E dua Tale na Cidroi
Sega ni dua vei keda e lomani se vakamareqeti vakalailai sobu mai vei ira tale e so mai vua na Kalou. Au vakadinadinataka ni lomani keda vakayadudua—malumalumu, nuiqawaqawa, vakaikoya ga, kei keda kece.
E dua na italanoa vakaibalebale guiguilecavi dredre ka talanoataka na iVakabula o ya na italanoa ni dua na cauravou gone ka lako vei tamana, kerea na nona iwase ni yau, ka biuta na matavuvale me la’ki “vakayagataka vaka sabusabu”1 na nona iyau taukeni. Na nona i lavo kei na i tokani era yali totolo sara na ka a sega ni namaka—e sa dau vaka tu ga o ya—sa qai yaco mai na siga ni veilewai—e dau vaka tu ga kina. E na lolovira ni veika kece qo sa qai mai dau susu vuaka, dua sa dau via kana, kau tani mai vua na veika vivinaka kei na ka vakaturaga ka sa “dau mai kania na kedra na vuaka.” Ia na vakacegu ya e sega tale ni qai ni soli vua.
E sa qai kaya e na yalo doudou na ivolanikalou “sa qai vakilai yalona mai.” E a sa guta dina me lesu i vale, nuitaka tu me na ciqomi ke lailai sara me vaka na dauniveiqaravi e na vale nei tamana. Na ivakatakarakara ni yalomalumalumu ka nuiqawaqawa nei tama ka sinai e na vakabauta e na nona cici yani me laki veitata kei koya ka regulaki koya sa dua na iyaloyalo vakaciriloloma e na italanoa taucoko e na vosanikalou. E tukuna tiko vei ira kece na luve ni Kalou, daulakosese se sega, na levu ni nona vinakati keda lesu tale na Kalou e na veitaqomaki ni Ligana.
Ia ni vakatabakidua na noda vakanananu ki na italanoa ni cauravou gone oqo, e rawa ni da guilecava, ke da sega ni qarauna, na i italanoa ni tuakana, me vaka e kaya na imatai ni iyatuvosa ni italanoa ni iVakabula, “E dua na tamata sa lewe rua na luvena tagane”—o Koya rawa talega ni tomana, “e rau a yali ruarua ka rau gadreva ruarua me rau lesu ki vale.”
Na luvena gone sa lesu mai ka sa tekivu na vakavakarau ki na dua na vakatakakana levu e na gauna sa basika mai kina na luvena qase cake. O koya ka sa gugumatua ka yalodina e na nona cakacaka tiko e na iteitei ka sa lesu tale ga mai. Na inaki ni ilakolako lesu ki vale e rau lakolako vata dina ga ni duidui na vanua e lako mai kina ia sa uto dina sara ni italanoa.
Ni se lako tiko yani ki vale sa rogoca na domo ni vakatagi kei na marau.
“A sa kaciva e dua vei ira na tamata, [e tiko na nona tamata] ka taroga na kena i balebale.
“A sa kaya vua ko koya [na tamata] , Sa lako saka tale mai na tacimu; ka sa vakamatea ko tamamu na luve ni pulumokau sa uro, e na vuku ni rau sa veikune tale ka rau sa bula vinaka.
“A sa cudru ko koya [na tuakana] ka bese ni curu; sa qai lako mai kina ki tautuba ko tamana, ka vakam asuta.”
O sa na kila na veitalanoa ka rau a qai cakava. E dina sara vua na tama oqo, na mosi me baleta na cauravou daumuria na lomana ka dro mai vale ka tiko kei ira na vuaka e sa toso cake na nona kila ni o tuakana, tuakana vuku, na tamata qaqa nei tacina ni se gone me vakataki ira na tuakada, e cudru ni sa lesu mai vale o tacina.
