Laipelí
Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó


Ngaahi Fakavaʻe ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí Tohi Lēsoni ʻa e Faiakó

Ko e hā ʻoku fie maʻu ʻi ha faiako fakalotú?

ʻI hoʻo teuteu ko ia ke faiakó, ʻoku mahuʻinga ke mahino ʻa e Taumuʻa ʻo e Seminelí mo e Ngaahi ʻInisititiuti Fakalotú:

“Ko ʻetau taumuʻá ke tokoniʻi ʻa e toʻu tupú mo e kakai lalahi kei talavoú ke mahino kiate kinautolu mo nau falala ki he ngaahi akonaki mo e Fakalelei ʻa Sīsū Kalaisí, fakafeʻungaʻi kinautolu ke maʻu ʻa e ngaahi tāpuaki ʻo e temipalé, pea teuteuʻi kinautolu, mo honau ngaahi fāmilí, pea mo e niʻihi kehé ki he moʻui taʻengata mo ʻenau Tamai Hēvaní” (Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí: Ko ha Tohi Tuʻutuʻuni maʻá e Kau Faiako mo e Kau Taki ʻi he Seminelí mo e ʻInisititiuti Fakalotú [2012],x).

Te ke lava ʻo aʻusia ʻa e taumuʻa ko ʻení ʻaki haʻo moʻui ʻaki e ongoongoleleí, akoʻi fakalelei ʻa e ongoongoleleí ki hoʻo fānau akó, pea mo puleʻi fakalelei hoʻo kalasí pe polokalamá. ʻI hoʻo teuteu mo akoʻi ʻa e ongoongoleleí ʻi he ngaahi founga ko ʻení, te ke taau ai mo e ivi tākiekina ʻo e Laumālie Māʻoniʻoní. (vakai, T&F 42:14).

Ko ho faingamālie ke tokoniʻi ʻa e fānau akó ke nau ako ʻi he Laumālié koeʻuhí ke nau lava ʻo fakamālohia ʻenau tuí mo fakaloloto ʻenau uluí. Te ke lava ʻo tokoni ke ikunaʻi ʻeni ʻe he fānau akó ʻaki haʻo tataki kinautolu ke nau ʻiloʻi, pea mahino, mo ongoʻi ʻa e moʻoní mo hono mahuʻingá, pea teuteu ke fakaʻaongaʻi ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni mahuʻinga ʻo e ongoongolelei ʻo Sīsū Kalaisí.

Ko e tohi tuʻutuʻuni Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí ko ha maʻuʻanga tokoni mahuʻinga ia ke mahino ʻa e founga fakafaiakó mo e founga ke lavameʻa ai ʻi he loki akó. Toutou vakai maʻu pē ki he tohi tuʻutuʻuni ko ʻení.

Ko e hā ʻa e ngaahi taumuʻa ʻo e kalasi ko ʻení?

ʻOku ʻoange ʻe he lēsoni ko ʻeni ʻo e, Ngaahi Fakavaʻe ki Hono Toe Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí (Lēsoni Fakalotu 225), ha faingamālie ki he kau akó ke nau ako e ngaahi tefitoʻi fakahaá, tokāteliné, ngaahi meʻa fakahisitōliá, mo e kakai ne kaunga ki hono fakahoko ʻo e Fakafoki Mai ʻo e Siasi ʻo Sīsū Kalaisí hangē ko ia ʻoku ʻi he ngaahi folofola ʻoku fakaʻaongaʻi ʻe he Siasí, ngaahi akonaki ʻa e kau palōfita kimui ní, mo e hisitōlia ʻo e Siasí. ʻE hanga ʻe he lēsoní ʻo ʻoange ha fakavaʻe fakatokāteline mo ha tuʻunga fakahisitōlia ki he fānau akó, ʻe fie maʻu ki hono maʻu ʻa e mahino totonu ki he tokāteline mo e hisitōlia ʻo e Siasí. ʻE tupulaki e malava ʻa e kau akó ke fekumi ki he moʻoní, vakaiʻi ʻa e falalaʻanga mo e moʻoni ʻo e maʻuʻanga fakamatalá, mo ʻiloʻi e moʻoní mei he meʻa ʻoku halá. ʻE ako ʻe he kau akó ʻa e folofolá, tokāteline ʻo e Siasí, pea mo e hisitōlia ʻo e Siasí ʻi ha ngaahi founga ʻe fekauʻaki mo ʻenau moʻuí pea mo honau ngaahi tūkungá. Naʻe fakamoʻoni ʻa Palesiteni Kōtoni B. Hingikelī (1910–2008) ki hono moʻoni ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí:

