“O Le Mea Sa’o,” mataupu 40 o le Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso i Aso e Gata Ai, Voluma 2, Leai se Lima Eleelea, 1846–1893 (2020)
Mataupu 40: “O Le Mea Sa’o”
Mataupu 40
O Le Mea Sa’o
Sa maleifua mai B. H. Roberts, o se tasi o peresitene e toafitu o le Aufono Sili o le Fitugafulu, i le taeao o Setema 26, 1890, ma le manatu ua toetoe oo o ia i lona aiga.1
O le nofoaafi agai i le itu i matu lea sa tietie ai o ia sa tatau ona taunuu i le Aai o Sate Leki i le ta o le sefulu i le taeao lena. Ae nai lo le malaga vave lelei atu o le nofoaafi i le po atoa, sa tu o ia i se mea i le ogatotonu o le toafa gaoā o Iuta ogatotonu. Sa oso ese mai le ala le nofoaafi sa agai i saute i ni nai maila le mamao ese, ma sa malepe ai le ala o nofoaafi. Sa taofia ai iina B. H. ma ana soa malaga, o ni sui se to’afā o le Korama e Toasefululua.
I le leai tele o se mea e fai ae na o le faatalitali, sa fuafua ai B. H. ma Ioane W. Teila e savalivali i le nofoaga o le faalavelave. Ina ua la taunuu atu, sa la iloa atu ai e na o taavale la’u uta i luga o le nofoaafi ia sa faaletonu. Ae o taavale pasese sa tumau le lelei, o lea na amata ai ona asiasi atu B. H. ma Ioane W. i tagata malaga.
I totonu o se taavale pasese, sa talo atu Ioane W. ia B. H. ma uu atu se nusipepa. Sa ave e B. H. le pepa ma faitau ma le ofo tele. Sa tuuina atu e Peresitene Ulifoti Uitilafi se folafolaga aloaia ua ia faamoemoe o le a usitaia tulafono o le laueleele ma lē toe faatagaina ai nisi faaipoipoga tele āvā.2
Mo sina minute, sa lagonaina ai e B. H. se uila ua emo solo atoa i lona tino. Sa ulufale mai i lona mafaufau upu “Ua lelei atoatoa lena mea” ma tautala sa’o lava i lona agaga. Sa oo mai se lagona o le filemu ma le malamalama mo sina taimi puupuu lava. Ae peitai, ina ua ia tomanatu i le mataupu, sa amata ona taavilivili lona mafaufau iloilo, ma sa faatumulia ona manatu i fesili.3
Sa mafaufau o ia i le taimi sa ia i ai i le falepuipui mo faaipoipoga tele āvā, ma osigataulaga sa faia e ana āvā ona o ia lava tulaga. Ae faapefea foi mea uma sa mafatia ai le Au Paia ona o le faamamaluina ma le puipuia o lea faiga? Ae faapefea foi le tele o tuleiga sa folafola atu i le sefulu ma sefulu o tausaga e lagolago ai? Sa talitonu B. H. o le a lagolagoina e le Atua ia le Au Paia po o a lava faigata e oo mai i lo latou ala ona o lea faiga. Po o lea ea ua latou uia le ala o le palaai e sao mai ai?4
Sa faatasi mai isi aposetolo ma malaga faatasi ma B. H. ma Ioane W. O Aperaamo Cannon, le atalii o Siaosi Q. Cannon, sa le i foliga mai sa faateia o ia i le tala. Sa faapena foi ona lē gaoia Faranisisi Lyman, ma faamalamalama mai faapea ua uma lava ona taofia e Peresitene Uilifoti Uitilafi ni faaipoipoga tele āvā fou i totonu o le Iunaite Sitete I lona manatu, o le Manefeso sa na ona faalauaiteleina ai lava o le tulaga o le Ekalesia e uiga i le mataupu. Ae sa vaai atu B. H. sa le fiafia foi Ioane Eneli Samita, e pei lava o i laua ma Ioane W. Teila.
