2017
Ko ha ʻElefānite ʻi he Loki Akó
October 2017


Ko e Faiako ‘i he Founga ‘a e Fakamoʻuí

Ko ha ʻElefānite ʻi he Loki Akó

Ko e ngaahi fakataha alēlea ʻa e kau faiakó ʻoku ʻikai ko ha liliu pē ʻo e founga ʻo ʻetau faiakó; ʻoku nau liliu e founga ʻo ʻetau akó.

ʻĪmisi
elephant

ʻOku fehangahangai ʻa Misake Setelō mo ha pole. ʻI heʻene hoko ko e palesiteni Lautohi Faka-Sāpate ʻo e uōtí, ʻoku ʻi ai hono fatongia mei he ʻOtuá ke fakaleleiʻi hono ako mo e akoʻi ʻo e ongoongoleleí ʻi he uōtí.1

Ka ko e kāingalotu ʻi hono uooti ʻi Sohānisipeki ʻi ʻAfilika Tongá, ʻoku faikehekehe fau honau puipuituʻá mo e ngaahi fie maʻú, ʻi ha ngaahi meʻa lahi. Ko e niʻihi ne ako lelei; ʻoku ʻikai pehē ʻa e niʻihi. Kuo akoʻi ha tokolahi ko e tuʻunga ʻo e taha akó ke fanongo, pea ʻoua ʻe toe lea. ʻOku fepaki ʻa e niʻihi mo e palopalema he anga fakafonuá, tokua ʻoku totonu ke fakatou kau ʻa tangata mo fafine ʻi he faiakó ʻi he lotú pea mo ʻapi.

ʻOku pehē ʻe Misa Setelō, “ʻOku ʻi ai foki mo ha kakai ʻoku nau lea ʻi ha ngaahi lea fakafonua kehekehe.” “Ka ʻoku fie ueʻi ʻe he Laumālié ʻa e tokotaha takitaha.”

ʻI he taimi naʻe fakahoko mai ai ʻa e ngaahi fakataha alēlea ʻa e kau faiakó mo e Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí he taʻu kuo ʻosí, ne kamata fakahoko leva ʻe he ngaahi uooti mo e ngaahi kolo ʻi he Siasí ha ngaahi fakataha alēlea ke aleaʻi, ako fekauʻaki mo ia, pea mo fakahoko hono ʻuhinga ʻo e faiako ʻi he founga ʻa e Fakamoʻuí.

Ko e taimi ia ne toki fakatokangaʻi ai ʻe Misa Setelō e founga ʻoku lava ai e ngaahi fakataha alēlea ʻa e kau faiakó ʻo tāpuakiʻi hono uōtí. ʻE lava ke aleaʻi e ngaahi palopalema ʻo e anga fakafonuá, ʻe lava ke toe tokolahi ange maʻu kalasí, pea lava mo e ngaahi fakakaukau kehekehe ʻa e kāingalotú ʻo hoko ko ha ngaahi tāpuaki.

Ne fakatokangaʻi ʻe Misa Setelō, ʻo tatau mo ha tokolahi kehe ʻi he funga ʻo e māmaní, ʻoku ʻikai ngāue ʻaki ʻe he ʻEikí ʻa e fakataha alēlea ʻa e kau faiakó ke liliu pē founga ʻoku tau faiako aí; ʻokú Ne fakaʻaongaʻi ia ke toe liliu mo e founga ʻoku tau ako aí.

Ko ha ʻElefānite mo ha Fakakaukau Makehe

Ko e taha ʻo e ngaahi ʻilo foʻou mālie ne maʻu ʻe Misa Seteloó, ko e taimi ʻoku fakaivia ai ʻe he kau faiakó ʻa e kau akó ke nau kau ʻi heʻenau akó, ʻoku ʻaonga leva ki he taha kotoa ʻa e fōtunga ʻoku ʻomi ʻe he ngaahi fakakaukau kehekehé.

