2020
O Auala e Pulea ai Masini Tekinolosi ma Toe Aumai ai Lou Aiga
Aokuso 2020


O Tatou Aiga, O Tatou Auaiga

O Auala e Pulea ai Masini Tekinolosi ma Toe Aumai ai Lou Aiga

O motugaafa nei e fitu e faamautinoa ai o masini tekinolosi o a tatou auauna ae le o o tatou matai.

Ata
woman with baby looking at phone

Atapue mai le Getty Images

Vaai faalemafaufau i ata faataitai nei:

  • O se aiga o loo saofafa’i i se faleaiga, o loo faatalitali mo a latou meaai, ae nai lo le talanoa i le tasi ma le isi, o loo siōa uma i a latou telefoni.

  • E lagona e se talavou le le atoatoa ma le tuuatoatasi a o ia vaavaai atu i faatinoga e faatautaia lelei ma le faaeteete a lana tupulaga i luga o ala o faasalalauga faaagafesootai.

  • O se teineitiiti i le paka o loo taumafai e aumai lona tamā ia tilotilo atu mai lana telefoni ma gauai atu ia te ia.

  • O se tane na te siakiina pea faailoilo o taaloga i luga o lana uati poto a o talanoa atu lona toalua ia te ia.

  • O se alii talavou o loo ia siakiina pea feau tusitusia i le taimi atoa o le lesona faaleaiga.

O nei faataitaiga taitasi—ma le tele o isi e le masalomia na e oo i ai—o ni mala laiti. O telefoni poto ma isi masini tekinolosi o ni faamanuiaga ma se fetuu. Latou te faafesootaia i tatou i se lalolagi maoae o faamatalaga. Latou te fesoasoani ia i tatou e fai talafaasolopito o aiga, suesue i tusitusiga paia, ma talanoa ma aiga i mea mamao e tele. Ae a le puleaina lelei, e mafai foi e masini tekinolosi ona faasalaveia sootaga faaleaiga ma aafia ai lo tatou soifua maloloina faalemafaufau, faaleagaga, ma le faaletino.

O Tulaga Faalata o Tekinolosi

I le avea ai ma se fomai o faaipoipoga ma aiga, ou te molimauina luitau tuputupu pea o tagata faamaoni o loo faatautava i lau mo le tosina atu o e pele ia i latou. O se faalata maoae. O masini tonu lava sa tatau ona fesoasoani e fesootai ai ma faaleleia atili ai a tatou sootaga, i nisi o tulaga, ua faia ai ni mafutaga papa’u ma tuua ai tagata i le lagonaina o le le mautonu. O le mea moni, o le toatele o tagata sailiili o loo iloaina le faatupulaia o lipoti o le atuatuvale, popolevale, saua, ma le pule i le ola, e i ai se sootaga ma le faamai pipisi o le tuuatoatasi, e aumaia i totonu, i se vaega tele, i le faateleina o le faaaogaina o masini faaeletonika patino.1

I o tatou aiga, e ui lava atonu e faatasitasi tagata uma i le tino, pe a leai ni masini, e vave lava ona latou maua lagona o le tuuatoatasi ma le faaesea. Afai e tatau ona tatou fausia se tasi ma se sootaga i a tatou sootaga faaleaiga, e tatau ona tatou iloa le vaevaeina o le mafaufau lea e tupu pe a osofa’i e masini a tatou faatasiga faaleaiga.

Tatou te le manaomia ona soona tali atu ma aveesea atoa ai le tekinolosi mai o tatou olaga. Nai lo lena, e manaomia ona tatou tuuina tekinolosi i lona tulaga tatau ai ina ia tautuaina ai a tatou sootaga nai lo le soloia ai.

O Mailei a se Lalolagi Komepiuta

O le faatofuina o i tatou lava i a tatou masini ua tuuitiitia ai le lalolagi faaletino o loo siomia ai i tatou—ma ona leo uma, faitino, vaaiga, ma le anoanoai o isi faalogona—ma fefaatauai nei mea mo se lalolagi faafoliga lea e le faafesootaia i tatou i o tatou tino ma lo tatou siosiomaga. O se taunuuga, atonu tatou te misia ni faailo faaletino taua lea e tau mai ai ia i tatou mea tatou te manaomia ina ia maloloina ai. Mo se faataitaiga, o le taimi soona faaalu i masini e mafai ona taofia ai i tatou mai le matauina o loo tatou vaivai, fiaaai, po o le atuatuvale.

O lena ituaiga taumamao mai le lalolagi faaletino e mafai foi ona faavaivaia ai lo tatou lagona o le olioli. O loo i ai se eseesega tele, mo se faataitaiga, i le va o le mauaina o se imoti [emoji] ‘ata i luga o se lau ma le aafiaga patino i se ‘ata fiafia o se tasi e pele.