ʻĪmisi
Palesiteni Gordon B. Hinckley

“Ko e Siasi moʻoni ʻeni ʻo Sīsū Kalaisi kuo toe fakafoki maí. Ko kitautolu ʻa e Kāingalotu ʻo e Ngaahi ʻAho Kimui Ní. ʻOku tau fakamoʻoni kuo fakaava mai ʻa e ngaahi langí, kuo fakaava ʻa e ngaahi puipuí, kuo ʻosi folofola mai ʻa e ʻOtuá, pea kuo hā tonu mai ʻa Sīsū Kalaisi Ia. …

“Fakafetaʻi ki he ʻOtuá ʻi he fakaofo ʻo ʻEne foaki ʻo e fakamoʻoní, mafaí, mo e tokāteline ʻoku fekauʻaki mo ʻení, ʻa e Siasi ʻo Sīsū Kalaisi kuo fakafoki maí.

“Kuo pau ke hoko ʻeni ko ʻetau pōpoaki maʻongoʻonga mo makehe ki he māmaní. ʻOku ʻikai ke tau pōlepole ʻi hono ʻoatu iá. ʻOku tau fakamoʻoni ʻi he loto fakatōkilalo ka ʻi he mālohi mo e loto fakamātoato moʻoni” (“The Marvelous Foundation of Our Faith,” Ensign, Nov. 2002, 81).

ʻI he fakaʻau ke lahi ange e tui ʻa e kau akó kia Sīsū Kalaisí mo mālohi ange ʻenau fakamoʻoni ki he ongoongolelei kuo toe fakafoki maí, ʻe tupulaki leva ʻenau tukupā ke fai mo tauhi e ngaahi fuakava toputapú pea mateuteu lelei ange ai ke vahevahe ʻa e pōpoaki ʻo Hono Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí.

Ko e hā ʻoku fie maʻu mei he fānau akó?

Koeʻuhí ke lava ʻo maʻu ha maaka ʻi he ʻosi mei he ʻinisititiutí, ʻoku fie maʻu e kau akó ke nau lau e ngaahi potufolofolá, ngaahi lea ʻo e konifelenisi lahí, mo e ngaahi nāunau kehe ʻoku hiki atu ʻi he konga takitaha ʻo e lēsoní ki he Laukonga ʻa e Tokotaha Akó. Kuo pau foki ke feau ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi fiemaʻu ki he maʻu akó mo fakahaaʻi ʻoku nau ʻiloʻi ʻa e ngaahi fakamatala ʻi he lēsoní.

ʻOku fokotuʻutuʻu fēfē ʻa e ngaahi lēsoni ʻi he tohi lēsoni ko ʻení?

ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e kalasi ko ʻení ke semesitā ʻe taha hono lōloá ʻo ʻi ai ʻa e foʻi lēsoni ʻe 28 naʻe faʻu ki ha ngaahi kalasi taki miniti ʻe 50. Kapau ʻoku fakahoko tuʻo ua hoʻomou kalasí ʻi he uike, akoʻi ʻa e foʻi lēsoni ʻe taha ʻi he taimi kalasi kotoa pē. Kapau ʻoku fakahoko tuʻo taha pē hoʻomou kalasí ʻi he uike, ʻi ha miniti ʻe 90 ki he miniti ʻe 100, fakatahaʻi ha foʻi lēsoni ʻe ua pea akoʻi ia ʻi he foʻi kalasi kotoa pē. ʻOku ʻi ai ha konga ʻe fā ʻo e lēsoni takitaha:

  • Talateú

  • Laukonga ki Hono Puipuituʻá

  • Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

  • Laukonga ʻa e Tokotaha Akó

Talateú

ʻOku ʻomi ʻe he konga ko ʻení ha talateu nounou ki he ngaahi tefito mo e ngaahi taumuʻa ʻo e lēsoní.