Sega. Au vakadodonutaki au. Na tuakana e sega soti ni cudru ni lako tale mai o koya kadua ki vale mai na cudru ni rau marautaka vakalevu na nona itubutubu na lesu mai ya. E lako mai vua na yalo ni tawa vakavinavinakataki kei na via vaka beka me vakalomalomani koya, na gone daucakacaka oqo—ia e dau cakacaka vakatabakidua-e guilecava e na dua na gauna lekaleka ni dodonu me na lako sivita na dukadukali, taqaya se veivakasisilataki. E guilecava e na dua na gauna lekaleka ni luve ni pulumakau kece e na belavu e sa nona tu ka vaka kina na isulu e na loma ni vale kei na mama kece e na loma ni drowa. E guilecava e na dua na gauna lekaleka ni nona vakabauta e tiko ka na tiko ga na kena isau.
Sega, o koya sa tu kece sara tu ga vua na ka mai na nona gugumatua, kei na ivalavala vinaka ni nona rawa ka, e leqa sara ga e na dua na ka ka na rawa beka ni vukei koya me tamata taucoko ni Turaga ka a sa bau volekata yani. Sa vo me dauloloma, kei na yaloloma, na icegu ni loloma ni rai yawa me raica ni qo e sega ni veiqati ni lesu tale mai. O koya e tacina. Ni a vakamasuti koya o tamana me raica, qo e sa mate sa qai bula tale. Sa yali ka sa qai kune tale.
Io na gone qo a sa kaivesu dina—e kaivesu ni ivalavala ca, lialia kei na bai ni vuaka. Ia o tuakana a bula tale tu ga e na dua na bula vesuki. E se sega ni rawa ni vagalalataki koya mai na nona ivesu. E se leqa sara tu ga mai na yaloka ni mata drokadroka ni qarikau ni veiqati.2 E lako mai na yalo ni vakayagataki mai vei tamana ka vaka me kau tani na nona dodonu mai vei tacina, ni sega sara ga ni vakakina. Sa vaka e vakalolomataki e na vosabeci vakailasu. Kevaka o ya sa vakataki Tantalus e dua na dautalanoa makawa mai Kirisi—e yaco e kumina na wai ia e karamaca tiko ga. E dua ka sa rairai marau tu beka e na nona bula ka sa cegu tu e na nona iyau levu, vakasauri sa yalo rarawa baleta wale ga ni dua tale e tu vinaka tale tu ga na nona i yau.
O cei beka ka dau vakasolokakana ki na daligada ka dau vakavuna na isolisoli ka dau soli tale vei dua me vakalailaitaka na veivakalougatataki eda ciqoma? O cei e dau vakavuna me vaka e dau matadredredre na Kalou vua e dua tale ka dau matacudrudru vei keda. O iko kei au daru sa kila vinaka o cei ya—o koya na vu ni lasu.3 O Lusefa, na keda meca kilai levu, mai na ivakatekivu e se tukuna ka tukuna tikoga vei keda kece, “Me vakarokorokotaki kina na yacaqu.”4
Sa dau tukuni ni vuvu e dua na ivalavala ca ka na sega ni dua e na tuvakarau me vakatusa ia na kena rabailevu e vakatura na dau vosavakaibalebale ni Denmark, “Kevaka me a mate ni katakata na vuvu, na vuravura taucoko e sa na tauvimate.” A kaya na Daunitalanoa ni Dauvolaiserekali ni Kenitaburi ni me vaka ni kovuta na vanua levu—e sa rawa ni cudruvaka kece na ka, wili kina na bula dodonu kei na taledi, ka na rawa talega ni vakararawataki mai na veika kecega wili kina na vinaka kei na marau.5 Ni ra sa rairai levu na ka kecega e da raica sa vaka me da rairai lailai ko ikeda.