O le Manaomia o Tausimea o Tekinolosi

O masini tekinolosi e mamanuina ia faatosina ma e faigata ona tuuina i lalo. O le mea moni, o le tele o le au fai polokalama ma tagata fai telefoni e taulai atu ma le faamoemoe i lo tatou vaivai faaletagata e faatumauina ai lo tatou siakiina ma le faasolosolo o faamatalaga faifai pea.2

O lenei faalagolago i masini e matua taatele lava ma e faigofie ai ona le amanaia le aafia ai o i tatou. O le mea lea, e manaomia ai e le autalavou ia tagata matutua o e e mafai ona faia se faataitaiga o le faaaogaina tatau o nei masini ma mafai ai ona aoaoina fanau e uiga i o latou aafiaga.

E pei ona aoao mai Peresitene M. Russell Ballard, o le Sui Peresitene o le Korama a Aposetolo e Toasefululua, o masini tekinolosi “e tatau ona avea ma a tatou auauna, ae le o o tatou matai.”3

Faatasi ai ma lena mea i le mafaufau, o ni motugaafa nei e fitu e taulima ai a tatou masini tekinolosi:

Ata
father and young son

1. Ia pei o le Faaola: tuuina atu le gauai atoatoa.

Sa faaali mai e le Faaola ia i tatou foliga moni e tatau ona i ai ina ia i ai faatasi ma isi e aunoa ma le faalavelaveina. I Lana galuega atoa, sa taulai atu lava o Ia i tagata taitoatasi (tagai i le Mareko 5:25–34; 35–42; Luka 19:2–8)—Na tuu atu e Keriso Lona gauai atoa ia i latou uma. Ina ua Ia faaali atu i tagata sa Nifae Ona manua, sa lei faanatinatia e Ia le faagasologa. Ae, o tagata na “o atu i luma taitoatasi seia oo ina latou o atu uma” (3 Nifae 11:15; ua faaopoopo le faamamafa).

A o tatou faataitai i lenei faiga, tatou te aoaoina a tatou fanau i le auala moni e i ai i le nofoaga e tasi i le taimi nai lo le vaevaeina o o latou mafaufau i le va o masini ma i latou o siomia ai i latou. A e talanoa ma se tasi, aemaise lava o se tamaitiiti po o le toalua, tuu atu ia i latou lou manatu atoa e ala i le tuu ese o lau telefoni.

O le mea e faanoanoa ai, ua avea ma se masani le liliu ese mai ia i latou tatou te alolofa i ai e tali atu i se tusiga ma tali atu i manaoga o se isi tagata. O lenei mea e mafai ona i ai se aafiaga le lelei i a tatou sootaga ma e ono auina mai ai se savali e lei fuafuaina e faapea, e le taua tele le tagata o loo i o tatou luma.

Fai se tautinoga ia i latou o loo i ou luma o loo faamuamua i latou nai lo o mea faalavelave mai i a outou telefoni po o masini. Tilotilo atu i o latou mata. Faalogo e pei ona faia e le Faaola. Taulai.

2. Tolopo le tuuina atu i tamaiti o telefoni poto ma faitotoa o ala o faasalalauga faaleagafesootai.

Ia faatuai ona tuuina atu ni telefoni poto ma le auai i ala o faasalalauga faaleagafesootai seia oo ina lava ni tomai tau fesootaiga e atiina ae e tamaiti ma talavou, e pei o le faalogo, faafesootai o mata, faaalia o le malamalama, ma le nofouta i isi. A o lei ulufale atu tamaiti i le lalolagi o tagatanuu o tekinolosi, e taua mo i latou le faataitai o ni tagatanuu lelei e ala i le faaaloalo ma fesootai atu i isi.

O se tasi o mafuaaga e avea ai le averesi o le matutua o le mauaina o ponokalafi i le 11 tausaga le matua4 (ma, i le tele o tulaga, e itiiti ifo) e faapea, e toatele tamaiti e tuuina atu i ai telefoni poto a o laiti lava. Ia manatua foi le mea lenei: e tusa lava pe ua lava le matutua o lau fanau mo faitotoa o ala o faasalalauga faaleagafesootai, ae e le faapena le toatele o isi tagata i luga o le initoneti o e o le a mafai ona maua ia tala faaagafesootai o lau tama.5

Ata
girls in soccer outfits

Atapue mai le Getty Images

3. Fausia ni tulafono faaleaiga ma faia ni tapulaa.

Fatu ni tuaoi manino i lou aiga mo le taimi e faaaoga ai telefoni ma masini ona aveese lea.

O se tasi o fautuaga malosi: valaaulia tagata uma o le aiga ina ia fuafuaina le faia soo o ni malologa mai a latou masini. Atonu e mafai ona e filifili se nofoaga e tuu i ai, se mea o le a le faigofie ona au atu ai—o se ato i le umukuka, mo se faataitaiga.

Sa tonu i se tasi o aiga o masini e manaomia le palaka i totonu ma faataatia ese pe a uma le taumafataga o le afiafi ina ia mafai ai ona taula’i atu tagata o le aiga i le faaaluina faatasi o le taimi ma ia le faalavelaveina.