Laukonga ki Hono Puipuituʻá

ʻOku fokotuʻu mai ʻe he konga ko ʻení ha ngaahi maʻuʻanga tokoni, hangē ko e ngaahi pōpoaki mei he kau palōfita ʻo onopōní, ʻe lava ʻo tokoniʻi lelei ange koe ke mahino ʻa e ngaahi tokāteliné, ngaahi tefitoʻi moʻoní, mo e ngaahi moʻoni ʻo e ongoongoleleí ʻoku kātoi ʻi he fokotuʻutuʻu ʻo e lēsoní.

Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí

ʻOku kau ʻi he konga ki he Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí ha fakamatala ke tokoni atu ke ke ʻiloʻi fakatouʻosi ʻa e meʻa ke akoʻí mo e founga ke akoʻi ʻaki iá (vakai foki, konga 4.3.3 mo e 4.3.4 ʻi he tohi tuʻutuʻuni ko e Ko Hono Akoʻi mo Ako ʻo e Ongoongoleleí). ʻOku fokotuʻutuʻu ʻa e ngaahi ʻekitivitī ako kuo fokotuʻu atú ke tokoni ke ʻiloʻi, mahino, pea mo fakaʻaongaʻi ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi moʻoni toputapú. ʻE lava pē ke ke fili ke fakaʻaongaʻi ha niʻihi pe kotoa ʻo e ngaahi fokotuʻú ʻi hoʻo filioʻi kinautolu ke feʻunga mo hoʻomou sīpinga faiakó takitaha pea mo feau ai e ngaahi fie maʻu pea mo e ngaahi tūkunga hoʻo fānau akó. ʻI hoʻo fakakaukauʻi e founga ke filioʻi ai ʻa e ngaahi fakamatala ʻo e lēsoní, muimui ʻi he faleʻi ko ʻeni meia ʻEletā Tāleni H. ʻOakesi ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Dallin H. Oaks

“ʻI heʻeku fanongó, kuo faʻa akoʻi ʻe Palesiteni Peeka, ke tau ʻuluaki ohi mai, pea tau toki fakafelāveʻi. Kapau ʻoku nofo kakato ʻi he lēsoni kuo ʻomai, ʻa ia ʻoku tau ʻamanaki fakahokó, te tau lava leva ke muimui ʻi he Laumālié ke fakafelāveʻi ia. Ka ʻoku ʻi ai ha ʻahiʻahi, ʻi he taimi ʻoku tau talanoa ai ki he founga feliliuaki ngofuá ni, ke kamata ʻaki e fakafelāveʻí kae ʻikai ko e ohi maí. ʻOku napangapanga-mālie. Ko ha tukupā taʻe-tuku. Ka ko e founga ʻo hono ʻuluaki ohi mai pea toki fakafelāveʻí ko ha founga lelei ia ke ʻi ha tuʻunga ʻoku mālohí”(“A Panel Discussion with Elder Dallin H. Oakes” [Seminaries and Institutes of Religion Satellite Broadcast, Aug, 7, 2012]; si.lds.org).

ʻOku kau he lēsoni ko ʻení ha ngaahi lea ʻa e kau taki ʻo e Siasí ʻoku ngalingali ʻe ala maʻu ʻi ha ngaahi lea fakafonua kehekehe. ʻI hoʻo teuteu ke faiakó, te ke lava ke filioʻi e lēsoní ʻaki hano fakaʻaongaʻi e ngaahi lea ʻa e kau takí ʻoku fekauʻaki mo e kaveingá.

ʻOku ʻi he konga ʻo e Ngaahi Fokotuʻu ki hono Akoʻí ha fakamatala ki ha tokāteline pe tefitoʻi moʻoni ʻe taha, ʻa ia ʻoku ʻasi mataʻitohi mataʻāʻā. Ko e taimi ʻe ʻilo ai ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi tokāteline mo e ngaahi tefitoʻi moʻoni ko ʻení mo vahevahe ʻa e meʻa kuo nau akó, ʻe ala kehe ʻenau fakaleá mei he meʻa ʻoku tuʻu ʻi he tohi lēsoní. Tokanga ʻi he taimi ʻe hoko ai ʻení, ke ʻoua naʻá ke taku ʻoku hala ʻenau ngaahi talí. Neongo ia, kapau ʻe lava ke toe tonu ange ha fakamatala, tokoniʻi fakalelei ke fakamahinoʻi ʻa e fakakaukaú.

ʻOku ʻoatu ʻe he nāunau fakalēsoní ʻa e founga ki hono fakakau e ngaahi tefitoʻi meʻa mahuʻinga hono akoʻi mo ako ʻo e ongoongoleleí ki ha lēsoni fakataumuʻa ki ha kaveinga (vakai, Ko Hono Akoʻi mo Ako e Ongoongoleleí, 10, 23–31, 38–41). ʻI he ngaahi māhina ka hokó, ʻe pulusi ai ha tohi ʻe ui “Ko Hono Akoʻi mo Ako e Folofolá ʻi he ʻInisititiuti Ako Fakalotú,” te ne fakamalataʻi lahi ange ʻa e anga hono fakakau e ngaahi tefito mahuʻinga hono akoʻi mo ako fakafoʻitefito e ongoongoleleí.

Naʻe fakamatalaʻi ʻe ʻEletā Tēvita A. Petinā ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá ko ha niʻihi ʻo e ngaahi monūʻiá ʻoku maʻu mei hono ako fakafoʻitefito ʻo e ongoongoleleí:

“ʻKa ko hono lau ʻo e tohi folofolá mei he kamataʻangá ki heʻene ʻosí ʻokú ne ʻomi ha ʻilo angamaheni, ka ʻoku fakatupulaki ʻa e lahi ʻo ʻetau ʻiló ʻi hono ako fakafoʻitefitó. ʻOku langaki mo tānaki mai ki heʻetau ʻilo fakalaumālié ʻi heʻetau fekumi ki he ngaahi fakahaá ki ha ngaahi fehokotaki, sīpinga, mo ha ngaahi taumuʻá. … ; ʻokú ne fakalahi ʻetau mahino mo e fakakaukau ki he palani ʻo e fakamoʻuí.

“ʻKo ʻeku fakakaukaú, ko e fekumi faivelenga ke maʻu e ngaahi fehokotakí, sīpingá, mo e ngaahi kaveingá, ʻoku hoko ia ko ha konga ʻo e ʻkeinangaʻ ʻi he ngaahi folofola ʻa Kalaisí. ʻE lava ʻe he foungá ni ʻo fakaava ʻa e ngaahi matapā ʻo e tukuʻanga koloa fakalaumālié, fakamaama ʻetau mahinó ʻi Hono Laumālié, mo ʻomi ha houngaʻia lahi ange ki he ngaahi folofola toputapú pea mo ha tukupā fakalaumālie he ʻikai ke toe maʻu ia ʻi ha toe founga kehe. ʻOku hanga ʻe he faʻahinga fekumi pehení ʻo fakafaingamālieʻi ke tau langa ʻi he maka ʻo hotau Huhuʻí pea matuʻuaki ʻa e ngaahi matangi ʻo e angahalá ʻi he ngaahi ʻaho kimui ní” (“A Reservoir of Living Water” [Brigham Young University fireside, Feb. 4, 2007], 3, speeches.byu.edu).

Ko ha niʻihi ʻo e fakamatala ʻi he tohi lēsoni ko ʻení ʻoku fakatefito ia ʻi he fakamatala ʻi he Tohi Lēsoni ʻa e Seminelí ʻi he Tokāteline mo e Ngaahi Fuakava mo e Hisitōlia ʻo e Siasí.

Laukonga ʻa e Tokotaha Akó

ʻOku hiki ʻe he konga ko ʻení ʻa e ngaahi potufolofola mo e lea ʻa e kau taki ʻo e Siasí pea mo ha ngaahi fakamatala kehe te nau fakatupulaki ʻa e mahino ʻa e tokotaha akó ki he ngaahi tefito ʻoku fakamamafaʻi ʻi he ngaahi lēsoní. Vahe pea mo poupouʻi ʻa e fānau akó ke nau lau ʻa e ngaahi meʻa ko ʻení kimuʻa pea nau toki omi ki he kalasi takitaha. ʻI heʻenau ako ʻa e ngaahi fakamatala fakalaumālie ko ʻení, he ʻikai ngata pē ʻi heʻenau mateuteu lelei ange ke kau ʻi he ngaahi fealēleaʻaki ʻa e kalasí, ka te nau toe maʻu foki ha mahino lahi ange ki he ngaahi tefito ʻo e lēsoní. ʻOange ki he fānau akó ha lisi ʻo e kotoa e Ngaahi Laukonga ʻa e Tokotaha Akó ʻi he kamataʻanga pē ʻo e semesitaá.