Naʻe maʻu ʻe Misa Setelō ʻa e mahino ko iá ʻi he lolotonga ʻo ha fakataha alēlea fakafaiako, ʻi hano vahevahe ʻe ha mēmipa ʻo e uōtí e talafakatātā ʻo ha kau tangata kui mo ha ʻelefānite, ka naʻe kiʻi makehe. ʻOku fakamatala ʻe he talafakatātaá hono taki taha fakamatalaʻi kehekehe ʻe ha kau tangata kui ʻe toko ono ha ʻelefānite (ko e ālangá ne hangē ha fuʻu poú, hangē hikú ha maeá, hangē ihú ha paipa vaí, pea pehē ai pē) koeʻuhí he ʻoku nau takitaha ala ki he kupu kehekehe.2

ʻĪmisi
parts of an elephant

ʻOku pehē ʻe Misa Setelō, “Ka tau pehē ʻoku fakafofongaʻi ʻe he ʻelefānité ʻa e akonaki ʻo e ongoongoleleí.” “ʻE fie maʻu leva ke tau fakaivia ʻa e mēmipa takitaha ʻo e kalasí ke nau vahevahe ʻenau fakakaukaú, koeʻuhí ke taha pē ʻetau mahino ki he founga hono tāpuakiʻi kitautolu kotoa ʻe he ongoongoleleí.”

Ko e ʻuhinga ia ʻoku tangutu takai ai ʻa e kau faiako ʻi he uooti ʻo Misa Seteloó ʻi ha tēpile ʻi he lolotonga ʻo e fakataha alēlea ʻa e kau faiakó—ke lava ʻa e fealēleaʻakí. ʻOkú ne pehē, “ʻOkú ne fakamanatuʻi mai ʻoku totonu ke tatau e faingamālie lea ʻo e taha kotoa.”

Fakatatau mo ʻEnau Ngaahi Fie Maʻú

Naʻe veiveiua ʻa Natisuko Soesima ʻo Tokiō, Siapaní pe ʻe lava ʻo faiako lelei. ʻOkú ne pehē, “ʻI he taimi ne ui ai au ko e faiako Lautohi Faka-Sāpate ki he toʻu tupú, naʻá ku talaange ki he pīsopé te u ilifia au. Ka naʻá ne pehē ko e uí mei he ʻOtuá, pea naʻá ku tali leva.”

Naʻe fakakinaʻi fakakulupu ia ʻe he kalasí koeʻuhí ko e ngaahi pole fakatāutaha naʻa nau ʻomí. Ko e toko ua ʻi he kulupú naʻe ʻikai sai ʻena fanongó. Ne ʻi ai mo ha niʻihi ʻi he kalasí ne hiki mai ki Siapani mei ha ngaahi fonua kehe naʻa nau lea faka-Pilitānia ʻataʻatā pē. Naʻá ne toe manavasiʻi foki ʻi he vāmamaʻo hono taʻú mo e taʻu e kau mēmipa ʻo e kalasí.

Ka ʻi ha fakataha alēlea fakafaiako, ne maʻu ai ʻe Sisitā Soesima ha tali. ʻOkú ne fakamatala ʻo pehē, “Ne mau talanoa ki he ʻofaʻi ʻo e mēmipa takitaha e kalasí, ʻiloʻi honau hingoá, hūfia kinautolu tāutaha, pea akoʻi—ʻi he fakahinohino ʻa e Laumālié—ʻo fakatatau mo ʻenau ngaahi fie maʻú, pea ko e meʻa ia naʻá ku kamata ke faí.” Naʻá ne toe fai foki mo ha meʻa ʻe taha naʻá ne ako ʻi he fakataha alēleá: “Naʻá ku ngāue ʻaki e lea naʻá ne fakahaaʻi ʻeku ʻofá.”

Ko e olá? “Naʻe liliu hoku lotó. Naʻe kamata ke u loto ʻofa ki heʻeku kau akó. Naʻá ku tokanga kiate kinautolu naʻe liʻakí pea mo hūfia kinautolu foki. Ko ʻene ʻosi pē ha lēsoni, naʻá ku kamata teuteu leva ki he kalasi hokó, koeʻuhí ke u maʻu ha taimi ke fakakaukauʻi e ngaahi faingamālie akoʻí. Naʻá ku fonu mahuohua ʻi he ʻofá.”

Ngaahi Tali Pau

ʻOku fakapapauʻi ʻe Pāleti Uilisoni, ko ha palesiteni Lautohi Faka-Sāpate ʻi Minesota ʻi he USA, ʻoku ʻikai mavahe e kau faiako ʻi he fakataha alēlea fakafaiakó mei he fakatahá kae ʻoua kuo nau aleaʻi e founga te nau liliu ai koeʻuhí ko e meʻa kuo nau akó.

ʻOku pehē ʻe Misa Uilisoni, “ʻOku mau muimui ki he fakahinohino ʻi he Ko e Faiako ʻi he Founga ʻa e Fakamoʻuí.” “ʻOku mau aleaʻi e ngaahi aʻusia ʻa e kau faiakó, pea mau toki aleaʻi ha taha ʻo e ngaahi tefito kuo fokotuʻu maí. ʻI heʻeku hoko ko e taha tokoní, ʻoku ou fai e ngaahi fehuʻí mo fakamatalaʻi fakanounou e ngaahi tefitoʻi fakakaukaú. Hili iá pea mau fakaangaanga leva hono fakahokó. ʻOku mau vahevahe ki ha fanga kiʻi kulupu iiki mo aleaʻi, ʻKo e hā te u fakahoko ʻo kehe koeʻuhí ko ʻemau fakataha he ʻaho ní?’”

ʻOku pehē ʻe Loni Kutisoni, ko ha faiako he kōlomu ʻo e kau tīkoní ʻi he uooti tatau pē, ʻoku mālieʻia ʻi heʻene mamata ki he founga ʻo hono “akoʻi” ʻe Misa Uilisoni e fakataha alēleá. ʻOkú ne pehē, “ʻOku mau talanoa ki he founga ne mei faiako ai e Fakamoʻuí.” “Pea ʻi hoʻo ongoʻi e Laumālié, ʻokú ke pehē leva, ʻKo e faʻahinga meʻa ʻeni ʻoku totonu ke u ʻahiʻahi mo ʻeku kalasí.ʻ ʻOku liliu ʻe he fakakaukau ki he Fakamoʻuí hoʻo foungá. ʻOku siʻi ange fakakaukau, ʻKuo pau ke u teuteu ha lēsoní, kae lahi ange,’ ʻKo e hā ʻoku fie maʻu ʻe he kau tīkoní pea ʻe founga fēfē haʻaku tokoni ke nau maʻu ia?”

ʻOkú ne manatuʻi haʻane tohi ʻi heʻene tohinoá, “Naʻá ku kau ʻi he fakataha alēlea fakafaiakó he ʻahó ni, pea ko e meʻa ʻeni ʻoku fie maʻu ke u faí.” Ko hono moʻoní, ʻoku fonu ʻene tohinoá he faʻahinga fakamatala peheé. ʻOkú ne tōmuʻa teuteu he taimí ni: “Kamata kei taimi pea te ke maʻu e ngaahi ueʻí ʻi hono kotoa ʻo e uiké.” ʻOkú ne ʻeke ki he kau tīkoní pe ko e hā ʻoku hoko ʻi heʻenau moʻuí: “ʻOku lelei ange ʻeku tokoní ʻi he taimi ʻoku ou ʻiloʻi lelei ange ai kinautolú.” Pea ʻokú ne fakaafeʻi ʻa e kau tīkoní ke nau tokoni ʻi he akoʻi: “ʻI heʻenau fai iá, ʻoku nau ako lelei ange ai foki.”3

