2017
Ko hono Ui ʻo e Fuofua Kau ʻAposetolo ʻi he Fakafoki mai ʻo e Ongoongoleleí
October 2017


Ko hono Ui ʻo e Fuofua Kau ʻAposetolo ʻi he Fakafoki Mai ʻo e Ongoongoleleí

Naʻe kole ʻe Siosefa Sāmita kia Pilikihami pea mo Siosefa ʻIongi ʻi he ʻaho 8 ʻo Fēpueli 1835 ke na hiva ange kiate ia. Naʻe maʻu ai ʻe he Palōfitá ha fakahā kuo taimi ke uiuiʻi ʻa e Kau ʻAposetolo ʻe Toko Hongofulu Mā Uá.1

Naʻe kole ʻe Siosefa Sāmita kia Pilikihami ke ne ʻoatu ha tohi ʻe fakahoko ha konifelenisi ʻi he Tokonaki hono hokó. Naʻá ne talaange kia Pilikihami ʻIongi te ne hoko ko ha taha ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá.2

Hili ha ʻaho ʻe ono mei ai, naʻe fakataha mai ʻa e Kāingalotú. Naʻe pehē ʻe Siosefa ko e taha ʻo e ngaahi tefitoʻi taumuʻa ʻo e fakatahá ke fili ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻe Toko Tolu ʻo e Tohi ʻa Molomoná—ʻe ʻŌliva Kautele, Tēvita Uitemā, mo Māteni Hālisi—“ha kau tangata ʻe toko hongofulu mā ua mei he siasí ko e kau ʻAposetolo.”3 Naʻe ʻosi vahe ange ʻa e ngāue ko iá kimuʻa kia ʻŌliva mo Tēvita ʻi Sune 1829, ka neongo iá, ne na ʻosi “kole ki he ʻEikí ʻi he ʻaukai mo e lotu” ke ʻilo ʻa e Toko Hongofulu Mā Uá, ka naʻe teʻeki ai taimi totonu.4 Kuo pehē ʻeni ʻe Siosefa, kuo hokosia ʻa e taimí.

Ko e Toko Hongofulu Mā Uá (ʻi he fakahokohoko ne fakahā ʻi he fakatahá) ko Laimani Sionisoni, taʻu 23; Pilikihami ʻIongi, 33; Hiipa C. Kimipolo, 33; ʻOasoni Haiti, 30; Tēvita W. Peiteni, 35; Luke Sionisoni, 27; Uiliami Makelelini, 29; Sione F. Poinitoni, 23; ʻOasoni Palati, 23; Uiliami Sāmita, 23; Tōmasi B. Maasi, 34; mo Paʻale P. Palati, 27. Naʻa nau ʻosi ngāue fakafaifekau kotoa kimuʻa. Ko ha toko valu ne nau kaungā fononga mo Siosefa Sāmita ʻi he fononga ʻo e Kemi ʻo Saioné ʻi he faʻahitaʻu māfana kimuʻá.5

Hili honau fokotuʻú, ne fakanofo ʻa e Kau ʻAposetoló takitaha.6 Naʻe fonu honau tāpuaki fakanofó ʻi ha ngaahi talaʻofa ʻo ha ngāue fakafaifekau ola lelei. Ne manatuʻi kimui ʻe Hiipa C. Kimipolo naʻe “tala ʻe he ngaahi tāpuakí ha ngaahi meʻa lahi ʻe hoko, te mau maʻu ʻa e mālohi ke fakamoʻui ʻa e mahakí, kapusi ʻa e kau tēvoló, fokotuʻu ʻa e maté, fakaʻā ʻa e kuí, … hiki ʻa e ngaahi moʻungá, pea ʻe moʻulaloa ʻa e ngaahi meʻa kotoa pē kiate kimautolu tuʻunga ʻi he huafa ʻo Sīsū Kalaisí.”7

Naʻe toe fakamamafaʻi foki ʻe ʻŌliva Kautele ʻa e ngaahi faingataʻa te nau fepaki mo iá: “Mateuteu maʻu pē ʻi he taimi kotoa ke feilaulauʻi [sic] hoʻomou moʻuí, kapau ʻe fie maʻu ʻe he ʻOtuá ki hono fakatupulekina mo langa hake ʻo ʻEne ngāué.” Naʻe poupouʻi ʻe ʻŌliva ʻa e Kau ʻAposetoló ke nau feinga ke ʻilo fakafoʻituitui ʻa Sīsū Kalaisi koeʻuhí ke nau lava ʻo fakamoʻoniʻi moʻoni ʻoku moʻui: “ʻOua naʻa teitei tuku hoʻomou feingá kae ʻoua kuo mou mamata ki he ʻOtuá, ko e mata ki he mata.”8

Naʻe kamata ʻi Mē 1835, hono fakahoko ʻe he Kau ʻAposetoló ha ngāue fakafaifekau malanga maʻá e Siasí, pea naʻe tāpuekina ʻe heʻenau takimuʻá fakalūkufua ha niʻihi fakafoʻituitui tokolahi.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai, History, 1838–1856 (Manuscript History of the Church), volume B-1 [1 September 1834–2 November 1838],” addenda, note A, page 1, josephsmithpapers.org.

  2. Vakai, Joseph Young, History of the Organization of the Seventies (1878), 1.

  3. “Minutes, Discourses, and Blessings, 14–15 February 1835,” ʻi he Joseph Smith Papers, Documents, Volume 4: April 1834–September 1835, 224–28.

  4. “Minutes and Blessings, 21 February 1835,” ʻi he Joseph Smith Papers, Documents, Volume 4: April 1834–September 1835, 242, 243.

  5. Ko e toko fā naʻe ʻikai kau ʻi he kau fonongá ko Tēvita W. Pēteni, Tōmasi P. Maasi, Uiliami E. Makelelini, pea mo Sione F. Poinitoni.

  6. Ko e toko hiva pē ʻo e Toko Hongofulu Mā Uá naʻe ʻi he fakataha ʻo e ʻaho 14 ʻo Fēpueli 1835. Naʻe fakanofo ʻa Paʻale P. Palati ʻi he ʻaho 21 ʻo Fēpueli 1835, ka naʻe fakatou fakanofo ʻa Tōmasi P. Maasi mo ʻOasoni Palati ʻi he ʻaho 26 ʻo ʻEpeleli 1835.

  7. “Extracts from H. C. Kimball’s Journal,” Times and Season, ʻEpeleli 15, 1845, 868.

  8. “Minutes and Blessings, 21 February 1835,” ʻi he Joseph Smith Papers, Documents, Volume 4: April 1834–September 1835, 244.