2013
Te u Lava Fēfē ʻo Hoko ko ha Faifekau Lavameʻa?
ʻOkatopa 2013


Te u Lava Fēfe ʻo Hoko ko ha Faifekau Lavameʻa?

ʻOku nofo ʻa e taha naʻá ne faʻú ʻi Meini, USA.

Neongo pe ko e hā e lahi ʻeku ngāue mālohi mo hoku hoá, ka ne fakasītuʻaʻi ʻe he taha kotoa ʻema pōpoakí. Ko e hā ha meʻa te ma fai ke ma hoko ai ko ha ongo faifekau lavameʻa?

Naʻá ku ʻi he ngāue fakafaifekaú ʻi ha taʻu ʻe taha mo e konga nai peá u tofanga ai he taimi mātuʻaki faingataʻá ni. Ne ma tofanga ʻi ha taimi lotosiʻi mo veiveiua—toki ʻosi pē ia ʻo e faʻahitaʻu momoko ʻīʻií pea hoko mai e faʻahitaʻu failaú. Pea ne tatau ai pē pe ko e hā e lahi ʻeku ngāue mo hoku hoá, naʻe fakasītuʻaʻi hangatonu ʻe he taha kotoa naʻá ma fakalea ki ai, ʻa ʻema pōpoakí. Naʻá ma ʻilo ʻi he taimi naʻá ma fakataha ai mo e kau faifekaú naʻe lele lelei ʻenau ngāué. Naʻe ʻikai ke u lava ʻo fakakaukauʻi ha toe ʻuhinga naʻe ʻikai ke ma lavameʻa aí. Kuó u ngāue fuoloa feʻunga ke u lea lelei ʻaki e lea fakafonuá, naʻá ku vālelei mo hoku hoá, kuó ma ʻosi fokotuʻu ha vā-fefalalaʻaki mo e kāingalotú, pea ne ma feinga ke muimui ki he Laumālié ʻo talangofua pau ki he ngaahi tuʻutuʻuni ʻo e ngāue fakafaifekaú.

Ka ne tatau ai pē pe ko e hā ne ma faí, naʻe fakasītuʻaʻi kimaua ʻi he tuliki kotoa. Naʻá ku tuku e loto mamahí ni ke ne ikunaʻi au ʻi he hili ha ngaahi uike lahi ʻo e meʻá ni. Naʻá ku kaila ʻi he lolotonga ha taha ʻo ʻema houa palaní, “Ko e hā hano ʻaonga? He ʻikai pē fanongo mai ha taha ia.” Ka naʻe pehē mai hoku hoá, ʻi heʻene fakakaukau lelei ange ʻiate aú, “ʻOkú ta fokotuʻu e ngaahi taumuʻá ke fakahaaʻi ʻeta tuí. ʻOkú ta fakahoko ʻeta ngaahi taumuʻá ke lau hota ngaahi tāpuakí.”

Ko e taimi naʻá ku fakakaukau ai ki heʻene ʻiló, naʻá ku fakatokangaʻi ta ne u fakaʻaongaʻi ha meʻafua hala ke fuaʻaki ʻeku lavameʻa ʻi heʻeku hoko ko e faifekaú. ʻOku ʻomi ʻe he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú ha lisi ʻo ha ngaahi ʻulungaanga ʻo e kau faifekau lavameʻá,1 pea naʻá ku fakatokangaʻi ai ʻoku mapuleʻi ʻa e ngaahi ʻulungaanga kotoa ko iá ʻe he faifekaú. He ʻikai ke u lava ʻo puleʻi ʻa hono tali pe ʻikai tali ʻe he kakai ʻi hoku misioná ʻa e pōpoaki ʻo e ongoongoleleí, ka teu lava ʻo puleʻi ʻa e faʻahinga faifekau te u fili ke u hoko ki aí. Naʻe fakahaaʻi mai ʻe hoku hoá ʻe hanga ʻe ha tui lahi ange kia Sīsū Kalaisi mo e fakahoungaʻi ʻo ʻEne ngaahi tāpuakí ʻo ʻai ke u fakatokangaʻi ʻa e ngaahi founga kuó u ʻosi hoko ai ko ha faifekau lavameʻá.

ʻOku Fakamaamangia ʻe he Tuí ʻa e Ngaahi Maná

Naʻe fakatupu loto fakatōkilalo ke u fakatokangaʻi ʻa e tōnounou ʻeku tuí. Naʻá ku kumi ha ngaahi tafaʻaki te u lava ai ʻo fakamālohia ʻeku tuí, peá u ʻilo ko e taimi ʻoku ʻikai hoko ai e ngaahi meʻá fakatatau mo e palaní, naʻá ku tuku ke u lotosiʻi. ʻOku pehē ʻe he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: “ʻE hanga ʻe he lotofoʻí ʻo fakavaivaiʻi hoʻo tuí. Kapau te ke ʻai ke toe tōlalo ange ai ʻa hoʻo ʻamanakí, ʻe hōloa ʻa e ola lelei hoʻo ngāué, ʻe vaivai ho lotó, pea ʻe toe faingataʻa ange ke ke muimui ki he Laumālié.”2 Naʻá ku fakatokangaʻi ta neu tuku homa ngaahi faingataʻaʻiá ke ne fakavaivaiʻi ʻeku tuí.

