Era Masu ga ka Lako
Me vaka ni da lewe ni Matabete vakaitamera, me da cakacakataka na vosa, kakua ni rogoca walega. Me da masu; ka qai lako ka kitaka.
Kemuni na taciqu, e ka dokai vei au na galala e soli vei au me’u vosa vei kemuni e na yakavi edaidai. Sa dua na ka rekitaki me da raica ni vutucoqa sara tu ga na Vale ni Koniferedi totoka oqo mai vei ira na gone kei ira na qase ka ra taura tu na matabete ni Kalou. Na noqu kila ni ra soqoni tale tikoga e na soqoni vata oqoe naveiyasai vuravura raraba na veilawalawa vata oqo e kauta mai vei au e dua na yalo ni nanuma na itavi. Sa noqu masu me na tubera na noqu vakasama ka vakauqeta na noqu vosa na veivakauqeti ni Turaga.
E na vica vata na yabaki sa oti, e na dua na ilesilesi ki Tahiti, keirau a veivosaki tiko kei na neitou peresitedi ni daukaulotu, o Peresitedi Raymond Baudin me baleti ira na lewei Tahiti. Era kilai tu me ra dua na matatamata dau veisokoyaki duadua e vuravura taucoko. A tovolea tiko o Baraca Baudin, o koya e dau vosa ga vaka-Varanise kei na vosa vaka-Tahiti ka vakalailai sara na vosa vakaperitania, me vakamacalataka vei au na ka vuni me baleta na nodra qaqa na kavetani ni Tahiti. E kaya kina, era sa veivakurabuitaki dina e na voravora sara tu beka na draki, era na cicila tu beka na boto ni waqa, e na sega beka na iyaya me vukea na veisokoyaki, ia na veika ga era vakila tu e lomadra kei na kalokalo ni lomalagi, ia era na masu ga ka lako. E cavuta vakatolu na malanivosa koya, E koto e dua na lesoni e na mala ni vosa koya. Eda na gadreva me da masu ka da qai cakacaka. E rau ka bibi ruarua.
Na yalayala mai na Vosa Vakaibalebale e vakayaloqaqataki keda:
Mo vakararavi vei Jiova e na vu ni yalomu: ka mo kakua ni vakararavi ki na nomu yalomatua. Mo vakarogotaka vua na nomu sala kecega, Ia e na vakadodonutaka na nomu ilakolako ko koya.
Eda na gadreva ga me da raica na itukutuku ka volai e na 1 Tui me da nanuma tale na ivakavuvuli e na noda muria na ivakasala ni Turaga, ni da masu ka qai lako, e na vinaka vei keda kece na veika e na basika kina. Eda wilika kina ni sa tara na vanua e dua na dravuisiga ca sara. E muria mai na lauqa. A ciqoma kina o Ilaija na parofita mai vua na Turaga ka kena irairai vua ni dua na ivakaro veivakurabuitaki: o cavu tu mo lako ki Sarifaci … : raica ka’u sa vakarota vua e dua na yada mai kea me vakani iko. Ni sa kunea rawa na yada, a kaya vua o Ilaija, mo kauta mada mai vei au e dua na wai lailai e na bilo, me’u gunu.
Ia ni sa lako yani ko koya me kauta mai, sa kaci tale vua ko koya, ka kaya, Mo kauta talega mai vei au e na ligamu e dua na tiki ni madrai.
Na nona sauma mai e vakaraitaka sara ga na nona leqa e na nona vakamacalataka ni sa vakarautaka sara tiko ga na itoioti ni kakana me rau na kania kei na luvena tagane, oti e rau sa na mate.
E na sega sara beka ga ni vakaibalebale vua na vosa nei Ilaija: Mo kakua ni rere; mo la’ki cakava me vaka na nomu vosa; ia mo cakava mada e liu vei au e dua na keki lailai, ka kauta mai vei au, mo qai vakarautaka e muri na kemudrau kei na luvemu.
