa Fēfē ʻa e Hoko ko ha Papi Ului Foʻoú?

Te ke lava ke tokoni ki he kau mēmipa foʻoú ʻaki ʻa hoʻo ʻilo ki he meʻa ʻoku nau fouá.

ʻĪmisi
Church attendance

ʻI hoʻo tupu hake ʻi he Siasí, ʻoku hoko e ngaahi meʻa felāveʻi mo e Siasí ko e ngaahi meʻa angamaheni. ʻOkú ke feangainga mo e toutou fakahoko e ngaahi fakatahá, ko e fale ʻokú ke ʻalu ki aí, ko e vala ʻoku tui ʻe he kakaí ki he lotú. ʻOku hoko e ngaahi meʻa hangē ko e lea ʻi he houalotu sākalamēnití, totongi vahehongofulu mo e foaki ʻaukaí, mo e ʻaukai tuʻo taha he māhiná ko ha konga pē ʻo e moʻuí. ʻOku kau kotoa ʻi he ngaahi meʻa ʻokú ke ako ke faí ʻa e moʻui ʻaki e Lea ʻo e Potó, ko hono tali ʻo e ngaahi uiuiʻi ke ngāué, mo hono moʻui ʻaki e fono ʻo e angamaʻá.

Ka ʻe lava ke hoko ia ko ha fuʻu liliu lahi ki he kau papi uluí, ʻi heʻenau feinga ke maheni mo e meʻa kotoa peé. Ko hono moʻoní, ko e ʻuluaki sitepu ke kau ki he Siasi ʻo Kalaisí ʻa hono maʻu ko ia ʻo ha fakamoʻoni ki he moʻoni ʻo e ongoongoleleí. Ka ʻoku ʻikai ʻuhinga hono maʻu ia ʻo ha fakamoʻoní, ʻoku faingofua ai e feinga ke moʻui ʻo hangē ko ha mēmipa ʻo e Siasí.

ʻE Ngali Kehe ʻAupito ʻa e Siasí

Ko e fakatātā au ki he meʻa ko ʻení. Naʻe ʻi ai hoku ngaahi kaungāmeʻa Siasi talu mei hoku taʻu 13, pea faifai peá u kau ki he Siasí ʻi hoku taʻu 19. Ka neongo naʻá ku ako ha meʻa lahi fekauʻaki mo e ʻulungaanga ʻo e Siasí ʻi he ngaahi taʻu ko iá, ka naʻe kei faingataʻa pē ia ke u liliu. Naʻe hā ngali kehe kiate au, e ʻulungaanga ʻo e Siasí mo e ngaahi foungá.

Ne u tupu hake au ʻi ha siasi naʻe kehe ʻaupito ia ʻi ha ngaahi founga lahi mei he siasi ʻokú ke ʻiló pe kamata ke ʻiló. Naʻe tui ʻe he kau faifekaú mo e kuaeá ʻi he lotú ha ngaahi kofu hangē ko e kofu ʻo e ʻosi mei he akoʻanga māʻolungá. Lolotonga e lotú—hangē ko e houalotu sākalamēnití—naʻe fai kotoa pē ʻe he kau faifekaú e malangá mo e leá. Naʻa mau lau maʻuloto fakataha maʻu pē e Lotu ʻa e ʻEikí ʻi he Sāpate kotoa pea mau hivaʻi maʻu pē e himi “Fakamālō he Tāpuakí.” Naʻe papitaiso e fanga kiʻi pēpeé ʻaki ha vai naʻe luluku ʻi honau ʻulú, ka naʻe hilifakinima pē ʻi he taʻu 14 pe ofi ai.

Naʻa mau fakaʻaongaʻi e inu kālepí ki he sākalamēnití kae ʻikai ko e vaí, pea ʻalu e fānau ako māʻolungá mo e kakai lalahí ki he Lautohi Faka-Sāpaté ʻi ha kalasi naʻe talanoa fekauʻaki mo e ngaahi meʻa ʻoku lolotonga hoko ʻi he sosaietí.

