Laipelí
Lēsoni 13: ‘Ko e Meʻa-Hā-Maí


Lēsoni 13

“Ko e Meʻa-Hā-Maí”

Talateú

ʻOku ʻomi kiate kitautolu ʻe he meʻa-hā-mai ki he Palōfita ko Siosefa Sāmitá ʻa ia ʻoku hiki ʻi he Tokāteine mo e Ngaahi Fuakava 76, ha fakavaʻe mahino ki he moʻui hili ʻo e maté, kau ai ʻa e ngaahi nāunaú. ʻOku tau toe ako mei ai e meʻa kuo pau ke tau fai ke toe nofo ai ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.

Laukonga ki Hono Puipuituʻá

  • L. Tom Perry, “Ko e Palani ʻo e Fakamoʻuí,” Ensign pe Liahona, Nōv. 2006, 69–72.

  • Matthew McBride, “‘The Vision’: T&F 76,” Revelations in Context series, Mar. 11, 2013, history.lds.org.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

Tokāteline mo e ngaahi Fuakava 76

Ko e tefitoʻi mahino mahino ki he moʻui ʻi he hili ʻa e maté

Fakamatalaʻi ange naʻe ʻi ai ha faʻahinga tui ʻe taha pē ua naʻe maʻu ʻe ha kakai Kalisitiane tokolahi ʻi he 1830 fekauʻaki mo hēvani pea mo heli, ʻoku faʻa fakamatalaʻi ko e vakai “tukufakaholó” mo “fakaemāmanilahí”. Ko e vakai “tukufakaholó” ko hēvaní maʻá e kau angatonú pea ko heli maʻá e kau talangataʻá. Ko e vakai “fakaemāmanilahí” leva he ʻikai ke tauteaʻi ʻe he ʻOtuá ʻa e kau angahalá ʻo taʻengata, he ʻe iku fakahaofi ʻa e taha kotoa pē ʻi he puleʻanga ʻo e ʻOtuá. Naʻe ʻikai ke toe lahi ange ʻa e ʻilo ʻa e kāingalotu ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí ʻi he taimi ko ʻení ʻi he kau Kalisitiane kehé, ki hēvani mo heli.. ʻI Fēpueli 1832, ne aʻusia ai ʻe Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ha meʻa-hā-mai naʻá ne liliu fakaʻaufuli e mahino ʻa e Kāingalotú ki he meʻa ʻoku hoko ʻi he hili ʻa e maté. Naʻe hiki ʻa e meʻa-hā-maí niʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76, ʻo fakahaaʻi ai ʻene fihituʻu ʻo e fekauʻaki ʻo e ʻofa, ʻaloʻofa, fakamaau totonu, mo e fakamaau ʻa e ʻOtuá, pea naʻá ne fakaava ai ha matapā ʻo e ʻilo haohaoa ange ki he palani ʻa e Tamai Hēvaní. Naʻe ui ʻe he kau fuofua mēmipa ʻo e Siasí ʻi ha ngaahi taʻu lahi ʻa e meʻa-hā-mai ko ʻení ko e “Vīsone.” (Vakai, Matthew McBride, “‘The Visionʻ:T&F 76,” Revelations in Context series, Mar. 11, 2013, history.lds.org.)

Kole ki ha tokotaha ako ke ne ʻomi ha fakamatala nounou ki he meʻa ʻoku hiki ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76. Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Uilifooti Utalafi (1807--98), pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi:

ʻĪmisi
Palesiteni Wilford Woodruff

“Te u pehē ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá ʻa e ngaahi fanongonongo ngali faka-ʻOtua lahi taha kuo fai mai ki he fāmili ʻo e tangatá. Te u lave ʻataʻata pē ki he ‘Meʻa hā mai’ [ʻi he vahe 76], ko ha fakahā ʻokú ne ʻomi ha maama lahi ange, ha moʻoni mo ha tefitoʻi moʻoni lahi ange ʻi ha toe fakahā ʻoku ʻi ha toe tohi kuo tau lau. ʻOkú ne fakamaama ke mahino kiate kitautolu ʻa hotau tuʻunga lolotongá, feituʻu ne tau omi mei aí, ʻuhinga ʻoku tau ʻi heni aí, pea mo e feituʻu te tau ʻalu atu ki aí. ʻE lava ʻe ha tangata pē ʻo ʻiloʻi ʻi he fakahaá ni ʻa hono tufakangá pea mo hono tūkungá” (Ko e Ngaahi Akonaki ʻa e Kau Palesiteni ʻo e Siasí: Uilifooti Utalafi [2004], 120–21).