Naʻá Ku Hiva Pē

ʻOku pehē ʻe Siosilini Helingitoni, ko ha faiako Palaimeli ʻi he uooti Minesota tatau pē, “ʻOku mau talanoa ʻi heʻemau fakataha alēleá ki he founga ʻoku lava ai ʻe he hivá ʻo fakaafeʻi e Laumālié.” “Lolotonga haʻaku akoʻi kimui ange e kau Sanipīmí. Naʻá ku fakakaukau, ʻTe u hiva he lolotonga ʻenau valivalí, pea ʻe sai ia.ʻ Naʻá ku kamata leva ke hiva, pea naʻe tuku ʻenau valivalí ka nau fanongo. Ko ia, naʻá ku hiva pē. Naʻá ne ʻomi ʻa e Laumālié, pea ʻi he ʻosi ʻeku hivá, naʻa nau ʻapasia, mo tatali ke u lea. Naʻa mau talanoa foki ki ai ʻi he [fakataha alēleá], ke fai hoʻo fakamoʻoní ʻi he taimi ʻoku maʻu ai e faingamālié. Naʻe fai leva ʻeku fakamoʻoní ʻi he fakalea ʻe mahino kiate kinautolú.”

ʻOku pehē ʻe Sisitā Helingitoni ʻoku hounga ki ai hono fakakau e kau faiako Palaimelí ʻi he ngaahi fakataha alēleá. ʻOkú ne pehē, “ʻOku mau talanoa ki he akoʻi ʻo e kakai lalahí, ka ʻoku pehē hake ʻa Misa Uilisoni ia, ʻKae fēfē hono akoʻi ʻo e toʻu tupú? Fēfē hono akoʻi ʻo e fānaú?’ ʻOkú ne toe ʻomi ki heʻemau tokangá ʻoku kau kātoa ai ʻa e ngaahi taʻú kotoa.”

Mei he Fakataha Alēlea ki he Fakataha Alēlea

ʻOku pehē ʻe ʻĀtama Mātini, ko ha palesiteni Lautohi Faka-Sāpate ʻi Kalakelī, ʻAlapeta, Kānata, ʻoku hounga ki ai e ngaahi fokotuʻu mei he fakataha alēlea ʻa e uōtí. “ʻOku pehē ʻe ha palesiteni Fineʻofa pe palesiteni he kōlomu ʻo e kaumātuʻá, ʻʻOku tau fie maʻu e kau faiakó ke nau tokanga taha ki heni,’ ʻpea ʻoku mau ʻohake leva ia ʻi he [fakataha] alēlea ʻa e kau faiakó.”

ʻI he fuofua fakahoko e fakataha alēlea ʻa e kau faiakó, naʻe ʻikai fakapapauʻi ʻe he kau faiakó pe ko e hā e meʻa ʻe hokó, ko ia naʻá ne fai ai ha ngaahi fakaafe fakafoʻituitui lahi mo fakamatalaʻi ha ngaahi nāunau ako ʻoku maʻu ʻi he teaching.lds.org. ʻOkú ne pehē, “Ko ʻeni kuo lele lelei.” “ʻOku nau ʻiloʻi ko ha potu ia ke aleaʻi ai e meʻa ʻoku hokó.”

Naʻe nofotaha ha fakataha kimuí ni ʻi he muimui ki he Laumālié. ʻOkú ne pehē, “Naʻa mau talanoa ki he teuteu leleí kae ʻikai hohaʻa ki he fakamatalaʻi kotoá.” “Naʻe pehē ʻe ha fefine ʻe taha naʻá ne ongoʻi maʻu pē naʻe fie maʻu ke lave ki he meʻa kotoa ʻi heʻene palani lēsoní. Te ke lava ʻo fakatokangaʻi ʻene fiefia ʻi he taimi ne mau talanoa ai ki he muimui ki he fakahinohino fakalaumālié ʻi hoʻo tataki ha fealēleaʻaki.”

Ko Hono Kumi Fakataha e Solovaʻangá

ʻĪmisi
elephant on a table

Ko e tūkunga akoʻi kotoa pē ʻoku ʻi ai hono ngaahi faingamālie, pole, mo ha ngaahi tāpuaki ʻoku ala maʻu. Ko e ʻuhinga ia ʻoku ola lelei ai e ngaahi fakataha alēleá, he ʻoku nau tuku ki he kau faiakó, ʻi he tokoni ʻa e Laumālié, ke nau kumi mo maʻu e tali ki heʻenau ngaahi faingataʻaʻiá.