Naʻe kehe homau falelotú mei he ngaahi fale ʻo e Siasí kuó u ʻaʻahi ki aí. Naʻe ʻi ai homau falelotu lahi naʻe langa fakatatau ki he ngaahi siasi faka-Kalisitiane ʻi ʻIulopé, mo ha ʻato māʻolunga, mo e ngaahi matapā sioʻata. Naʻe ʻi ai ha kolosi ʻi he nofoʻanga ʻo e kuaeá. Naʻe tuʻu ʻi muʻa ha taua fafangu fakaʻofoʻofa, mo māʻolunga. Naʻá ku manako maʻu pē ʻi hono tā ʻo e fafangu ko iá hili ʻa e lotú. He naʻe mamafa feʻunga ia ke ne hikiʻi hake ha kiʻi tamasiʻi mei he kelekelé ʻi he ʻalu hake mo ʻalu hifo ʻa e maeá.

Naʻe kehe foki homau ʻulungāngá mo e ngaahi tui fakasosialé. Naʻe akoʻi kimautolu naʻe sai pē e inu kava mālohí pe ifi tapaká. Naʻe sai pē e faikaumeʻa ia ʻi he kei taʻu hongofulu tupú. Ko hono moʻoní, naʻe akoʻi kimautolu ʻoku sai pē ke fakahoko e ngaahi fetuʻutaki fakasekisuale kimuʻa he malí kapau ʻokú mo feʻofaʻaki. Naʻe ʻikai ke mau talanoa fekauʻaki mo hono maʻu ʻo ha fakamoʻoní. Ko e fuofua taimi ko ia naʻá ku mamata ai ʻi ha houalotu ʻaukai mo e fakamoʻoní—naʻá ku ofo! Naʻá ku ʻohovale ʻi he founga ngali kehe ko ʻení. Naʻe teʻeki ai ke tuʻu ha taha ia ʻi hoku siasí ke vahevahe ʻenau ngaahi tuí.

Naʻe ʻikai ʻuhinga e haʻu ko ia ki he Siasi ʻo Sīsū Kalaisi ʻo e Kau Māʻoniʻoni ʻi he Ngaahi ʻAho Kimui Ní ke ako pē ha ngaahi tokāteline foʻou, ʻo hangē ko e maama fakalaumālié mo e papitaiso maʻá e kau pekiá; ka ko ha liliu ia ʻi he ʻulungāngá mo e tōʻonga moʻuí mo e ngaahi taumuʻá. Naʻe faingataʻa hono fakahoko e ngaahi faikehekehe ko iá.

Naʻe faingataʻa moʻoni ʻa e ngaahi ʻuluaki māhina ʻe ono hili hoku papitaisó. Naʻá ku meimei vaivai ai he Siasí. Naʻe kehe ʻaupito e meʻa kotoa pē, kae tautautefito he naʻe ʻikai ke u ʻalu fakataha mo hoku fāmilí ki he lotú. Naʻá ku kei fefaʻuhi pē mo ha ngaahi tokāteline mahuʻinga, pea mo e ngaahi ongo ʻo hono siʻaki ʻeku moʻui ʻi he kuo hilí.

Meʻa mālié, naʻe faʻa kātaki, angaʻofa, mo ʻikai foʻi hoku ngaahi kaungāmeʻa ʻi he Siasí. Naʻa nau ʻave au ki he ngaahi ʻekitivitií, fakaafeʻi au ki honau ngaahi ʻapí ki he maʻu meʻatokoni efiafí mo e efiafi fakafāmili ʻi ʻapí, pea mau lotu fakataha. Ne hoko ia ko ha fuʻu liliu lahi ʻi he tokoni ke u mālohi he siasí mo maʻu ha mālohi ʻi he taimi ʻoku ʻahiʻahiʻi ai ʻeku fakamoʻoní. ʻOku ou houngaʻia ʻaupito ʻiate kinautolu ʻi heʻenau tokoni ke mahino kiate au e ngaahi meʻá kotoa.