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e ʻuluʻi vahe ʻo e vahé 76 ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakavá. Kole ki ha tokotaha ako ʻe taha ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:15-19.

  • Ko e hā naʻe fai ʻe Siosefa mo Sitenei ʻo makatuʻunga mei ai hono maʻu ʻo e fakahā ko ʻení?

  • Ko e hā te tau lava ʻo ako mei heʻena aʻusiá ʻo kau ki hono mahuinga ʻo e ako mo e fakalaulaulotoa ʻa e folofolá? (Fakapapauʻi ʻoku ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e fehokotaki ʻo e fakalaulaulotoa ʻo e folofolá pea mo e maʻu ʻo e fakahaá.)

Fakatokangaʻi ange: Fakamafaʻi ange ko e ako ko ia ke fakalaulaulotá ʻa e folofolá ko ha poto mahuʻinga fakaako folofola ia te ne ʻoange ki he Laumālie Māʻoniʻoní ha faingamālie lahi ange ke fakahā mai ʻa e moʻoní kiate kitautolu.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–10

Ngaahi talaʻofa ki he kau faivelengá

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:1–l4. Kole ki he kalasí ke nau muimui pē, mo kumi ʻa e ngaahi foʻi lea pe kupuʻi lea ʻoku nau fakamatalaʻi ʻa Sīsū Kalaisí. Te ke lava pē ʻo fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e meʻa te nau ʻiló. Fakamatalaʻi ange ko e ngaahi ʻulungaanga koē ʻo e Fakamoʻuí ʻoku fakamatalaʻi ʻi he ngaahi veesi ko ʻení ko ha sīpinga ia ʻo e lisi ʻoku ʻi he folofolá. Ko e lisi ʻi he folofolá ko ha” ngaahi fakakaukau, ngaahi ʻilo, pe fakahinohino ʻoku fekauʻaki. ʻE tokoni ki he kau faiakó mo e kau akó hano kumi ha lisi ʻi he folofolá ke mau ʻilo ai e ngaahi poini tefito ʻoku fakamamafaʻi ʻe he tokotaha tohí” (Gospel Teaching and Learning [2012], 23). Fakamahinoʻi ange ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76 ha ngaahi lisi fakafolofola.

  • Ko fē ʻi he ngaahi ʻulungaanga ʻo Sīsū Kalaisi ʻoku ʻasi ʻi he veesi 1–4 ʻoku mahuʻinga mālie taha kiate koé? Ko e hā hono ʻuhingá?

Kole ki he kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:5–10, mo kumi ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí ki hekau angatonú. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakatokangaʻi ʻa e lisi ʻo e ngaahi talaʻofa ʻi he veesi 6–10. Te ke lava ʻo fokotuʻu ange ke fakaʻilongaʻi ʻe he kau akó ʻa e ngaahi meʻa ʻi he lisi ko ʻení ke fakamamafaʻi ʻa e ngaahi talaʻofa ʻa e ʻEikí.

  • Fakatatau mo e veesi 5, ko e hā kuo pau ke tau fai ke tau aʻusia ai ʻa e ʻaloʻofa, angaʻofa, pea mo e fakaʻapaʻapa ʻa e ʻEikí?

Tokoni ke ʻiloʻi ʻe he kau akó ʻa e tefitoʻi moʻoni ko ʻení ʻi heʻenau ako ʻa e ngaahi veesi ko ʻení: ʻE fakaʻapaʻapaʻi mo ʻaloʻofa ʻa e ʻEikí kiate kitautolu, ʻi heʻetau manavahē mo tauhi kiate Ia ʻi he angatonú. Fakamanatu ange ki he kau akó ʻoku ʻuhinga ʻa e ʻEikí ʻi he “manavahē” ko ʻení ko e ʻapasia kiate Ia.