Ni sa kaya vakaoqo ko Jiova na nodra Kalou na Isireli, e na sega ni oti na saqa madrai droka, e na sega talega ni maca sobu na tavaya waiwai, ka me yaco mada na siga e na vakatauca na uca ko Jiova ki vuravura.
A sa lako ko koya, ka kitaka me vaka na vosa i Ilaija: a sa kana tiko ko Ilaija, kei na yalewa, kei iratou na nona lewe ni vale, ka bogi vuqa.
“Sa sega ni oti na saqa madrai droka, ka sega ni maca sobu na tavaya waiwai.2
Kevaka beka me’u na tarogi kemuni se na malanivosa cava beka e na iVola i Momani e dau wiliki vakalevu, au nanuma ni ivakamacala e na1 Nifai me baleti Nifai, o i rau na tuakana, na tamana kei na ivakaro me ratou la’ki kauta mai na peleti parasa mai vei Lepani. E rairai beka ni vuna na noda dau yalataka e na veigauna e so me da wilika tale na iVola i Momani. E wasoma ni da dau tekivu ga e na iMatai ni Nifai. Ia na ka dina sara ni na kune ga e na veimalanivosa era tu kina na kena gadrevi me da masu ga ka lako ka kitaka. E kaya ko Nifai, “Au na lako ka kitaka na ka sa vakarota na Turaga, ka ni’u kila ni sa dau vakarautaka na Turaga na sala me ra rawata kina na luve ni tamata na ka kece sa vakarota vei ira ko koya.3
Eda nanuma vinaka tiko na ivakaro. Eda nanuma vinaka tiko na nona rogoca. Eda nanuma vinaka tiko na veika a qai yaco kina.
E na noda gauna oqo, sa levu tu na ivakaraitaki me baleta na veika era sotava o ira era masu ka ra qai lako ka vakayacora. Au na wasea mada vata kei kemuni e dua na itukutuku veilauti ni dua na matavuvale totoka ka ratou vakaitikotiko e na korolevu o Perth, e Ositerelia, e na 1957, ni vo e va na vula me vakatabui na valetabu e Niu Siladi, a peresitedi voli kina ni tikina ni daukaulotu e Perth o Donald Cummings, na tamadratou. Eratou sa nanamaki sara tiko o koya, na watina kei iratou na vuvale me ratou na tikoe na vakatabui ni valetabu, e dina ni ratou dravudravua sara toka. A sa tekivu me ratou masu, cakacaka, ka maroroi ilavo. Eratou volitaka na nodratou qavuni motoka ka kumuna vata na ilavo kece e rawa ni ratou rawata, ia ni sa vo e dua na macawa me ratou lako, e se vo tale tiko me ratou kumuna e 200 na paudi. A rawa na nodratou sasaga mai na rua na isolisoli sega ni namaki ka ya 100 na paudi, eratou a rawata na nodratou sasaga e na kena gauna donu. A lewa o Baraca Cummings me sa biuta na nona cakacaka ni a sega ni soli vua na gade me baleta na ilakolako o ya.
Eratou vodo sitimanivanua takosova na vanua vakaitamera o Ositerelia, eratou yaco yani ki Serene ka sota e kea kei na so tale na lewenilotu ka ra lako tale tikoga ki Niu Siladi. Eratou okati vata kei ira na isevu ni kai Ositerelia me ra papitaisotaki e na vukudra na mate e na valetabu mai Niu Siladi o Baraca Cummings kei na nona vuvale. Eratou isevu talega vei ira na lako mai vakayawa me ra ciqoma na nodra edaumeni e na valetabu mai Niu Siladi. Eratou masu, eratou vakavakarau, ka ratou qai lako.