Ina ua maea ona talanoa ma le pasese e agai i saute, sa savavali atu loa B. H. ma aposetolo e le mamao i matu o le faalavelave ma pue ai se isi nofoaafi agai i le Aai i Sate Leki. A o gogolo le alu atu a le nofoaafi i luga o le ala, o tala o le Manefeso sa mamafa i ai a latou talanoaga. Sa lagona e B. H. le faateteleina o lona le fiafia ma iu lava ina aluese mai ai i le faapotopotoga a aposetolo.
A o nofo toatasi B. H. I lona nofoa, sa vivili atili ona manatu Mo mafuaaga uma lava sa ono tuuina mai e ana soa e lagolago ai le Manefeso, sa ia lagona e sili atu i le sefulu nisi mafuaaga e mafai ona ia aumaia sa tatau ai i le Au Paia ona taofimau i mataupu faavae o faaipoipoga tele āvā—e tusa lava pe o le a aumaia ai le faaumatiaina o le Ekalesia.5
I ni nai aso mulimuli ane, ia Setema 30, sa talanoaina ai Hipa Grant le Manefeso ma isi sui o le Korama a le Toasefululua i se fonotaga i le Gardo House. Sa talitonu Hipa, o le faasalalauina o le Manefeso o se mea sa’o mo le Ekalesia e faia, e ui sa lē mautonu o ia pe o le a faamutaina ai tofotofoga o le Au Paia.6
Sa manino lava ona faaupu mai e le folafolaga ua le toe faia e le Ekalesia le “aoaoina o faaipoipoga autaunonofo pe tele o āvā, pe faatagaina foi soo se tagata e ulufale atu i lea faiga,” ae sa tuua ai faalē manino nisi o mataupu i le Au Paia ma le malo.7
I talanoaga, sa faafofoga ai Hipa i nisi o aposetolo o saunoa faapea o le Manefeso o se faiga lē mautu, e faate’a lē tumau ai faaipoipoga tele āvā seia oo ina mafai ona faatinoina e le Au Paia faaletulafono. Sa talitonu Lorenzo Snow, le peresitene o le korama, o se laasaga taua lea e maua ai le faatuatuaga a isi. “O le Manefeso o le a liliua loto o le tele o tagata loto-faamaoni i se lagona o le faauo ma le faaaloalo mo i tatou,” na ia saunoa ai. “E mafai ona ou vaai manino i le lelei o le Manefeso ma ou te faafetai i ai.”8
“Ua ou matuā talitonu sa i ai faatasi le Atua ma Peresitene Uitilafi ina o ia saunia le Manefeso mo le faasalalauina,” sa faaopoopo ane ai Franklin Richards. “Ina ua faitauina le Manefeso, sa ou lagona o le mea sa’o lea ma sa tuuina mai i le taimi sa’o.”9
Sa faatumau pea e le Manefeso ona lē mautonu Ioane W. Teila, lea sa valaauina i le Korama e Toasefululua e sosoo atu lava ma Hipa. I le mavae o le maliu o lona tamā, o Peresitene Teila, sa maua ai e Ioane W. se faaaliga faafoliga e moni e uiga i le faaipoipoga i totonu o pepa a le perofeta. O le faaaliga, maua ia Setema 27, 1886, sa foliga mai e ta’u atu ia Ioane W. Faapea o le poloaiga e faia faaipoipoga tele āvā o le a lē soloia lava.10
E ui lava e le i faaalia lava le faaaliga i Korama e Toasefululua pe taliaina o se tusitusiga paia e le Au Paia, sa talitonu Ioane W. o le afioga a le Atua i lona tamā. Ae sa ia silafia o faaaliga e faaauau pea, e faatatau ai tulaga ma faafitauli fou pe a tulai mai, ma sa faatuatua Ioane W. sa fetalai mai foi le Atua ia Uilifoti. “Ou te iloa sa tuuina mai e le Atua lenei faaaliga ia Peresitene Uitilafi,” na ia saunoa ai, “ma e mafai foi ona Ia toe aveesea pe a oo mai le taimi, pe Na te toe tuuina mai foi.”11
Sa faasoa mai finagalo o isi aposetolo e uiga i le Manefeso i le aso na sosoo ai. E pei o Ioane W. Teila, sa tauivi pea foi ia Ioane Eneli Samita e taliaina. “Ou te naunau e lagolago le peresitene i le tuuina atu o le Manefeso, e ui o loo ou lē mautonu lava e uiga i le poto na tuuina mai ai,” na ia saunoa ai. “O o’u popolega o le a faatupu tele atu le faamanu’alia o i tatou, o se nuu, e le Manefeso, nai lo le lelei.”12
Sa lē talia lea saunoaga e Anetone Lund, le sui e toatasi o le korama e faaipoipo i le āvā e tasi. Sa ia saunoa atu, “Ou te lagona o le a taunuu le Manefeso i le lelei.” “Ou te tuuina atu la’u faamaoniga i le mea ua maea ona faia.”13
Sa ta’u atu foi e Hipa i le korama sa fiafia o ia i le folafolaga. “E leai ma se mafuaaga laitiiti e lē tatau ai ona tuuina atu lea ituaiga o pepa aloaia,” sa ia saunoa ai. “Ua ta’u atu e Peresitene Uitilafi i le lalolagi le mea sa tatou faia.”14
I le aso na sosoo ai, sa feiloai aposetolo ma le Au Peresitene Sili, ma sa lagolagoina e alii taitasi le Manefeso o le finagalo o le Atua. Ina ua mae’a, sa faaali atu e nisi o aposetolo le popolega faapea o le a lē faamalieina le aufaitio o le Ekalesia i le pepa aloaia ma faaauau pea ona molia alii e le i tuueseesea pe tete’a ma a latou āvā toatele.
“E le o iloa po o le a le mea e tatau ona tatou faia i le lumanai,” o le saunoaga lea a Uilifoti, “ae i le taimi lenei, ou te lagona e tatau ona tatou faamaoni ia tatou āvā.”
Ia Hipa, o le faamoemoe faapea e faamalosia le tuua o ana āvā, o Augusta ma Emily, e le o se mea tatau. “Ou te tautino atu o le a avea ma tofotofoga matautia ia te a’u,” sa ia tusi ai i le na aso i lana tusi faamaumau. “Ou te lagona o le a lē mafai ona ou lagolagoina se na ituaiga mea.”15
Ia Oketopa 6, sa taunuu ai Siaosi Q. Cannon i le tapeneko mo le aso lona tolu o le konefesi aoao o le tautoulu a le Ekalesia. Ina ua mae’a loa le sauniga, sa tulai o ia ma faailoa atu ia Orson Whitney, le epikopo o le Uarota Sefuluvalu a le Aai o Sate Leki, o lē sa talosagaina e faitauina le Manefeso i le afe ma afe o le Au Paia sa auai.16
A o faafofoga Siaosi i le faamatalaga, sa lē mautinoa e ia po o le a se tala o le a ia fai atu ai pe afai o le a valaauina o ia e Uilifoti e saunoa atu. Muamua atu, sa fautua mai e Uilifoti e ono saunoa atu Siaosi, ae sa leai se naunautaiga o Siaosi e muamua ona ia saunoa atu i le Au Paia e uiga i le Manefeso. I ona tausaga uma o le saunoa ai faalauaitele, e le i i ai lava se taimi na valaau ai o ia e faia se mea e sili ona faigata.17
I le aso i luma atu, sa tuuina atu ai e Siaosi se tuleiga e uiga i le Au Peresitene Sili ma faaaliga, e saunia ai le Au Paia mo lenei sauniga. “O le Au Peresitene o le Ekalesia e tatau ona savavali e pei lava ona outou savavali,” na saunoa ai Siaosi. “Sa manaomia e i latou le faia o laa e pei lava ona outou laa. E manaomia e i latou le faalagolago i faaaliga a le Atua e pei lava ona oo mai ia i latou. Latou te lē iloa atu le faaiuga mai le amataga, e pei ona silafia e le Alii.’