Fai ange ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení ke tokoni ʻo fakaloloto ʻi he kau akó ʻa ʻenau mahino ki he tefitoʻi moʻoni ko ʻení:

  • Mei he ngaahi talaʻofa naʻá ke maʻu ʻi he veesi 5–10, ko e fē ʻa e talaʻofa te ke fie maʻú? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻOkú ke pehē ko e hā ʻe fie maʻu ke ke fai ke maʻu ai ʻa e tāpuaki ko iá?

Tuku ha kiʻi taimi ke fakalaulauloto ai ʻa e kau akó ki he ʻuhinga ʻe ʻaonga ai ke kumia ʻa e ngaahi talaʻofa ko ʻení pea mo vakaiʻi ʻa e tuʻunga ʻo ʻenau ʻapasia ki he ʻEikí mo tauhi kiate Ia ʻi he angatonu mo e moʻoní.

Fakamahinoʻi ki he kau akó ʻoku kamata ʻi he veesi 11, ko hono toenga ʻo e vahe 76 ʻoku hiki ai e fakahā ʻa e ʻEikí ki he “ngaahi meʻa lilo ʻo hono puleʻangá,” ʻa ia ʻoku “māʻolunga ange ʻi he meʻa kotoa pē ʻoku faʻa ʻiló” (veesi 114). ʻOku fakaava mai ʻe he fakahaá ki heʻetau mahinó ʻa e ngaahi meʻa fakaofo ʻo ʻitānití, ʻo akoʻi kiate kitautolu fekauʻaki mo e moʻui ka hokó pea mo fakaʻilo mai ʻa e meʻa naʻe ʻikai fai ha ʻilo ki ai kimuʻa.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:19–24

Meʻa-hā-mai ʻo e Tamaí mo e ʻAló

Fakamatalaʻi ange ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76 ha ngaahi meʻa-hā-mai kehekehe. Koeʻuhí ke maʻu ʻe he kau akó ha ʻilo fakalūkufua ki he meʻa naʻe mamata ki ai ʻa Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻi he ngaahi meʻa-hā-mai ko ʻení, fakaʻaliʻali ʻa e fakatātā ʻoku ʻomaí pe ʻoange ha tatau ki he tokotaha ako kotoa pē. Fakamatalaʻi ange ko e meʻa takitaha ʻi he fakatātaá, ʻoku nofotaha pē ki he meʻa-hā-mai pē ʻe taha.

ʻĪmisi
diagram of section 76

Fakamahinoʻi ange ko e taha ʻo e ngaahi meʻa-hā-mai naʻe fakaava kia Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoni ʻi he ʻaho ko iá ko ha meʻa-hā-mai ʻo e Tamaí pea mo Hono ʻAlo, ko Sīsū Kalaisí. Fakaʻaliʻali ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení, pe hiki kinautolu ʻi he palakipoé:

Ko e hā ha moʻoni ʻe lava ke tau ako kau kia Sīsū Kalaisi mei he fakahā ko ʻení?

Ko e fē ʻi he ngaahi moʻoni ko ʻení te ke lava ʻo fakamoʻoni ki ai? ʻOkú ke ʻilo fēfē ʻoku moʻoni ia?

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau fakalongolongo ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:19–24 pea fakakaukau pe te nau tali fēfē ʻa e ngaahi fehuʻi ʻi he palakipoé. Ka hili ha taimi feʻunga, pea fakaafeʻi ʻa e kau akó, ke nau vahevahe ʻenau tali ki he ngaahi fehuʻí. ʻE lava ke kehekehe ʻa e tali ʻa e kau akó, kae fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻa e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení. ʻOku Sīsū Kalaisí, ko ha tokotaha moʻui monāunāuʻia. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e ʻAlo Pē Taha ʻo e Tamaí naʻe Fakatupú. Ko Sīsū Kalaisi ʻa e Fakatupu ʻo e māmani ko ʻení mo ha ngaahi maama kehe. Ko e kakai ʻoku nau nofoʻi ʻa e māmani ko ʻení mo e ngaahi maama kehé ko e ngaahi foha mo e ʻofefine naʻe fakatupu ʻe he ʻOtuá.

Fakakaukau ke vahevahe hoʻo fakamoʻoni kau ki he Fakamoʻuí.

Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:25–113

Ko e palani ʻo e fakamoʻuí

Fakamatalaʻi ange ʻoku akoʻi ʻe he veesi 25–113 ʻo e vahe 76 ha ngaahi moʻoni fakaofo kau ki he palani ʻo e fakamoʻuí. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fili ha kulupu ʻe taha ʻo e ngaahi veesi ko ʻeni ʻoku hiki he fakatātaá, pea lau fakavavevave kinautolu. Vahe ke tautau toko ua ʻa e kau akó pea kole ange ke nau aleaʻi ʻa e meʻa naʻa nau ako pe pehē ʻoku fakalaumālie ʻi he ngaahi veesi naʻa nau laú. Aleaʻi mo e kalasí ʻa e ngaahi fehuʻi ko ʻení:

  • Ko e hā ha ngaahi tefitoʻi tokāteline fekauʻaki mo e moʻuí pea mo e maté ʻoku tokoni ʻa e Tokāteine mo e Ngaahi Fuakava 76 ke mahino kiate kitautolu? (Mahalo ʻe ngāue ʻaki ʻe he kauakó ha fakalea kehe kae fakapapauʻi ʻoku mahino kiate kinautolu ʻoku tau maʻu ʻi heTokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76, ha tefitoʻi mahino ki he moʻui ʻi he hili ʻo e maté pea mo e meʻa kuo pau ke tau fai ke toe nofo ai ʻi he ʻao ʻo e Tamai Hēvaní mo Sīsū Kalaisí.)

Fakamatalaʻi ange ko e taha ʻo e ngaahi meʻa-hā-mai mahuʻinga naʻe foaki Siosefa Sāmita mo Sitenei Likitoní ko e nāunau fakasilesitialé. Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau lau ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:50–53, ʻo kumi ha lisi ʻo e ngaahi fie maʻu ka tau lava ʻo hū ki he nāunau fakasilesitialé. Mahalo te ke fie fokotuʻu ange ki he kau akó ke nau fakaʻilongaʻi pe fakafika ʻa e ngaahi fie maʻu ko ʻení ʻi heʻenau folofolá. Hili hano vahevahe ʻe ha tokotaha ako ʻa e meʻa naʻá ne ʻiló, fai ange ha ngaahi fehuʻi hangē ko ʻení:

  • ʻOkú ke pehē ʻoku ʻuhinga ki he hā ke maʻu ha “fakamoʻoni kia Sīsū”? (Tui ki he misiona huhuʻi ʻo e Fakamoʻuí pea moʻui ʻo fakatatau ki Heʻene ngaahi fekaú.)

  • ʻOku ʻuhinga nai ki he hā ke “ikunaʻi ʻi he tuí”? (Ke ikunaʻi ʻa e ʻahiʻahí mo e angahalá ʻaki e tui kia Sīsū Kalaisi mo kātaki faivelenga ki he ngataʻangá.)

  • Ko e hā hono ʻuhinga ʻo e “silaʻi ʻe he Laumālie Māʻoniʻoni ʻo e talaʻofá”? (Ko e Laumālie Māʻoniʻoní, ʻa ia ko e Laumālie Māʻoniʻoni ai pē ia ʻo e Talaʻofá, ʻokú ne fakamoʻoniʻi ki he Tamaí kuo tau maʻu totonu ʻa e ngaahi ouau fakahaofi ʻo ʻEne ongoongoleleí pea kuo tau tauhi faivelenga ʻa e ngaahi fuakava ne tau faí.)

Fakamatalaʻi fakanounouʻi e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:54–70 ʻaki hano fakamatalaʻi ange ʻoku ʻomi ʻe he ngaahi veesi ko ʻení ha ngaahi tāpuaki lahi ʻe maʻu ʻe he kakai ʻe hākeakiʻi ʻi he puleʻanga fakasilesitialé. ʻOange ha kiʻi taimi nounou ki he kau akó ke nau lau ʻa e ngaahi veesi ko ʻení ʻo kumi ʻa e ngaahi tāpuaki kuo talaʻofa maí pe ngaahi tūkunga ʻoku mātuʻaki mahuʻinga kiate kinautolú.

  • Ko e hā ha tāpuaki naʻe talaʻofa ki he kau faivelengá ʻoku ʻuhinga lahi kiate koe? Ko e hā hono ʻuhingá?

