“E Pei o Malala o Afi Ola,” mataupu 22 o le Au Paia: O Le Tala o le Ekalesia a Iesu Keriso i Aso e Gata Ai, Voluma 2, Leai Se Lima Eleelea, 1846–1893 (2019)
Mataupu 22: “E Pei o Malala o Afi Ola”
Mataupu 22
E Pei o Malala o Afi Ola
Sa oo mai le afiafi i luga o Uosigitone, DC, ia Iuni 5, 1863, ina ua feiloai T. B. H. Stenhouse ma Peresitene Abraham Lincoln. O Stenshouse o se faatonu o nusipepa mai Sikotilani, o se tagata faaaloalogia o Le Ekalesia o le Au Paia o Aso e Gata Ai i itu uma e lua o le Atlantic.
A o avea ma se alii talavou, sa ia auauna atu i misiona i Egelani, Italia, ma Suiselani. Mulimuli ane, sa ia taitaia faifeautalai i le Iunaite Setete i sasae ma tusia tusitusiga mo nusipepa sa faitauina e le lautele o tagata o le New York Herald ma le Deseret News. O ia ma lana avā, o Fanny, sa sili ona alofagia e le Au Paia i le Aai o Sate Leki ma sa masani ona faalauiloa atu i laua i tagata asiasi faaaloalogia sa malaga mai i le vanu.1
I le feiloaiga ma Lincoln, sa fia iloa e Stenhouse pe ono taliaina e le peresitene le tuua o le Au Paia e pulea i latou lava. Sa toaitiiti tagata i Iutā na manatu o le a faamalosia e Lincoln le tulafono e tetee i le toatele o āvā. Ina ia molia se tagata o le Ekalesia i le toatele o avā, sa tatau i loia ona faamaonia sa faia ni faaipoipoga i le toatele o avā—o se galuega toetoe lava a lē mafai ona faia auā o faaipoipoga sa faia faalilolilo i totonu o le Fale o Faaeega Paia ma sa le mafai e tagata faigaluega lautele ona maua nei faamaumauga. Ia ma lea, sa lē ono ta’usalaina e loia i Iutā se isi i le toatele o avā ona o tagata o le Ekalesia sa i nofoa o faatonu o faamasinoga.2
I le taimi lena na toatele le Au Paia sa feita e uiga i tagata sa tofia e Lincoln e pulea i latou i Iutā. O Alfred Cumming, le tagata lea sa suitulaga ia Polika Iaga o se kovana i le 1858, sa faamavae i le 1861 o se uo i le Au Paia. O le kovana sa filifilia e Lincoln e suitulaga ia te ia, o Ioane Dawson, sa vave lava ona le fiafia i ai le Au Paia ina ua ia taumafai e faaleaogāina le talosaga mo le faalesetete o le 1862.3 O lē na sosoo ona tofia e Lincoln, o Stephen Harding, o se tagatanuu o Palamaira, Niu Ioka, o lē sa iloaina Iosefa Samita i lona talavou. E ui lava i lea sootaga, ae sa vave lava ona faia e Harding le mea na tupu ai le lē fiafia o le Au Paia ina ua ia taumafai e faamalosia le tulafono e tetee ai i le toatele o avā i lona faatuina lea o tulafono e taofia ai tagata o le Ekalesia mai le avea ma faatonu o faamasinoga.4
Sa faalogo le peresitene ia Stenhouse. Sa ia tausua e uiga i lona le manatuaina o le igoa o Kovana Harding ma faailoa atu lona faamoemoe faapea o tagata faigaluega a le mālō na te auina atu i Iutā o le a sili atu ona amiolelei.
Ae i le taimi lea, o le Taua i le Va o Tagata Amerika na savali atu i lona tolu tausaga o le faamaligi toto, ma tuua ai Lincoln ma ona foliga ua faanunumi ma vaivai i le popole. I lona taumafai ai e liliu le tulaga o le taua, sa le i leva atu lava ona ia tuuina atu se folafolaga e faasaoloto ai tagata nofo pologa i setete i Saute uma lava ma faatagaina ai tagata uli e auai i le Autau a le Iunaite Setete. Ae faato’ā uma lava ona faatoilaloina e le autau a le itu i Saute vaegaau a le mālō i se taua tele, ma le taugatā i le onosefulu maila saute-i-sisifo o Uosigitone, ma tuu ai o ia e faafeagai ma ni faafitauli tetele atu nai lo feeseeseaiga i le va o le Au Paia ma tagata ofisa o le mālō.5
“I aso o lo’u laitiiti,” sa faamatala e Lincoln ia Stenhouse, “sa ou suaina se fasi eleele fou faato’ā uma ona faamamā, ma na alu alu a o’u tau atu i se ogalaau telē. Sa lē mafai ona ou sua i luga a’e o le ogalaau, aua sa maualuga tele, ma sa matuā mamafa sa lē mafai ona ou sii eseina ma le ala, ma sa matuā susū sa lē mafai ona ou susunuina. Sa ou tu ma vaavaai i ai ma iloiloina ma iu ai ina faia sau faaiuga e sua faataamilo ai.”6
“Ia e toe foi atu,” sa faaauau le talanoa a le peresitene, “ma ta’u ia Polika Iaga afai na te tuua a’u, o le a ou tuua foi o ia.”7
Sa le i umi lava, ae faamalolo loa e Lincoln ia Kovana Harding ma tofia se faipule talafeagai e suitulaga ia te ia.8
Ia Ianuari na sosoo ai, sa maua ai e Alema Samita e tolu-sefulu-tolu ona tausaga se tusi mai i le motu o Lanai. O le tusi e puupuu, ma faanatinati sa sainia e tagata e toaono o le Ekalesia i Hawaii. Faatasi ma i latou sa i ai Solomona, o se toeaina sa vaetofiaina e fai ma taitai o le Ekalesia i Lanai ina ua tuua e Alema ma isi faifeautalai uma mai Iutā ia Hawaii i le 1858.9
Sa faitau e Alema le tusi, ma faaeteete ona faaliliu upu Hawaii i le Igilisi. “O le mataupu matou te fia tusi atu ai ia te oe,” sa faitauina, “e uiga i lo matou perofeta o loo alala iinei, o Walter M. Gibson. E moni ea o ia o lo matou taitai?”10
E le o se tala e faate’ia ai le i ai o Walter Gibson i Lanai. Ae o le upu “perofeta” o se popolega matautia. Sa auina atu lea alii sailiili ta’uta’ua e le Au Peresitene Sili i se misiona tele i Iapani ma isi atunuu i Asia ma le Vasa Pasefika i le 1861. I se taimi puupuu mulimuli ane, sa ia ta’u atu ia i latou o ia ma lona afafine, o Talula, ua faamautū ma le Au Paia i Lanai.11
Talu mai lena taimi, sa faailoa mai pea e Walter ia Polika Iaga faamatalaga e uiga i le tuputupu ae faamanuiaina o le misiona ma le nofoaga faato’a i Lanai. O se tasi o lipoti i le nusipepa Hawaii mai le 1862, lea sa toe lomiaina i le Deseret News, sa leai se isi tala tau lava o tala e vivii ai le galuega a Walter faatasi ma le Au Paia i Hawaii.12 Ae, aisea ua ta’ua ai o ia e le Au Paia iina o lo latou perofeta? O Walter o se faifeautalai, pau lava na.