Naʻá ku kamata lotua leva ha liliu ʻi he lotó mo ha tui lahi ange. Naʻá ku toe fakafalala foki ki he talaʻofa ʻoku fai he Molomona 9:21: “Ko ia ia ʻoku tui kia Kalaisí, ʻo ʻikai fakataʻetaʻetui ʻi ha meʻa ʻe tahá, ko e meʻa kotoa pē te ne kole ki he Tamaí ʻi he huafa ʻo Kalaisí, ʻe foaki ia kiate ia; pea ko e talaʻofa ʻeni ki he kakai fulipē, ʻio, ki he ngaahi ngataʻanga ʻo e māmaní.” Naʻe taki au ʻe he talaʻofá ni ke u lotua tāumaʻu ange ʻa e ngaahi tāpuaki mo e ngaahi mana naʻá ku ongoʻi mo hoku hoá ne ma fie maʻú, pea tānaki maʻu atu ai pē, “Ke fai pē ho finangaló.” Naʻe tokoniʻi au ʻe he ngaahi lotú ni ke u tali e liliu ʻi he ngaahi palaní mo e ngaahi faingataʻá ʻaki ha tui lahi ange, ʻo ʻiloʻi ʻoku tali maʻu pē ʻe he Tamai Hēvaní e ngaahi lotu ʻo e tuí—ʻo aʻu ai pē ki he taimi ʻoku fai mai ai e talí ʻi ha ngaahi founga ʻoku ʻikai ke tau ʻamanaki ki ai. Naʻá ku malava lahi ange ke fakatokangaʻi e ngaahi founga ʻoku tataki ai kitautolu ʻe he ʻEikí ʻi hotau kuongá.

ʻI heʻeku ngāue ke fakamālohia ʻeku tuí, naʻá ku maʻu ha fakamatala lelei mei he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí ʻoku moʻoni: kapau te ke hiki hoʻo ngaahi fakaʻamú, ʻe hiki hake e tuʻunga lelei hoʻo ngāué, ʻe tupulaki hoʻo holí, pea te ke lava ʻo muimui lelei ange ʻi he Laumālié. ʻIkai ngata ai, naʻá ku toe fakatuʻamelie lelei ange ki he ngāue fakafaifekaú mo ʻeku ngāue fakafaifekaú ʻi he taimi naʻá ku lava ai ʻo fakatokangaʻi mo fakahoungaʻi ʻa e ngaahi mana naʻe hoko fakaʻahó.

ʻOku Fakafepakiʻi ʻe he Houngaʻiá ʻa e Meheká

Naʻe kamata ke fakahā mai ʻe he ʻEikí kiate au ʻokú Ne fakahoko ha ngaahi mana maʻa kimaua he ʻaho takitaha—ka naʻe ʻikai ke u lava ʻo fakatokangaʻi kae ʻoua kuó u feinga lahi ke fakahoungaʻi moʻoni. Ko hono fakahaaʻi ʻo e houngaʻiá ʻoku ʻikai ko ha ʻulungaanga pe ngaahi tōʻonga lelei ʻataʻata pē. Ko e taimi naʻá ku fakahaaʻi ai ʻeku fakahoungaʻi ʻo e ʻEikí mo e niʻihi kehé, naʻe fakaivia au. Naʻá ku fakatokangaʻi naʻá ku loto vēkeveke ʻi he kau faifekau kehé ʻi he taimi ne nau lavameʻa aí kae ʻikai meheka (vakai, ʻAlamā 29:14, 16). Naʻá ku lava ʻo nofotaha ange ʻi he meʻa ne u maʻú mo e meʻa naʻe hokó kae ʻikai ko e meʻa naʻe ʻikai ke u maʻú mo ia naʻe fehalākí.

Naʻá ku ʻilo ʻoku tokoniʻi kitautolu ʻe he houngaʻiá ke ʻoua te tau fakatauhoa ki he kakai kehé. Ko e ngaahi taimi ko ia naʻe ʻikai ke u ongoʻi ai ko ha faifekau lavameʻá, naʻe meimei ke hoko ia koeʻuhí he naʻá ku pehē pē kiate au, “ʻOku ʻikai ke u ngāue lelei hangē ko kinautolú,” pe, “ʻOku nau lelei ange kinautolu he meʻá ni ʻiate au.” Naʻá ku toe ako foki neongo ko e founga ʻa e ʻEikí ke ʻomai ha ngaahi sīpinga māʻoniʻoni ke tau faʻifaʻitaki mo muimui ai, ko e founga ʻa Sētané ke ʻahiʻahiʻi kitautolu ke tau fakafehoanaki mo e niʻihi kehé ke fakafuofuaʻi hotau mahuʻingá pe lavameʻá. Ka ʻoku mahino ʻa e Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí ʻi he meʻá ni: “Fakaʻehiʻehi mei hono fakafehoanaki koe ki he kau faifekau kehé pea mo hono fakafehoanaki e ngaahi ola ʻo hoʻo ngaahi ngāue ʻoku hā ki tuʻá, ki he ola ʻo ʻenau ngaahi ngāué.”3 Ko hono fakaʻosí, naʻe tokoniʻi au ʻe he lotohoungaʻiá ke tuku ʻa e hīkisiá mo fakamanatuʻi mai ko e ʻEikí ʻoku pule ʻi Heʻene ngāué. Naʻe ʻikai fie maʻu ia ke u meheka koeʻuhí he naʻe hangē naʻe lavameʻa ange hoku kaungā faifekaú.4