Pe a tatou faatulagaina ni tapulaa i a tatou masini, o le a amata ona lagona atili e tagata o o tatou aiga le sootaga sili atu.

4. Aua le tiumasani i feau tusitusia.

Pe a faasoa atu ni lagona loloto po o manatu taua ma isi, ia latalata i aafiaga o loo i ai i tagata e pei ona tuuina atu e lou tulaga. Afai e le mafai ona faia ni fesootaiga faafesagai, ona taumafai lea e fai se telefoni vitio ina ia mafai ai ona e vaai ma faalogo i le tagata. Afai e le o se filifiliga lena, ona fai lea o se valaau i le telefoni ina ia mafai ona e lagonaina le leo o le tagata.

Ata
father in raincoat covering child

5. Aloese mai i le faasolosolo ma taaloga lē ‘anoa.

E faigofie lava ona gauai ma le lē manatu i ai i a tatou masini e mapu i ai, faalavelaveina, ma mea malie. Ia tetee atu i le faatauanau. Nai lo lena, tuu i lalo lau masini ma fai se mea e faagauai mai ai ou lagona, e pei o le alu i fafo.

Ia Iuni 2018, na valaaulia ai e Peresitene Russell M. Nelson le autalavou o le Ekalesia “ia aloese mai le faalagolago faifaipea i luga o ala o faasalalauga faaleagafesootai e ala i le faia o se anapogi e fitu aso mai ala o faasalalauga faaagafesootai.”6

I le avea ai ma matua, e mafai ona e faia le valaaulia lava lea i totonu o lou aiga, o le faia o ni taimi e anapogi ai mai taaloga, ala o faasalalauga faaagafesootai, po o isi mea faatekinolosi e faalavelaveina ai.

6. Ia faamasani oe lava ia aua nei e vave tali atu.

Mafaufau pe e manaomia lou vave tali atu i savali uma ma faailoilo. O loo aoaoina i tatou e a tatou masini e talitonu o faalavefau uma e faanatinati ma taua, lea e mafai ona tata’i atu i ai o tatou mafaufau mai mea e sili ona taua. Taumafai e faifai lemu ma tolopō lou tali atu i feautusitusia ina ia mafai ai ona e auai i le tele o taimi ma nofouta i e o siomia oe. Na matauina e Elder David A. Bednar o le Korama a Aposetolo e Toasefululua o nisi i le Ekalesia “e le amanaiaina sootaga e faavavau mo mea faalavelave faatekinolosi, liua vave, ma auala alo e le umi se aoga tumau.”7

7. Fausia ni sone o le leai o ni tekinolosi.

Ia filifili avanoa paia e le faatagaina ai ni masini. Mo se faataitaiga, sa filifili se tasi o aiga afai latou te malaga faataamilo i le taulaga, e le faatagaina telefoni ma masini i totonu o le taavale ina ia mafai ai e tagata o le aiga ona talanoa atu i le tasi ma le isi. O nei ituaiga o tuaoi e mafai ona maua ai le gauai atu ma le sootaga lagolago, lea e mafai ona puipuia ai lagona tuuatoatasi i aiga.

Faapaiaina o o Tatou Aiga

O le faia o o tatou aiga o se malutaga mai le lalolagi e manaomia ai taumafaiga ma le mataala, aemaise lava i le tele o mea faatekinolosi faatosina o siomia ai i tatou. Mo le lelei o a tatou mafutaga faaleaiga ma le soifua maloloina, e aoga ai taumafaiga uma.

Faamatalaga

  1. Tagai Jeremy Nobel, “Forging Connection against Loneliness,” Faalapotopotoga mo le Puipuia o le Pule i le Ola i Amerika, 25 Sete., 2018, afsp.org.

  2. Tagai Avery Hartmans, “These Are the Sneaky Ways Apps like Instagram, Facebook, Tinder Lure You In and Get You ‘Addicted,” Business Insider, Fep. 17, 2018, businessinsider.com.

  3. M. Russell Ballard, “Ia Filemu, ma Iloa o Au o le Atua” (Faigalotu a le Ofisa o Aoga a le Ekalesia mo talavou matutua, 4 Me, 2014), broadcasts.ChurchofJesusChrist.org.

  4. Tagai Jane Randel ma Amy Sanchez, “Parenting in the Digital Age of Pornography,” HuffPost , Fep. 26, 2017, huffpost.com.

  5. Tagai “Cyberbullying,” Ensign, Aok. 2013, 39.

  6. Russell M. Nelson, “Faamoemoe o Isaraelu” (faigalotu a le autalavou i le lalolagi atoa, 3 Iuni, 2018), HopeofIsrael.ChurchofJesusChrist.org.

  7. David A. Bednar, “O Mea e Pei Ona I Ai Lava,” Liahona, Iuni 2010, 22–31.