Sa faitau pea Alema. Sa faamatala mai i le tusi le teena e Walter o le pule a Polika Iaga ma faatu ai loa lana ia lava ituaiga o perisitua i le motu. “Ua ia faauuina se korama o aposetolo e toasefululua, faapea foi se korama a fitugafulu, ni epikopo ma faitaulaga sili,” o le tusi mai lea a Solomona ma isi o le Au Paia. “Faato’ā mafai lava ona maua tusi o faauuga pe a totogi tupe, ma e le faauuina le tagata pe afai e le totogiina le tupe.”13
Sa faaletonu foi le taulimaina e Walter o fanua o le Ekalesia. I le faaaoga ai o tupe o foa’i a le Au Paia a Hawaii, sa ia faatau ai fanua i lona igoa ma ua aveina nei loa mo ia lava. “Ua fai mai Gibson o le fanua lenei e lē mo le Ekalesia, pe i ai foi se aiā a le auuso po o se pule faamau i ai,” sa lipoti mai ai le Au Paia Hawaii. “E na o ia lava e āna le fanua.”
Sa uunaia e le Au Paia ia Alema e faaali la latou tusi ia Polika Iaga. “Ua matuā faate’ia lava i matou i lenei tagata ese,” sa latou tusi ai. “Matou te matuā lē faatuatuaina o ia.”14
Sa faaoo atu e Alema le tusi ia Polika, lea na faitauina i le Korama e Toasefululua ia Ianuari 17, 1864. Sa finagalo malilie uma aposetolo e tatau ona latou faia loa gaoioiga i le taimi lava lea. Ua faatuina e Walter ia lava o se perofeta, faatogafiti fanua mai le Ekalesia, ma faasauā i le Au Paia Hawaii.
“Ou te manao i se toalua o le Toasefululua e ave ni uso talavou o ē sa i ai iina muamua,” na saunoa mai ai Polika, “ma o atu i atumotu ma faatulaga lelei ia lotu.”15
Sa ia tofia ia aposetolo o Ezra Benson ma Lorenzo Snow e taitai le misiona. Sa ia tofia foi Alema Samita ma isi faifeautalai sa i ai muamua i Hawaii, o Iosefa F. Samita ma Viliamu Cluff, e o atu ma fesoasoani ia i latou.16
“Fai le mea e tatau ona fai,” sa ia faatonu atu ai.17
I le taeao o Mati 31, 1864, sa palasi ai i lalo le taula o le vaa sa malaga ai aposetolo e toalua ma faifeautalai e toatolu i le uafu pito i fafo o Lahaina, Maui, i Motu o Hawaii. A o i ai pea Iosefa F. Samita i luga o le vaa i a latou ato malaga, sa tuuina ifo i lalo se vaa laitiiti i le vai, ma agai loa i totonu Ezra Benson, Lorenzo Snow, Viliamu Cluff, Alema Samita, ma le kapeteni o le vaa ma amata loa la latou malaga agai i le matafaga.
I le vaai mamao atu, e latalata i le matafaga, sa matuā maualuluga ma lē saogalemu galu i luga o le a’au. Ona sa tele taimi sa femalagaai ai Viliamu Cluff i le agai i totonu ma fafo o le uafu o se faifeautalai, sa faapopoleina o ia i le matuā sousou tele o le sami mo le vaa. Ae sa faamautinoa atu ia te ia e le kapeteni e leai se mea e matata’u ai pe afai latou te tumau i lo latou ala.
I ni nai sekone mulimuli ane, ae taia loa le vaa e se galu matautia, ma sii i luga le pito i tua ma va ai ma le sami. Sa vave lava ona oo atu le vaa agai i le a’au, lea sa maua ai e le isi galu ma matuā sii a’e ai i luga lona pito i tua ina se ia le toe papa’i foe i le sami. Ina ua fati le galu, sa sii faataamilo le vaa ma sa’e loa, ma pa’uū atu ai alii i galu sisina tetele.18
Mo sina taimi, sa leai se faailoga o le pasese. Ona alia’e ane lea o Viliamu, Ezra, ma Alema, o loo tau mānava mo sina ea, ma fe’ausi loa i le vaa fulifaō. Sa autilotilo solo ia alii mo Lorenzo ma le kapeteni, ae sa lē mafai lava ona iloa atu i laua.
Sa iloa mai e ni tagata Hawaii le faalavelave mai le matāfaga ma o mai loa i le laveai. A o laveai atu e nisi o le au laveai ia Viliamu, Ezra, ma Alema mai le vai, sa māulu nisi e saili alii e toalua o loo misi. Sa vave ona maua e le au māulu ia le kapeteni o loo taatia i le ta’ele o le sami, ae sa leai ma se faailoga o Lorenzo.
Sa faafuasei lava ona iloa atu e Viliamu se tagata Hawaii o loo aau agai mai i le vaa, ma toso mai le tino o Lorenzo mai i ona tua. Sa latou fuli le vaa, ma toso mai e Viliamu ma Alema le aposetolo mai le vai ma faataatia o ia faasaga i lalo i luga o o lā tulivae. Sa malulu ma malō lona tino. Sa le i mānava o ia.
Ina ua latou taunuu i uta, sa sii atu e Viliamu ma Alema ia Lorenzo i luga o le matafaga, faataatia o ia i luga o se paelo, ma faataavalevale o ia i luma ma tua seia oo ina sau i fafo le vai mai lona fofoga. Ona la u’uina ai lea o ona lima ma lona fatafata i se faguu manogi malosi lava ma toe faataavalevale foi o ia i luga o le paelo ina ia faamautinoa ua sau uma i fafo le vai mai ia te ia. Sa leai lava se faailoga o le ola ia Lorenzo.
“Ua uma ona tatou faia mea uma e mafai ona fai,” o le tala lea a se tasi o tagata mai le matafaga sa fesoasoani ia i latou. “Ua matuā lē mafai lava ona laveai la oulua uo.”
Sa lē manao Viliamu po o Alema e talitonu faapea o lea sa aumaia e le Atua ia Lorenzo i le ala atoa e tau mai i Hawaii tau lava ina tuu o ia e oti. A o laititi, sa toeitiiti foi oti Alema ina ua osofa’ia lona aiga e ni tagata leaga faatupu faalavelave i le Hawn’s Mill, i Misuri. Sa fasiotia e tagata leaga lona tamā ma lona uso ma fana o ia i lona suilapalapa, ma faaleaogaina ai le sooga. Sa toetoe lava ina a masaa uma lona toto ma maliu ai i le fale fai u’amea sa matuā ufitia i le asu lea sa lavea ai, ae peitai sa valaau atu lona tina i le Atua mo se fesoasoani, ma sa faasino ia te ia e le Agaga le auala e faamalolo ai lona manu’a.19
I lo la faatuatua, sa toe taumafai tasi ai loa Viliamu ma Alema e toe faaola mai Lorenzo. Sa oo mai se manatu i le mafaufau o Viliamu e tuu lona gutu i luga o le fofoga o Lorenzo ma matuā feula i le malosi na te mafai i māmā o le aposetolo. Sa ia feula i totonu ma fafo, ma faia pea lava pea, seia ona faalogoina sina leo itiiti lava mai le fa’a’ī o Lorenzo. Sa faamalosiauina o ia i lea leo, ma sa ia toe feula pea seia oo ina suia le leotele i se toomaunu.
“O le a le mea ua tupu?” Sa iu lava ina musumusu mai ai Lorenzo.
“Sa e malemo,” na fai atu ai Viliamu. Sa ia fesili i le aposetolo po o ia iloaina o ia.
“Ioe, Uso Viliamu, sa ou iloaina e te lē tuulafoaiina a’u,” sa ia fai ane ai. “O saogalemu outou uma uso?”
“Uso Snow,” na fai atu ai Viliamu, “o loo saogalemu i matou uma.”20
I le aso Sa na sosoo ai, sa faatasi atu Iosefa F. Samita i ana soa a o latou faimalaga atu i le nofoaga faato’a a le Ekalesia i Lanai. Ina ua taunuu i latou, sa maitauina e nisi o le Au Paia Hawaii ia faifeautalai sa i ai muamua ma faafeiloai i latou i le faaali atu o lagona o le alofa.21
Sa feiloai Walter i aposetolo ma faifeautalai i le faitotoa o lona fale atolau tele. Sa le i manatu o ia latou te oo mai i lea taimi, ma sa popole ma tuufesili lana pupula. Sa lē fiafia lana faatalofa ia i latou ma faailoa atu i latou i lona afafine, o Talula, e luasefulu ma ona tupu ona tausaga. Sa ia faasino atu i latou i totonu o lona fale ma saunia mo i latou se taumafataga tele lava o le taeao o umala, ‘oti saka, ma isi taumafa. O le taimi atoa lava o ona uiga faaalia sa taumamao ma aloaia.22
Ina ua maea le taumafataga o le taeao, sa avatu e Walter ia alii i lana sauniga o le Sapati faatasi ma le Au Paia Hawaii. O se “epikopo sili” e mataalia ona laei sa taina le logo e faapotopoto faatasi ai le faapotopotoga. A o gasolosolo mai i totonu le Au Paia, sa nonofo i lalo ni alii talavou e sefululima pe luasefulu o loo laeiina ni pale o fugalaau ma lau laau lanumeamata i luga o se nofoa i luma o le falesa. Ona nonofo ai lea o le toasefulufitu o tama ma le toasefulufitu o teine, o laei i se toniga, i ni nofoa latalata i se laulau lea sa nofo ai le epikopo faatasi ma ni alii sa vaetofiaina e Walter o ni aposetolo.
Ina ua ulufale mai Walter i le potu, sa tutulai le faapotopotoga ma ifo faaaloalo a o ia pasi atu i o latou luma ma nofo i lalo i le ulu o le laulau. Ina ua maea le tatalo amata, sa ia tulai ma faailoa atu le au asiasi e toalima mai i Iutā. “Ou te le iloa po o le a se mea ua latou o mai ai,” sa ia faapea atu ai, “ae atonu o le a latou ta’uina mai ia i tatou.”
“Ae o le a ou faapea atu,” sa ia faaopoopo mai. “Ua ou sau iinei faatasi ma outou, faatau fanua mo outou, ma o iinei o le a ou tumau ai ma le lē mafaagae’etia, ma i lenei mea o le a ou lē faatafa ai!!”23
I le lua aso na sosoo ai, sa feiloai faalilolilo aposetolo ma Walter. O ona sese, sa latou iloa ai, sa sili atu i talaatu o le faatau atu o faaeega faaleperisitua.24 Sa toetoe lava ina matuā uiga ese tele e talitonu ai.
Ina ua oo mai Walter i Lanai, sa ia vaai atu i se avanoa e amata ai se mālō i le Pasefika lautele lea ua leva ona moemiti i ai e faatu.25 Sa ia faatalitonuina le Au Paia Hawaii e foai atu a latou lafumanu ma fanua faaletagata lava ia ia te ia ina ia mafai ona ia faatau ai se fanua i le motu.26 I lona musuia ai o le Au Paia i lana miti mo se mālō, sa ia faatulagaina ai se militeli i le motu ma toleni ona tagata e osofaia isi motu. Sa ia auina atu foi faifeautalai i Samoa ma isi motu o Polenisia e saunia na motu mo lana pulega.
Sa le’i pine ae faia loa o ia e tagata e pei o se tupu. Sa leai se isi e ulufale atu i lona fale e tautala atu ia te ia sei vagana e toatutuli i tulivae ma lima. Ina ia musuia tagata ia maofa ai, sa ia faatuina se ogalaau tele ua pu totonu e latalata i lona fale e fai ma maatulimanu o se malumalu. Sa ia tuua se Tusi a Mamona ma isi pepa aloaia i le maa, ufiufi i vao, ma lapataia le Au Paia o le a fasia i latou pe afai latou te o latalata i ai.
Ina ua maea le iloiloga a aposetolo ma faifeautalai, sa valaauina faatasi e Ezra Benson ma Lorenzo Snow le Au Paia ina ia talanoaina le lumanai o Walter o se ta’ita’i. Faatasi ai ma Iosefa sa avea ma faaliliu, sa ta’usalaina e Ezra le ave faamalosia e Walter o fanua o le Ekalesia ma le faaaogaina faalētatau o le pule o le perisitua.
“O la matou tiute o le taofia o ia,” sa folafola atu e Ezra, “ma afai na te lē alo lona vaa i le alavaa sa’o ma salamo, ua tatau loa ona matou vavae ese o ia mai le Ekalesia.”27
Sa musumusu atu e Walter se mea ia Talula, ma sa vave ona ia aumaia se faaputuga o pepa sa teuteuina i faailoga ma lipine. “Alii, o la’u pule lea,” sa ia fai mai ai, ma tusi lona lima i saini e tolu i le pito i lalo o se tasi o itulau. “O le a lē faigata ia te outou ona silafia suafa o Polika Iaga ma ona fesoasoani e toalua ii.”
Sa faitau e Lorenzo le pepa. O se laisene faifeautalai faigofie e talai atu ai le talalelei i atumotu o le sami. “O lenei pepa e lē o tofia ai oe e pule faamalumalu i le misiona a Hawaii,” sa saunoa atu ai Lorenzo. “Ua e aveina lava e oe lena pule.”28
“Ua ou vaai ia Peresitene Iaga,” fai mai ai Walter. “Sa faaee ona aao ia te a’u ma faamanuia a’u. Ma sa liligi malosi mai e le Atua Silisiliese Lona Agaga i luga ia te a’u, i le taimi ae ou te lei vaai ia te ia, a o ou taatia i lena falepuipui, ma faaali mai ia te a’u e i ai sa’u galuega sili ma le malosi e faia.”
Sa tautala faavave Walter, ma faatauanau malosi atu i tagata Hawaii o i le potu. “O a’u o lo outou peteriaka,” sa ia fai mai ai. “O nei alii ua o mai e aveese lo outou fanua ma aveese a outou tupe maua. O se alofa lenei mea? O ai e alofa ia te outou? Pe le o a’u ea? Ma o ai la la’u fanau ma a’u uo? Se i tutu maia i luga!”
Sa vaavaai Iosefa F. Samita i le faapotopotoga. Sa faagaeetia i latou i upu a Walter, ma sa toetoe lava a tutu uma i latou i luga. Sa faatumulia le loto o Iosefa i le faanoanoa ma na lofituina ai i le pogisa lona faamoemoega mo lea nofoaga.29
Sa uiga ese lava le agalelei o Walter i alii e toalima ina ua maea le fonotaga. Ina ua latou fuafua e tuua le motu i le afiafi na sosoo ai, sa ia ofoina atu solofanua e tietie ai i le matafaga ma le faaaogaina o lana lava vaa ma le auvaa e toe ave ai i latou i Maui. Sa ia tuuina atu foi ia Ezra Benson se tootoo manaia ma le $9.75—o le tupe uma lava sa i lana taga. Ae peitai, sa ia matuā teena malosi le toe faafoi mai o le laisene talai, po o le fanua sa ia ave faaseseina mai le Au Paia.30
Ina ua tuua Lanai, sa toe foi Ezra Benson ma Lorenzo Snow i Iutā, ae tuu ai Iosefa F. Samita e pule faamalumalu i le misiona a Hawaii. Talu ai e le i mafai e faifeautalai ona toe maua faaletulafono le fanua sa aveese e Walter mai le Au Paia i Lanai, sa latou fuafua ai e toe faaola le faatuatua i isi motu. Sa tofia e Iosefa ia Alema Samita e galue i Maui ma le Motu Tele o Hawaii a o ia galue ai i Oahu ma Viliamu Cluff i Kauai.31
Sa toe faanoanoa nisi o le Au Paia i lo latou lagolagoina muamua o Walter. O Ionatana Napela, lea sa fesoasoani ia Siaosi Q. Kanona e faaliliu le Tusi a Mamona, sa auauna o le peresitene o aposetolo e toasefululua a Walter mo le lua tausaga ua tuanai. Ae sa ia lagonaina le faaseseina o ia ina ua ia iloa e le’i i ai lava se pule ia Walter e faauu ai o ia i lena tofi.32