“Pau lava le mea e mafai ona tatou faia,” na ia saunoa ai pea, “o le saili i le manatu ma le finagalo o le Atua, ma pe a oo mai ia i tatou, e ui atonu e feteenai ma lagona uma na tatou mauaina muamua, e leai sa tatou filifiliga ae lalaa loa i le laasaga ua faasino mai e le Atua, ma ia faatuatua ia te Ia.”18
Ina ua uma ona faitau e Orson le Manefeso, sa tuuina atu e Lorenzo Snow i le Au Paia mo la latou palota lagolago. Sa sisii i luga lima i le fale atoa—o nisi sa mautinoa, o nisi sa lē mautonu. O nisi lima sa matuā le siia lava. Sa leai se foliga mai e i ai nisi sa faatuiese sa’o lava, e ui lava o le tele o mata o le Au Paia sa susū i loimata.19
Ona liliu ane lea o Uilifoti ia Siaosi ma valaaulia o ia e saunoa. Sa agai atu Siaosi i le pulelaa faatasi ma se tatalo i lona loto, ae sa leai ni ona manatu. Ae peitai, ina ua amata ona saunoa atu o ia, sa alu ese lona popole, ma sa saoloto le solo mai o upu ma manatu. Sa ia tatala tusitusiga paia i le Mataupu Faavae ma Feagaiga 124:49, le mau lea sa faasino i ai Uilifoti i le uluai taimi na faafofoga ai Siaosi o ia faamalamalamaina le tulaga fou o le Ekalesia e faatatau i le faaipoipoga tele āvā.20
“A Ou tuuina atu se poloaiga i soo se tasi o atalii o tagata, e fai se galuega i loʼu igoa,” sa fetalai mai ai le Alii, “ma o atu ia atalii o tagata ma lo latou malosi atoa ma mea uma ua ia te i latou e fai lena galuega, ma lē tuua lo latou filiga, ae o mai o latou fili ia i latou ma taofi i latou mai le faia o lena galuega, faauta, ona tatau ai lea ia te aʼu ona lē toe manaomia lena galuega mai i lima o ia atalii o tagata, ae talia a latou taulaga.”21
Ina ua maea ona faitau leotele le mau, sa ta’u atu e Siaosi i le faapotopotoga faapea ua faia e le Au Paia mea uma i lo latou malosi e usitaia le poloaiga a le Atua. O lenei ua tuuina mai e le Alii ia i latou le taitaiga fou e ala mai i Lana perofeta. “A faailoa mai loa e le Atua Lona mafaufau ma Lona finagalo,” sa ia saunoa ai, “ou te faamoemoe o a’u ma le Au Paia o Aso e Gata Ai uma o le a ifo i le usiusitai i ai.”
I lona silafia ai sa le talitonu nisi o le Au Paia i le faapogai paia o le Manefeso ma fesiligia pe aisea na lē tuuina vave mai ai e le perofeta ina ia aloese mai ai i puapuaga ma sauaga o tausaga na mavae atu, sa ia fautuaina ai i latou e saili se molimau mo i latou lava e faatatau i le Manefeso.
Sa ia uunaia i latou, “O atu i o outou potu faalilolilo.” “Talosaga i le Atua ma aioi atu ia te Ia, i le suafa o Iesu Keriso, e tuuina atu ia te oe se molimau e pei ona Ia tuuina mai ia i matou, ma ou te folafola atu ia te outou o le a outou lē o ese mai e aunoa ma se tali pe lē faamalieina foi.”22
Ina ua maea le saunoaga a Siaosi, sa agai atu Uilifoti i le pulelaa. “O loo saunia e le Alii se nuu e taliaina Lona malo ma Lana Ekalesia, ma ia fausia ae Lana galuega,” sa ia saunoa ai. “O lena, uso e ma tuafafine, o la tatou galuega.”