E yaco vakacava na veika oqo dina ga ni da gadreva me kua ni yaco? Au nanuma rawa e dua na vuna o ya ni da raica na veika e bacani kina na noda bula e veisiga ka tukuna vei keda ni veika e da taukena e sega ni rauta. E dua se dua na ka e tukuna tikoga vei keda ni dodonu me da rairai totoka se vutuniyau, vakacaucautaki vakalevu se qoroi mai na noda raici keda vakataki keda. E tukuni vei keda ni da se sega ni soqona e levu na iyau se lakova e levu na vanua ni veivakalasai. E da sa vuki rogoca tu ga ni e na ivakarau ni vuravura eda sa tawa ganita baleta ni sega ni levu na ilavo se iyau ka da na vinakata kina e levu na ka.6 E so na siga sa vaka meda sogoti tu e na dua na kovate ni dua na vale vakaitamera ka rabailevu ka sai koya ga na ka ka tu e na Retio Yaloyalo sa i koya na italanoa tawacava ni talanoa vereverea e so ka kena iulutaga na “Vakanananu Matewale.”7
Ia na Kalou e sega ni cakacaka vakaoqo. Na tama e na italanoa oqo e sega ni vakavulici rau na luvena vaka o ya. E sega ni vakatautauvatani rau kei ira na kainona. E sega mada ga ni vakatautauvatani rau vakataki rau. Na ivakaraitaki ni nona lomana e dua e na sega ni gadrevi kina na kena kautani se cakitaka na nona lomana na kena ikarua. E loloma vakalou vei rau ruarua na luvena tagane oqo. E vakaraitaka na nona loloma vei rau ruarua. Au vakabauta ni tiko kei keda na Kalou me vaka ga na nona dau tiko kei au e na noqu lagasere na watiqu daulomani o Pat. O koya e kenadau e na vakatagi, dua e vuku e na ivakatagi, ia au sega ni rawa ni kila na ikabakaba ni vakatagi mai na pepa. Ia au kila ni uasivi sara na nona lomani au niu dau saga meu lagasere. Au kila vinaka qori niu dau raica e na yaloka ni matana. Era yaloka ni mata ni loloma.
E dua a vola, “E na vuravura ka dau vakatautauvatana na tamata e veigauna, tuvani ira vakaveitaravi e na nodra vuku, kedra irairai vinaka, na nodra rawa ka, e na sega ni rawarawa ni da vakabauta e dua na loloma [vakalou] ka na sega ni kitaka vakakina. E na gauna au rogoca kina e dua ni vaqoroqoroya, e kaya, “e dredre meu vakasamataki au niu sega ni ganita meu vakacaucautaki; niu wilika na nodra vinaka kei na dauloloma na tamata e so, e dredre vei au meu vakasamataka seu vinaka ka dau loloma vakataki ira; e na gauna au dau raica kina na bilo, isau kei icocovi ni dau soli vei ira na tamata uasivi sara, sa sega sara ga ni rawa niu tarova na noqu vakatarogi au vakataki au se cava e sega kina ni yaco ya vei au.”8 Kevaka e biu tu ga ka kua ni saqati sa rawa ni da raica na vakatabakidua ni rai ni vakasama ka sa taura tu na vuravura e na kauta dina mai na cudrucudru, raici sobu ni Kalou kei na vakarusai rerevaki ni irairai baleti keda. E levu sara na ivakaro “dou kakua” a caka me tarovi keda mai na vakamavoataki ira tale e so, Ia au vakaraitaka na kena dina ni ivakaro kua ni kocova e caka me da kua ni vakamavoataki keda.
E na rawa beka vakacava me da lakosivita na ivakarau ka sa dau matau vakalevu vei keda? E dua na ka eda rawa ni cakava me da vakataki rau na cauravou veitacini oqo me da tekivuna na ilakolako lesu tale vei Tamada. Me da kitaka vakakina e na vakusakusa kei na yalomalumalumu me vaka eda rawa ni kaciva vakakina. E rawa ni da wilika na veivakalougataki levu ka da vakacaucautaka na veika era sa rawata na lewevuqa e na noda ilakolako lesu. Na ka e na vinaka sara kina, na noda veiqaravi vei ira tale eso, na i valavala mana ka da vukei keda kina me da tauyavutaka na loloma vei ira na tani. Ia e sega ni okoya walega ya. E na gauna e da yali kina e rawa ni da “vakilai yaloda mai,” ia eda na sega beka ni rawa ni “raici keda,” kei na, “gauna e sega ni mudu,” ka da na sega ni rawa ni “vakabulai keda.” E rawata taudua ga na Tamada kei na Luvena e Duabau ga. A sa sega na bula e na vukuna e duatani. Sa da masulaka me Rau na vukei keda, ni Rau na “lako mai” ka sotavi keda ka mokoti keda ka kauti keda mai ki na kanavata ka Rau sa vakarautaka tu.