Ni ratou lesu mai ki Perth na vuvale na Cummings, a kunea o Baraca Cummings e dua na cakacaka vou ka vinaka cake. A se peresitedi tikoga ni tikina e na ciwa na yabaki e muri e na noqu lesi me’u kacivi koya me imatai ni peresitedi ni iTeki na Perth Ositerelia.4 Au vakabauta ni ganita vakavinaka na nona sa imatai ni Peresitedi ni Valetabu e Perth e na gauna oqo.
E basika na vosa veivakauqeti mai na iyaloyalo na, Shenandoah: Kevaka eda sega ni vakatovolea, eda na sega ni cakava; ia kevaka eda na sega ni cakava, na cava eda tiko kina eke?
E na gauna oqo era sa sivia na 60,000 na daukaulotu tudei era sa veiqaravi tu vua na Turaga e vuravura raraba. E vuqa sara vei ira na ilawalawa oqo era vakarorogo tiko mai e na bogi ni kua ka ra sarava tiko na iwasewase ni soqoni ni matabete ni Koniferedi Raraba. Era masu ka ra qai lako, era nuitaka tiko na Turaga me baleta na vanua era talai kina ka nuitaka na nodra peresitedi ni daukaulotu e na vanua me ra veiqaravi kina e na nodra tabana ni kaulotu.E na maliwa ni veivakatakila me baleta na nodra ilesilesi tabu e koto kina e rua na malanivosa ka’u dau taleitaka. Erau tiko ruarua e na Vunau kei na Veiyalayalati.
Na imatai e koto e na wase e 100. O na nanuma beka ni rau a sa yali tiko mai na nodrau dui vuvale me dua na gauna balavu o Josefa Simici kei Sidney Rigdon, ka rau sa leqataki ira sara tiko vakalevu. A vakatakila kina vei rau na Turaga na veivakadeitaki oqo, e dau solia na vakacegu vei ira kece sara na daukaulotu e na Lotu raraba:
“Raica sa kaya vakaidina na Turaga vei kemudrau… . na wekaqu; era sa bula vinaka tiko na nomudrau vuvale; io era sa tiko e na qeteqete ni ligaqu ka’u na vakayacora vei ira na veika sa dodonu vei au; raica sa tu vei au na kaukauwa kecega.5
Na ikarua e kune e na ika 84 ni wase ni Vunau kei na Veiyalayalati: “Ia ko koya sa vakacegui kemudou sa vakacegui au talega, ni’u sa lako vata tiko kei kemudou. Au na tiko e yasamudou imatau ka tiko talega e yasamudou imawi; ia na noqu Yalo Tabu e na tiko e yalomudou, era na vakavolivoiti kemudou na noqu agilosi ka laveti kemudou cake.6
E veivakauqeti dina na veiqaravi vakadaukaulotu e vakayacora o Walter Krause, ka vakaitikotiko mai Prenzlau e Jamani. E a sa yabaki 92 oqo o Baraca Krause ka vakairogorogo na nona yalodina vua na Turaga. E na nona ilesilesi vakapeteriaki sa solia oti e sivia ni udolu na veivakalougatataki vakapeteriaki vei ira na lewenilotu ka ra tu e na vuqa na veiyasa i Iurope.
Ni sa sega tu na nodratou vale ni oti na iKarua ni Valu Levu, me vakataki ira ga e lewelevu e na gauna koya, eratou sa la’ki vakaitikotiko o Baraca Krause kei na nona vuvale e na dua na nodra keba na ise ni valu e Cottbus ka sa tekivu kina me ratou dau lako ki Lotu. E na loma ga ni dua na gauna lekaleka sa kacivi sara me liutaka na Tabana na Cottbus e na Lotu. E na va na vula e muri, e na Noveba ni 1945, ni se tu saraga vakaca na matanitu a lako mai vei Baraca Krause na Peresitedi ni Tikina o Richard Ranglack ka taroga na nona vakasama me baleta na nona rawa ni lako e na kaulotu. E vakaraitaka mai na isau ni nona taro o Baraca Krause na nona yalodina e na Lotu. E a kaya kina vaqo, E sega tale mada ga ni gadrevi me’u vakasamataka. Kevaka e gadrevi au na Turaga, au na lako.