Sa amata ona feiloai Napela ma le Au Paia i Maui. O le toatele o i latou sa lē fiafia ia Walter. Sa ia faatau ese atu le tele o falelotu ma faasa i latou mai le tapuai faatasi, talaiina o le talalelei, faitauina o tusitusiga paia, ma tatalo faale-aiga. O se taunuuga, sa latou vaivai faaleagaga ma lotovaivai e uiga i mea uma lava sa aveesea e Walter mai ia i latou.33
Sa matuā tele foi le taimi o Alema sa faaalu i le femalagaai solo i le fanua ma’ā ma maugā o Maui e asiasi i nofoaga o tagata o le Au Paia o taape solo. E oo atu i le amataga o le taumafanafana, sa mafai ona ia iloa atu ua amata ona vaivai atu le uunaiga a Walter. Sa faateleina le Au Paia sa tuua Lanai, o le tele o taimi sa o mai i Maui toetoe lava a leai se isi mea ae tau lava o lavalava i o latou papatua. Peitai o lo latou taimi faatasi ma Walter sa tofotofoina ai lo latou faatuatua, ma e toaitiiti lava tagata o le Ekalesia sa tausia feagaiga o le papatisoga i le taimi na latou toe foi mai ai.
“Sa matuā lē mafai lava ona matou iloa atu pe sa i ai sina aogā o le talalelei ia i latou i sina iota se tasi, aua e leai se isi o i latou sa ola ai!” Sa faitio mai ai Iosefa i se lipoti ia Polika Iaga. “Faatasi ai ma a matou faataitaiga i taimi uma i o latou luma, ma a matou aoaoga o loo faalogoina pea lava pea e o latou taliga, e tatau ona matou faamoemoe i se toaitiiti o le a lelei atu, ae e leai lava.”34
Sa fautuaina e Polika ia Iosefa ma isi faifeautalai Amerika e foi mai i o latou aiga pe afai ua musuia i latou e le Agaga. Sa ia talitonu o le a mulimuli ane tali atu le Au Paia Hawaii i o latou lava tiutetauve mo lo latou tuputupu ae faaleagaga. “E foliga mai ia te a’u o le a mafai ona outou tuua mataupu o le misiona i lima o le usoga o Tagatanuu,” sa ia tusi atu ai ia Iosefa ma isi faifeautalai. Sa maua e le Au Paia Hawaii le talalelei ma le perisitua i le tele o tausaga talu ai ma sa i ai uma punaoa manaomia e faagaoioi ai le Ekalesia e i latou lava.35
I le taimi na oo mai ai le fautuaga a Polika i Hawaii, ua faamalūlūina lagona o Iosefa agai i le Au Paia Hawaii. “Matou te lē o lagona le manatu e tuulafoa’i le misiona,” sa ia tusi ai ia Polika. Ae sa manao o ia e faaitiitia le numera o faifeautalai Amerika i motu ae valaau ni toeaiina Hawaii e pule faamalumalu i luga o misiona i motu eseese.
Sa faasilasila e Iosefa le suiga ia Oketopa ma valaau ai tagata Hawaii i tulaga faaleta’ita’i i se konafesi faalemisiona atoa i Honolulu. Ina ua maea lana saunoaga, sa molimau Kaloa, o se toeaina Hawaii, i lona naunautaiga e auauna i le Ekalesia. “Sa ou tamaitiiti ina ua faato’ā malaga mai nei uso i nei motu,” sa ia fai mai ai. “Ua ou tagata matua nei. Ia aua nei toe tamaiti i tatou, ae o tagata matutua o le faatuatua ma galuega lelei.”