E Rau na cakava ya! Na ivolanikalou e sinai e na iyalayala ni loloma ni Kalou sa rauti keda vakavinaka.9 Na loloma qo e dua na vanua e na sega ni veivalataki se veisisivitaki. A kaya o Nifai ni Turaga “sa lomani ira na kai vuravura” ka sa solia walega na bula.
“Raica sa vakarota li na Turaga vua e dua me kakua ni vakaivotavota mai na nona loloma? Au sa kaya vei kemudou, E segai; ia sa solia vei ira na tamata kecega ka sega e dua sa vakatabui vua [mai na ligana].”
“Dou lako mai vei au koi kemudou kecega mai na iyalayala kei vuravura,” dou mai volia na wai ni sucu kei na oni, ka segai e na i lavo se na i voli.10 Sa solia vei ira na tamata kecega, mai na dua ki na dua tale. Lako e na vakacegu. Bula e na yalodei. Bula sega e na rere kei na kocokoco. Me vakadeitaki tale vei iko na sautu nei Tamada e na veigauna taucoko sara.
Ni da kitaka qo sa rawa ni da vukei ira tale e so, masu e na yalomalumalumu me ra vakalougatataki ni ra masu e na yaloyalomu me baleti keda. Sa rawa ni da na rekitaka na taledi kei na rawa ka, vanua cava ga e tiko kina, ka na kauta mai kina na bula e ke me volekata yani na bula mai lomalagi.
E na vukei keda e na veigauna me da nanuma na ivakasala ni bula dodonu nei Paula—“Ia oqo sa tu na vakabauta, na i nuinui, na loloma, a ka tolutolu oqo; a sa uasivi cake vei iratou na loloma.”11 E tukuna tale vei keda ni sa duabauga na yago i Karisito, kei na lewenilotu taucoko, kaukauwa se malumalumu, e ra vakamareqeti, yaga sara ka bibi. E da vakila na titobu ni nona vakamamasu me “kakua kina ni veisei na yago, ka me veinanumi vakatautauvata na veitikina vakaiira. Ia [kevaka] sa rarawa e dua na tikina, sa rarawa vata na tikina kecega; se [kevaka] e dua na tikina sa dokai, sa reki vata na tikina kecega… .”12 Na ivakasala lagilagi o ya e vukei keda me da nanuma ni vosa “generosity” [daulomasoli] e vu vata mai kei na vosa na “genealogy” [tuva kawa] ka rau kau mai na vosa vaka Latini na genus [mataqali] ka kena ibalebale na mataqali vata, vuvale vata se tagane / yalewa vata.13 E na rawarawa sara vei keda me da daulomasoli ni da nanuma ni tamata ka vukei e dua dina ga vakataki keda.
Kemuni na taciqu kei na ganequ, Au vakadinadinataka ni sega ni dua vei keda e lomani se vakamareqeti vakalailai sobu mai vei ira tale e so mai vua na Kalou. Au vakadinadinataka ni lomani keda vakayadua— malumalumu, nuiqawaqawa, vakaikoya ga, kei keda kece. E sega ni vakarautaka na noda taledi se na keda i rairai, na cakacaka da cakava se iyau eda taukena. E marautaki ira kece na daucici, ka kacivaka tiko ni da veitau tiko kei na ivalavala ca, sega ni o keda vakataki keda. Au kila ni kevaka e da na tudei e na vakabauta sa na vakarautaki tu na itutuvi ni yalododonu vei keda kece sara,14 “isulu … ka … vakavulavulataki e na dra ni Lami.”15 Ke rawa ni da veivakayaloqaqataki e na noda sasaga me da rawata na icovi o ya sa noqu masu, e na yaca i Jisu Karisito, emeni.