ʻE founga fēfē haʻaku teuteu ke faiakó?

ʻE tokoni’i koe ’e he ‘Eikí ʻi hoʻo teuteu ke faiakó. Mahalo te ke ʻiloʻi ʻi hoʻo teuteú ʻe ʻaonga ke ke fehuʻi loto pē ʻeni:

  • Kuó u lotua nai ke maʻu e fakahinohino ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní?

  • Kuó u ʻosi ako nai ʻa e ngaahi potufolofola naʻe vahé mo e laukonga ki he puipuituʻá?

  • Kuó u ʻosi lau nai ʻa e nāunau fakalēsoní mo fakapapauʻi pe ʻoku ʻi ai ha faʻahinga meʻa ʻoku fie maʻu ke u fakafelāveʻi pe fulihi ke feau ʻa e ngaahi fie maʻu ʻeku kau akó?

  • Te u muimuiʻi fēfē ʻa e ngaahi laukonga ʻa e kau akó ke fakapapauʻi ʻoku nau maʻu e lahi taha ʻe lavá mei ai?

  • Te u tokoniʻi fēfē ʻa e fānau akó takitaha ke nau kau kakato ʻi he lēsoní?

Mahalo naʻa ala ʻaonga ʻa e ngaahi fokotuʻu ko ʻení foki.

  • Poupouʻi ʻa e fānau akó ke nau lau ʻa e ngaahi potufolofola mo e fakamatala naʻe ʻosi vahe ange kimuʻa ʻi he kalasí takitaha.

  • ʻAmanaki ʻe fakahoko ʻe he fānau akó honau fatongia ko e kau akó.

  • ʻOange maʻu pē ha ngaahi faingamālie ke fakamatalaʻi ai ʻe he fānau akó ʻa e ngaahi tokāteliné mo e ngaahi tefitoʻi moʻoní ʻi heʻenau lea pē ʻanautolu, pea mo fakamoʻoniʻi ʻa e meʻa ʻoku nau ʻilo mo ongoʻí.

  • Fulifulihi ʻa e ngaahi ʻekitivitī akó mo e ngaahi founga ʻokú ke fakaʻaongaʻi fakaʻaho ʻi he kalasi takitaha.

  • Fokotuʻu ha ʻātakai ʻo e akó te ne fakaafeʻi ʻa e Laumālié mo lava ai ʻa e kau akó ke maʻu e faingamālie pea mo e fatongia ke akoʻi mo feakoʻakí (vakai, T&F 88:78, 122).

ʻEletā Lisiate G. Sikoti ʻo e Kōlomu ʻo e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá:

ʻĪmisi
ʻEletā Richard G. Scott

“Fakapapauʻi ʻoku tokolahi ʻa e kau maí koeʻuhí he ko hono ngāue ʻaki ʻe ha taha ako ʻa e tauʻatāina ke filí, ʻokú ne fakamafaiʻi ai ʻa e Laumālie Māʻoniʻoní ke faiako. … Ko e taimi ʻoku fakamatalaʻi ai ʻe he kau akó ʻa e moʻoní, ʻoku fakapapauʻi ai ki honau lotó pea mo fakamālohia ai ʻenau fakamoʻoni fakafoʻituituí” (“To Understand and Live Truth” [an evening with Elder Richard G. Scott, Feb. 4, 2005], 3; si.lds.org).

Te u filioʻi fēfē ʻa e ngaahi lēsoní maʻanautolu ʻoku faingataʻaʻia fakaesinó?

ʻI hoʻo teuteu ke faiakó, manatuʻi ʻa e fānau ako ʻoku ʻi ai haʻanau ngaahi fie maʻu makehé. Fulifulihi ʻa e ngaahi ʻekitivitií mo e ngaahi fie maʻú ke tokoni ke nau ikunaʻi.

Fetuʻutaki ki he peesi Disability Resources ʻi he disabilities.lds.org ke maʻu ha ngaahi fakakaukau mo ha ngaahi maʻuʻanga tokoni lahi ange pea mo e konga ʻo e tohi tuʻutuʻuni ʻo e Seminelí mo e Ngaahi ʻInisititiuti Fakalotú ʻoku ui ko e “Filioʻi ʻa e Kalasí mo e Polokalamá maʻá e Kau Ako ʻOku Faingataʻaʻia Fakaesinó.