A lako e na imatai ni Tiseba,1945, e tawa tiko e na nona taga e 20 na dola ni Jamani ka vica na tiki ni madrai mamaca. A solia vua e dua na lewe ni tabanalevu e dua na kote ni katakata e biuta tu mai e dua na luvena tagane ka a bale mate e na ivalu. A solia vua e dua na pea ivava e dua tale na lewenilotu dau cula ivava. E na veiyaya oqori, kei na rua na sote, rua na itavoi, ka rua na pea sitokini, a gole yani kina me la’ki kaulotu
E na dua na gauna e na loma ni vulaililiwa, a taubale kina mai Prenzlau ki Kammin e dua na koro lailai e Mecklenberg ka ra tiko kina e na soqoni ka a vakayacori e lewe 46. A yaco yani o koya e na bogi oqori ni sa karobo makawa na vanua, ni oti na nona a taubale tiko e na loma ni ono na aua e na veigaunisala e so ka qai tinia na nona takosova e dua na iteitei ka sa siviyarataki tu. Ni sa voleka yani ki na koro, a yacova yani e dua na vanua rarama ka rabailevu, e rawarawa sara na kena taubaletaki, ka mani yacova yani na nona vale e dua na lewenilotu me moce kina e na bogi oya.
E na mataka ka tarava a tukituki kina e na nona katuba na lewenilotu na ivakatawa ni vanua ni vakasasa, ka taroga, “Dou vakavulagi tiko beka?
“Io,” e a kena isau mai.
A tomana na ivakatawa ni vanua ni vakasasa, “Lako mada mai ka raica na vanua e lakova mai. Na vanua rarama ka rabailevu a taubaletaka mai o Baraca Krause, e dua na drano levu ka sa cevata tu, e a taya e na dua na gauna yani ki liu na ivakatawa ni vanua ni vakasasa e dua na qara e na loma ni drano me siwa kina. E a ceburaka yani na cagi na ucacevata ka ubia tu na qara me sega kina ni rawa vei Baraca Krause me a raica na vanua e rawa me a leqa kina. Na mawe ni yavana e lako sara ga e na bati ni qara ka vakadodonu sara ki na nona vale na lewenilotu, ka sega ni kila kina e dua na ka. E na bibi ni nona idrekedreke kei na nona ivava rapa, e na rawa saraga ni luvu kevaka me a toso tale vakalailai ki na qara ka sega ni raica rawa. A qai tukuna e muri ni a veitalanoataki sara vakalevu e na koro koya na veika a yaco oqo.7
E a sa ivakarau tudei tu ni bula nei Baraca Krause o ya me masu ka qai lako.
Kevaka e dua vei keda e nanuma ni sega ni ganiti koya se lomalomaruataka na nona rawa ni vakayacora na itavi ni ilesilesi e kacivi me veiqaravi kina vua na Turaga, me na dau nanuma tiko na dina vakalou oqo: A sa rawarawa vua na Kalou na ka kecega.8
E na dua na gauna se qai oti wale toka ga oqo au qai kila kina na nona sa mai takali o James Wormack na peteriaki ni iTeki na Shreveport Lousiana. A sa veiqaravi sara vakabalavu ka sa vakalougatataka e levu sara na bula e na veiyabaki yani ki liu a wasea kina vata kei Peresitedi Gordon B Hinckley, Elder Bruce R Mckonkie vata kei au o Peresitedi Spencer W Kimball e dua na ka a sotava e na nona lesi e dua na peteriaki ni iTeki ni Lotu na Shreveport Lousiana. E vakamacalataka o Peresitedi Kimball na nona veivakatarogi, nona vaqaqara, kei na nona masumasu, me rawa ni kila na loma ni Turaga me baleta na digidigi.e navuku ni dua na inaki, e sega kina ni dua vei ira na vakaturi mai e ganiti koya na ilesilesi oqo e na gauna oqo.