“O le a lē faatagaina lava e le Alii a’u po o soo se isi lava tagata e tu e avea ma Peresitene o le Ekalesia lenei ina ia taitai sese outou,” sa ia saunoa ai pea, ma faamautinoa atu i nisi o le Au Paia o e sa fesiligia pea le faapogai paia o le Manefeso. “Ua lē i ai lena mea i le polokalama. E le o le finagalo lena o le Atua. A faapea ou te taumafaia lena mea, o le a aveesea a’u e le Alii mai lo’u tulaga”.
Ona faamanuia lea e Uilifoti o le Au Paia ma toe foi i lona nofoa i luga o le tulaga.23
E toatele tagata i le faapotopotga na tuua le tapeneko i lena aso ma le faafetai mo le Manefeso ma le faamoemoe o le a faaitiitia ai sauaga o le Ekalesia. Sa latou lagonaina le malosi faaleagaga ma le filemu i le sauniga. Ae peitai, o nisi o le Au Paia sa lagona le lē mautonu, teena, pe oo lava i le faalataina.
E ui lava i ona luitau ogaoga, o nisi e matua loloto le tiga, ae o faaipoipoga tele āvā ua faamanuiaina olaga o le tele o le Au Paia. Mo le lua augatupulaga, sa faaavanoaina e lea faiga ia faaipoipoga mo tagata uma lava o e sa naunau i ai. Sa faatagaina ai i lea faiga ia le toatele o le Au Paia e tausia ni aiga tetele o fanau faatuatua o e na avea ma matua faamaoni, tagata o le Ekalesia, o taitai, ma faifeautalai. Sa faapena foi ona faatinoina ai ma faaipoipoga i le va o aganuu, ma aumaia faatasi ai tagata eseese malaga mai fafo a le Ekalesia.
Ma le isi, sa fusia faatasi ai le Au Paia i se tauiviga tutusa e tetee atu i sauaga ma fesoasoani ia i latou e faavaeina ai se faasinomaga o se nuu tulagaese, ositaulaga o le Atua.24 E sili atu nai lo o le lua afe le Au Paia sa molia i le autaunonofo, nonofo faatasi i fafo o le tulafono, po o isi amioga e fesootai ma faaipoipoga tele āvā. E tusa poo le 930 o i latou sa falepuipui mo o latou moliaga. O Belle Harris, o le afafine o se ataliii o le uso Matini Harisi sa faafiti e molimau feagai i lona toalua, sa tuuina atu i le falepuipui a o faafailele lana pepe meamea. Mo le tele o le Au Paia, o nei aafiaga sili ona faigata o osigataulaga ia sa latou naunau e fai o ni soo o Keriso.
Sa manatu B. H. Roberts o le faalogologo atu o faitau mai le Manefeso mai le pulelaa o se tasi o mea sili ona faigata i lona olaga. E ui e le i i ai sona naunautaiga e tetee faalauaitele i le folafolaga, ae e le i toe foi mai lana faamautinoaga muamua faapea o le mea sa’o, ma sa lē mafai ona sii lona lima e lagolago ai le faamatalaga.25
Sa lagolagoina e le peresitene aoao o le Aualofa le Manefeso, ae na tofotofoina lona loto. “Sa matou vaai atu i le Atua ma usiusitai,” sa ia tusia i lena po i lana tusi faamaumau.26
O Iosefa Dean, o le a sa toe foi mai i lana misiona i Samoa i se masina i luma atu, sa i ai foi i le tapeneko i lena aso. Sa talitonu o ia o le Manefeso sa matuā tiga ae o se faatulagana tatau. “O le toatele o le Au Paia sa foliga faateia ma lē mautonu ma faigata ona iloa le auala e palota ai,” sa ia tusia i lana tusi faamaumau. “O se toatele nauā o tuafafine sa tutulu leleoa ma sa foliga mai e sili atu ona tiga latou nai lo le usoga.”27
Sa malama mai le taeao na sosoo ai e malulu ma susū. A o toulu le timu i luga o fale, sa tuufesili manatu o le Au Paia pe o le a faapefea ona aafia o latou olaga faifaipea i le Manefeso. Sa le i ta’u maia e le faamatalaga se taitaiga patino i le auala e tatau ai ona agai i luma le Au Paia o e sa i ai i totonu o faaipoipoga tele āvā. Sa popole nisi o āvā toatele pe o le a tuulafoaiina i latou. O nisi sa vaai i le itu lelei, ma le faamoemoe atonu o le a faamalieina e le Manefeso ia le malo ma aumaia ai se mutaaga i le mata’u ma le lē mautonu i le olaga natia. O le toatele lava sa fuafua e tumau pea i o latou lafitaga seia faamalamalama auiliili mai e taitai o le Ekalesia le auala sili e fetuunai ai le Manefeso ia talafeagai ma o latou tulaga taitoatasi.28
Ina ua taunuu atu le tala i Cardston, Kanata, sa matuā faateia ai Zina Presendia Crad ma ona tuaoi. Ae sa vave ona iloa lelei o le Manefeso o le mea tonu lava lea sa manaomia e le Ekalesia. “Ua matou lagona ua iloa ma talisapaia nei lo matou tulaga, auā sa lē mafai muamua a o le i tuuina atu le Manefeso,” sa ia tusi ai i se tusi i le Woman’s Exponent. “E lagona uma lava e le Au Paia iinei o loo tauaveina e o matou taitai le galuega a Keriso i le manumalo ma ua tasi ai ma le Au Paia i le nuu o Siona.”29
Mulimuli ane, i le Young Woman’s Journal, sa fautuaina e Susa Gates tamaitai talavou ia faaeteete aua le talanoa e faamāmāsagia le mataupu o le Manefeso. Sa ia faamanatu ia i latou, o le faaipoipoga tele āvā sa tatalaina faaipoipoga i le feagaiga ma avanoa mo aiga mo tamaitai na semanu e lē maua e latou lea fiafiaga. O lea la o le a lē toe maua ia avanoa.
“O outou, i le avea ma tamaitai talavou i Siona, ua tutusa lava le ua’i atu o outou manatu i lenei mataupu e pei lava o o outou tina ma tamā. Vaai faalelei ia aua ne i i ai se upu se tasi o fiafiaga valea ma faasamasamanoa tou te tautatala i ai e uiga i le mea ua faia,” sa ia fautua atu ai. “Afai lava tou te tautatala e uiga i ai, ia faia i le agaga sili ona migao ma paia.”30
I Manassa, ina ua faatoa iloa lava e Emily Grant e uiga i le Manefeso, sa migao o ia. Ae sa liua ona lagona faanoanoa i le olioli ina ua ia lagonaina se molimau e sa’o lava le folafolaga. “Sa foliga sa faatoa ou vaai lea i le aave muamua o le malamalama mo i taua i o ta faigata,” sa ia tusi atu ai i lana tane.31
E tusa o le vaitaimi lava lea, sa fuafua ai Lorena ma Bent Larsen e toe foi i Iuta i le mavae ai o masina e tele o le tauiviga e tausi lo latou aiga i Colorado. Sa lē faamanuiaina fua o le faatoaga i Sanford, ma sa oo ina toetoe lava a lē mafai e Bent ona maua nisi galuega. Sa fuafua nei loa o ia e nonofo ma lana āvā muamua o Julia ma le la aiga lautele i Monroe, Iuta, ae o le a nonofo Lorena ma lana fanau i le aiga o lona tuagane i se taulaga e tusa e selau maila le mamao.32
Ina ua mavae aso e tele o malaga na o le aiga o Larsen e ui atu i mauga papa, sa maua i le toafa e iloga lona matagofie i le taulaga o Moapi, Iuta, se nofoaga manaia e malolo ai.