Ona tulai ai lea o Napela ma uunaia le Au Paia ia amiotonu. “Sa faaseseina i tatou ma ta’ita’i eseina i tatou e upu faatogafiti a Gibson ma mafua ai ona tatou solia feagaiga paia sa tatou faia,” sa ia fai mai ai. “Ae o lea ua le toe faaseseina i tatou; o le mea lea, ia tatou faafou a tatou feagaiga ma ia faatuatua.”
Sa molimau foi Kanahunahupu, o se isi foi toeaina Hawaii. “O upu ua tautalagia i lenei aso,” sa ia fai mai ai, “e pei o malala o afi ola.”36
I le faaiuga o le konafesi, sa faasilasila ai e Iosefa F. Samita ma Viliamu Cluff ua lata mai le taimi e toe foi atu ai i laua i Iutā. Sa faailoa mai e Polika ia Iosefa i ni nai vaiaso mulimuli ane sa faamoemoe o ia e valaauina Faranisisi Hammond, le ta’ita’i misiona muamua a Iosefa i Hawaii, e suitulaga ia te ia.37
Talu ona aveesea le nofoaga i Lanai, sa vaavaai lava Iosefa ma isi faifeautalai mo se nofoaga fou e faapotopoto i ai le Au Paia. I le taumafanafana, sa latou maua ai se nofoaga i le Motu Tele o Hawaii sa foliga lelei ma talafeagai, ae o le tau sa sili atu nai lo o le mea e mafai ona gafatia e le Au Paia Hawaii.
E le gata i lea, ina ua mavae le toilalo o le nofoaga i Lanai, o le toatele o le Au Paia sa lē mananao e toe lamatia nisi tupe i se isi foi nofoaga e faapotopoto ai. Sa mananao aiga ia i ai le nofoaga fou i lo latou motu ma latalata i o latou aiga.38
Ae peitai, ina ua maea le konofesi o le tautoulu, sa faatagaina ai e Polika Iaga ia ta’ita’i misiona e faatau se fanua i tupe mai le Ekalesia.39 I lo laua lē mautonu e uiga i le fasi fanua i le Motu Tele, sa faaauau ai pea e Iosefa ma Viliamu ona saili ni nofoaga lelei mo le faapotopoto ai e fautua atu ia Faranisisi a o latou taamilo i paranesi i Kauai ma Oahu mo le taimi mulimuli.
I se tasi aso i Oahu, a o asiasi atu Iosefa ma Viliamu i se paranesi laitiiti lava e latalata i le faatoaga e taua o Laie, sa alu Viliamu na’o ia e savalivali. O le faatoaga e i luga o le ono afe eka i le taele o mauga maualuluga, ma togavaoa i luga o le talafatai i matu i sasae o le motu. E ese mai i le nofoaga i Lanai, sa lelei le suavai maua i Laie.
I lona lagona ai o se faanoanoa ma sina tuua na o ia, sa tootuli ifo ai Viliamu i se vao latalata ane e tatalo ai. Ina ua ia tulai ae, o loo faanoanoa lava, sa ia maua se ala savali e taamilo atu i fanua vaoa ma togavao mafiafia. Sa ia mulimuli ai mo sina mamao ina ua faateia o ia i lona vaai i se faaaliga o Polika Iaga o loo savali atu i le ala savali.
Sa faafeiloai o ia e Viliamu e pei lava o loo i ai moni lava o ia iina, ma sa la nonofo i lalo i le vao. Sa talanoa mai Polika i le matagofie o le faatoaga, le eleele lelei, le lanumeamata o mauga, ma galu o loo fati lemu i luga o le matafaga. “O se nofoaga sili ona matagofie lenei,” sa iu ina saunoa mai ai o ia. “Uso Viliamu, o le nofoaga lenei tatou te mananao e faatau e fai ma nofoaga autu mo le misiona lenei.”
Ona iloa ai lea e Viliamu ua tuua na o ia, ua tumu i le maofa ma le ofo tele, ma le talitonu ua ia maua le nofoaga sa’o mo le faapotopotoina o le Au Paia Hawaii.40