ʻOku vahevahe ha ongo mēmipa kei talavou ʻi he talanoa hoko maí ʻena ngaahi aʻusia ʻi heʻena kau ki he Siasí pea mo e founga naʻá na maʻu ai e mālohi ke fai iá. ʻI hoʻo lau e meʻa ne na aʻusiá, fakakaukau ki he meʻa te ke lava ʻo fai ke tokoni ki ha tokotaha papi ului foʻou pe māmālohi ke ne maʻu ʻa e mālohi ke liliu fakasosiale mo fakaʻulungaanga pea tupulaki fakalaumālié.

Ko e Tatali ʻi ha Ngaahi Taʻu Ke Papitaisó

ʻĪmisi
Portraits.Youth. Male

ʻI heʻeku kei ʻi he akoʻanga māʻolungá, naʻá ku fakakaukau ai ke u kau ki he Siasí hili ʻeku fetaulaki mo e ongo faifekaú ʻi he ngaahi kalasi lea faka-Pilitāniá mo ako fakataha mo kinauá. Naʻe ʻikai ke tali lelei ʻe heʻeku ongomātuʻá ʻi he taimi ne u talaange ai ʻoku ou fie papitaisó. Naʻe ʻikai ke na ʻilo lahi kau ki he Siasí, pea naʻá na manavahē te u fai ha meʻa fakatuʻutāmaki. Naʻá na fakakaukau ʻe uesia ʻe he Siasí ʻeku akó pea he ʻikai ke u lava ʻo moʻui fiefia koeʻuhí ko e ngaahi tuʻutuʻuní. Naʻe ʻikai ke na loto ke u papitaiso ʻi ha taʻu ʻe ua mo e konga.

Naʻe ʻahiʻahiʻi au talu mei he kamataʻangá. ʻI he ngaahi taʻu kimuʻa peá u papitaisó, naʻá ku toutou lotua ha mālohi mo e tui ʻoku fie maʻu ke hokohoko atu ʻeku tuí. Naʻe ʻikai ke u lava ʻo ʻalu ki he lotú pe feohi mo e kāingalotú pe ko e kau faifekaú. Ne pau ke u fakatupulaki ʻeku tuí mo e fakamoʻoní ʻaki e lotú, lau folofolá, mo e ngaahi lea ʻa e kau palōfita ʻo onopōní—ʻiate au pē. Naʻe ʻikai ke u ʻalu ki ha ngaahi polokalama mahuʻinga mo ha ngaahi ʻekitivitī fakafiefia lahi.

ʻI he taimi naʻá ku hiki ai ki Loma ke hoko atu ki he ʻunivēsití, ne hoko ʻeku pīsopé ko ha kaungāmeʻa moʻoni naʻá ne tuʻu tafaʻaki ʻiate au ʻi he taimi naʻe ʻita lahi ai ʻeku ongomātuʻá. Naʻá ne akoʻi au ki hono mahuʻinga ke u ʻofa heʻeku ongomātuʻá ʻo tatau ai peé.

ʻI he taimi ne u toki papitaiso aí, naʻe omi ha kāingalotu tokolahi ʻo e uōtí ʻo poupouʻi au. Naʻá ku kau ki he kuaeá pea maʻu ha ngaahi kaungāmeʻa tokolahi ai. Naʻe ngaohi au ʻe heʻenau anga fakakaungāmeʻá mo e angaʻofá ke u ongoʻi lata.

ʻI he taimi ʻoku tau tuʻu maʻu ai ʻi he ngaahi akonaki ʻa Sīsū Kalaisí pea muimui ki Heʻene sīpingá ʻi hono ʻofaʻi mo tokangaʻi e niʻihi kehé, ʻe ʻilo ʻe he kau toki papi uluí mo e kau fiefanongó ʻoku tau fakahoko mo moʻui ʻaki e meʻa ʻoku tau akoʻí.

ʻOku haʻu ʻa ʻOtavio Kaluso mei ʻĪtali pea ʻokú ne lolotonga ngāue fakafaifekau taimi kakato.

ʻIkai ke Feʻunga Lelei

ʻĪmisi
Christ standing at the base of a tree with His followers. He is beckoning to Zacchaeus, a Publican of short physical stature, who kneels on a branch in the tree. The painting depicts the event wherein Zacchaeus climbed a tree in order to see Christ amidst a large throng of people.