Ko e Fua Totonu ʻo e Lavameʻá

Ki muʻa pea liliu ko ʻeni ʻeku fakakaukaú, naʻá ku fuʻu tokanga ki ha faʻahinga tāpuaki pau pea ngalo ai ʻiate au ke ʻāʻā hoku matá ʻi he ngaahi founga kehe naʻe tali ai ʻe he ʻEikí ʻeku ngaahi lotú mo tāpuekina ʻema ngāue fakafaifekaú. Fāifai, pea kamata tāpuekina ʻe he ʻEikí e ngāue fakafaifekau ʻi homa feituʻú ʻi ha ngaahi founga lelei mo taʻe ʻamanekina. Naʻá ma maʻu ha kakai naʻa nau fie tali ʻema pōpoakí, ka ne u ʻosi ako he taimi ko iá ke ʻoua ʻe fua ʻeku lavameʻá ʻaki e ngaahi fili ʻa e kakai kehé.

Naʻe fakamatala ʻe Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) ha faleʻi ha palesiteni fakamisiona ʻe taha kau ki he ngāue fakafaifekaú: “Fai pe homou lelei tahá, ʻa homou lelei taupotutahá. Fai hoʻomou ngaahi lotú mo mou ngāue mālohi pea tuku ʻa e ututaʻú ki he ʻEikí.”5 ʻOku akoʻi ʻe he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí ha meʻa meimei tatau fekauʻaki mo e kau faifekau lavameʻá: “[Fai homou lelei taupotu tahá ke ʻomi e ngaahi laumālié kia Kalaisi, pea feinga faivelenga ke ako mo fakalakalaka]”6

Kapau te u loto fie fakatomala, kapau te u lava ʻo fakahā ki he ʻEikí ʻoku ou fai ʻeku lelei tahá, te u ongoʻi lotolahi ne u hoko ko ha faifekau lavameʻa—tatau ai pē pe ʻe tali ʻe he kakaí ʻema pōpoakí. Ko e fua ʻo ʻeku lavameʻá ʻi ha ngaahi founga lahi, ʻe lava pē ke ʻilo ʻi heʻeku loto fie fakatomala mo loto ke kei ngāué.

ʻOku lahi haʻaku ngaahi mana mei he taimi ʻo ʻeku ngāue fakafaifekaú, kuo ʻosi lekooti heʻeku tohinoá. Ko e taimi naʻá ku feinga ai ke faivelenga mo loto houngaʻia angé, naʻá ku maʻu ha fakakaukau lelei ange, naʻá ku fakaʻehiʻehi mei he lotofoʻí, pea naʻá ku ongoʻi lahi ange ʻa e Laumālié ʻi he ngāué. Naʻá ku fakatokangaʻi ko e meʻa ʻoku akoʻi ʻe he Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí ʻoku moʻoni: “Ko e taimi koē kuó ke ʻosi fai ai ʻa ho lelei tahá, te ke kei fetaulaki pē mo ha ngaahi meʻa fakalotomamahi, ka heʻikai ke ke lotomamahi ʻi he ngāue ʻokú ke faí. ʻE lava ke ke ongoʻi fakapapau ʻoku hōifua mai ʻa e ʻEikí ʻi he taimi ko ia ʻokú ke ongoʻi ai e ngāue ʻa e Laumālié ʻo fakafou mai ʻiate koé.”7 Pea ko e taimi naʻá ku ongoʻi ai ʻoku hōifua ʻa e ʻEikí kiate aú, naʻá ku malava ke kātekina ha faʻahinga ʻahiʻahi pē.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí: Ko ha Fakahinohino ki he Ngāue Fakafaifekaú (2004), 12.

  2. Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí 12.

  3. Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí 12.

  4. Vakai, Jeffrey R. Holland, “Ko e Kau Ngāue ʻi he Ngoue Vainé,” Liahona, Mē 2012, 31.

  5. Gordon B. Hinckley, “Kumi ʻa e Fanga Lamí, Fafanga ʻa e Fanga Sipí,” Liahona, Siulai 1999, 118.

  6. Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí 12.

  7. Malangaʻaki ʻEku Ongoongoleleí 12.

Ko e fua ʻo ʻeku lavameʻa ko e faifekaú, ʻi ha ngaahi meʻa lahi, ʻe lava pē ke ʻiloʻi ʻi heʻeku loto fie fakatomala mo loto ke kei ngāué

Ngaahi taá naʻe fai ʻe Del Benson