ʻOku pehē ʻe Siofeli Liiti, ko ha palesiteni Lautohi Faka-Sāpate ʻi ʻAlesona, USA, ʻoku ola lelei taha ʻa e ngaahi fakataha alēlea ʻa e kau faiakó ʻi he taimi ʻoku mahino ai ki he kau faiakó ko ʻenau taumuʻá ke faleʻí: “Pea ʻoku nau fakatokangaʻi leva te nau lava ʻo fetokoniʻaki.”

ʻOkú ne pehē, ʻoku tokanga taha e siteikí ke tokoniʻi ʻa e kau faiakó ke nau hiki mei he fakakaukau, “ʻOku lelei nai ʻeku faiakó?” ki he, “ʻOku fēfē hono tali ʻo e pōpoakí?”

ʻOku pehē ʻe Melisa Kanova, ko ha faiako Palaimeli ʻi he siteikí, ʻokú ne fakalotolahiʻi he taimí ni ʻa e kau mēmipa ʻe toko 8 ʻo ʻene kalasi Lototoʻá ke nau fehūfiaʻaki koeʻuhí ko ha ueʻi naʻá ne maʻu ʻi he fakataha alēlea fakafaiakó. Naʻe lelei e meʻa ko iá, kae mahalo he ʻikai ʻaonga tatau ʻi ha kalasi kakai lalahi. ʻOkú ne pehē, “Mahalo ʻe fuʻu lahi ia ke lotua e mēmipa kotoa ʻi ha kalasi Tokāteline ʻo e Ongoongoleleí. “Meʻamālié, he ʻoku pehē ʻe he kau faiako ko iá, ʻʻOkú ke pehē te mau fakaʻaongaʻi fēfē ia ʻi heʻemau kalasí?’ Pea ʻoku mau kumi fakataha ʻa e ngaahi foungá.

ʻOkú ne pehē, “Ko e meʻa ʻoku ou houngaʻia ai ʻi he fakataha alēlea fakafaiakó he ʻoku nau tuku mai ha taimi ke fakakaukau ai ki he founga ne mau faí pea mo e meʻa ʻoku mau lolotonga fakahokó. ʻOku ʻaonga lahi ke maʻu e poupoú mo e fakamatala tokoní, pea mo ongoʻi ʻoku mou ngāueʻi fakataha e taumuʻa tatau. ʻOku ou toe saiʻia foki he ngaahi fakakaukau kehekehe ʻoku ʻomai ʻe he kakai tokolahi ki he fakatahá. ʻOku tokoni ia ke u fakakaukauʻi ha ngaahi meʻa naʻe ʻikai ke u mei fakakaukauʻi ʻiate au pē.”

Pea ʻi heʻemau kau pea mo fevahevaheʻaki ʻi he fakataha alēlea fakafaiakó, ʻoku kamata leva ʻemau fakakaukau ki he ʻelefānite ko ia ʻoku ui ko e “akoʻi ʻo e ongoongoleleí” ke mahino ange. ʻOku tokolahi ha kāingalotu ʻi he Siasí ʻoku nau hangē ko Misa Setelō ʻi ʻAfiliká, ʻi he taimi ʻoku lelei ange ai ʻetau malava ke faiako ʻi he founga ʻa e Fakamoʻuí, ʻoku ʻikai ngata pē ʻi heʻene liliu ʻetau founga faiakó ka ko e founga foki ʻo ʻetau akó.

Maʻuʻanga Fakamatalá

  1. Vakai Tohi Tuʻutuʻuni fika 2: Ko e Puleʻi ʻo e Siasí (2010), 12.2.2.

  2. ʻOku kau ʻa e talafakatātaá ʻi he Dieter F. Uchtdorf, “What Is Truth?” (Church Educational System devotional for young adults, Jan. 13, 2013), broadcasts.lds.org; and Dieter F. Uchtdorf, “What Is the Truth?” Friend, Māʻasi 2017, 2.

  3. Ke maʻu ha fokotuʻu lahi ange, vakai, Brian K. Ashton, “Tokoniʻi ʻo e Toʻu Tupú ke Faiakó,” Liahona, ʻAokosi 2016, 24–25.