Naʻá ku kau ki he Siasí ʻi hoku taʻu 13. Naʻá ku maʻu ha fakamoʻoni ki he ongoongoleleí, ka naʻá ku maʻu ha faʻahinga ongo vivili ʻa ia naʻe ʻikai ke u feʻunga ʻi he siasí. Naʻe ʻilo ʻe he tokotaha kotoa pē e ngaahi hivá mo e ngaahi talanoa fakafolofolá; ka naʻe ʻikai ke u ʻilo ʻe au. Naʻe ʻi ai ha manatu melie ʻa e tokotaha kotoa pē ki he ngaahi ʻekitivitī ʻa e Palaimelí pe ko e ngaahi lēsoni efiafi fakafāmili ʻi ʻapí; ka naʻe teʻeki ke u fai ha taha ʻo e ngaahi meʻa ko iá.

Kae mahulu hake aí, naʻe hangē ne maʻu ʻe he tokotaha kotoa pē ha ngaahi manako mo e fakakaukau tatau—taimi ʻe niʻihi ko ha ngaahi fakakaukau mālohi ʻaupito ʻa ia naʻe fehangahangai ia mo ʻeku fakakaukaú—fekauʻaki mo e meʻa kotoa pē mei he ngaahi heleʻuhilá mo e ngaahi meʻa fakapolitikale ki hono fakaʻuhingaʻi ʻo ha ngaahi potufolofolá. Ne u vakavakai holo ki he kakai kotoa pē ʻoku kamokamo honau ʻulú peá u fakakaukau, “Ko e kakai lelei kimoutolu pea ko e tokotaha lelei au. Ka ʻoku tau fuʻu kehekehe ʻaupito. ʻOku ʻikai totonu ke u ʻi heni.”

Naʻá ku fefaʻuhi mo e ngaahi ongo ko iá ʻi ha ngaahi taʻu lahi. Peá u manatuʻi mo toe lau e talanoa mei he Luke 19 fekauʻaki mo Sākeasí. Naʻe ʻikai manakoa koeʻuhí he ko ha tangata tānaki tukuhau ia, pea naʻe lau ia ko ha tokotaha fai angahala. Ka ʻi he taimi naʻe hāʻele atu ai ʻa Sīsū ʻi hono koló, naʻe kaka ʻa Sākeasi ʻi ha fuʻu ʻakau ke mamata mei ʻolunga ʻi ha haʻofanga kakai. Naʻe ʻikai ke ne tokanga ki he fakakaukau ʻa e niʻihi kehé ʻo kau kiate iá. Naʻe makatuʻunga mei heʻene kaka ko ʻeni ʻi he fuʻu ʻakaú—ʻo mavahe mei he haʻofanga kakaí—ʻa e lava ke ne maʻu ha aʻusia fakaʻofoʻofa mo fakatāutaha mo e Fakamoʻuí. Naʻá ku fakatokangaʻi ʻi heʻeku lau iá naʻe ʻikai ke haʻu ʻeku ongoʻi tuēnoá meia Kalaisi. Naʻe manavaʻofa mo faʻa fakamolemole ʻa Sīsū. Naʻá Ne fekumi mālohi kiate kinautolu naʻe fakamāuʻi mo tekeʻi ki he tafaʻakí—ʻa kinautolu naʻe hā ngali kehé.

Ne toe ʻi ai pē mo e ngaahi taimi kehe ne u ongoʻi tuēnoa ai. Ka ne u ako ʻa e ngaahi meʻa ʻokú ne ʻai au ke u kehé—ko hoku fōtungá, ko e anga e sio mai e niʻihi kehé kiate aú, ko e ngaahi meʻa ne u manako aí, mo e anga ʻeku fakakaukau ki he māmaní—ʻoku ʻikai ko ha ngaahi ʻuhinga ʻeni ke u mavahe ai. Ko e ngaahi ʻuhinga ʻeni ʻoku fie maʻu kotoa ai kitautolu ʻe he Siasí, mo hotau ngaahi talēniti kehekehé, mālohingá, mo e fakakaukaú.

ʻOku nofo ʻa ʻIleini Vikia ʻi ʻIutā, USA.