Sa toso tiko na siga; sa tekivu na soqoni e na yakavi bogi. E vakasauri na nona vuki o Peresitedi Kimball ki vua na Peresitedi ni iTeki ka kerei koya me vakatakila mada mai se o cei na turaga ka dabe toka e na iyatu dabedabe voleka sara toka yani ki muri. E sauma yani na peresitedi ni iteki ni o ya o James Womack, a kaya kina o Peresitedi Kimball, “O koya saraga e sa lesia na Turaga me nomu peteriaki ni iteki. Yalo vinaka me keirau sota e na rumu ni matabose e cake ni iteki ni oti na soqoni oqo.
E kidacala o Charles Cagle, na peresitedi ni iteki, ni o James Womack, e sega ni kune vua na irairai ni tamata rawata toka na nona bula. A vakamavoataki vakaca sara e na ivalu levu. Sa yali na ligana ruarua kei na yasa ni dua na tolo ni ligana, sa ca vakalevu sara na matana kei na dua na iwase ni daligana. E sega ni dua e via vakacurumi koya ki na koronivuli ni loya e na nona lesu mai, ia e a ikatolu e na nona kalasi e na Lousiana State University.
E na bogi o ya ni rau sota o Peresitedi Kimball kei Baraca Womack ka tukuna vua ni sa lesi koya na Turaga me peteriaki, a yaco e dua na veigaluvi balavu e na loma ni rumu. A qai kaya cake mai o Baraca Womack, “Baraca Kimball au nanuma ni dodonu me na vakataqara o Peteriaki na ligana e ului koya me vakalougatataka. O na raica ni sega tu na ligaqu me’u na tabaka kina na ulu.”
E na yalovosota nei Baraca Kimball, e a sureti Baraca Wormack kina me tucake mada e daku ni dabedabe ka dabe toka kina o Baraca Kimball. A qai kaya, “Baraca Womack tovolea mo kala mai ki liu ka raica kevaka e na rawa ni taqa mai uluqu na tolo ni ligamu. E a dua na ka na levu ni marau nei Baraca Womack, ni sa tara na ului Baraca Kimball na ligana, ka rogo mai kina na kaila, “Au rawa me’u yacovi kemuni! Au rawa me’u yacovi kemuni!”
“E dina sara e rawa mo yacovi au,” e a sauma yani o Baraca Kimball. “Ia kevaka e rawa mo yacovi au, e na rawa mo yacovi ira kece o na vakalougatataki ira. O au beka na tamata lekaleka duadua e na dabe e matamu.”
A qai tukuna vei keitou o Peresitedi Kimball ni gauna sa kacivaki kina e na koniferedi ni iteki na yacai James Wormack, “E vanataki cake na ligadra na lewenilotu e na nodra vakadonuya.”
E vakananumi lesu na vosa ni Turaga vei parofita Samuela e na gauna sa lesi kina o Tevita me tui kei Isireli: “Ni sa raica na ka e sau ko ira na tamata, ia sa raica na yalo ko Jiova.”9
Kemuni na veitacini, se cava ga na noda ilesilesi, e na dela ni noda rere se nanamaki, meda masu ga ka qai lako ka kitaka, ka nanuma tiko na nona vosa na iVakavuvuli, na Turaga o Jisu Karisito, o Koya ka a yalataka: “ka mo dou kila, au sa tiko vata kei kemudou e na veisiga kecega me yacova sara na ivakataotioti kei vuravura.”10
E na ivola i Jemesa eda sa vakasalataki kina, “Ia dou muria na vosa ka kakua ni rogoca walega, ka vakaisini kemudou kina vakai kemudou.”11
Me vaka ni da lewe ni Matabete vakaitamera, meda cakacakataka na vosa, kakua ni rogoca walega. Meda masu; ka qai lako ka kitaka.
E na yaca i Jisu Karisito, emeni.