  • ʻOku tokoniʻi fēfē kitautolu ʻe he veesi 69 ke mahino ʻa e fatongia ʻo e Fakamoʻuí ʻi he moʻui ʻa kinautolu ʻoku nau maʻu e puleʻanga faka-silesitialé? (Ko kitautolu takitaha, ʻe tatau ai pē ko e hā ʻa e lahi ʻetau feingá, he ʻikai pē lava ʻe he meʻa kotoa te tau faí ke tau maʻu ai ʻa e puleʻanga fakasilesitialé. Te tau toki lava pē ʻi he feilaulau fakaleleiʻa e Fakamoʻuí ʻo fakamaʻa kitautolu mei heʻetau ngaahi angahalá pea hoko ʻo haohaoa.)

  • ʻOku lava fēfē ʻe he ʻilo ki he ngaahi moʻoni fekauʻaki mo e palani ʻo e fakamoʻuí ʻoku lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76 ʻo tokoni ke tau fai ha ngaahi fili lelei ange ʻi he moʻuí?

Fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni naʻe fai ʻe Palesiteni Poiti K. Pēká, pea fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻo lahi ia:

ʻĪmisi
Palesiteni Boyd K. Packer

“Ka ʻikai ha ʻilo ki he palani ʻo e ongoongoleleí, ʻe ngali fakanatula pē mo ʻikai ha halaia ʻi he maumau fonó, pea aʻu pē ʻo fakatonuhiaʻi. ʻOku ʻikai ha toe maluʻi lahi ange mei he filí ka ko ʻetau ʻiloʻi ʻa e moʻoní—ke ʻilo ʻa e palaní!” (Ko e Palani ʻa ʻEtau Tamaí [1994], 27).

  • Ko e hā ha ngaahi founga ʻe lava ai hono ʻilo ʻo e ngaahi moʻoni ʻoku ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76 ʻo tokoni ke maluʻi kitautolu mei he ivi tākiekina ʻo Sētané?

  • Ko e hā ha ngaahi founga kuo maluʻi mo tāpuekina ai koe ʻe hoʻo ʻilo ki he palani ʻa ʻetau Tamai Hēvaní?

Fakaafeʻi ha tokotaha ako ke ne lau leʻolahi ʻa e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:114–117. Kole ki he kalasí ke nau muimui pē, mo kumi ʻa e talaʻofa naʻe fai kiate kinautolu ʻoku nau fakahaohaoaʻi ʻa kinautolú? Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakamatalaʻi ʻa e talaʻofa ʻi he potu folofola ko iá.

Ka hili e tali ʻa e kau akó, fakaʻaliʻali ʻa e lea ko ʻeni ʻa e Palōfita ko Siosefa Sāmitá (1805–44) fekauʻaki mo e meʻa-hā-mai kuo lekooti ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:

ʻĪmisi
Prophet Joseph Smith

“Te u lava ke toe fakamatalaʻi ha meʻa lahi ange he meʻa kuó u ʻosi fakamatalaʻi ki he ngaahi nāunau ʻo e puleʻangá naʻe fakahā mai kiate au ʻi he meʻa-hā-maí. pea mo e kakai ʻoku nau teuteu atu ke maʻu kinautolú” (ʻi he, History of the Church, 5:402).

Fakaʻaliʻali pe hiki ʻa e ngaahi foʻi sētesi kakato ko ʻení ʻi he palakipoé ke tokoni ke fakaʻaongaʻi ʻe he kau akó ʻa e meʻa naʻa nau ako ʻi he kalasí:

Hili hono ako ʻo e Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76:

ʻOku ou ʻiloʻi ko e …

ʻOku ou loto ke …

Te u …

Fakaafeʻi ʻa e kau akó ke nau fakakakato ʻa e ngaahi kupuʻi leá ʻi ha laʻi pepa. Poupouʻi ke nau fakakaukau pe ko e ngaahi fili ʻoku nau faí ʻe lava ke nau feʻunga ai ke maʻu ʻa e puleʻanga fakasilesitialé mo tokoniʻi kinautolu ke nau feʻunga ke maʻu mo e ngaahi tāpuaki kehe naʻe talaʻofa mai ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava 76. Vahevahe ange hoʻo fakamoʻoni ki he ngaahi moʻoni naʻe aleaʻi he ʻaho ní.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó