2013
ʻOku ou Kapekape …
ʻOkatopa 2013


Kae ʻOua Ke Tau Toe Feʻiloaki

ʻOku ou Kapekape …

Naʻe piki maʻu e kapekapé ki heʻeku ngaahi leá ʻo hangē ha mohukú ki he fulufulu ʻo e kulií

Naʻe mamahi hoku lotó ʻi he fōtunga mei he fofonga ʻeku fineʻeikí. ʻOhovale. Mamahi. Taʻefiemālie. Ne nau ʻasi tahataha mei hono fofongá pea nau toki fakataha ki ha ongo pē taha—taʻefakaʻapaʻapa.

Neongo ʻene akoʻi au ʻi hoku taʻu kotoa ʻe 15 ke u fakaʻapaʻapa ki he Tamai Hēvaní ʻi he leá mo e tōʻongá, ka ne u tuʻu kuó u, halaia ʻi heʻeku tuku e foʻi lea taʻefeʻungá ke tō mei hoku loungutú.

Naʻe ʻikai ko ʻeku ʻuhingá ke u kapekape. Naʻe ʻikai ke u teitei fakaʻaongaʻi ha lea kovi ki muʻa he taʻu ko iá. Ka naʻá ku ngāue ʻi he faʻahitaʻu māfana ko iá ki he Potungāue Toutai mo e Tulimanu ʻo ʻIutaá peá u maʻu ai e tōʻonga ko iá mei he tamaiki tangata kehe naʻa mau kaungā ngāué.

Ko ʻemau tefitoʻi ngāué ko e tutuʻu e vao matolú (burdock) he ongo kauhala ʻo e ngaahi hala lalahí. Naʻa mau pehē leva ko e Arctium minus ko ha vao ʻoku mātuʻaki kovi. ʻOku tupu pupupupu ʻi he meimei feituʻu kotoa pē, pea ʻokú ne kāsia ʻa e meimei ʻakaú kotoa. ʻOku piki maʻu ki ha faʻahinga meʻa pē ʻe ofi mai.

Naʻa mau fakafepakiʻi e meʻá ni ʻi he faʻahitaʻu māfaná kotoa ʻaki haʻamau toʻo ha ngaahi huo sāvolo, pea aʻu ʻo mau fuʻu ongosia—pea mo lea kovi. Naʻá ku ʻuluaki ongo taʻefiemālie ki he ngaahi lea hoku ngaahi kaungā ngāué. Hoko ai mo haʻaku kātakiʻi pē. Fāifai, peá u fakaʻaongaʻi ia. ʻI he fakaʻosinga ʻo e faʻahitaʻu māfaná, kuo hoko e kapekapé ia ko e konga ʻeku tōʻonga moʻuí ʻo hangē ko e piki maʻu ʻa e mohuku matolú (burdock burs) ki he fulufulu ʻo e kulií.

Neongo ia, naʻe hanga ʻe he tali ʻeku faʻeé ki heʻeku ngutu kapekapé, ʻo fakapapauʻi mai ʻoku fie maʻu ke u liliu.

Naʻe ʻikai faingofua. He ko e kapekapé ʻoku ʻikai ko ha lea pē ke fili. Ko ha toe tōʻonga ia ʻo e fakakaukaú. ʻOku fakafōtunga ʻetau ngaahi fakakaukaú ʻe he pōtalanoa ʻoku tau fakangofua ke fai ʻi heʻetau moʻuí, ngaahi foʻi lea ʻoku tau laú, pea mo e ngaahi ʻata ʻoku tau mamata aí. Naʻe ʻikai hano taimi kuó u fakatokangaʻi ʻoku fie maʻu ke u liliu e meʻa naʻá ku fakaafeʻi ki heʻeku fakakaukaú kapau ʻoku ou fie maʻu ke liliu e faʻahinga lea ʻoku ou fakaʻaongaʻí.

Kae fakamālō, he naʻá ku mālohi ʻi he ʻalu ki he lotú mo e seminelí. Kuo fakakāsiaʻi ʻe he kapekapé ʻa e ngaahi fakakaukau māʻolunga angé, ka ne hanga ʻe heʻeku ʻi he ʻātakai ne u feohi ai mo e ngaahi fakakaukau māʻolunga angé, ʻo fakaʻatā ke nau toe aka heʻeku moʻuí. Naʻá ku tokangataha ki he lau fakaʻaho e folofolá mo e lotú. Naʻá ku fakamamaʻo mei he heleʻuhila mo e ngaahi polokalama televīsone naʻá ne ʻomi ʻa e ngaahi fakakaukau koví.

Ne u fakatokangaʻi māmālie pē ʻa e fakalakalaka ʻeku leá. ʻI he fakaʻosinga ʻo e taʻú, kuó u ʻataʻatā mei he tōʻonga moʻuiʻaki e kapekapé.

Kuó u ako ha meʻa lahi fekauʻaki mo e mālohi ʻo e ngaahi leá talu mei he aʻusia ko iá. ʻE lava ʻe he ngaahi leá ʻo fakamamahiʻi pe fakamoʻui. Te nau lava ʻo tuku hifo e kakaí, pe te nau lava ʻo tō ha tenga ʻo e ʻamanaki leleí mo e ʻofá.

ʻOku ou mālieʻia ʻi hono ui e Fakamoʻuí, ʻa e Tupuʻanga ʻo e langí mo e māmaní, ko e Folofolá (Word) (vakai, Sione 1:1–4; T&F 93:6–11).

Kuó u ʻilo ko e fakapapaú ʻoku ʻi ai hano ʻuhinga lelei pea mo ha ʻuhinga kovi. ʻOku tau fakapapau ke tala ʻa e totonú ʻi he fakamaauʻanga fakalaó. ʻOku tau fakapapau pe palōmesi, ke tauhi e ngaahi fekau ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ʻoku tau papitaiso aí. Ko e meʻa tatau pē, ʻoku tau fai ha ngaahi palōmesi toputapu ke tauhi ʻetau ngaahi fuakava fakatemipalé ka tau maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki maʻongoʻonga taha ʻa e Tamai Hēvaní.

Ka ko hono fakalūkufuá ʻeni: ʻOku tau hoko ʻo tatau ange mo e Folofolá he taimi ʻoku hanga ai ʻe heʻetau leá ʻo fakalāngilangiʻi Ia mo fakafōtunga mai Hono nāunaú.

Faitaaʻi ʻe Anna Laurent