I se taimi na malolo ai i le ala i luma atu, sa iloa ai e Bent ma Lorena faapea sa tuuina atu e taitai o le Ekalesia se faamatalaga e uiga i faaipoipoga tele āvā, ae la te le i toe faalogo lava i se isi tala e uiga i ai. Ae peitai, i Moapi, sa laua feiloai ai i tagata o ē sa auai atu i le konefesi i le Aai i Sate Leki. A o nofo pea Lorena i le faleie o le la aiga, sa alu Bent e saili se mea e mafai ona ia maua e uiga i le Manefeso.
Ina ua foi mai Bent, sa ia ta’u atu ia Lorena sa faasalalau e le Au Peresitene Sili ma le Korama a le Toasefululua ua taofia e le Ekalesia le faatinoina o faaipoipoga tele āvā ma faamoemoe e usitaia tulafono a le atunuu.
Sa lē talitonu Lorena i le mea sa ia faalogoina. Sa ia talisapaia le faaipoipoga tele āvā aua sa talitonu o ia o le finagalo o le Atua mo ia ma le Au Paia. O osigataulaga sa ia faia ina ia faatino ai le mataupu faavae sa aumaia ia te ia le loto tiga ma tofotofoga. Ae sa latou luiina foi o ia ina ia ola i se tulaga maualuga atu, faafoia ona vaivaiga, ma alofa i lona tuaoi. Aisea o le a finagalo ai nei le Atua ina ia liliuese le Au Paia mai lea faiga?
Sa vaai atu Lorena ia Bent mo se faamafanafanaga, ae nai lo o le ofoina atu ia te ia o upu o le faamautinoaga, sa liliu o ia ma alu ese ma le faleie. “Oi, ioe!” sa ia manatu ai. “E faigofie lava mo oe. E mafai ona e alu i le fale i le isi ou aiga ma fiafia faatasi ma ia, ae ai e pei a’u o Akala, e tuli ese.”33
Sa ufitia le mafaufau o Lorena i le pogisa. “Afai ua toe foi i tua le Alii ma pulega o le Ekalesia e uiga i lena mataupu faavae,” sa ia manatu ai, “e leai se aogā i soo se vaega o le talalelei.”34 Sa talitonu o ia o le faaipoipoga tele āvā o se aoaoga faavae maumaututu ma tumau e pei o le Atua lava ia. Afai e lē sa’o lena, aisea e tatau ai ona ia faatuatua i soo seisi lava mea.
Ona mafaufau lea o Lorena i lona aiga. O le a le uiga o le Manefeso ia ia ma lana fanau? Ma o le a foi le uiga mo isi tamaitai ma fanau i le tulaga lava e tasi? Pe mafai ea ona faaauau ona latou faalagolago ia latou tane ma tamā mo le alofa ma le lagolago? Pe o le a lafoai ea i latou e upeupuea ona sa na o le taumafai lava o i latou e auauna i le Alii ma tausi Ana poloaiga?
Sa palasi Lorena i lona moega. O le pogisa sa siomia ai o ia sa lē ono toe aveesea, ma sa talotalo o ia ia matala maia le eleele ma folo atu o ia ma lana fanau. Na faafuasei ona ia faalogoina se mana malosi o i ai i totonu o le faleie. “E lē sili atu foi le faigata o lenei mea nai lo le finagalo o le Alii ia Aperaamo ina ua Ia poloaiina o ia e ofo atu lona atalii o Isaako,” sa ta’u atu e se leo ia Lorena. “Pe a silasila mai le Alii o loo e naunau e usiusitai i mea uma, o le a aveesea le tofotofoga.”
Sa ufitia le agaga o Lorena e malamalama susulu, ma sa ia lagonaina le filemu ma le fiafia. Sa malamalama o ia o le a lelei mea uma.
I se taimi puupuu mulimuli ane, sa toe foi mai Bent i le faleie. Sa ta’u atu e Lorena ia te ia e uiga i le agaga sa aveesea lona tiga. “Sa ou iloa e lē mafai ona ou fai atu se upu e faamafanafana ai oe,” sa ta’u atu e Bent, “o lea sa ou alu ai i se togaIaau ma talosaga atu i le Alii e auina mai se faamafanafana.”35